Ik wil werk maken van mensen
PZC
J
Terry Gilliam blijft in sprookjes geloven
Een band met
diverse gezichten
woensdag 12 oktober 2005
e kunt het zo gek niet bedenken of je kunt er wel een fo
to van maken. Maar zonder gevoel is het niets anders
dan een leugen." Het is een uitspraak van Koos Breukel,
de fotograaf van wie tot 4 december een aantal indrukwek
kende portretten wordt tentoongesteld in De Hallen in Haar
lem.
Fotograaf Koos Breukel
Koos Breukel heeft zich lan
ge tijd opgehouden in de
wereld van Quote en meer van
dat soort snelle bladen. Cap
tains of industry en politici wer
den door hem altijd even anders
dan anders vastgelegd: „Het wa
ren natuurlijk vooral van die
zelfbewuste types die voor de ca
mera kwamen. Mij ging het om
het moment dat ze even het
scherm van afstandelijkheid en
zelfverzekerdheid lieten zak
ken. Ik probeerde ze uit hun
evenwicht te brengen."
Hij vertelt over de keer dat hij
Onno Ruding moest fotografe
ren: „Ruding zit achter zijn bu
reau en zegt tegen me: 'Ik heb
vijf minuten voor u.' Echt op
zó'n arrogant toontje. Die pak
ik terug, denk ik. Ik richt mijn
camera op hem en zeg: 'Hè bah,
er zit allemaal stof op uw bril.'
Hij schrikt. Begint met een zak
doek verwoed zijn brillenglazen
schoon te poetsen, met zo'n spin
nijdig gezicht. Een hele vieze
zakdoek was het. En pats, ik
druk af. Hij had het nog niet
eens in de gaten. Ik berg mijn ca
mera op en ga weg. Hij zegt:
'Moet u mij niet meer fotografe
ren?' 'Nee, meneer Ruding', zeg
ik, 'ik had maar één minuut
voor u."'
„Ik vond het prachtig om die
mensen uit hun evenwicht te
brengen. Dan moest ik een of an
dere directeur fotograferen en
die zei dan tegen me: 'Als u alles
hier op de tafel maar laat lig
gen.' Die tafel lag bezaaid met
paperassen. En als-ie dan even
weg werd geroepen, zette ik
zo'n tafel op de gang. Volledig
in paniek natuurlijk toen-ie te
rugkwam. En dat was het mo
ment om hem te fotograferen."
Faro
Na een zwaar auto-ongeluk in
1992 hield Breukel de snelle fo
tografie voor gezien. „Ik weet
nog dat ik Sylvia Toth moest
gaan fotograferen. En ineens rij
ik daar in die tunnel en baf! Af
gelopen, uit! Ik ben door het oog
van de naald gekropen. Toen ik
aan het revalideren was, ben ik
gaan nadenken. Ik wilde dat
snelle niet meer, ik wilde echt
werk gaan maken van de men
sen die ik ging fotograferen. Er
moest rust in mijn werk komen.
Noem het een hommage aan het
leven. In die tijd zag ik op tv de
beelden van overlevenden van
de vliegramp in Faro. Ze wer
den naar Nederland overgevlo
gen. Bij aankomst verborgen ze
hun gezicht onder hun jas. Dat
trof me enorm. Een paar jaar la
ter ben ik hen gaan fotografe
ren."
Aan een foto van een jonge
vrouw met een sigaret in haar
hand, zie je in eerste instantie
niets. Ze kijkt zelfbewust de ca
mera in. Maar als je beter gaat
kijken, zie je de littekenvorming
op haar huid. Aan die foto is te
zien dat de persoonlijkheid van
iemand door alles heen komt.
Maar er zit ook iets ingekeerds
Bernlef gefotografeerd door Koos Breukel
in die blik. Het innerlijk oog
neemt iets waar dat voor ande
ren niet te bevatten is. Ondanks
de aanwezigheid van de camera,
is het of ze daar even alleen zit.
