De straat als
inspiratiebron
Steeds meer ouderen emigreren naar de zon
PZC
-
zaterdag 15 oktober 2005
Inmiddels, na ruim een jaar aan de
Roosevelt Academy, begint hij zijn
vleugels ook wat in Zeeland uit te
spreiden. Zo werkt hij in Rotterdam
aan een project om onderwijzers van
basisscholen te trainen om hun leerlin
gen te leren met conflicten om te
gaan. Dat project is - zo blijkt uit ver
schillende onderzoeken - succesvol.
Het wordt nu op driekwart van de Rot
terdamse basisscholen toegepast.
Diekstra is van plan het ook in Zee
land te introduceren en heeft daar
voor contact opgenomen met het Re
gionaal Pedagogisch Centrum Zee
land.
Senioren-universiteit
Bij gedeputeerde Van Heukelom heeft
hij de suggestie neergelegd om in Zee
land een senioren-universiteit op te
zetten. „Zeeland is bezig met een nieu
we kennisinfrastructuur. Maak dan
gebruik van het feit dat zich hier veel
ouderen vestigen. Biedt ze de gelegen
heid studies te volgen, graden te halen
en af te studeren aan een echte univer
siteit. Je kunt vervolgens ook een be
roep doen op die mensen. Wij zouden
ze bijvoorbeeld als Roosevelt Aca
demy kunnen gebruiken bij de maat
schappelijke begeleiding van onze bui
tenlandse studenten, om eens wat te
noemen. Zeeland zou daar nu al op in
moeten spelen. Dan ben je op twee
fronten bezig. Die mensen kunnen
zich verder ontwikkelen en de samen
leving heeft er ook wat aan."
De Leidse hoogleraar is er ook een en
thousiast voorstander van dat Zee
land probeert de senior games naar de
ze provincie te halen. Hij is zelf een
keer bij de senior games in Puerto Ri
co geweest en vindt het fantastisch.
Hij heeft er video-opnames gemaakt
van onder meer een vrouw van in de
tachtig die bij het hardlopen prima tij
den neerzette. Die vrouw was door
haar dochter aangespoord wat actie
ver te worden en kwam uiteindelijk
via de atletiekvereniging van haar
dochter in het hardlopen terecht. Niet
alleen was dat goed voor haar gezond
heid; ze bouwde ook een nieuwe ken
nissenkring op en liet met haar spor
tieve prestaties zien dat ze nog steeds
tot iets in staat was.
Diekstra heeft uitgesproken gedach
ten over ouderen. De pensionering
moet wat hem betreft afgeschaft wor
den. Dat is iets uit een ander tijdperk;
uit de tijd dat mensen tot hun 65-ste
in een fabriek afgebeuld werden en
daarna nog een paar jaar uit mochten
rusten. Wie gaat er na zijn pensione
ring stilzitten, vraagt hij zich af. Bijna
iedereen is na de vut of het pensioen
nog wel met wat bezig. Voor de 59-ja-
rige Diekstra is het pensioen een pre
historisch begrip. En Zeeland kan
daar naar zijn mening wat mee.
René Schrier
Een column schrijven is niet
vrijblijvend. René
Diekstra weet het inmiddels.
Begin dit jaar stond hij in een
van zijn columns stil bij de mas
samoord op meer dan één mil
joen Armeniërs, dit jaar 90 jaar
geleden.
Diekstra vond dat de Turkse rege
ring openlijk schuld en verant
woording voor die massamoord op
zich had moeten nemen. Een stroom
haatreacties was zijn deel: e-mails
waarin werd opgeroepen Diekstra het
zwijgen op te leggen; grove scheldpar
tijen en de heftigste verwijten kwa
men zijn richting uit. Aan de namen
van de afzenders te zien vooral uit
Turkse hoek. In die periode stapte hij
toch anders een trein in. „Ik had het
niet vernacht. Het was best bedrei
gend." Hij keek wat meer om zich
heen dan daarvoor. En het gekke is
dat hij een soortgelijk artikel ruim
15 jaar eerder ook al eens had gepubli
ceerd, Toen kwam er geen enkele reac
tie.
