PZC
23 i Wantoestanden in Begijnenstraat
24 Prijzenslag nog lang niet gestreden
25 Koning Pelé wordt 65 jaar
fr
Ontpolderen
Ujctie bijlagen: 0113-315680
«.pzc.nl
uilredactie@pzc.nl
Sus31,4460 AA Goes
^Midden-Zeeland: 0113-315520;
Vlaanderen: 0114-372770;
Snaai: 020-4562500.
vierdag 22 oktober 2005
[Toor buitenlanders is het moeilijk
I te begrijpen. Nederland, het land
j» groot was geworden door landaan-
ianing, geeft steeds meer land prijs
inliet water. Na een periode van ver
teringen is het tijd voor een strategi-
<heterugtocht. Omdat we de oorlog
nders dreigen te verliezen, omdat er
e;(imee te verdienen valt, omdat - en
dgeldt voor de Westerschelde - de
:uurmoet worden versterkt.
\e zon straalt onverwacht uitbundig
/over het strakke, verstilde land. Sui-
[jieten en koeien tussen rechte dijken en
«n Oer-Hollandse symmetrie, ontspro
ot de breinen van oer-Hollanders als
lAdriaanszoon Leeghwater en Cornelis
■creëerden weids land en gaven en pas
et een volk zijn identiteit.
(Wieringermeer, de eerste inpoldering
:deberoemde Zuiderzeewerken, bestaat
aar 75 jaar en eert de pioniers. Konin-
Beatrix zal op 4 november een monu-
:tonthullen ter nagedachtenis van de in-
lots, maar ook van de bikkelende pau-
uit de veengebieden van Groningen en
pwthe, die met hun handen het water te-
pongen. Plaats van handeling is Sloot
wet eerste dorpje van de nieuwe pol-
eren nu het thuis van boer Jan Miedema.
|pj4-jarige veehouder is niet in de feest-
«nming. Want uitgerekend nu zijn er se
me plannen om de Wieringermeer weel
reis aan het water terug te geven en er
eereen eiland van te maken. Miedema
ijst in de richting van het vroegere eiland
Seringen en geeft aan tot hoe ver het wa-
:zal komen.Sommigen gaan helemaal
c.e onder; wij zullen een derde van onze
hectare kwijtraken. De boerderij zelf
afblijven." Het Wieringer Randmeer, of
noorden van het winnende consor
ts Lago Wirense, moet een nieuwe plas
Rgworden die van Wieringen weer een
jfland maakt en de kop van Noord-Holland
roougenot, natuur en economische ontwik-
pgmoet brengen.
(heidegebied
ilpoldering in een jubilerende polder,
ook elders in het land. Aan de Wester-
ldemoet 600 hectare landbouwgrond
opgeofferd om de natuur meer arm-
tegeven. Afspraken daarover zijn ge-
tussen de Nederlandse en de Vlaam-
cegering in het kader van een toekomst
voor het Scheldegebied, met onder
een volgende - de derde - verdieping
idevaargeul in de Westerschelde.
aanleg van 600 hectare nieuwe natuur in
land geldt niet als compensatie voor de
apassing van de vaarweg naar Antwer-
maar als een eerste stap in een uiteinde-
3000 hectare groot pakket maatregelen
ihet natuurlijke karakter van het estua-
un te versterken.
Ne helft van die 600 hectare nieuwe na-
prisal bekend waar ze zal komen: vergro-
Ig van het Land van Saeftinge met de
fehnge- en een deel van de Prosperpolder
ide plaats waar de Schelde van Zeeschel-
inWesterschelde verandert en uitbrei-
K van het Zwin in het mondingsgebied.
pc:de overige 300 hectare moeten geschik-
[plekken worden gevonden tussen Hans-
Men Vlissingen.
b'boeren te stimuleren grond te verkopen
pjgen ze op de agrarische waarde een toe-
ESvan 10.000 euro per hectare. Boeren die
stoppen en elders opnieuw willen begin-
k worden daarbij geholpen. Er komt een
pidruilbank voor compenserende grond.
[Èis steun in het vooruitzicht gesteld voor
pjecten om de agrarische situatie in
fews-Vlaanderen en op Zuid-Beveland
Kersterken.
beloop der jaren zijn in Zeeland wel va-
Makken landbouwgrond prijsgegeven,
kerstromingen (bijvoorbeeld de Elisa-
Noed in 1421 en de Felixvloed in 1530)
bezit van moeizaam bedijkt land
pdijkvallen (onder meer aan de noord-
Kvan Noord-Beveland) moesten boeren
^terugtrekken uit hun polders. Het
»wse landschap met zijn littekens van
«gen, welen en kreken vormt een weer-
Svande worsteling met het water.
