Ik ben verknocht aan Noortje
Asterix gaat
in de aanval
PZC
Jeroen Steehouwer giet verhalen van Tolstoj in stripvorm
25
woensdag 19 oktober 2005
chtgenote Willy
vindt hem veel te be
scheiden. Maar strip
tekenaar Jan Steeman, win
naar van de Stripschapprijs
2005, gebruikt liever het
woord 'realistisch'. „Zovelen
die mijlenver boven mij uit
steken kregen de prijs al",
zegt hij. „Mijn verdienste is
dat ik zo stug volgehouden
heb. Er is geen schrijversduo
geweest dat dertig jaar dezelf
de strip heeft gemaakt."
ïiplekenaar Jan Steeman foto Dick Breddels/GPD
Jan Steeman doelt op Noortje,
de strip die hij samen met
tekstschrijfster Patty Klein
maakt voor meidenblad Tina.
De zestienjarige Noortje is al
drie decennia aan het puberen
en heeft nog steeds haar kamer
niet heeft opgeruimd
Jan Steenman tekende nog zo
veel andere stripfiguren. Met
tekstschrijver Andries Brandt
maakte hij eind jaren zeventig
de avonturen van de jonge voet
baller Roel Dijkstra. Daarvoor
tekende hij jarenlang de populai
re figuurtjes Sjors en Sjimmie
en de sciencefictionstrip Arad
en Maya. Hij werkte bij de Toon
der Studio's waar hij fameuze
figuren uit de Disney-stal teken
de: Wolfje, Hiawatha.
Generaties kinderen hebben
van zijn tekeningen gesmuld.
Maar als die hem daarmee con
fronteren, volwassen inmiddels,
denkt Steeman voorak'Ben ik al
zó oud?'
De bescheidenheid overheerst.
Gerekend op de Stripschap
prijs, de hoogste eer voor een Ne
derlandse stripmaker, had hij
zeker niet. Steeman zucht maar
eens: „Wat moet je ermee?" Hij
heeft nu de prijs die vele teke
naars kregen die hij zoveel beter
vindt dan zichzelf.
Marten Toonder ontving hem.
„Die had hem wel tien keer mo
gen krijgen", zegt Steeman, die
zich wat ongemakkelijk lijkt te
voelen naast zulke grootheden.
„Maar ik prijs me gelukkig in
dit gezelschap. Ik voel me altijd
achtervolgd door de vraag of ik
wel genoeg mijn best gedaan
heb. Of ik niet nog betere teke
ningen had moeten maken. Ik
vind mezelf geen toptekenaar en
daar heb ik vrede mee. Maar
toch is deze prijs een bevesti
ging, een klopje op de schouder:
'Goed gedaan jochie'."
Elke stijl
Misschien heeft het ermee te ma
ken dat Steeman niet vast te pin
nen is op één stijl. Hij deed een
voudigweg alles, tekende even
makkelijk karikaturaal als rea
listisch. Ooit nam Steeman van
de ene dag op de andere een
strip van collega Dick Matena
over. Dat kan hij. „Ik teken
moeiteloos in elke stijl, dat is
mijn verdienste. Of zwakte. Nou
ja, noem het flexibiliteit." En
kom bij Steeman niet aan met
het woord 'kunst'. „Dit is een
ambacht. Als wat ik doe kunst
is, maakt een timmerman ook
kunst. Ik visualiseer het verhaal
van anderen."
Want dat is het. Altijd heeft hij
samengewerkt met scenaristen
die de verhaallijnen en teksten
bedachten. „Ik heb de gedach
ten van anderen verbeeld. Ik
ben nooit een bedenker geweest.
Ik voel me verwant met de regis
seur die bepaalt waar de camera
staat, hoe het in beeld wordt ge
bracht. Dat vind ik nog steeds
Stripschapprijs
voor Jan Steeman
leuk: moet Noortje links staan
of rechts? Als veel wordt gespro
ken, zorg ik voor actie, laat ik
moeder afwassen ofzo."