Het lontje van Nederland is in het al
gemeen behoorlijk wat korter gewor
den. Dat staat voor de Leidse hoogle
raar vast. Het leven, de maatschappij
- het is allemaal sneller en feller ge
worden. Is de televisie niet interessant
genoeg dan wordt er meteen gezapt,
geen interessante quote dan gaan ca
mera en microfoon meteen door naar
de volgende. De mensen zien het om
zich heen en gedragen zich ook zo. Ze
reageren snel, sturen even snel een
reactie per e-mail, dragen het hart op
de tong.
Daar komt volgens Diekstra bij dat
mensen het verschil tussen het privé
domein en het publieke domein niet
meer zien. Een voorbeeld daarvan is
volgens hem dat alle Nederlandse ste
den tegenwoordig vol liggen met
kauwgom. Mensen beschouwen het pu
blieke domein als een vuilnisvat. Dat
geldt ook voor de manier waarop ze
zich uiten. Zoals ze thuis zijn, gedra
gen ze zich ook op straat.
Het is overigens de straat die een be
langrijke inspiratiebron vormt voor
de columns van Diekstra. Hij besteedt
in zijn artikelen en boeken aandacht
aan soms ingewikkelde psychologi
sche problemen maar doet dat op een
toegankelijke manier met voorbeel
den uit het dagelijks leven.' „Het mes
snijdt vaak aan twee kanten. Niet zel
den gebeurt het me dat ik in een co
lumn iets uitleg en dat daarbij bij me
zelf ook het kwartje valt. Dat ik het
daarna zelf ook beter begrijp."
Inval
Diekstra kan veel gebruiken voor zijn
colums. Zoals de opmerkingen van mi
nister Bot dat de inval in Irak achter-
Columns van René Diekstra
Psycholoog en hoogleraar René Diekstra gaat columns voor de PZC
verzorgen. Met ingang van vrijdag 21 oktober is wekelijks een bij
drage van zijn hand in deze krant te vinden.
Diekstra is sinds vorig jaar aan de Middelburgse Roosevelt Aca
demy verbonden, waar hij de leiding heeft van de afdeling Social
Science. Verder werkt hij als wetenschappelijk adviseur voor de ge
meente Rotterdam en is hij lector Jeugd en Opvoeding aan de Haag
se Hogeschool.
De sociale wetenschapper publiceert columns in diverse Wegener
kranten en in de Staatscourant. Voorts heeft hij verschillende boe
ken over zijn vak op zijn naam staan.
af misschien toch niet zo verstandig
was. Diekstra vindt die hele zaak van
uit een psychologische invalshoek ont
zettend interessant. In een artikel met
de titel Sliptong legt hij uit dat het he
lemaal geen verspreking van Bot was,
want dat doe je niet zo gedetailleerd.
Hij verklaart het gedrag van Balken
ende die als groepsleider in het kamer
debat over deze kwestie als eerste het
woord neemt en probeert de rijen te
sluiten. En Diekstra legt uit dat het
een typische reactie van Bot is om zijn
opmerkingen als een 'slip of the ton
gue' te beschouwen. Dat is gebruike
lijk wanneer je hart of je verstand
vindt dat het zo is, maar je mag of kan
het niet zeggen.
De Leidse psycholoog schrijft enorm
veel. Naast zijn columns in verschil
lende Wegener-kranten en de Staats
courant, heeft hij verschillende boe
ken over zijn vak op zijn naam staan,
maar hij werkt bijvoorbeeld ook aan
een boek over de Franse geschiedenis.
Dat boek verschijnt volgend voorjaar.
