Het is gedaan met het eiland Bali
fcfi lï tl Fin
PZC
cp
1
Buitendijks natuur aanleggen
komt neer op ontpolderen
PZC
J
mi V>*
Verbijstering en vertwijfeling beheersen vakantieparadijs na aanslagen
Paardebloem
te gast
Tourlobby
4 oktober 1955
dinsdag 4 oktober 2005
door Peter van Brummelen
Jimbaran is bekend om twee
dingen: zijn fabelachtige
zonsondergangen en zijn al
even spectaculaire visgerech
ten. Vanaf een uur of vijf 's mid
dags is het strand van het vis
sersdorp aan de Balinese zuid
kust één groot openlucht restau
rant. Gede Artakan, een 30-jari-
ge ober van Teba Café, had za
terdagavond rond achten zo
juist een bestelling opgenomen
toen hij een enorme knal hoor
de, en voelde.
De volgende dag wappert hij
wild met zijn T-shirt om de
kracht van de ontploffing te de
monstreren. „Mijn eerste ge
dachte was: een gasexplosie in
de keuken. Maar plotseling zag
ik overal bebloede mensen in pa
niek rondrennen." Toen hij kort
daarop een zelfde doffe knal
hoorde bij Nyoman Café, een
restaurant een paar deuren ver
derop, wist hij dat terroristen
voor de tweede maal hadden toe
geslagen op Bali.
En nu zit hij, samen met colle
ga's, op z'n Indonesisch gehurkt
van afstand te kijken naar de
met politielinten afgezette rij
visrestaurants. Over zijn toe
komst maakt hij zich niet veel il
lusies. „Het is gedaan met Bali.
Net nu iedereen dacht dat het
hier weer veilig was, gebeurt
dit. Na de bomaanslagen van
2002 heb ik heel veel vakantie
gehad, maar behield ik wel mijn
baan. Ik moet maar zien hoe het
nu gaat."
Panische blik
Iets verderop zit de 38-jarige Su-
da Ama. de eigenaar van Teba
Café. Hij was thuis op het mo
ment dat de bommen afgingen,
maar was snel ter plekke. Ge
vraagd naar wat hij zag toen hij
bij zijn restaurant aankwam,
zwijgt hij. in zijn ogen een pani
sche blik.
„He shock", zeggen omstanders.
Op het strand staan sommige ta
fels nog overeind. Erop borden
met half afgekloven vissen en
kreeften, flesjes cola die nog
niet eens zijn aangeraakt.
Op een speciale tafel heeft de po
litie persoonlijke bezittingen
van restaurantgasten verza
meld. Portemonnees, een kinder
zitje, mobiele telefoons. Een in
stukken gescheurd rugzakje il
lustreert de kracht van de bom
die hier is afgegaan.
Bali is in de dagen direct na de
aanslagen duidelijk zichzelf
niet. Op de wegen, die door
gaans een traag bewegende
stroom van auto's en vooral
brommers laten zien, is het ook
opvallend rustig. En in Kuta, dé
badplaats van het eiland, waar
het normaal gesproken wit ziet
van de toeristen, in het bijzon
der Australiërs, zijn nauwelijks
buitenlanders te bekennen.
Waarschijnlijk hebben ze zich
verschanst in hun hotels, bang
voor nog meer aanslagen, waar
voor zowel de Indonesische als
de Australische tv nadrukkelijk
waarschuwen. Tegen beter we
ten in hebben de straathandela
ren hun waar uitgestald. Maar
helemaal niemand die vandaag
een T-shirt met het logo van het
lokale biermerk Bintang van ze
wil kopen.
Belangstelling is er al evenmin
voor shirts met de opdruk 'Osa
ma don't surf of 'Fuck terro
rist!" Zelfs rond Kuta Square,
de plek waar zaterdagavond de
andere bomaanslag plaatshad,
is het stil. Het plein, eigenlijk ge
woon een straat, is nog zo'n plek
waar iedere toerist tijdens een
vakantie op Bah onvermijdeüjk
minstens een keer komt.
Er is een vestiging van McDo
nald's, maar er zijn vooral veel
kledingzaken. Versace, Dior,
Hilfiger, Polo - de etalages en
uithangborden melden louter
grote namen, maar je hoeft geen
kenner te zijn om te zien dat
hier vooral piratenversies van
grote westerse modemerken wor
den verhandeld. Op een wester
se clientèle is ook restaurant Ra
ja's gericht.
