pzc
De toekomst
blijkt veel te
veranderlijk
het behouden waard
rijp voor de sloop
600JAAR
Goes heeft in 1970 een
grootse, glorievolle toe
komst voor zich. De deskun
digen verwachten een ra
zendsnelle groei van de Ne
derlandse bevolking en
Goes zal daar het zijne van
meekrijgen. In 2000, zo
wordt voorspeld, zullen in
en rond Goes meer dan
100.000 mensen wonen. Het
klinkt 'te mooi' om waar te
zijn.
Achteraf is het zo gemakke
lijk om er lacherig en mee
warig over te doen. Goes een
Ld van 100.000 inwoners in
2000. Wie heeft dat ooit kunnen
verzinnen? De bomen lijken eco
nomisch nog tot in de hemel te
groeien in 1970.
Het Sloegebied. met de Zeeuws-
Vlaams Kanaalzone het econo
misch trekpaard van Zeeland,
heeft nog maar enkele jaren eer
der de eerste grote industrieën
mogen verwelkomen. Het che
miebedrijf Billiton M T dat
reel afvalwater produceert en
daarom niet in Heerenveen te
recht kon, heeft zich in Vlissin-
gen-Oost gevestigd met de Wes-
ierechelde direct voor de deur.
He: Duitse Hoechst, tegenwoor
dig Thermphos, kiest voor het
Sloegebied. gestimuleerd door
hoge overheidssubsidies
Dealuminiumsmelterij van het
Franse Pechiney is eind jaren
zestig in aantocht, waarvoor een
kerncentrale in aanbouw wordt
genomen bij Bórssele.
Hei kan niet 'op'. En de Rand
stad is praktisch vol, heet het.
Het altijd optimistische Econo
misch Technologisch Instituut
(ETI) in Middelburg, de provin
ciale motor achter de indus
trieontwikkeling van Zee
land, ziet nog meer bedrijven
naar de boorden van de Wester-
schelde komen.
Want waar kunnen zij zich be
ter vestigen? Het Rijnmondge
bied zit aan zijn grenzen, qua
ruimte als qua milieubelasting.
Zeeland is hét alternatief en
jiiedtde ideale combinatie: vol-
bpruimte voor de industrie en
volop rust voor de mensen die
daar gaan werken. Mooier kan
"niet
Cnooppunt
flissingen en Middelburg zullen
jan die ontwikkeling profite
er maar ook Goes zal er zeker
en graantje van meepikken,
[etgevoel dat het niet 'op' kan,
ferkt aanstekelijk. De sfeer is
tr helemaal naar. En Goes
blaast zijn deuntje mee in okto
ber 1970, met de verschijning
van de eerste Goese beleidsnota
niimtelijke ordening, volkshuis
vesting en openbare werken,
nkele citaten uit de achteraf
gedenkwaardige beleidsnota:
De stad Goes ligt thans op het
knooppunt van de verbindings
weg Vlissingen AVest-Braba nt
endeverbinding van het Mid
den-Zeeuwse gebied via de Zee-
andbrag met Rotterdam'.
Wij verwachten dat Goes naast
andbouwcentrum een handels-
En industriecentrum voor Zee
land zal worden'.
Voor Goes moet rekening wor
den gehouden met de groei tot
aenstad van meer dan 100.000
inwoners tegen het einde van de
eeuw'.
)eruimtelijke beleidsnota uit
970, waaraan architectenbu-
teau Rothuizen 't Hooft een flin-
bijdrage levert, is helemaal
ap die aanname geënt. Goes zal
lagen het jaar 2000 meer dan
1ÖO.OOO inwoners tellen. Dat is
djna vier keer zoveel als het
antivan ruim 26.500 in 1970.
fezou een soort Nieuwegein,
Almere of Zoetermeer worden.
Waar halen ze het vandaan, d_e
gemeentebestuurders van die da
gen?
Uit een rapport van Marinus
Verburg, directeur van - jawel -
het Economisch Technologisch
Instituut (ETI), die een commis
sie had voorgezeten over de ha
venontwikkeling in het zuidwes
ten van Nederland. De provin
cie neemt dit rapport over, waar
mee het status verwerft. Zee
land zal een zeer sterke groei
doormaken, is het idee, en Goes
heeft daar maar rekening mee te
houden.