Er is ook veel over Diekstra geschre
ven. Vooral de beschuldiging, al weer
10 jaar geleden, die in belangrijke ma
te is weerlegd, dat hij in zijn boeken
werk van anderen aanhaalde zonder
de bron te vermelden deed veel stof op
waaien Diekstra werd als reactie
daarop niet echt netjes door de Leidse
universiteit behandeld, waardoor hij
zich gedwongen voelde ontslag te ne
men. Diekstra en zijn vrouw beginnen
zich zo langzamerhand een beetje in
Middelburg thuis te voelen. Door zijn
werk aan de Roosevelt Academy heeft
hij zich in Middelburg gevestigd. Hij
is wel te spreken over de Zeeuwse
hoofdstad. De ene helft van de week
wonen de Diekstra's in het centrum
van Middelburg, de andere helft in
Leiden. Hij sluit niet uit dat Zeeland
af en toe eens zal figureren in zijn co
lumns.
foto Ruben Oreel
Een toenemend aantal ouderen trekt
naar het buitenland, weg van het
steeds hardere leefklimaat in Nederland. In
Spanje en Turkije schieten ouderenresorts
als paddestoelen uit de grond. Daar zijn
nog genoeg handen om zorg te verlenen. Al
leen voor de schatkist zou het wel eens na
delig kunnen uitpakken.
Weg met dat gestress van Nederland. Het
Spaanse manana bevalt Joop Schaeffer (69)
prima. „In Spanje heerst een prettiger at
mosfeer, minder haastig. Geen enkel pro
bleem dus als de meubels wat later gele
verd worden dan was afgesproken. In Ne
derland wordt alles geregeld zonder dat je
nog iets hebt in te brengen. Het leven is
hier een stuk eenvoudiger."
Samen met zijn vrouw Aaltje Keilij (56)
staat hij op het punt een zorgappartement
te kopen, zo'n driehonderd kilometer ten
noorden van zijn huidige Andalusische
woonplaats Garrucha. Het echtpaar woont
daar inmiddels tien jaar. „Zodra ik met de
vut ging, zijn we vertrokken. Nooit spijt
van gehad."
Kinderen hebben ze niet, dus daarvoor hoef
den ze ook niet in Nederland te blijven. Met
de AOW en een goed pensioen redden ze
het prima. „Je kunt met je inkomen in Span
je drie keer zoveel doen. In ons nieuwe ap
partement kopen we zorg in naar eigen be
hoefte. Dat is goed te doen. Ik wil hier de
rest van mijn leven blijven."
Emigratie wint aan populariteit bij senio
ren. Nu al is een van elke tien emigranten
een 55-plusser, blijkt uit CBS-cijfers. Vorig
jaar emigreerden ruim 3900 senioren naar
het buitenland. In 1995 waren dat er nog
2400, een van elke vijftien emigranten.
Zo'n veertien procent van de Nederlanders
zégt tijdens hun pensioen te willen verhui
zen naar het buitenland, blijkt uit ander on
derzoek. Vooral ouderen die het uitsluitend
moeten doen met een AO W-uitkering en
een klein pensioen, kunnen daar elders
vaak beter van leven.
De populairste emigratielanden bij senio
ren zijn Frankrijk, Spanje, Duitsland en
België. De laatste twee vooral vanwege de
lage huizenprijzen en gunstiger belastingta
rieven. Veel ouderen kiezen bovendien voor
een land waar zij vroeger al vaak tijdens
hun vakanties kwamen.
De senioren éerkassen niet alleen vanwege
zon en zee. Velen vinden dat het woon- en
leefklimaat in Nederland de laatste jaren
slechter is geworden. Het gevoel van onvei
ligheid en verharding van de maatschappij,
de druk op ouderen om langer te blijven
werken en belastingdruk zijn vaak door
slaggevende factoren.
Nieuwste trend
Projectontwikkelaars hebben de nieuwe
doelgroep ontdekt. Vooral aan de Spaanse
costa's en sinds kort ook in Turkije schieten
de ouderenresorts als paddestoelen uit de
grond. De nieuwste trend is de bouw van
appartementen waar de bewoners ook een
beroep kunnen doen op zorg. De vraag naar
dergelijke voorzieningen neemt alleen
maar toe.
