Tussenstop in Saeftinghe
Toen kon je
overa de duven
oare koere
Achter die haag woont nog steeds mijn vader
Nieuwe raadkaart
f,
dinsdag 18 oktober 2005
De PZC sponsort Het
Zeeuwse Landschap. In
'Natuurlijk Zeeland' doen
medewerkers van deze
stichting verslag van wat
er speelt in de Zeeuwse na
tuurgebieden: onverwachte
vondsten en bijzondere ge
dragingen passeren weke
lijks de revue. En natuur
lijk ook de successen en
mislukkingen in het be
heer.
Eindelijk was 't zövèrre, da
'k 't deurtje van mien du-
vekot ope kon maèke. Sinds 't
moment dat ik die tweê aol-
lef-kaèle duven van 'n boer ekre-
gen ao, ao 'k artstochtelijk naè
dat oagenblik verlangd.
„Je mö ze zeker drie weken an
d'r nieuwe kot laète wènne", ao
d'n boer d'r bie ezeit. „As je dan
't deurtje ope zet, komme ze van
eiges wï terug."
Dat was in 'n tied da je overa de
duven kon oare koere. Postdu-
ven, pauwstaèrtjes in kroppex'-
tjes mee plumen an d'r poaten
die d'n eêlen dag op de uutloap-
plankjes zaète te keutele in zao-
lig niksdoe. Sommige ménsen ao
van de duvekotten kleine paleis-
jes emaèkt. Groen mee witte
raandjes was toe zeer geliefd.
Soms liep ik d'n eêlen dag over
't durp om naè aol die moaie in
minder moaie duvekotten te kie-
ke.
Op 'n dag stieng ik bie 't prachti
ge duvekot op 'n ostie bie oöns
op 't durp. Plotselieng 'n stèm-
me achter mien. „Zou jie ok wè
duven wille Ik knikte ijverig
mit mien oad. „Ikke wè, baès",
antwoordde ik blie. De boer zét
te 'n trapje tegen de paèle van 't
kot. „Gaè d'r mar 's op in kiek
d'r mar 's in", zei t'n. Toen ik bo
ven kwam zag ik 't. Tweê moaie
glaanzende eiers. „As je jonge
duven wil za 'k die eiers laète
lègge", zei de boer. „Mar
aanders goai ik ze wèg." „Nie
wèggoaie, nie wèggoaie, ik za
d'r zo blie mee weze",
schreeuwde ik luud. „Dan bin
die duven vö joe", zei de boer.
Sinds de dag da de jonge blinde
veugels uut 't ei ekrope waère,
liep ik te prakkizere hoe die du-
ven d'r wè uut zouwe zie. Ik zag
duven in aolderlei kleuren in
modellen, ma 't liefste van aol
zou ik duven die konde vliege.
Van jongers op schole oarde ik
fantastiche ver'aèlen over du-
ven die eêmaè uut Frankriek wï
naèr uus evloge waère. Dat leek
mien noe 't moaste. A zou ik die
veugels ma op Aemstie los gaè
laète, dan was ik a tevree.
Mien tweêde probleem was waè
'k 'n duvekot zou motte maèke.
Mien groate broer, 'n zeer vin-
dingrieke kérel, dee mien 'n bes
te oplossieng an d'n aand.
„Maèk 'n kot in die aauwe plee
in 't achteruus", zei t'n. „Dan ka
je 't pleeraèm as deurtje gebru-
ke." D'n volgende dag was ik a
bezig. Bie de wienkel van To-
ne-Pie kreeg ik 'n groate kiste
die nie op rekenieng stieng. Mee
'n paèr klissen tegen de mure be-
vèstigde ik die in 't aauwe toilet
vö 't raèmpje. Misschien was 't
aomaè 'n bitje gammel, ma de
duven zouwe d'r gin èrreg in
Toe 'k ze mee naèr uus ebrocht
ao, stienge ze de eêste dag op de
vloer van d'r kot naèst mekaore.
Pas d'n tweeden dag begonne ze
mee luud getik van d'r snaèvels
de mais te ete. Toen pas gienge
ze ok gebruuk maèke van de zit-
stokken die 'k van 'n aauwe be
zemstele emaèkt ao. In as ik bu-
te ging kieke zag ik da ze mee
z'n tweêën vö 't raèmpje stienge.
Opgewoónde
Toen eindelijk de dag was an
ebroke dat 't pleeraèmpje open
ezet zou oare was ik a vroeg op
estaè. Ma vö ik 't deurtje ope
zou doe, wachtte ik tot mien
eêle familie present was. As 'n
ceremoniemeêster liep ik zenuw
achtig een in weer. „Kom noe
kieke aollemaèle", riep ik
opgewoónde.