Slechts zesentwintig pagina's
telt de eerste Goese ruimtelijke
beleidsnota. Wie het werkstuk
voor het eerst in handen krijgt,
hoeft de tekst eigenlijk niet te
lezen. Er zit een kaartje in dat
alles zegt. Het toont hoe Goes er
tegen 2000 uit zal zien. Het hui
dige industrie-haventerrein
waar zich begin jaren zestig de
inmiddels verdwenen Appara
ten- en Ketelfabriek (AKF) had
gevestigd, is helemaal doorge
trokken langs Wilhelminadorp
tot aan het Goese Sas, tot aan
de Oosterschelde.
Woonwijken
Verder is de oude Goese binnen
stad aan alle kanten omsloten
door nieuwe woonwijken. Om te
beginnen in het noorden met de
Goese Polder waarvan in 1970
het eerste deel in ontwikkeling
is genomen. Ten westen, rich
ting 's-Heer Hendrikskinderen,
is ook een huizenzee geprojec
teerd. Hetzelfde geldt voor de
gebieden ten zuiden en ten oos
ten van het centrum van Goes,
tot ver achter Kloetinge richting
Kapelle. Het kan echter niet
'op'.
Lieven de Leeuw is in 1970
raadslid voor de PvdA. Hij
wordt later, van 1972 tot 1990,
wethouder volkshuisvesting en
ruimtelijke ordening én zal mer
ken dat waarzeggers en plannen
makers veel met elkaar gemeen
schappelijk hebben. „Goes is in
1970 moreel verplicht met de
voorspelling van meer dan
100.000 inwoners in 2000 aan de
slag te gaan", blikt hij terug.
„Grote basisindustrieën zouden
zich in Vlissingen-Oost vesti
gen. Goes, Middelburg en Vlis
singen moesten onderdak bie
den aan de toeleveringsbedrij
ven én niet te vergeten alle men
sen die daar zouden komen te
werken. De druk was enorm om
daarin mee te gaan, al werd
Goes toen wel hoogmoedswaan
zin verweten."
Niet iedereen hecht overigens in
1970 waarde aan de voorgelegde
toekomstvisie. WD-raadslid
Jung wil het graag geloven dat
Goes een grootse, glorievolle toe
komst tegemoet gaat, maar,
merkt hij november 1970 op:
'het zijn altijd nog de bedrijven
zelf die moeten kiezen of zij al
dan niet willen komen'.
Goes heeft daar ervaring mee.
De stad heeft begin jaren zestig
de AKF binnengehaald. Het eer
ste industriële schaap is over de
dam. Philips denkt er even over
een productiebedrijf in Goes te
openen, maar dat gaat niet
door. Goes mag zich erin verheu
gen dat zich nog een tweede con
fectiebedrijf naast Sanbella
Foundations (corsetten en bh's)
in de stad wil vestigen, het
Zweedse Arnberg. Vervolgens
stokt de industriële ontwikke
ling van Goes, als het Sloege
bied vanaf 1963 in ontwikkeling
wordt genomen.
Problemen
De Leeuw: „En ook Vlissin
gen-Oost is niet geworden wat
velen ervan verwachtten."
Als wethouder mag De Leeuw
zelf in 1980 de tweede nota ruim
telijke ordening van Goes uit
brengen. Het beeld is volledig
gekanteld. De jubelstemming
die tien jaar eerder heerste, is
omgeslagen.
De groei is eruit. Nederland
kampt met 'ernstige economi
sche problemen van structurele
aard'. Goes is nog wel behoor
lijk in inwonertal gegroeid, van
ruim 26.500 in 1970 naar bijna
30.000 in 1978, maar de toena
me is bij lange na niet zo groot
als voorspeld. De Leeuw prijst
zich achteraf gelukkig dat veel
plannen in een diepe la zijn ver
dwenen. „Het hele noordelijke
deel van de binnenstad moest
praktisch verdwijnen om plaats
te maken voor brede wegen
naar de binnenstad (de city).
Dat is niet doorgegaan. Stads
vernieuwing heeft dat stadsdeel
gered."
Het realisme lijkt op aarde te
ruggekeerd in 1980. De voorspel
ling dat Goes in het jaar 2000
meer dan 100.000 inwoners zal
tellen, is weg. De rekenaars hou
den het in de tweede Goese nota
ruimtelijke ordening op 38.000.
