Europa en VS zijn geen rivalen
Veteraan snakt naar begrip
PZC
Oekraieners
voelen zich
weer beduveld
PZC
Ook zonder grondwet is het oude continent een sterke partner voor Amerika
te gast
Re-integreren
13 oktober 1955
donderdag 13 oktober 2005
De Europese Unie (EU) is een po
litieke macht in wording. Die
ontwikkeling roept vragen op
over de Europese identiteit, die
onder meer naar voren kwamen
in het debat over de Europese
Grondwet. Nu Frankrijk en Ne
derland de grondwet hebben af
gewezen, is besloten tot een jaar
van bezinning. Ook het debat
over de Turkse toetreding is een
uiting van de Europese worste
ling met identiteit.
door Atzo Nicolaï
Om vooruit te kunnen, moe
ten wij weten wie we zijn.
De onzekerheid daarover probe
ren we steeds vaker te verber
gen door onze identiteit tegen
over de Amerikaanse te plaat
sen. Die houding doet de EU te
kort en bemoeilijkt onnodig de
samenwerking met de Verenig
de Staten. De EU en de VS zijn
geen rivalen, maar partners. Als
we onze typisch westerse waar
den in een globaliserende we
reld overeind willen houden,
moeten we samenwerken.
De EU hoeft zich niet tegen de
VS af te zetten om groot te zijn.
Met 450 miljoen consumenten
heeft de EU bijvoorbeeld de
grootste vrije markt ter wereld.
Maar ook politiek telt de EU
mee. Net als de VS zet de EU
zich in voor de verspreiding van
vrijheid en democratie, maar de
methode verschilt.
Ons breekijzer voor 'regime
change' is het EU-lidmaat-
schap. Om lid te worden moeten
aspirant-lidstaten een democra
tie en rechtstaat worden, de
mensenrechten respecteren en
minderheden beschermen, de
concurrentiedruk aankunnen en
de EU-regels overnemen.
Zo heeft de EU - met Marshall
hulp en NAVO - zonder geweld
een verscheurd continent vere
nigd en was zij inspiratiebron
voor fluwelen revoluties in Ser
vië, Georgië en Oekraïne.
Multilateralisme is het funda
ment van het Europees buiten
lands beleid; voor de VS is dat
slechts één van de bouwstenen.
Dat is deels historisch bepaald:
de bouw van Amerika was een
onderneming vol visie en opti
misme, de EU is gebouwd op de
puinhopen van twee wereldoor
logen. Die ervaring kleurt ons
handelen op het wereldtoneel.
Het verklaart de typische Ameri
kaanse daadkracht, maar ook
het kenmerkende Europese oog
voor complexiteit.
De EU weet die kwaliteit steeds
beter met daadkracht te combi
neren. Toen in 1991 oorlog uit
brak op de Balkan had de EU
moeite te reageren. Intussen zijn
er meer Europese dan Ameri
kaanse troepen in Bosnië en Kos
ovo, bestaat een steeds groter
deel van de internationale troe
penmacht in Afghanistan uit Eu
ropeanen en houdt de EU zon
der de VS toezicht op de nale
ving van het vredesakkoord in
Atjeh (Indonesië).
Onder druk
Het groeiend politiek gewicht
van de EU is ook in het belang
van de VS. Door de opkomst
van China, Rusland en India, de
druk op schaarse energievoorra-
den en de strijd tegen de funda
mentalistische islam verandert
de wereld sterk.
De waarden die de EU en de VS
delen, staan steeds meer onder
druk. Als wij ons niet voor het
behoud ervan inspannen, doet
niemand het.
Veel Amerikanen zullen vraagte
kens plaatsen bij zoveel Europe
se daadkracht. Heeft het im
mers niet 40 jaar geduurd voor
dat de toetredingsonderhande
lingen met Turkije konden be
ginnen? En dat terwijl Turkije
een enorm economisch poten
tieel heeft, strategisch is gelegen
tussen de Balkan, de Kaukasus
en het Midden-Oosten en een
Turks lidmaatschap ook nog
eens zou bewijzen dat culturele
en religieuze verscheidenheid
wel degelijk samengaan met een
drachtige samenwerking! De
duur van de besluitvorming
over Turkije moet niet verward
worden met besluitloosheid.