Pim Günzel woont sinds acht jaar in Span
je en is ontwikkelaar in onroerend goed.
Daar kwam hij in contact met de Nederlan
der Henk Landa. Die runt al vijftien jaar de
Acuario privékliniek in Beniarbeig aan de
Costa Blanca.
„We kwamen met elkaar in gesprek over
het probleem van de vergrijzing. Binnen af
zienbare tijd zijn de kosten van de zorg
voor ouderen bijna niet meer te betalen. Bo
vendien zal het gebrek aan personeel nog
verder toenemen, omdat er te weinig men
sen overblijven om al het werk te verrich
ten. Een land als Spanje kan dat probleem
uitstekend opvangen."
Samen met de kliniek ontwikkelde hij daar
om een woonzorgcomplex met 29 koopap
partementen, vlakbij het ziekenhuis. De be
woners kunnen een beroep doen op een vol
ledig dienstenpakket, waaronder medische
zorg. De belangstelling voor de appartemen
ten, die tussen de 137.500 en 450.000 euro
moeten kosten, is vele malen groter dan het
aanbod.
Günzel: „Het ziekenhuis, met AWBZ-erken-
ning, bestrijkt vijftigduizend patiënten
langs de kust. Alles is er aanwezig en het
personeel is internationaal. De zorgkosten
zijn in Spanje dertig procent lager dan in
Nederland. Er bestaan geen wachtlijsten en
J 1 -
K
1
r.- s
s
Aqua-aerobics voor ouderen in het zwembad van het Royal Care Residence in Alicante
foto Johan Moes/GPD
er is goed gekwalificeerd personeel voor
handen."
Waarom het vergrijzingsprobleem dus niet
deels verschuiven, wil Günzel maar zeggen.
„Zo creëer je ruimte voor de ouderen die in
Nederland blijven. De wachtlijsten in Ne
derland worden korter en er wordt geen be
roep gedaan op de gezondheidszorg.
Günzel is niet de enige die zijn oog heeft la
ten vallen op de senioren. Landelijk nieuws
was vorig jaar het initiatief van woonzorg
centrum De Wielborgh in Dordrecht. Dat is
bezig met de bouw van een woonpark voor
55-plussers aan de Spaanse Costa de la
Luz.
Het ressort telt 250 appartementen en vil
la's. Ook hier kunnen de bewoners een be
roep doen op zorgfaciliteiten. Tienduizend
mensen toonden belangstelling voor het pro
ject, ruim de helft van de woningen is in
middels verkocht.
Directeur Silvie Schoemaker van de Wiel
borgh verwacht dat binnen tien jaar overal
dergelijke woonparken voor Nederlanders
in het buitenland verschijnen. Niet alleen
projectontwikkelaars, ook woningcorpora
ties, verzorgings- en verpleeghuizen en
woonzorgcomplexen willen hun vleugels
naar het buitenland uitslaan, is haar erva
ring. „We worden overstelpt met vragen
over onze aanpak."
Wie liever woont onder de Turkse zon, kan
binnenkort terecht bij twee gloednieuwe
woonzorgcomplexen aan de Turkse zuid
kust. De Limburger Luc Maas claimt de eer
ste te zijn die in dat land bezig is met een
dergelijk bouwproject. Maas drijft Raad
Daad, een Limburgs particulier ondersteu
ningsproject voor senioren.
In het verlengde daarvan ziet hij nu ook
een markt voor ouderenhuisvesting met
zorg op maat. De Tulipa Villages moeten in
2007 verrijzen bij de stadjes Demirtas en
Türkler, waar speciaal voor de nieuwko
mers de infrastructuur volledig wordt aan
gepast: een nieuwe boulevard en rollator-
en rolstoelbestendige straten. De toekomsti
ge bewoners van de ruim driehonderd koop
appartementen kunnen 24 uur per etmaal
een beroep doen op medische voorzienin
gen. Ook hier wordt samengewerkt met een
goed uitgeruste privékliniek in de omge
ving.