Dat zit dichterbij de werkelijk
heid, zo kan achteraf worden
vastgesteld. Goes heeft in 2000
tegen de 36.000 ingezetenen.
Zo zijn meer dingen niet uitge
komen.
Het meest opvallend: waar
langs het Goese havenkanaal
richting Wilhelminadorp een
langgerekt industrieterrein was
gepland, is inmiddels een woon
wijk verrezen, het Goese Meer.
De AKF is eind 1995 gesloten.
De grote fabiïekshal staat leeg.
Het bedrijf zal plaatsmaken
voor woningbouw in aanslui
ting op het Goese Meer. Ook de
rest van het nog bestaande, rom
melige haven-industriegebied
wacht een toekomst als woon
wijk. Goes is niet het industrie
centrum van Zeeland geworden,
zoals verwacht in 1970, wel een
belangrijke winkelstad, een re
gionaal onderwijscentrum en
een stad met een grote diensten
sector.
De toekomst is veranderlijk,
leert een blik terug vanaf 1970
tot heden. Toch is het volgens
oud-wethouder De Leeuw niet
zo vreemd dat in 1970 is uitge
gaan van een stad Goes met
meer dan 100.000 inwoners. „In
Nederland zouden in 2000 twin
tig miljoen mensen wonen, was
de voorspelling. Goes zou daar
zijn deel van krijgen. En toen",
diept De Leeuw een bijzonder
argument op, „kwam eind jaren
zestig de pil. Vrouwen kregen
de keuzevrijheid om zwanger te
worden of niet. Niemand heeft
kunnen voorzien dat dit zo'n in
vloed op de bevolkingsgroei zou
hebben en op de hele ontwikke
ling van Nederland. Werkelijk
niemand."
Harmen van der Werf
zaterdag 15 oktober 2005
Confectiebedrijf Arnberg komt begin jaren zestig de Goese economie versterken. foto archief PZC
Hoe idealistische opvattingen
samen kunnen gaan met
rationele bouw en zelfs met
haast, tonen de flats aan de
Van Dusseldorpstraat. De
Vlissingse architect
W. Messer ontwierp ze toen
de woningnood hoog was en
er snel veel gezinnen moesten
worden gehuisvest. Hij hield
echter vast aan zijn principe:
monumentale kunst in elk
gebouw. Zo kregen de flats
een allegorische voorstelling
als kroon en aardsere
tegeltableaus in de gevel.
De Evertsenstraat is een
prachtvoorbeeld van sociale
woningbouw in de menselijke
maat. Geen al te grote
blokken en alles op de goede
plaats: de kamer voor, de
keuken achter. Er zijn
plannen om het straatje te
slopen, de vrijgekomen
ruimte zou zich uitstekend
lenen voor dure
appartementen. Maar mensen
willen niet weg, hebben het
naar hun zin. Ook als ze tot
de doelgroep van bouwlustige
slopers behoren: die van de
senioren. Laten staan en
opknappen, dus.
Een beetje staal, een beetje glas
en een paar niet al te dure
stenen. Dan heb je al gauw een
projectje ontwikkeld, dat
misschien wel geld oplevert,
maar dat zeker niemand door
zijn schoonheid treft. De Tol,
dat zijn naam ontleent aan een
heel wat fraaiere uitspanning, is
zo'n complexje. In de avonduren
is het een akelig gangetje, dat
hoge ogen zou gooien in een
engc-plekken-wedstijd. Je kunt
er goed parkeren, dat wel, maar
het valt niet mee om daarna de
weg weer op te komen.
Het rijtje flats aan de Van der
Goeskade is verrezen nadat
de gemeente aan de overkant
van het havenkanaal hoge
ogen had gegooid met de
Houtloodsen. Onbegrijpelijk
dat een buitenkans - de Van
der Goeskade weer een kade
te laten zijn - vervolgens
werd vergooid. De open
zichtlijn op de haven na de
sloop van de silo's van
Duvekot, werd volgezet met
flats van een type dat aan
elke waterkant in heel
Nederland staat: prijzig
vanwege de mooie omgeving,
die ze zelf naar de knoppen
helpen.
eriane glorie, de gesloten Apparaten- en Ketelfabriek (AKF) op het Goese haven- en industrieterrein.
foto Willem Mieras