Wat veel Amerikanen vergeten
is dat de EU niet alleen een over
eenkomst tussen regeringen,
maar ook een contract tussen sa
menlevingen is.
Worsteling
Om lid te worden moet Turkije
veranderen, maar dat verande
ringsproces zal ook de EU, haar
lidstaten en hun burgers veran
deren. Het begin van de onder
handelingen met Turkije is daar
om een principiële uitspraak
over de toekomst van Europa.
Dat verklaart de worsteling die
aan dit besluit voorafging. Ook
de Europese grondwet is een po
ging de EU te definiëren en
Brussel dichterbij te brengen.
Het 'nee' maakt duidelijk dat de
meeste Fransen en Nederlan
ders - en vermoedelijk heel veel
andere Europeanen - niet gelo
ven dat een grondwet daarvoor
de beste weg is.
Toch blijven Europeanen (óók
de tegenstemmers) in meerder
heid voorstanders van Europese
integratie. Ook zonder grond
wet is de EU een krachtige part
ner voor de VS!
Turkije en de grondwet maken
duidelijk dat de EU zichzelf exi
stentiële vragen stelt. Dat is
geen teken van zwakte, maar
een bewijs dat Europa volwas
sen wordt. Europa wil geen te
genpool van de VS zijn, maar
bondgenoot blijven. Maar dan
wel één die niet eerst over de At
lantische Oceaan hoeft te kijken
om te weten wie zij is.
De wereld waarin wij leven stelt
ons voor grote uitdagingen. Als
er ooit een tijd was om samen te
werken, dan is het nu. De EU en
de VS vullen elkaar aan. Met
een Europees oog voor complexi
teit en een Amerikaanse flair
voor actie kunnen we de wereld
veranderen.
Atzo Nicolaï is staatssecretaris
voor Europese Zaken
Staatssecretaris Atzo Nicolaï eerder dit jaar na de uitslag van het referendum over de Europese grondwet. Ondanks het nadrukkelijke nee
van Fransen en Nederlanders tegen die grondwet is de staatssecretaris Europese Zaken ervan overtuigd dat Europa een sterke partner van
de VS is. Het gedoe rond de grondwet en de toetreding van Turkije valt volgens hem onder te brengen in het hoofdstuk; worstelen met de
Europese identiteit. foto Juan Vrijdag/ANP
door Carel Goseling
De ene elite is gewoon
door de andere vervan
gen, verzucht Jaroslav. „Ver
der is er niets veranderd."
Jaroslav is Oekraiener. De af
gestudeerd medicus werkt al
enige jaren in het buitenland.
Eerst illegaal in Spanje, daar
na in Duitsland. Nu zit hij se-
mi-legaal in de Tsjechische
hoofdstad Praag op basis van
een jaarlijks in Kosice (Slo
wakije) op te halen arbeids
vergunning.
Jaroslav - die zijn achter
naam niet in de krant wil -
werkt niet alleen als arts,
maar ook als bouwvakker en
klusjesman. Opdrachten lo
pen via koppelbazen. Voor
buitenstaanders is hij alleen
via zijn mobiele telefoon te be
reiken. Een adres geeft hij
niet. Jaroslav maakt dagen
van achttien uur. Al zijn ver
diensten gaan naar zijn gezin
en familie in Oekraïne.
Jaroslav hoopte dat het met
de Oranje-revolutie van eind
2004, die president Viktor
Joesjtsjenko en premier Julia
Timosjenko aan de macht
bracht, allemaal beter zou
worden in Oekraïne. Niets
bleek minder waar. De econo
mie zakte als een plumpud
ding in. En dus ploetert
Jaroslav verder in het buiten
land. Het idee dat hij ooit nog
zijn eigenlijke beroep tegen
een redelijk salaris in zijn va
derland kan uitoefenen, heeft
hij opgegeven. Binnenkort
hoopt hij wouw en kinderen
naar Tsjechië te halen.
Het feit dat Joesjtsjenko in
middels Timosjenko heeft af
gezet en vervangen door de
partij- én kleurloze econoom
Joeri Jechanoerov, maakt
voor Jaroslav geen verschil.