Aan een van de wanden in de
Hallen hangt een serie foto's die
Breukel maakte van de theater
maker Michael Matthews. Hij
volgt het aftakelingsproces van
deze prachtige man vanaf het
Foto's van
Koos Breukel
moment dat bekend wordt dat
hij aids heeft. We zien Mat
thews op de rug geportretteerd.
De huid is aan het vervallen,
ziet er leerachtig uit, bijna als
het pantser van een leguaan.
„Hij is bij me geweest in de stu
dio, we waren goed bevriend.
Hij keek naar zijn magere pol
sen en de zieke huid en zei tegen
me: 'Kijk dan, Koos. Daar kun
je toch niets meer mee. Daar
kun je alleen nog maar kunst
mee maken.' Hij was geschokt
toen hij de foto's zag. Maar hij
had er vrede mee."
Een van de aangrijpendste foto
series in de tentoonstelling is
die over Breukels vriend en col
lega Eric Hamelink, die te horen
krijgt dat hij een hersentumor
heeft. Breukel heeft het verloop
van de ziekte met de camera ge
volgd. We zien een krachtige en
knappe jongeman opgeblazen
van de medicijnen eindigen op
bed, met zijn geliefde naast
hem.
In deze tijd van reality-tv en een
bijna voyeuristische belangstel
ling voor het leed van de ander,
is deze serie een verademing. Te
der is een woord dat thuishoort
in poëzie-albums van nuffige
jongedames, maar toch is dat
woord het eerste wat je voor de
geest komt als je deze foto's ziet.
Bijna zoals een moeder de ge
schaafde knie van haar zoon be
handelt, zo heeft Breukel hier
zich gebogen over dit leed. Wat
Breukel van zijn vriend heeft
weten vast te leggen is de berus
ting in het lot, met diep in de
poel van zijn blik, ergens op de
bodem, de angst. Ook het mo
ment waarop Eric pas heeft ge
hoord over de tumor, is hier te
zien. We zien hem de camera in
kijken, met bij de neusvleugels
al dat verholen verdriet. Een
hondje zit onder zijn trui en
steekt zijn kop naar buiten. Het
is een foto van iemand die graag
nog een tijdje alles bij zich wil
houden, maar daar geen greep
meer op heeft.
Mooi is ook een foto van de
schrijver Bernlef. In zijn dikke
winterjas staat hij daar, met
zijn wat norsige kop en dat ene
argwanende oog. Het is een le
vend oog. Maar binnenkort gaat
Breukel ook iets doen met ogen
waarin geen enkele twinkeling
meer zit.
„Ik heb contact met een ocularis-
te in Den Haag, die mensen gla
zen ogen aanmeet. Van die men
sen ga ik foto's nemen. Niet om
de sensatie maar omdat zoiets
toch een heel vreemd effect
heeft. Je denkt dat er niet veel
mensen zijn met van die ogen.
Maar sinds ik met dit project be
zig ben, zie ik ze overal. Meestal
aan de manier waarop ze om
zich heen kijken. Vaak moeten
ze zich helemaal omdraaien als
er iets gebeurt aan de kant van
hun glazen oog. Ik ga er een
boek van maken. De titel heb
ben we al: De cosmetische blik."
Cees van Hoore
De intense gitaarmuziek van
het Spaanse Holywater
hangt aan elkaar van extremen.
De band gaat van zacht en dro
merig naar hard en vervormd.
Daardoor en door hun Engelse
teksten vallen ze in het Spaanse
poplandschap een beetje tussen
wal en schip. „Als je bekend
wilt worden, moet je eigenlijk
gewoon spelen wat op dat mo
ment hot is."