Wat de techniek betreft is hij ge
kneed door iemand als Andries
Brandt, die met rood potlood
aangaf wat niet deugde aan een
tekening. „Was ik pissig over,
maar ik heb er veel van geleerd.
Als je voor Disney werkte, dan
moest het voor honderd procent
lijken. En ik wilde het ook zo
precies. Dat is niet een slaafs
volgen, het zit in mijn karakter.
Een rebel of kwajongen ben ik
ook nooit geweest. Terwijl ande
ren bij het Lieverdje in Amster
dam agentjes stonden te pesten,
was ik aan het werk. Van mij
moet je ook geen statements of
boodschap verwachten. Ik voel
me het prettigst als ik keurig in
het gelid loop."
Weer vindt echtgenote Willy dat
hij zichzelf tekort doet. Er
moest gewoon brood op de
plank komen, vertelt ze. Al
vroeg hadden ze vier zoons, die
overigens allemaal het talent
van pa hebben. Wat wil je ook,
hij zat altijd in de huiskamer te
tekenen.
Steeman noemt het zijn 'automa
tische piloot'. Hij heeft geen ab
solute afzondering nodig, kon
werken terwijl de autootjes van
de kinderen over zijn bureau
zoefden.
Twintig jaar heeft het gezin van
foto Dick Breddels/GPD
het striptekenen kunnen leven.
Zoiets is nu niet meer denkbaar,
strips zijn 'gemarginaliseerd',
zijn er puur voor de liefhebbers.
De laatste jaren hield Steeman
zich meer bezig met het veel lu
cratievere reclametekenen.
Maar Noortje bleef hij maken,
en hij kan niet ontkennen dat
hij verknocht is geraakt aan het
meisje dat nog zo populair is in
de Tina. „Het is een strip voor
meiden van 12,13 jaar, die be
zig zijn met kleren, hun eerste
zoen. Niet met grote maatschap
pelijke thema's, nee, al zijn ook
in de klas van Noortje allochto
ne kinderen verschenen, op ver
zoek van de Tina-redactie. Ik
moet me verplaatsen in meisjes
van die leeftijd en dat is niet al
tijd makkelijk, zeker als je geen
dochters hebt. Mijn grootste pro
bleem is: wat moet Noortje aan.
Je kunt haar niet twee keer het
zelfde laten dragen, daar komen
geheid brieven over. Echt een
ramp is als je een hele klas moet
tekenen. Moet je al die kinderen
aankleden."
Mark Minnema
illustratie Goscinny/ Uderzo
Frankrijk en grote delen van
Europa zijn al weer een
paar weken in de ban van de
kleine, onverzettelijke stripheld
Asterix. Vorige week kwam zo
wel in het Gallische thuisland
als in Nederland en 25 andere
landen het nieuwste album uit,
met de titel Le del lui tombe sur
la tête (De hemel valt op zijn y
hoofd). In de Nederlandse verta- ^(A.
ling is het Het geheime wapen kr*"
geworden.
Asterix is al tientallen jaren
meer dan een stripfiguur dat
zijn dorpje in het huidige Bre-
tagne verdedigt tegen de Ro
meinse bezetter. Sterker nog: hij
is zich volkomen bewust van het
gezegde dat de aanval de beste
verdediging is. Van een aanval
op de lezer en de consument is
sprake: de eerste oplage be
draagt acht miljoen albums,
waarvan ruim drie miljoen in
Het geheime
wapen
het Frans en een half miljoen in
het Nederlands. Een noviteit is
dat de gehele Franse oplage ge
nummerd is. Zoals bij iedere gro
te lancering van een boek tegen
woordig spreekt de Franse pers
van 'Harry-Potterachtige toe
standen'.
De aanval beperkt zich niet tot
stripboeken. Eind vorige maand
opende de grootste tentoonstel
ling ooit gewijd aan de Galliër
haar deuren in Brussel. Na on
der meer Amsterdam zal De
spiegelwereld van Asterix in
2009 ook de Gallische hoofdstad
Lutetia (Parijs) aandoen. Dan
bestaat Asterix vijftig jaar.