Zijn gedachtengang is te be
grijpen. Jechanoerov is Rus
van geboorte. Hij heeft prima
contacten met oud-presiden-
Leonid Koetsjma en diers
toenmalige premier Viktor'Ja-
noekovitsj, lieden die het due
Joesjtsjenko en Timosjenkotf
vuur en te zwaard hebbend
streden. Dat Jechanoerov;
het parlement werd gekoz^
met steun van Janoekovii?
en diens fractie, zegt geno»
Net als de eerste beleidsds-
den van de nieuwe premie:
Deze beloofde dat de staat
niet langer zou proberen
zenden bedrijven terugtekm-
gen, die onder Koetsjma vb?
een appel en een ei verkoch:
werden aan 'bevriende'onder
nemers.
Jechanoerov zegde toe vervol-
ging van verdachte zakenlie
den te staken en verzekerde
de veelal corrupte regionale
en lokale politici immunitst
Hij ging naar het oosten var.
Oekraïne - machtsbasis van
Koetsjma en Janoekovitsj -
om de machtige kolen- et
staalbaronnen de hand te ra
ken.
Moskou
Hij beloofde daar dat de over
heid zich niet met hun zaken
zou bemoeien. Zijn eerste ré
voerde naar Moskou, waarh-
de door Timosjenko verbro
ken relatie met Rusland her
stelde. President Vladimir
Poetin bestempelde hem als
'onze vriend'. Voor Timosjen
ko lag in Moskou alleen een
arrestatiebevel klaar omdat
zij als directrice van ee
staatsbedrijf Russische defen
sieambtenaren omkocht in
ruil voor orders. De mening
van Jaroslav wordt gedeeld
door andere Oekraieners in
Praag, zoals Ihor.
Het feit dat Joesjtsjenko nu
een bondgenootschap met
Jèchanöerov is aangegaan s
voor Ihor de spreekwoordelij
ke druppel: „Ik voel me bedro
gen." GPD
Op 15 oktober verschijnt een nieuwe editie van het Groe
ne Boekje. Daarin staan enkele nieuwe spellingsregels en
zijn de oude grondig geherformuleerd. De PZC besteedt in
een reeks van dertien artikelen aandacht aan de verande
ringen.
Wie aan het reïntegreren
is, doet dat tot zater
dag aanstaande met een tre
ma. Daarna is het re-integre-
ren geblazen, met een streep
je. 'Reïntegreren' betekent:
opnieuw gaan functioneren.
Wie lange tijd bijvoorbeeld
door ziekte niet op het werk
is geweest, moet gaan reïnte
greren als de ziekteverschijn
selen voorbij zijn. Aan de spel
ling zal het niet l iggen of de
reïntegratie voorspoedig ver
loopt, maar de Arbo-diensten
zullen hun brochures wel moe-
nieuwe editie
v-X vc»>"
A -Ar
\c; A
Kkaö VVN
door Wim Daniels
ten aanpassen, want het
wordt dus re-integreren. Wie
plannen heeft om te reïncarne
ren, kan evenwel alles bij het
oude laten. 'Reïncarneren' be
tekent 'opnieuw geboren wor
den', of letterlijk gezegd:
weer een lichaam worden,
want 'carne' betekent 'vlees'
(vergelijk ook: chili con carne
en carnaval). Als je het land
waar je mag reïncarneren
voor het uitkiezen hebt, zou
ik Nederland voorlopig even
mijden, want wie reïncar
neert zal toch ook moeten
reïntegreren, en ik betwijfel
of dat goed gaat als de spel
ling van beide woorden zo
sterk afwijkt:'reïncarneren'
tegenover 're-integreren'. Die
verschillende spelling moet
begrepen worden vanuit de
volgende nieuwe spellingre
gel: 'Een woord waarin we
het uitheemse voorvoegsel
niet los kunnen zien van het
grondwoord, behandelen we
als ongeleed. Het krijgt bij
klinkerbotsing een trema.'