'Spanish popstars'. Zo wordt de
band uit het Galicische Lugo op
posters aangekondigd. Ze zien
er niet uit als popsterren. En dat
zijn ze ook helemaal niet, zegt
zanger/gitarist Ricardo Rodri
guez. „We zijn niet echt bekend
in Spanje. Het is voor ons heel
moeilijk om aan de bak te ko
men. We zitten te ver weg van
Madrid en Barcelona, waar het
allemaal gebeurt. Er is in Span
je ook maar één alternatieve ra
diozender, waar al die indepen
dent bandjes die ons land telt,
gedraaid moeten worden. Je
krijgt dus twee weken airplay,
als je plaat uitkomt. En dan is
het weer afgelopen met de aan
dacht."
Gitarist Martin Alonso: „Holy
water is ook een vreemde eend
in de bijt. Er zijn niet veel
bands die ons soort muziek ma
ken: Engelstalig en met invloe
den van Engelse en Amerikaan
se bands. Spanje heeft een ande
re muziekcultuur dan Neder
land. Rock is er niet gebruike
lijk. Latin, house en Caribische
muziek zijn de standaard. En
als het rock is, is het meestal
een Pixieskloon of geïnspireerd
op new wave. De jaren tachtig
zijn ook in Spanje weer hot."
Rodriguez: „Als je bekend wilt
worden, moet je eigenlijk ge
woon spelen wat op dat moment
hot is. Maar dan ben je één van
die bands. En dat willen we
niet."
Door de extremen in hun mu
ziek vallen ze ook nog eens tus
sen wal en schip, zegt bassist
Diego Castro. „Voor de main
stream muziekbladen zijn we te
hard, voor de underground ma
gazines te soft."
Radiohead
De gitaarrock van Holywater
kenmerkt zich inderdaad door
extremen. De Spanjaarden gaan
van zacht en dromerig naar
hard en vervormd. De titel van
hun tweede album, Sides, staat
dan ook voor de verschillende
gezichten van de band. Van*
ge Rodriguez' zuivere, gepaij
neerde zang worden vaakve©
lijkingen getrokken met
head, Jeff Buckley en
Maar dan heb je het alleen^
de vocalen, zegt de zanger jj
inderdaad een tijdje een m
fan van Thorn Yorke (Rja!
head) is geweest. „Er is
meer dan mijn zang. 0
ziek is een mix van een
dingen. Toen we Sides fc
men, luisterden we vee! g
Spacemen 3 en Lou Reeds fe.
Machine Music. Maar Velvets
derground is ook een s
rugkerende invloed."
Ze voelen zich verwants
eveneens Spaanse bands l
Lansbury en Schwarz, die eva
eens bij platenlabel Astro rt
ten. Dat zijn ook bands meti
afwijkend, on-Spaans gé
En ze hebben nog iets anda
met hen gemeen. Castro: „1
Holywater
in Vlissingen
zijn allemaal hele goede Si
bands, al zeg ik het zelf. Bas
die heel anders klinken op li
podium, daar pas hun warcg
zicht tonen."
Is de intense gitaarmuziek r
Holywater op cd doorspekte
orgels, strijkers en sferischeg i
luiden - allemaal afkoi
Rodriguez' synthesizer 11
klinken ze harder, groter end
recter, licht drummer en hsn i
corefan Luis Casanova ta
„Dan zijn we meer een rod
band én mag ik lekker hard its
pen."
De naam van de band heeftta i
wens geen religieuze beteka
zegt de zanger, die deze ra
duidelijk eerder voor de kita
heeft gekregen. Hij zucht, j
had er even over moeten nat-: j
ken, toen ik de naam b
Maar ik vond hem gewoon g« i
klinken. Nu vind ik hemeiga i
lijk niet zo leuk meer,"
Rob Bios i
Holywater speelt zaterdag 15 cara
dag 16 oktober in Vlissingen
Piek, Panla Rhei).