Nhoeft minder strijd te worden gele-
W.In februari 1990 brak de zomerdijk
6 de 100 hectare grote Selenapolder tus-
*het Land van Saeftinge en de Hedwige-
fer door. Afdoend herstel bleek te duur
'toee jaar later verergerde een najaars-
J® de situatie. Daarop werd besloten de
Per onder de naam Sieperdaschor bij het
F van Saeftinge te voegen,
kander voorbeeld van natuurbouw langs
knelijke weg is het plan Tureluur. Langs
«jddkust van Schouwen-Duiveland en
Wen zijn en worden in totaal ongeveer
Phectaren binnendijks ingericht voor
|e natuur.
tiger
Het Land van Saeftinge
foto Peter Nicolai
Wieringermeer
Bij Schoorl in Noord-Holland zit een gat in de duinen. De zee heeft hier weer vrij spel.
foto John Oud/GPD
^gnaar de jubilerende Wieringermeer,
krhetontpolderingsproject 800 hectare
®at en 360 miljoen euro kost. De ene
^•moet komen van de overheid, de ande-
private partijen. De bulk van de fi-
'-ïeringkomt uit de 1845 vooral luxe wo
ningen die in en om het water zullen verrij
zen. Landschappelijk wonen is het devies,
hetgeen de schrijver Willem van Toorn on
langs vertaalde met: „Iedereen zijn terrein
wagen bij z'n eigen steiger." De schrijver
vindt het project een voorbeeld van de 'ba
nalisering van het Nederlandse landschap'.
Veehouder Miedema en de 40 andere boeren
die ruimte moeten maken, voelen dat het
hen allemaal 'door de strot wordt geduwd'.
„We worden onfatsoenlijk behandeld door
de provinciale overheid, die met hulp van
een nieuwe wet ons de zeggenschap over
ons eigen land ontneemt en een veel te lage
prijs biedt." Miedema weet niet of voor hem
een toekomst is weggelegd als landschaps
stoffeerder, of als echte boer. Hij wil zelf
dolgraag doorgaan op een andere plek in de
polder - „die grond is tenslotte voor óns
drooggemaakt" - maar vreest dat de over
stap hem te veel geld gaat kosten. Ook is hij
niet zeker van het grondwater. „Het kan
door de aanleg van het meer gaan stijgen en
zouter worden. Voor je het weet ben je de
helft van je omzet kwijt." Ook op Wieringen
(zeg nooit „in") heerst scepsis. Staande in
de harde wind op de noordelijke dijk zegt
de 66-jarige ex-boerin Ali van Galen het
spoor bijster te zijn. „Ik snap niet dat je
grond onder water zet in een land waar ie
dereen klaagt over ruimtegebrek en een te
kort aan huizen."
Voor de bezoekende buitenlander blijft het
een mysterie wat er in Nederland gebeurt.
Een land dat groot geworden is door inpol
deringen en de deltawerken. Er wordt ech
ter bijna geen land meer gewonnen. Het
Markermeer is water gebleven, langs de
noordkust van Groningen en Friesland
wordt buitendijks gebied niet meer ingepol
derd maar aan de natuur gelaten.
Elke zichzelf respecterende stad is bezig ge
dempte grachten weer vol te laten lopen. In
Oost-Groningen verrijst de 20 vierkante ki
lometer metende Blauwe Stad met 15.000
woningen aan een enorm kunstmatig meer.
Landschapsarchitect Adriaan Geuze ziet
met lede ogen aan hoe Nederland dichtslibt
met allerlei priegelwerk. Hij hekelt dat het
water wordt overgelaten aan gemeenten en
provincie. Dan krijg je foeilelijke woonwij
ken op de verkeerde plaatsen. Geuze wil de
polders behouden. Hij wil snel actie omdat
met een rijzende zeespiegel en inklinkende
grond „onze soepkom" zo vol stroomt. Hij
pleit voor een nieuw elan, dat moet uitmon
den in een nieuwe manier van land inrich
ten en bouwen. Nieuwe steden zouden op op
gespoten zand moeten verrijzen, nieuw land
zou kunnen worden gecreëerd voor de
Noordzeekust.
Nederland blijft water teruggeven, maar
lijkt pas echt door te schieten bij het project
Ruimte voor de rivier. In 1993 en 1995 reali
seerde Nederland zich dat het ook in de rug
door het water kan worden aangevallen. On
heilsprofeten lieten weten dat in 1950 nog
30 tot 50 procent van het Nederlandse
grondgebied beschikbaar was voor waterop-
vang, en dat dat inmiddels niet meer is dan
een procent of vijf. Tel daarbij op de effec
ten van de opwarming van de aarde, en er
ligt een aardig recept voor een ramp.