Verder kwamen talrijke media,
zoals Le Figaro, met speciale bij
lagen, is het Asterixpark bij Pa
rijs dit jaar langer open dan nor
maal gesproken (tot 30 oktober)
en staan er weer films op het
programma. Volgend jaar komt
de tekenfilm Asterix en de Noor
mannen uit, gevolgd door de
speelfilm Asterix en de Olympi
sche Spelen. Daarbij is het nog
niet zeker of Christian Clavier
en Gérard Dépardieu opnieuw
de rollen van Asterix en Obelix
zullen vertolken, maar wel is be
kend dat de beroemde acteur
Alain Delon de Romeinse keizer
Julius Caesar zal spelen.
Tekenaar en schrijver Albert
Uderzo (78) doet ondertussen
ook nog steeds van zich spre
ken. Eind vorige maand bracht
hij lijfwachten mee naar Brus
sel, voor de persconferentie ter
gelegenheid van zijn nieuwe
boek. Over de inhoud verraadde
hij niets: de driehonderd aanwe
zige journalisten kregen slechts
de omslag te zien. Vrijdag is
Uderzo bovendien eregast op de
grote boekenbeurs van Frank
furt, waar hij zijn eigen boek
waarschijnlijk in Latijnse verta
ling zal voorlezen. Hij krijgt in
Duitsland gezelschap van acht
vertalers, onder wie Frits van
der Heide, die de Nederlandse
versie voor zijn rekening neemt.
De verkoop van de albums loopt
uitstekend. Wereldwijd zijn er
al 320 miljoen Asterixen ver
kocht. Ook de nieuwe delen bre
ken keer op keer de verkoopre
cords. Dat is opmerkelijk, ge
zien de aanhoudende kritiek op
de kwaliteit van de verhalen.
Kenners zijn het erover eens dat
de teksten van Uderzo het niet
halen bij die van tekstschrijver
René Goscinny, die al weer
bijna dertig jaar geleden over
leed. Het geheime wapen is het
achtste album dat Uderzo alleen
maakte.
Olivier van Beemen
pkenaar Jeroen Steehouwer is niet dol
1 op het verstrippen van klassiekers uit
Wereldliteratuur. Maar de verhalen van
°j lenen zich daar volgens hem goed
Lev Tolstoj en Jeroen Steehouwer:
namen sieren de omslag van een nieuw
fripboek. met als titel Waarvan leeft de
Wj' De verhalen zijn van Tolstoj, Stee-
hermaakte er een strip van.
week ligt het in de winkel. Tolstoj
,1910) zou daar niet van opkijken,
^klassiekers Oorlog en vrede en Anna
ynina zijn al anderhalve eeuw niet weg
denken uit de goede boekhandel. Maar
j®r Steehouwer (38) is het een primeur.
10 Arnhem woonachtige tekenaar en il-
®rator maakt al jarenlang strips voor di-
bladen, maar dusverre verscheen er
van hem in boekvorm. Waarvan leeft
'««a? is zijn debuut.
%ver Oog en Blik, die het boek samen
Pe literaire uitgever Atlas op de markt
TOj koestert hoge verwachtingen.
Jeroen Steehouwer; zelfportret met Lev Tolstoj
illustratie Jeroen Steehouwer/GPD
'Jeroen, maak je borst maar nat. Er staat
heel wat te gebeuren', hebben ze Steehou
wer inmiddels gewaarschuwd. Het optimis
me is gebaseerd op belangstelling vanuit
het buitenland. De Fransen hebben de rech
ten al gekocht - daar zal het boek in janua
ri verschijnen - en de Spanjaarden staan op
het punt om de contracten te tekenen.
Het verstrippen van literatuur is een succes
formule. Céline's Reis naar het einde van de
nacht werd omgewerkt tot beeldverhaal,
net als Prousts Op zoek naar de verloren
tijd. En nog niet zo lang geleden zag ook
een stripversie van De Avonden van Gerard
Reve het licht. Nu dus Tolstoj, een van de
reuzen uit de negentiende-eeuwse Russi
sche letteren.