Terry Gilliam was het enige Amerikaan
se lid van het legendarische Monty Py
thon-team, dat hij vooral terzijde stond
met bizarre animaties en als regisseur. Na
dien ontwikkelde hij zich tot specialist in
fantastische en uitzinnige spektakels als
Brasil, The Fisher King, Fear and Loathing
in Las Vegas en de spectaculaire mislukte
Adventures of Baron Munchausen. Legen
darisch is de Don Quichote-productie waar
van de opnamen zo catastrofaal in het wa
ter vielen dat die enkel een hilarische docu
mentaire opleverde: Lost in La Mancha. Nu
waagt de extravagante cineast zich aan The
Brothers Grimm, met Matt Damon naast
Heath Ledger en met Monica Bellucci als
heks.
Van zijn eigenzinnige en volgens sommigen
chaotische manier van films maken, geeft
Terry Gilliam de schuld aan Monty Python.
„Toen ben ik volledig verwend geraakt en
bedorven. We deden alleen waar we zin in
hadden." Gilliam meent dat The Brothers
Grimm zijn meest betoverende film is:
„Wellicht niet zo op grote schaal fantas
tisch als Münchausen, waar je in Oosterse
paleizen en veldslagen terechtkwam en
zelfs op de Maan. Maar op een kleiner
schaal is The Brothers Grimm toch meer
sprookjesachtig. Je hebt niet veel meer dan
een dorpje, een bos en een toren, maar het
idee is dat je het ervaart op een meer inten
se, huiveringwekkende manier die meteen
onder je huid kruipt. Speciaal in dat woud.
Dit is zoals ik het zelf voelde toen ik vroe
ger die sprookjes van Grimm las."
Hij beschouwt zichzelf als 'slachtoffer van
Grimm'. „Toen ik een kind was, hadden wij
Regisseur Terry Gilliam op de set van de film 'The brothers Grimm'
geen televisie en daarom las ik veel. Wat ik
bij hen ben tegengekomen is me meer bijge
bleven dan de hele rest. Het zijn de gebroe
ders Grimm geweest die mijn beeld van de
wereld hebben gevormd, of misvormd. Dat
gaat trouwens nog steeds door. Ik kan het
niet stoppen. Toen ik The Fisher King
maakte, ging het aanvankelijk gewoon om
een psychodrama in New York bij nacht.
Toen ik ermee aan de slag ging, slopen van
zelf de mythes en sprookjes binnen, met rid
ders, monsters en kastelen."
De gebroeders Grimm worden opgevoerd
als ladelichters in een land dat uitsluitend
wordt bevolkt door domme, bijgelovige Teu
toonse boskneuters. Met deze voorstelling
van zaken zullen ze in Duitsland bijzonder
in hun sas zijn, meent de 64-jarige kunste
naar. „Ik weet zelf ook wel dat de Grimms
geen schelmen zijn geweest maar brave we
tenschappers. Ik heb evenwel geen docu
mentaire gemaakt maar een film die de
kleur wil aannemen van zijn onderwerp:
sprookjes."
„Ik sprak gisteren de Duitse distributeur
en die zei het verademend te vinden einde
lijk eens een buitenlandse film te kunnen
zien waarin de Duitsers niet worden afge
schilderd als fantasieloze, arrogante vecht
jassen die overal de baas willen spelen,
maar als simpele, vernederde stumperds
die zelf onderworpen zijn. Tja, het speelt in
de Napoleontische tijd, toen waren de Duit
se gebieden dus door de Fransen veroverd.
Ik vond het heerlijk om voor de afwisseling
juist de Fransen neer te zetten als botte sa
distische imperialisten zonder een greintje
gevoel voor humor of artisticiteit. Want die
Fransen zijn in films van het verleden veel
te veel verwend, vind ik."