In de verwachtieng dat mien du-
ven naè bute zouwe komme, zo-
draè ze d'n tuun konde zie, open
de ik verzichtig 't deurtje. Ma ze
kwaème pas naè bute toen mien
eêle familie d'r eige van verve
ling terug'etrokken ao. Op dat
ogenblik zat ik in mien eêntje
naègelbietend te wachte tot ze
zouwe komme. Toen ineêns glip
ten ze aollebeië op 't loapplank-
je. In 't zonlicht zag ik oe moai
ze intussen uut'egroeid waère.
Groene in gaauwe tinten over
mekaore, ma mee ier in daè 'n
groate witte vlèk. Mien oagen
wiere iedere keer naè die witte
vlèkken toe etrokke. Oe komme
die duven noe an die witte vlèk
ken doch ik. Zeker 'n witte voor-
vaoder in de fermielje. Ma ik
zag ok oe tx'ots de oudieng van
die tweê was. Waè aèlden die
tweê toch dat vorstelijke voor
kommen vandaèn? Ik kreeg d'r
bienaè traènen van in mien oa
gen.
Toen zag ik oe mien duven as 'n
paèr atleten eêst de spieren van
d'r vlèrreken los begonne te
zwaoie. Asof ze mien wilden toa-
nen oe moai ze waère, ondanks
die groate witte vlekken, liepe
ze bugend in knikkend op 't
loapplankje een in weer. Toen
rékten ze d'r eige 's uut in daè
gienge ze, de blaauwe lucht in,
glaanzend in de zonneschiene.
Toen ze oag in de lucht oefen
den, kon ik mien eige nie voor-
stelle dat die tweê prachtige veu
gels daè bove mien eigendom
waère. Ik zag oe ze in stees klei
nere cirkels om mien ene vloge.
Toen daèlde ze mee vee geklap-
per van d'r vleugels neer op 't
plankje. Ze perbeerden te koe
ren, ma 't was nog mar 'n schor
geluudje. Zo gelukkig as op die
dag bin ik nog nie dikkels
ewist...
Joop van Zijp
In natuurgebied Het Ver
dronken Land van Saef
tinghe komt een enorm aan
tal vogels voor. In de winter
leven er hoofdzakelijk grote
groepen ganzen en eenden,
in het voorjaar zijn het de
alarmerende tureluurs die
de aandacht trekken. Maar
Saeftinghe is ook een zeer
belangrijk gebied voor vo
gels die er een redelijk te
ruggetrokken leefwijze op
na houden, namelijk moe
rasvogels. Moerasvogels ge
bruiken Saeftinghe niet al
leen als broedgebied maar
ook als tussenstop, als ze
van noordelijkere gebieden
naar het zuiden trekken en
vice versa.
Momenteel is het tijdstip
van de trek van de moeras
vogels naar het zuiden. De vo
gels trekken vaak 's nachts en
strijken vroeg in de ochtend
neer in de rietvelden. Dit neer
strijken wordt gestimuleerd als
er al vogels in de rietvelden aan
wezig zijn die geluid maken.
Hier maken onderzoekers ge
bruik van. Er wordt veel onder
zoek gedaan naar de trek van vo
gels. Een veel gebruikte onder
zoeksmethode is het markeren
van vogels door middel van een
ringetje rond één van de poten.
In het vakjargon heet dat 'rin
gen'. Hiermee wordt geprobeerd
te achterhalen waar de vogels
precies heen trekken, hoe lang
ze erover doen en hoe lang ze le
ven. Uit deze vragen is een heel
scala aan subvragen te destille
ren. Alle kennis die wordt opge
daan dankzij het ringen, zorgt
uiteindelijk voor verklaringen,
bijvoorbeeld de reden waarom
een soort achtenxitgaat. De we
tenschap wordt onder andere ge
bruikt voor een betere bescher
ming van een bepaalde soort.
Het onderzoek gebeurt veelal
door strikt opgeleide vrijwilli
gers. Eén zo'n vrijwilligersvere-
niging zit in Saeftinghe en
draagt de naam VogelRingSta-
tion Saeftinghe. Deze groep be
staat uit vijf officiële ringers en
af en toe een assistent. Met rus
tig weer zetten zij 's morgens
voor zonsopkomst mistnetten,
bijna onzichtbare fijnmazig net
ten, op. Met een geluidsinstalla
tie worden vogelgeluiden afge
speeld van voorkomende soor
ten. Overtrekkende vogels strij
ken in de ochtend neer in het
riet en scharrelen daar rond op
zoek naar voedsel. Tijdens het
rondschai'relen zien zij de net
ten niet en vliegen er per onge
luk in. Voorzichtig worden ze er
uit gehaald en vervolgens wordt
bepaald welke soort het is en
hoe oud de vogel is. De vogel
wordt gewogen, z'n vleugel
wordt gemeten en nadat hij een
metalen ringetje om één van de
poten gekregen heeft wordt hij
los gelaten.