Afgeladen was het er toen daar
zaterdagavond tien minuten na
de aanslagen in het Jimbaran
nog een bom afging. De paniek
op Kuta Square was enorm, ver
tellen zij die er bij waren. Ook
in het aan het plein gelegen wa
Op 15 oktober verschijnt een nieuwe editie van het Groene
Boekje. Daarin staan enkele nieuwe spellingsregels en zijn de
oude grondig geherformuleerd. De PZC besteedt in een reeks
van dertien artikelen aandacht aan de veranderingen.
Het zit zo. Als je een samen
stelling hebt (bij een sa
menstelling voeg je woorden sa
men: ziel poot), en het eerste
deel ervan is een zelfstandig
naamwoord (waar je 'de' of 'hef
voor kunt zetten), dan krijg je
een tussen-n als dat zelfstandig
naamwoord uitsluitend een
meervoud heeft op -(e)n.
Het meervoud van 'ziel' is niet
'ziels' maar uitsluitend 'zielen',
dus krijg je een tussen-n: zielen-
poot.
En zo ook: pannenkoek, eiken
boom (maar 'lindeboom' vanwe
ge 'lindes') en spinnenweb
(maar 'spinnewiel', omdat het
eerste deel in dit geval geen zelf-
nieuwe editie
e.-"
door Wim Daniëls
standig naamwoord is).
Nu heb ik alleen nog maar de
hoofdregel genoemd voor de tus-
sen-n.
Bij die hoofdregel horen twee
aanvullende regels en vijf uit
zonderingsregels.
Op 15 oktober wordt een van
die uitzonderingsregels afge
schaft. Het betreft de paarde-
bloemregel. Die regel zegt dat er
géén tussen-n komt als het eer
ste deel van de samenstelling
een diernaam is en het tweede
deel een plantkundige aandui
ding. 'Paard' is een diernaam en
'bloem' een plantkundige aan
duiding. Daarom is het tot 15 ok
tober: paardebloem, en ook: dui
vekervel, garnaleplant, mui-
zetarwe, ganzebloem, paarde-
kastanje, enzovoort. Maar daar
naast is het om een duistere re
den wel 'paardenvijg', met tus
sen-n.
Maar goed, de paardebloemre-
gel wordt op 15 oktober dus af
geschaft.
Volgens de Nederlandse Taalu
nie, verantwoordelijk voor de
renhuis Mata Hari, waar de ex
plosie op alle verdiepingen dui
delijk te horen was, liepen de ve
le bezoekers als verdwaasd door
elkaar.
Bloemblaadjes
De dag na de bomaanslag hangt
het zonnescherm van Raja's ver
fomfaaid aan de gevel. Het bal
kon van het restaurant lijkt ie
der moment naar beneden te
kunnen komen. Ook hier weer
veel politielinten.
Ramptoeristen zijn er echter
nauwelijks. Ook de aangekon
digde komst van president Susi-
lo Bambang Yudhoyono brengt
niet echt veel volk op de been.
Voor de president arriveert,
trekt eerst een grote stoet in tra
ditionele kledij gestoken hin
does, voorafgegaan door een
priester, door de straat. Met be
hulp van bloemblaadjes sprenke
len ze water over het plaveisel;
een reinigingsritueel dat van
oudsher wordt uitgevoerd op
plekken waar bloed heeft ge
vloeid.
Net als in 2002 hadden de aan
slagen plaats aan de vooravond
van de Ramadan, de islamiti
sche vastenmaand. Hier op Bali,
een hindoe-enclave in het groot
ste moslimland van de wereld,
leeft men echter toe naar Galun-
gan, een halfjaarlijks feest dat
donderdag begint en waarbij de
overwinning van het goede op
het kwade wordt gevierd.
„Het lijkt erop dat dit keer het
kwaad heeft gewonnen", mom
pelt een cynicus op Kuta Squa
re. Na de hindoe-processie loopt
een vertwijfelde Australische
man door de straat. Voor de ca
mera's van de internationale me
dia houdt hij een zelfgeschreven
bord omhoog waarop hij meldt
dat in hel Sanglah-ziekenhuis
in Denpassar dringend behoefte
is aan bloed van het type O nega
tief.
Nee, hij heeft zelf geen beken
den in het ziekenhuis liggen.
Maar hij is er net geweest en
vond dat hij iets moest doen.
Op het schoolbord in het crisis
centrum van het ziekenhuis in
de Balinese hoofstad is aan het
eind van de zondagmiddag net
het dodental aangepast; het laat
ste cijfer, 26, is nog nat. GPD
spelling, gebeurt dat omdat taal
gebruikers de regel lastig vin
den.