Om deze regel enigszins te
kunnen volgen, moet je weten
wat uitheems is, wat een voor
voegsel is, wat een grond
woord is en wat ongeleed is,
Dat is nogal wat. Het zijn alle
maal termen die veel te van
zelfsprekend in zo'n spel
lingregel opgenomen worden.
In een verklarende woorden
lijst in het Groene Boekje krij
gen sommige termen wel een
toelichting, maar dan nog is
zo'n regel zelf ontoeganke
lijk.
'Uitheems' betekent zoiets als
niet-Nederlands ('anti' bij
voorbeeld komt uit een ande
re taal). 'Voorvoegsels' zijn
letters of lettergrepen die je
voor een ander woord plakt
waardoor er een nieuw woord
ontstaat (zoals 'on' in 'on
rein'). Het 'grondwoord' is
het kernwoord zonder voor-
of achtervoegsels ('rein' is bij
voorbeeld een grondwoord).
En 'ongeleed' betekent onge
veer hetzelfde als 'grond
woord' (van 'onrein' is 'rein'
dus het grondwoord). Re'
wordt gezien als een uitheems
voorvoegsel. Dat is het zowel
in 'reïncarnatie' als in 'reïnte
greren'. Maar in 'reïncarna
tie' kan het blijkbaar niet los
gezien worden van 'incarna
tie', terwijl het in 'reïntegre
ren' wel los gezien kan wor
den van 'integreren'. 'Reïnte
greren' wordt herkend als 'op
nieuw integreren', staat er als
toelichting in het nieuwe
Groene Boekje. En daarom
wordt het 're-integreren'.
Maar 'reïncarneren' mag dus
niet gezien worden als 'op
nieuw incarneren'. Dat is na
tuurlijk raar, want 'incarne
ren' en incarnatie' zijn wel
degelijk woorden die op zich
zelf kunnen staan. Het voor
voegsel is daarbij echt niet
noodzakelijk. Ik denk dan
ook dat de meeste taalgebrui
kers 're-integreren' en 'reïn
carneren' het liefst op dezelf
de manier gespeld hadden ge
zien. Want als het gaat om
het streepje, trema of aaneen
schrijven zijn er al genoeg
spellingvarianten waarmee ze
rekening moeten (gaan) hou
den. GPD
Gebrek aan luisterend oor bij thuisfront nekt oud-strijders
van onze redactie binnenland
Hun verhaal vertellen. Gehoord worden.
Erkenning ontvangen. Dat is wat de
Nederlandse oorlogsveteranen zo graag wil
len. Na de hel van de oorlog worden ze
meestal na terugkeer in eigen land be
schimpt en aan hun lot overgelaten. Het
Noord Nederlands Toneel (NNT) en regis
seur Jos Thie bieden hen in november letter
lijk een podium voor hun verhaal.
In een eigentijdse uitvoering van Sophocles'
Ajax vormen vijf veteranen uit Srebrenica,
Libanon en Rwanda het koor en dus het ge
weten van het titelpersonage. In het com
mentaar dat zij tussen de bedrijven door uit
spreken, verwerken zij hun eigen ervarin
gen en frustraties. Ajax was volgens Thie de
eerste oorlogsveteraan uit de wereldgeschie
denis, die na de oorlog aan een posttrauma
tisch stress-syndroom (PTSS) leed.
Gekrenkt
In het stuk van Sophocles draait Ajax na de
Trojaanse Oorlog volledig door wanneer
met hij maar Odysseus de wapenrusting
van zijn gedode vriend Achilles krijgt. Hij
voelt zich in zijn eer gekrenkt en wil uit
wraak zijn legerleiders vermoorden. Door
tussenkomst van de godin Athene krijgt
Ajax een vlaag van waanzin en slacht hij
een kudde schapen. Wanneer de strijder de
volgende ochtend ontwaakt en beseft dat
hij is doorgedraaid, besluit hij een einde
aan zijn leven te maken.„De woorden van
Sophocles zijn na 2400 jaar nog steeds alom
vattend", merkte regisseur Jos Thie. „De ve
teranen stelden na lezing dat de teksten zon
der enige aanpassing op de situatie van nu
zouden kunnen slaan." De afgelopen week
hadden de NNT-acteurs gesprekken met de
veteranen.