Mogelijk trekt de vogel de vol
gende nacht verder naar het zui-
Mistnet in Saeftinghe. In het net worden trekvogels gevangen, die vervolgens worden onderzocht, geringd en weer vrijgelaten.
foto's Walter van Kerkhoven
den. De kans dat net die ene vo
gel teruggevangen wordt in bij-
voorbeeld Spanje is klein, maar
hoe meer vogels er geringd wor
den, hoe groter de kans op terug
vangsten. De meetgegevens wor
den verzameld en vastgelegd on
der de code van de ring. Dit ge
beurt op de Nederlandse Ring-
centrale, Vogeltrekstation Arn
hem. Alle landen waar dit onder
zoek gebeurt, hebben zo'n cen
trale. Deze centrales wisselen de
gegevens onderling uit. Via dit
netwerk kunnen verschillende
vangsten van dezelfde vogel ge
koppeld worden. Dit geeft in
zicht in het leven van de soort.
dan ook vele soorten moeras
zangvogels gevangen, zoals klei
ne karekiet, bosrietzanger, snor,
sprinkhaanzanger en blauw-
borst. Zij overwinteren in Afri
ka, afhankelijk van de soort in
het noordwesten tot zuiden. Van
sommige soorten is nog niet met
zekerheid vast te stellen waar
de broedvogels naar toe trek
ken. Naast de Afrika-gangers
zijn er ook soorten die in princi
pe standvogel zijn maar wel uit
zwermen of die iets zuidelijker
trekken. Dit zijn onder meer de
rietgors en de baardman.
Van alle genoemde soorten wor
den elk jaar tijdens hun piek
tientallen vogels per dag gevan
gen. Dit geldt ook voor de boe
renzwaluw, een vogel die ook
overwintert tot in het verre zui
den van Afrika, maar geen
broedvogel is van de Nedexdand-
se moerassen. Het is ook in te
genstelling tot de moerasvogels
een dagtrekker. Deze soort
wordt dan ook vooral onder de
avond gevangen als zij in grote
groepen foeragerend boven de
rietvelden vliegen en er vervol
gens in slapen. De vogels blij
ken na de schemer niet meer te
bewegen.
Er worden ook minder algeme
ne soorten gevangen, zoals wa-
terrietzanger, buidelmees en gro
te karekiet. Er worden in Saef
tinghe zelfs cetti's zangers ge
vangen, een soort waarvan Ne
derland de uiterste noordgrens
van het verspreidingsgebied
vormt. Cetti's zangers zou je in
eerste instantie dus weinig op
trek verwachten, te meer omdat
het een standvogel is. Toch zijn
er dit jaar al zes exemplaren ge
vangen. Behalve netten worden
er ook enkele inloopvangkooien
geplaatst. Hierin worden vogels
gevangen die lopend op zoek
zijn naar voedsel, zoals waterral-
en porseleinhoen. Dit zijn prach
tige vogels met een zeer geheim
zinnig leven vaak in uitgestrek
te rietvelden. In het totaal zijn
er in 2004 ruim 3300 vogels ge
vangen. Hopelijk wordt dat aan
tal dit jaar geëvenaard.
Wannes Castelijns
Een waterral wordt geringd.
Niet alleen via terugvangsten
worden ringgegevens verza
meld, ook doodgevonden vogels
met een ring worden vaak ge
meld. Dit kan iedereen doen
door de code van het ringetje
met vindplaats en datum te mel
den bij de centrale, bijvoorbeeld
via hun site www.vogeltreksta-
tion.nl. De site kan ook geraad
pleegd worden voor meer infor
matie over het belang van ring-
onderzoek en het gehanteerde
beleid.
Het uitgestrekte Saeftinghe is
een belangrijk gebied vanwege
de hoeveelheid voedsel en de lig
ging langs de kust. Er worden
Een leuke verrassing om
mijn ouderlijk huis te zien
als raadkaart, schrijft M. C.