Dat klopt, maar de andere vier
uitzonderingsregels plus de
hoofdregel en de twee subhoofd
regels worden nog veel lastiger
gevonden. Maar die blijven ge
woon bestaan, al worden twee
uitzondert ngsregels wel samen
gevoegd.
Die twee regels luiden nu nog
als volgt: 1. - Er komt geen tus
sen-n als het eerste deel een li
chaamsdeel is en het geheel als
een versteende samenstelling
geldt.
2 - Er komt geen tussen-n als
een van de delen van de samen
stelling niet meer herkenbaar is
in zijn oorspronkelijk betekenis.
De eerste regel is onduidelijk,
omdat nergens in het huidige
Groene Boekje wordt uitgelegd
wat een versteende samenstel
ling is. En de tweede regel kun
je niet toepassen omdat je sa
menstellingen die niet herken
baar zijn in hun oorspronkelijke
betekenis, natuurlijk niet kunt
herkennen. Want als je ze wel
kunt herkennen, zijn ze wel her
kenbaar en dan zou de regel niet
gelden.
De twee regels worden per 15 ok
tober samengevoegd tot de vol
gende nieuwe regel: 'In sommige
samenstellingen kunnen we de
samenstellende delen nauwe
lijks of niet herkennen. We noe
men ze versteende samenstellin
gen. Andere woorden zijn
slechts in schijn samenstellin
gen. Op deze woorden passen
we de regel niet toe.' Alsjeblieft.
Wie deze regel meteen snapt,
mag direct door naar Zwein-
stein, de hogeschool voor hekse
rij en hocus-pocus.
Mijn indruk is dat de nieuwe
spellingregel net zo onduidelijk
is als de spellingregels die we
hadden. Het is lood om oud ij
zer, zou ik zeggen, of verspilde
moeite. Zonder voorbeelden is
de nieuwe regel volstrekt niets
zeggend. Gelukkig worden in
het nieuwe Groene Boekje wel
een paar voorbeelden gegeven,
zoals: bakkebaard, bolleboos,
bruidegom, bullebak, elleboog,
koekepeer, ledemaat, takkewijf,
wielewaal en zinnebeeld. O ja,
'klerezooi' en 'apekool' horen er
ook nog bij. Maar dat had ik al
wel gedacht.
De Hedwigepolder, een van de gebieden die in aanmerking komen voor ontpoldering.
door Jan Schijve
De Westersehelde met zijn be
dijking en buitendijkse na
tuur staat momenteel in het
brandpunt van de belangstel
ling, zie diverse recente berich
ten in de PZC, onder meer in de
krant van vrijdag 30 september
onder de kop 'Aanpak zwakke
kust landwaarts' en 'Wester
sehelde is meer dan een plas wa
ter met schepen'.
Het gaat om de verdediging te
gen het wassende water en het
behoud van de buitendijkse na
tuur. Nu wordt de verdediging
tegen de zee niet alleen bepaald
door hevige stormen, maar in
de komende decennia ook door
het stijgen van het waterpeil in
de Noordzee als gevolg van het
smeltwater van de Noordpool.
Het behoud van de buitendijkse
natuur heeft een andere beweeg
reden die samenhangt met het
uitbaggeren van de Westersehel
de voor het beter toegankelijk
maken van de haven van Ant
werpen.
Ooit is daarover een verdrag ge
sloten tussen Nederland en het
gewest Vlaanderen. In
1995/1996 is dat verdrag met on
der andere diverse hoorzittin
gen uitvoerig aan de orde ge
weest maar politiek niet opge
lost. Toen ging de discussie over
'ontpolderen' als compensatie
voor de schade die het uitbagge
ren betekende voor de natuur.
Nu, tien jaar later, wordt ge
sproken over buitendijkse na
tuur, maar het blijkt toch op
ontpolderen neer te komen.
Oude dijken worden dan nieu
we zeedijken, en het ontpolder-
de gebied is dan buitendijks ge
worden.
Ook minister Veerman spreekt
over buitendijks gebied. Hij
acht het creëren van 600 hecta
re buitendijks gebied noodzake
lijk om de milieuschade door
het uitbaggeren van de Schelde
te compenseren. In aanmerking
komende gebieden voor de ont
poldering zijn de Hedwigepol
der (het dichtst bij Antwerpen)
en het gebied rond het Zwin tus
sen Cadzand en Knokke (ver
van Antwerpen verwijderd), sa
men goed voor 300 hectare. Ge
zocht moet nog worden naar
nog eens 300 hectare.
Enkele praktische opmerkin
gen:
1. Het resultaat van waterber
ging van een ontpoldering ten
behoeve van het waterpeil in
Antwerpen kan wat het Zwinge-
bied betreft verwaarloosd wor
den.