Gilliam meent trouwens dat zijn film in ze
kere zin wel degelijk de geest te pakken
heeft van de wereld waarin de broers
Grimm tot hun klassieke collectie sprook
jes zijn gekomen. „Die hebben ze immers
niet zelf verzonnen maar alleen op het plat
teland verzameld en vervolgens ge
boekstaafd. Juist omdat hun land was be
zet door de Fransen die hun 'Verlichting'
hadden meegebracht, begonnen de Grimms
het ergste te vrezen voor hun eigen Duitse
cultuur, die op dat moment juist niet ratio
nalistisch was maar romantisch. Dat is
waarom ze de boer opgingen om oeroude
volksverhalen te verzamelen."
De hoofdrollen in Grimm worden gespeeld
door de supersterren Matt Damon en Heath
Ledger, maar ze waren niet uitgekozen om
dat ze supersterren zijn. „In het verleden
zijn meestal mijn acteurs pas later su
persterren geworden. Ik werkte tien jaar ge
leden al met Brad Pitt en acht jaar geleden
met Johnny Depp, Benicio Del Toro en To-
bey Maguire. Ik kies acteurs uit op hun in
telligentie. Ze moeten begrijpen waar ze te
rechtkomen: op een wat hectische set door
gaans, waar ik van hen verwacht dat ze er
flexibel en met eigen fantasie induiken.
Daar moeten ze aardigheid in hebben."
Lastig
„Ik heb altijd geprobeerd te vermijden dat
ik met lastige acteurs te maken zou krijgen.
En ze mogen niet te ijdel zijn. Want als ze
al supersterren zijn, zal ik er meestal voor
zorgen dat de fans zich dood schrikken.
Kijk nog maar eens hoe Brad eruit zag in
Seven Monkeys. Dat had hij trouwens voor
namelijk zelf allemaal bedacht, dat rare
The Brothers Grimm
kapsel en dat ene oog en zo, maar ik kan
niet ontkennen dat ik hem heb aangemoe
digd. In Fear And Loathing In Las Vegas
kreeg Johnny Depp een kale kop en Benicio
moest van mij zo veel extra gewicht aan
kweken dat hij nog steeds klaagt dat hij het
er nooit meer af heeft gekregen."
Er was ooit sprake van dat Johnny Depp
een van de twee broers Grimm zou spelen.
„Ik had hem gevraagd en hij wilde, maar
Johnny haakte af op het moment dat hij be
greep dat we zouden opnemen in Praag. Hij
Holywatei
had daar From Hell gedraaid en zei dat j
nooit meer naar die stad terug wilde.'
weet niet wat er is gebeurd. Heb het o
niet gevraagd. Ik weet wel dat Praag ju
een geweldige plek is om films te make
goede locaties, uitstekende studio's, uiter
bekwame technici met hart voor hun vak.
Voor Grimm heeft Gilliam nog gewerkt aa
een ander groot project, Good Omens,n®
dat ketste af omdat het niet te financier
bleek. „Nu is het bijna niet meer te gelovs
Ik had 60 miljoen dollar nodig, waarvan:
er 45 miljoen al bij elkaar had gesprok®
in de rest van de wereld. Ik had nog 15 p
joen nodig uit Amerika. Ik had al wel
bin Williams én Johnny Depp. Toch kon u
dat restant in Hollywood niet bij elkasi
krijgen. Daar reageerde men: 'Jota!
Depp, die is over zijn top. Die doet als
nog Europese kunstfilms zoals Chocolata
The Man Who Cried.' Toen zag je hoe®
derachtig er in Hollywood beslissingen wor
den genomen. Ze zijn niet in staat oir
denken vanuit talent, maar redeneren
sluitend vanuit marketing en zelfs dat k
nen ze niet behoorlijk. Dan maakt Jota!
een jaar later Pirates of The Carribean
ineens is hij weer de grootste ster van®*
reld. Ja, het zou kunnen dat we nu alsn|
Good Omens proberen vlot te trekken
zie je maar dat je wel degelijk in sprookje
moet blij ven geloven.
Pieter van Lu
'The Brothers Grimm', te zien iw ^,ssl
gen, Hulst, Bergen op Zoom,
Antwerpen, Gent, Knokke, Brugge