„Het heeft mijn hele idee van oorlog volle
dig overhoop gegooid", erkent acteur
Jeroen De Man, die de titelrol vertolkt. „Het
is zo makkelijk om te roepen dat onze jon
gens een stelletje slappe zakken waren. Je
realiseert je als je de kranten leest niet wat
voor persoonlijk leed er schuil gaat achter
de verhalen." Srebreniea-veteraan Wim Dij-
kema uit Zuidlaren zei meteen ja toen hij
werd gevraagd voor het toneelstuk. „Geen
missie die zo uitgebreid in de media is uitge
meten als de val van de enclave. En geen
missie die zo eenzijdig belicht is." Dijkema
was zelfs degene die de beruchte video
maakte waarop de Nederlandse militairen
feest vierden omdat ze terug naar huis moch
ten. „We hadden geen idee wat voor ramp
zich verderop voltrok. Je wereld is zo klein
als je daar op het slagveld staat. Maar daar
hebben buitenstaanders geen boodschap
aan: die zien slechts wat ze willen zien."
Toen de soldaten terugkeerden uit Bosnië
wachtte hen niet alleen de bittere waarheid,
maar ook een stortvloed aan kritiek. „We
wisten van niets", verzucht Dijkema. „Ik
kreeg bijna slaande ruzie met mijn vrouw
toen ze me vertelde over de genocide. „Wie
is daar nou geweest, jij of ik?!" De vetera
nen werden door alles en iedereen aan hun
lot overgelaten. „Zelfs de hoge heren in Den
Haag veroordeelden ons optreden. En dat
terwijl ze ons er zelf heen hadden ge
stuurd." Pas in 2000, toen de Tweede Ka
mer haar eerste rapport presenteerde, was
er enige ruimte voor relativerende tegenge
luiden. „Het is zo makkelijk om dingen te
beoordelen als je achteraf meer informatie
tot je beschikking hebt", vindt Dijkema
Zijn redding was uiteindelijk zijn vrouw,
die hem jarenlang bijstond in het bestrijden
van zijn demonen.
Onmacht
„De onmacht en de ervaringen in de oorlog
zijn al traumatisch genoeg. Maar de impact
van het onbegrip en het gebrek aan een luis
terend oor in Nederland is nog vele malen
erger. Dat nekt je vroeger of later." Sophoc
les zelf was overigens ook een oorlogsvete
raan, die zijn ervaringen in de Perzische en
Pelopponesische Oorlog verwerkte in zijn
stukken. „Hij had de kans zijn verhalen te
laten horen aan 30.000 man publiek: neem
van mij aan dat dat discussie uitlokte", ver
telt regisseur Jos Thie. „Ik heb niet de illu
sie dat wij nu met onze Ajax net zo'n groot
publiek bereiken, maar voor de veteranen
kan het wel net zo'n louterende werking
hebben." Het is ook de bedoeling om hoog
waardigheidsbekleders uit politiek en leger
uit te nodigen om de voorstelling te komen
bekijken.
De voorstelling is van donderdag 10 tot en
met zaterdag 26 november te zien in de Ma
chinefabriek in Groningen. ANP
AANVARING - Twee Neder
landse schepen zijn dinsdaga
vond op de Theems ten oosten
van Londen met elkaar in aan
varing gekomen. De botsing
vond plaats in dichte mist. Het
schip 'Trim' liep zware schade
op en ligt in een dok, de 'Rijn
berg' heeft zijn reis naar Da-
genheim voortgezet.
OPGRAVINGEN - In de bin
nenstad van Berlijn zijn twee
van 's werelds oudste mensen
opgegraven. De een is honderd
duizend jaar oud, de leeftijd
van de ander wordt geschat op
vijftigduizend jaar. De skelet
ten van de Neanderthaler en
de Aurignac-mens lagen onder
de oorlogspuinhopen van hel
Berlijnse Museum voor Volken
kunde. Deskundigen wiste
precies waar de beenderen la
gen; tien jaar geleden is niet
aangedurfd om de botten mei
de nodige voorzichtigheid op
te graven.