2. Er is geen enkel bewijs dat de
schade ten gevolge van de ont
poldering kwantitatief en kwali
tatief goed gecompenseerd
wordt. Het is zeer wel denkbaar
dat het een grote overcompensa
tie is.
3. Er worden in Zeeuws-Vlaan
deren veel nieuwe natuurgebie
den binnendijks aangelegd. Dat
deze gebieden niet als compen
satie gezien mogen worden, zal
boekhoudkundig wel juist zijn,
maar dat argument is geen rede
lijk argument. Dat dit met
foto Wim Kooyman
p. d<
n";
De lobby om de Tour de France binnen te
len heeft veel weg gehad van de sprint
een etappe. Het voorspel is belangrijke!
weest dan de sprint zelf. Het Zeeuwse comité!
in de lange aanloop hoog ingezet. Met de finis; I
zicht is het toch nog misgegaan, omdat de 1
van de Tour een andere eindstreep heeft
ken.
De Tourlobby, waarin geld en politiek geen rols l\
len, is mislukt. Dat is vooral heel jammer vod tl
die mensen die er al jaren naar uitkeken. Hei:
zo mooi kunnen zijn: Jan Ullrich met een demai e
ge net voor Goes, Michael Boogerd die de
trein aanvoert over de Stormvloedkering en
Boonen die voor vele duizenden toeschouwen
Neeltje Jans de koningssprint met Petacchi wa
Het heeft niet zo mogen zijn: de Tourdirectiefc
anders beslist. Het peloton laat Zeeland rechts]
gen: het rijdt nu vanuit Valkenburg terug
Frankrijk. Dat is een hard gelag voor de Zeem
die waren bestookt met mooie signalen uit Pa
en zich al rijk hadden gerekend met twee etapp
De Tour is niet te koop, zo is weer gebleken
gaan zo veel miljoenen in om, dat de vraagp
voor een etappe een schijntje is op het totaleb
get van het derde sportevenement ter wereld,
lobby is overgeleverd aan de grillen van Jean)
rïe Leblanc, die tekent, wegstreept en tenslotte
parkoers uitstippelt dat het best uitkomt.
Wat is wijsheid in dat hele spel? Het Zeeuwse ca
té, met kopstukken als Pieter Stoter, Toine Pop
laars en Kees Bal en gewichtige adviseurs als
Janssen en Hennie Kuiper, zette al zijn geld o
Limburgse ex-renner Bennie Ceulen. Het is wi
om vast te stellen, maar Valkenburg krijgt wal
graag wilde en Zeeland niet.
Volgens Stoter was er geen andere keus. Die
er echter wel. De Rotterdamse burgemeester
Opstelten, die de Tour ook naar zijn stad wil
len, gooit zijn persoonlijk gewicht in de strijd.!
land had ook zo kunnen handelen. Jan Raas!
met zijn reputatie wel wat deuren kunnen ope
in Parijs.
De schuchtere Zeeuwen volgden de weg van dei
crete lobby. „Wij willen meneer Leblanc niet
de voeten lopen", riep Stoter al die tijd. Derej
van het spel zijn gerespecteerd, maar de belor
is uitgebleven. De Tourbaas wil dat Zeeland
voor 2007 weer kandidaat is voor een etaj
Weer een jaar uitstel, weer een jaar lobbyen,
moet maar niet gebeuren. Zeeland heeft Ie
noeg naar meneer Leblancs pijpen gedanst.
ONGEVAL - De beroemde
Amerikaanse acteur James
Dean is bij een verkeersonge
val om het leven gekomen.
Dean (24) was samen met een
vriend op weg naar een autora
ce toen hij frontaal botste op
een tegenligger. Zijn tweede
film Rebel without a cause is
nog niet in de bioscopen ver
schenen.
BERLIJN - De geallieerden
hebben Moskou laten weten
niet Oost-Duitsland maar de
Sovjet-Unie verantwoordelijk
te houden voor de vrije toe
gang voor al het verkeer uit
West-Duitsland tot Berlijn.
CITOGRAF - Bij de gemee
Middelburg is een Citografj
gebruik genomen. Met a
'technisch wonder' is het mee
lijk om allerlei gegevens vad
le 22.000 Middelburgen a
een druk op de knop op teroj
pen. Het apparaat wordt gi
voed met ponskaarten. j
NIEUW GUINEA - Ondad
heftige protesten van Nea
land en Australië hebbes I
VN besloten de kwestie fe
Guinea op de agenda te zette
Minster Luns blijft er bijd
alleen de inwoners over de to
komst van Nieuw Guinea si
gen beslissen.