Afvoer
De overheid vond dat ook en ontwikkelde
het megaproject Ruimte voor de rivier. Aan
de basis ligt de gedachte dat de maximale
afvoercapaciteit van de Rijn moet kunnen
toenemen van 15.000 tot 16.000 kubieke
meter/seconde in 2015. Daarna komt een
vervolgproject dat de capaciteit in 2050 op
18.000 kubieke meter zou moeten brengen.
Omdat je dijken niet oneindig kunt verho
gen, is besloten de uiterwaarden te verdie
pen, komen er noodoverloopgebieden, wor
den dijken verlegd en kanalen gegraven die
water kunnen afvoeren. Het is niet makke
lijk te verteren voor de betrokkenen, blijkt
uit de honderden boze reacties op de in
spraakprocedure die dezer dagen ter inzage
liggen op de gemeente- en provinciehuizen.
„Het zou een ramp zijn als we hier tot op-
vanggebied worden verklaard voor de
18.000 kuub. Dan gaat alles op slot, is er
geen enkele economische ontwikkeling
meer mogelijk," zegt Jos Lamers. Hij is de
vierde generatie (nu parttime) akkerbouwer
in Rijnstrangen, een gebied van 1000 hecta
re dat is gevormd door de vroegere armen
van de Rijn, die even verderop bij Lobith
ons land binnenkomt. Rijnstrangen is aange
wezen als zogeheten retentiegebied (nood-
overloop) bij een extreem hoge stand van de
Rijn.
Om de Randstad droog te houden wordt het
land van Jos Lamers en dat van andere boe
ren - tijdelijk - opgeofferd.
„Dit gebied is geschikt voor wateropvang,"
erkent Lamers, „maar we moeten niet over
drijven. We gaan uit van een theoretische
situatie, die zich nooit zal voordoen. In '93
en '95 passeerde er 12.000 kuub bij Lobith
en nu gaan we uit van 50 procent méér. In
zo'n situatie zijn de dijken in Duitsland al
lang overstroomd. De Duitsers hebben niet
gekozen voor verhoging van dijken, maar
voor gecontroleerde overstromingen, wat
prima voor ons is."
Lamers heeft moeite met de on-Hollandse
keuzes. Met lede ogen ziet hij aan dat het
boerenland steeds meer plaatsmaakt voor
natuur en dan ook nog vaak wetland, natte
grond waar plant en dier goed gedijen.
„Overal wordt hier klei afgegraven. Je
brengt het naar de steenfabriek en laat de
rest van de grond verwilderen. Goedkoop,
maar zo breng je wel ons typisch Nederland
se cultuurlandschap om zeep. Marsman zag
denkend aan Holland brede rivieren door
oneindig laagland gaan met daarin boerde
rijen, geknotte torens, kerken en olmen.
Geen wetlands."
Gat
In Schoorl baden de duinen in het avond
licht. Prachtig, maar er zit een gat in, de zee
heeft hier vrij spel. De buitenlander staat
weer met open mond, maar boswachter
Frans Erinkveld vindt niets mis met pogin
gen de natuur weer haar gang te laten gaan.
Hij zwaait de scepter over een revolutionair
project: De Kerf, boegbeeld van dynamisch
kustbeheer.
Erinkveld: „In 1928, '53 en '76 had de zee
hier al akelig hard aan deur geklopt. In
plaats van steeds weer zand aan te voeren is
in 1997 besloten om de duinen door te ste
ken en een achterliggende vallei af te gra
ven. De zee mag binnenkomen en het is
prachtig gelukt." Hij wijst naar de nieuwe,
hagelwitte duintjes en zegt dat zand leven
brengt. „Die zeeaster zie je nergens meer."
De boswachter begrijpt de paradox van het
project, maar onderstreept dat de duinen
van Schoorl de breedste en hoogste van Ne
derland zijn en het extra zand nu wordt aan
gevoerd door de zee in plaats van de mens.
Er is geen gevaar, zoals dat even verderop
wel het geval is in Petten, waar de Honds-
bossezeewering flinterdun is. De gemeente
wil er samen met de Grontmij deels buiten
dijks een jachthaven met woningen aanleg
gen. Het uitstulpsel zou genoeg nieuw zand
vergaren en de zeewering dus versterken.
De ultieme win-win situatie.
De boswachter zucht diep en onderstreept
dat een vogelrustgebied in een achterliggen
de oude polder waar Staatsbosbeheer actief
is, zal verdwijnen. Of er genoeg zand bij zal
komen, waagt hij te betwijfelen. Weer een
geval van de banalisering van het Neder
landse landschap? Verliezen we de strijd te
gen het water? „Laten we zeggen dat Neder
land wat confuus is op het ogenblik."
Eelco van der Linden
en Ben Jansen