Flinke zak geld
Vooralsnog lijkt dit soort initiatieven voor
al voorbehouden aan mensen met een flin
ke zak geld achter de hand. Naar de precie
ze financiële effecten voor Nederland van
de ouderenmigratie is nooit onderzoek ge
daan. De senioren betalen immers geen in
komstenbelasting meer in Nederland, ma
ken hun geld op in het buitenland en doen
geen beroep meer op Nederlandse zorg.
G. Dietvorst, hoogleraar toekomstvoorzie
ningen aan de Universiteit van Tilburg
voorziet dat de emigratie van de voorname
lijk welgestelde ouderen, Nederland in de
toekomst veel geld kost. „Alleen al aan in
komstenbelasting lopen we de komende der
tig jaar naar schatting drie miljard euro
mis. Dat slaat een gat in de toekomstplan
nen van de regering. Die denkt de vergrij
zing deels te kunnen opvangen uit de belas
tinginkomsten van deze groep."
Daarnaast loopt ook de Nederlandse econo
mie flinke schade op. Juist de senioren met
een goed inkomen kunnen hun geld laten
rollen. Dat gebeurt niet meer in Nederland
maar elders in de wereld. Dietvorst: „In de
discussie over de vergrijzing zou je kunnen
zeggen: vertrek met een zak geld voor de
verzorging op je 55ste naar het buitenland,
dan zijn wij ervan af. Ik denk dat het uitein
delijk toch nadelig uitpakt."
Pim Günzel van het Acuario-project zegt
het liefst te mikken op de minder rijken.
„Ik zie in Spanje zat Nederlanders die zich
daar hebben gevestigd met een klein pen
sioentje. Die moeten echt sappelen. Ze kun
nen niet meer terug, omdat dat niet meer
valt te betalen. Daar kunnen ze nog net met
hun geld rondkomen. Naarmate ze ouder
worden, willen juist zij graag ergens wonen
waar ze een beroep kunnen doen op zorg.
Günzel maakt zich kwaad over de desinte
resse die in Nederland bestaat voor de ei
gen ouderen in het buitenland. Vooral de
veranderingen in de Algemene Wet Bijzon
dere Ziektekosten (AWBZ) kunnen voor
hen desastreus uitpakken. Zo wordt vol
gend jaar de vergoeding voor huishoudelij
ke verzorging vanuit de AWBZ overgehe
veld naar de gemeenten. Die bepalen dan
voortaan of iemand recht heeft op huishou
delijke hulp. Wie in het buitenland woont
heeft dus domme pech en nergens rechtop
Daarnaast moeten Nederlanders in het bui
tenland vanaf volgend jaar AWBZ-premie
gaan betalen. Weliswaar krijgen ze een kor
ting van dertig procent, maar zelf makenze
nauwelijks aanspraak op zorg. De AWBZ
hanteert het zogeheten woonlandbeginsel
Dit betekent dat zij slechts de zorg ontvan
gen die gebruikelijk is in het nieuwe thuis
land.
Veel landen kennen nauwelijks een zorgstel
sel zoals in Nederland. De zorg die het
woonland biedt is vooral gebaseerd op mi
telzorg door familie of buren. De verwach
ting is dat de pensionado's een flinke verso
bering staat te wachten. Wie permanent in
het buitenland verblijft, zal particuliere
zorg moeten inkopen.
Directeur Ben Slijkhuis van het Neder-
lands Platform Ouderen en Europa (NPOw
denkt dat het allemaal niet zo'n vaart zal
lopen. „Emigratie op oudere leeftijd is vaak
niet permanent. In de periode dat senioren
veel geld uitgeven, wonen ze elders. Als ze
geld gaan kosten en zorg nodig hebben, ke
ren ze weer terug. Vooralsnog exporteert
Nederland niet zijn problemen, maar een
goudgerande groép."
Thea van
Beek