Vlaanderen niet bespreekbaar
zou zijn. is ongeloofwaardig.
4. Ontpoldering betekent een
verlenging van de dijken langs
de Schelde-oever. Met het oog
op het onderhoud en de verster
king van deze dijken bij de ver
hoging van het zeeniveau bete
kent dat aanzienlijke financiële
lasten in de toekomst. Daar zou
onze regering gezien de discus
sie in de Tweede Kamer over de
miljoenennota toch wel eens
over mogen nadenken. En Zee
land evenzo.
Twee Kamerleden (Buijs, CDA,
en Snijder, WD) zijn niet over
tuigd van het nut en de nood
zaak van het ontpolderen. Dan
maar hopen dat onze vertegen
woordigers in Provinciale Sta
ten en Tweede Kamer begrijpen
waar zij aan meewerken en
waar zij voor opkomen. Voor de
Staten is het kort dag, omdat zij
blijkbaar op 7 oktober moeten
beslissen.
Prof. dr. ir. J. Schijve uit Retran-
chement is emeritus hoogleraar
van de TU Delft
Hoofdredactie:
A L. Oosthoek
D. Bosscher (adjunct)
A. L. Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel: (0113)315500
Fa*. (0113)315669
E-mail: redactie@pzc.nl
Lezersredacteur: A. J. Snel
Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel: (0113)315660
Fax:(0113)315669
E-mail: lezersredacteur® pzc.nl
Middelburg:
Buitenruststraatl8
Postbus 8070
4330 EB Middelburg
Tel: (0118)493000
Fax:(0118)493009
E-mail: redwalch@pzc.nl
Goes: Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel (0113)315670
Fax. (0113)315669
E-mail: redgoes@pzc.nl
Terneuzen:
Willem Alexanderlaan 45
Postbus 145
4530 AC Terneuzen
Tel. (0115)645769
Fax (0115)645742
E-mail: redtern@pzc.nl
Hulst: Baudeloo 16
Postbus 62
4560 AB Hulst
Tel: (0114)372776
Fax:(0114)372771
E-mail: redhulst@pzc.nl
Zierikzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 A8 Zierikzee
Tel: (0111)454651
Fax: (01111454657
E-mail: redzzee@pzc.nl
Internetredactie:
Postbus 31
4460 AA Goes
Bezorgklachten:
0800-0231231
op maandag i/m vrijdag
gedurende de openingstijden;
zaterdags tot 12.00 uur.
Abonnementen:
0800-0231231
aulom. afschrijving
oer maand 20,55 nvt
59.75 62.00
€229.20 233.30
Voor toezending per post geldt een
toeslag.
E-mail: lezersservlce@pzc.nl
Beëindiging van abonnementen
uitsluitend schriftelijk, 1 maand voorls
einde van de betaalperiode
PZC. t.a v lezersservice.
Postbus 31 - 4460 AA Goes
maandag t/m vrijdag 1,25
zaterdag 1,80
Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW
Bankrelaties:
ABN AMRO 47.70.65.597
Postbank 35,93.00
Advertenties:
Alle advertentie-orders worden uitgew
overeenkomstig de Algemene
Voorwaarden van Wegener NV en vote
de Regelen voor hel Advertentiewezes
Overlijdensadvertenties:
maandag t/m vrijdag:
tijdens kantooruren
zondag: van 16.00 tot 18.00 uur
Tel. (07615312550
Fax. (07615312340
Personeelsadvertenties:
Tel (076)5312240
Fax:(076)5312340
Rubrieksadvertenties (kleintjes):
Tel, (076)5312104
Fax. (076)5312340
Voor gewone advertenties:
Noord-en Midden-Zeeland
Tel. 10113)315520
Fax (0113)315529
Zeeuws-Vlaanderen
Tel (0114)372770
Fax:(0114)372771
Business to Business/Onroerend 8<
Tel: (076)5312277
Fax:(076)5312274
Internet: www.pzc.nl/adverteren
voorbehouden
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV is een onderdeel van het Wegener-concern DrO
aan ons verstrekte gegevens hebben wij opgenomen in een bestand dat wordt gebruikt voo*
(abonnementcnladmmistratie en om u te (laten) informeren over voor u relevante diensten»
ducten van de titels en de werkmaatschappijen van Wegener of door ons zorgvuldig 9^';
de derden. Als u op deze Informatie geen prijs stelt dan kunt u dit schriftelijk melden bij:™
zersservico, Postbus 314460 AA Goes.
Behoort tot WGGGNGR