Abrahamse-Janse uit Seroosker-
ke. „Achter de ligusterhaag en
de geleide linden woont nog
steeds mijn vader, M. Janse, aan
de Dorpsdijk te Vrouwenpol
der. Rechts is nog net een stukje
van de zwarte schuur van Jan
Boyenk te zien, al weet ik niet
wie er woonde toen de foto
werd gemaakt, want ik ben van
1951. De foto is zeker van eerde
re datum, in mijn jeugd stond
naast ons huis de benzinepomp
van Louw van Hekken en die
staat nog niet op de raadkaart."
Ook T. Verhage-de Bruijn uit
Vrouwenpolder - haar geboorte
dorp - noemt rechts op de kaart
garage Van Hekken en het huis
van Kees de Kam, met achter de
bomen de boerderij van de fami
lie Janse. „De huisjes aan de lin
kerzijde zijn van Maarten Geer-
se, Jan Polderman, Kees Polder
man en Jan de Visser. Op het
einde het huisje van Blinde Lou
en de woning van mijn oom Jan
de Bruijn. Hij was smid."
L. Maas uit Middelburg wijst
op het lage witte aanbouwtje
met pannendak, links. „In het
begin van de jaren vijftig ging
hier de familie Polderman wo
nen. Het was de ingang." Het
op het één na laatste huis rechts
(bij de bomen) is volgens deze
inzender de kruidenierswinkel
van Van den Broeke geweest.
Ze attendeert ook op de kerk.
„De consistorie werd in 1950
als lagere school gebruikt. De
ouderwetse plee was gewoon
buiten."
Bakker Van den Broeke had een
groot gezin en vrouw Van den
Broeke droeg een Bevelandse
muts, herinnert A. Maas uit Mid
delburg zich. „Tegenover de
schuur van Boyenk was het vere
nigingsgebouw, vroeger gemeen
tehuis. Verder in de straat woon
de de familie Tiloe en er was
een winkel van Ko Marijs met
levensmiddelen, tabak, speel
goed en huishoudelijke artike
len."
C. Willeboordse-van den Broe
ke uit Oostkapelle is geboren in
het bakkershuis. „Mijn opa Van
den Broeke heeft daar ook ge
woond. Wij zijn later verhuisd
naar het huis waar het paard
voor staat. Dat is afgebroken en
er is een nieuw huis voor in de
plaats gekomen, nu een fietsen-
zaak. De twee andere huizen
zijn afgebroken en daar is nu
een pleintje." P. Sinke uit Vrou
wenpolder en enkele andere in
zenders noemen overigens ook
de naam van bakker Corbijn, in
het huis naast de Van den Broe-
kes.
Parochiekerk
D. E. Tollenaar uit Terneuzen
gaat in op het ontstaan van
Vrouwenpolder. Wolfert van
Borssele, heer van Veere, was
Rinus Antonisse De nieuwe raadkaart uit de collectie van Hans 22 oktober worden gestuurd naar: Redactie PZC
Lindenbergh gaat over een heel andere regio dan Buitengebied, postbus 31, 4460 AA Goes; fax
De waardebonnen gaan naar: Walcheren. Het is een klein, wat vergeten dorp. 0113-315669- e-mail redactie@pzc.nl.
L. Maas, Middelburg; J. Wijk- Om welk dorp gaat het? Nadere bijzonderheden
huis, Vrouwenpolder en A. van zijn welkom. Onder de inzenders van goede oplossingen wor-
't Land, Rilland. Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag den drie waardebonnen verdeeld.
de bedijker en het nieuwe land
werd Nieupolre of polre ge
noemd. Wolfert II liet er in 1314
een kapel bouwen die een jaar
later, met goedvinden van de
abt van Middelburg, werd ver
heven tot parochiekerk, gewijd
aan Onze Lieve Vrouwe. Zo is
de naam van het dorp makke
lijk te verklaren. Nadat de kerk
in 1572 was verwoest, werd in
1623 de thans nog bestaande
zaalkerk gebouwd. Tollenaar
vermoedt dat de verewagen op
de foto waarschijnlijk aan Du
vekot toebehoorde, een plaatse
lijk koetsiersbedrijf.
C. F. Stevense uit Middelburg
schat in dat de foto omstreeks
1910 genomen is. Hij merkt op
dat de kerk in 1955 grondig ge
restaureerd is. Hem is bekend
dat De Kam slager was en
Sturm (het huis rechts na de
paard en wagen) schoenmaker.
Het huis met puntgevel links
was inderdaad gemeentehuis,
voorheen gemeentekamer ge
noemd. Daarnaast stond de
school met bovenmeesterswo
ning. Stevense acht het moge
lijk dat op deze plaats een kloos
ter stond, dat tegelijk met de
kerk werd verwoest.
Vrouwenpolder