HERVERKAVELING - De her
verkaveling in de Waardepo!-
der is zo goed als afgerond De
'lappendeken' bij Waarde met
zijn grillig lopende wegen en
sloten is gefatsoeneerd. De
rechte lijnen van nieuwe pol
derleidingen, wegen en kavels-
zijn al goed te onderscheiden.
Vijf veteranen uit Srebrenica, Libanon en Rwanda spelen een rol in een eigentijdse versie van Sophocles' Ajax. Ze kunnen er hun eigen
ervaringen en frustraties in kwijt. Van links naar rechts: regisseur Jos Thie, Srebreniea-veteraan Wim Dijkema en acteur Jeroen De Man.
foto Karei Zwaneveld/ANP
Hoofdredactie:
A L Oosthoek
D Bosscher (adjunct)
A. L Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel: (0113)315500
Fax: (0113)315669
E-mail: redactie@pzc.nl
Lezersredacteur: A. J Snel
Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel: (0113)315660
Fax (0113)315609
E-mail: lezersredacteur^ pzc.nl
Middelburg:
Buitenruststraat18
Postbus 8070
4330 EB Middelburg
Tel: (0118)493000
Fax: (0118)493009
E-mall: redwalch@pzc.nl
Goes: Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel. (0113)315670
Fax. (0113)315669
E-mail: redgoes@pzc.nl
Willem Alexanderlaan 45
Postbus 145
4530 AC Terneuzen
Tel. (0115)645769
Fax, (0115)645742
E-mail: redtern@pzc.nl
Hulst: Baudeloo 16
Postbus 62
4560 AB Hulst
Tel: (0114)372776
Fax:(0114)372771
E-mail: redhulst@pzc.nl
Zierikzoe: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel: (01111454651
Fax. (0111)454657
E-mail: redzzee@pzc.nl
Opening kantoren
Goes. Zierikzee
en hulst:
Maandag t/m vrijdag
van 8 30 tot 17.00 uur
Internetredactie:
Postbus 31
4460 AA Goes
E-mail: web@pzc.nl
Bezorgklachten:
0800-0231231
op maandag t/m vrijdag
gedurende de openingstijden;
zaterdags tot 12.00 uur.
Abonnementen:
0800-0231231
autom. afschrijving acceptgiro
per maand: 20,55 n.v.t
per kwartaal; 59,75 62,00
per jaar €229.20 233,30
Voor toezending per post geldt een
E-mail: lezersservice@pzc.nl
Beëindiging van abonnementen
uitsluitend schriftelijk. 1 maand voor lat
einde van de betaalperiode.
PZC, t.a.v. lezersservice.
Postbus 314460 AA Goes
Losse nummers per stuk
maandag t/m vrijdag: 1.25
zaterdag: 1,80
Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW
Bankrelaties:
ABN AMRO 47.70.65.597
Postbank 35.93.00
Advertenties:
Alle advertentie-orders worden uitgevoerd
overeenkomstig de Algemene
Voorwaarden van Wegener NV en volgas
de Regelen voor het Advertenliewe2en
Overlijdensadvertenties:
maandag t/m vrijdag:
tijdens kantooruren
zondag: van 16.00 tot 18.00 uur
Tel. (076)5312550
Fax. (076)5312340
Personeelsadvertenties:
Tel (076)5312240
Fax: (076)5312340
Rubrieksadvertenties (kleintjesl:
Tel (076)5312104
Fax. (076)5312340
Voor gewone advertenties:
Noord- en Midden-Zeeland
Tel. (0113)315520
Fax. (0113)315529
Zeeuws-Vlaanderen
Tel: (0114)372770
Fax:(0114)372771
Business to Business/Onroerend goed
Tel: (076)5312277
Fax: (076)5312274
Internet: www.pzc.nl'adverteren
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV is een onderdeel van het Wegener concern De dooia
aan ons verstrekte gegevens hebben wij opgenomen in een bestand dal wordt gobruiHjc«°™
ducten van de titels en de workmaatschappijun van Wegener of door ons zorgvuldig y0?0'???"
de derden. Als u op deze Informatie geen prgs stelt dan kunt u dit schriftelijk melden bij:rzc,
zersservicc. Postbus 31,4460 AA Goes.
Behoort tot 'il- WeGeNeR