Eigenlijk is Steehouwer niet dol op het ver
strippen van klassiekers. „Je bereikt met
Proust en Reve wel een groot publiek en die
boeken zien er ook geweldig uit, maar als
strip zijn ze absoluut niet spannend. Ze heb
ben zo weinig eigens."
Oorlog en vrede zou hij nooit tekenen. „Dat
boek is te veel van Tolstoj. Daar kan en wil
ik niets aan toevoegen. De verhalen van Tol
stoj die ik voor dit album heb gekozen, zijn
in feite volksverhalen die al eeuwen in Rus
land circuleren en die door de meester zijn
bewerkt. Ik voel me vrijer om daar iets van
mezelf in te leggen."
Steehouwer nam drie sprookjesachtige ver
halen, die zijn doortrokken van het leven
op het Russische land van voor de revolu
tie. Ze worden bevolkt door arme boeren,
hardvochtige grootgrondbezitters, duivels
en engelen. Het zijn vertellingen met een
sterk moralistische inslag over goed en
kwaad, de kracht van het geloof en het be
lang van liefde.
„Ze waren bedoeld voor het gewone volk,
ongeletterde mensen die nogal visueel wa
ren ingesteld. Je ziet niet voor niets in Rus
sische kerken zoveel iconen. Ik vond het
ook logisch om van die vertellingen een
beeldverhaal te maken."
Het idee voor het boek kwam van Steehou
wer zelf. Hij heeft 'iets' met Tolstoj, die
hem ooit, toen hij in de put zat en naar rich
ting zocht, met zijn spiritualiteit de weg
wees. „Een belangrijke boodschap van Tol
stoj, die uit deze verhalen spreekt, is: 'Alles
is liefde'. Daarmee voel ik mee zeer verbon
den."
Volgens de tekenaar is die boodschap ook
nu nog van de grootste betekenis. „Het is
gek: we leven in een tijd dat elke verwijzing
naar geloof en spiritualiteit not done is. Al
thans bij intelligente mensen moet je daar
mee niet aankomen. Aan de andere kant is
er bij heel veel mensen toch een grote be
hoefte aan verlossing. Want zeg nou zelf:
het is toch een heel gedoe hier op aarde."
Luchtige toon
Hij tekent 'losjes'. Zelf vergelijkt hij zijn
stijl met die van de klassieke gag-strip.
„Het is bijna Guust Flater. Mannetjes met
grote neuzen en zo. Maar de uitstraling is
toch ook tamelijk realistisch. Mijn stijl
leent zich er uitstekend voor om serieuze
dingen op een lichte, luchtige toon te vertel
len."
Steehouwer werkte vier jaar aan Waarvan
leeft de mensHij verdient de kost met het
illustreren van schoolboeken en bedrijfsbla
den. „De dingen waar mijn hart bij ligt,
moet ik tussen de bedrijven door doen.
Daarom duurt het allemaal wat langer. Bo
vendien heb ik het hele album zelf ge
maakt, inclusief lettering, inkleuring en
tekstredactie. Alleen al met inkleuren ben
je een dag per bladzijde kwijt."
Mocht het boek een succes worden, dan zal
zijn uitgever zonder twijfel om een vervolg
vragen. Steehouwer wil wel, dan kan hij
zijn illustratiewerk op zijn laag pitje zet
ten. „Maar ik zet er niet op in. Van strips al
leen kun je in Nederland ook niet bestaan.
Een krantenstrip, daar zit nog een boter
ham in. Maar van een stripalbum worden,
als het goed loopt, in Nederland niet meer
dan vijfhonderd exemplaren verkocht. Ei
genlijk is de stripwereld dood."
Hans Gulpen
Jeroen Steehouwer, Lev Tolstoj, Waarvan leeft de
mens? Atlas en Oog Blik, 47 blz. €16,50
mio!
wn vt
LEHOOK-
IHBAP!
