Je kunt iedereen alles laten bekennen PZC Franse regering legt kinderrijke gezinnen in de watten 25 Rechtspsycholoog Peter van Koppen zaterdag 1 oktober 2005 Peter van Koppen: „In de Schiedammer parkmoord is sprake van absolute incompetentie bij de technische recherche." foto Jonathan Vos/GPD Geboren: 1953 in Haarlem. Getrouwd, drie kinderen van 20,18 en 14 jaar. 1978: Doctoraal psychologie Rijksuniversi teit Groningen. 1985: Universitair hoofddocent Erasmus Universiteit Rotterdam. 1992-heden: Senior hoofdonderzoeker Ne derlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving. 1992: Mede-auteur Dubieuze Zaken: De psy chologie van het strafrechterlijk bewijs. 2003: Auteur De Schiedammer parkmoord: een rechtspsychologische reconstructie. 2003-heden: Hoogleraar rechtspsychologie Vrije Universiteit Amsterdam en Universi teit van Maastricht. 2003-heden: Leiding project Gerede twijfel, waarin hij met studenten rechterlijke dwa lingen onderzoekt. Peter van Koppen (52), rechtspsycholoog, geldt als luis in de pels van het strafpro ces. „Het gaat niet meer om de waarheid." Echt aangeslagen was hij pas in Sri Lanka, toen er een tsunami op zijn gezin af kwam. „Als ik daarna naar psy chologen had geluisterd, zou ik nu in de WAO zitten." Van Koppen: „Ben je wel eens opge pakt? Niet omdat je achterlicht kapot was, maar mee naar het bureau en een nacht de cel in. Dat is ver schrikkelijk, veel mensen raken van één zo'n nacht al in paniek. Moet je je eens indenken wat er met je gebeurt als je wordt verdacht van een ernstig misdrijf. Dan is het niet één nacht, maar tientallen nachten en dan zit je 23 uur per dag achter slot en grendel. Je wordt enorm beperkt, je hebt geen idee wat er met je gaat gebeuren, je toekomst is volstrekt onzeker. Geloof me, als politieman kun je mensen die in zo'n situatie zitten uiteindelijk al les laten bekennen. De een zal er beter tegen kunnen dan de ander, maar uit eindelijk gaat iedereen door de knie ën. Zo gek is het dus niet dat bijvoor beeld Cees B. de Schiedammer park moord heeft bekend terwijl-ie het he lemaal niet had gedaan. Niet voor niets heeft hij het daarna weer ont kend, want toen was de druk er af, de onzekerheid weg. Het kwalijke van dit soort zaken is, dat in de rechtsgang een ingetrokken bekentenis niet telt. Iemand die een maal heeft bekend wordt daarna in al le fases van het strafproces als dader behandeld. Door de politie, door de psychiaters van het Pieter Baan Cen trum, door het Forensisch Instituut en door de rechter. Niemand kijkt meer met een open blik naar een verdachte. Rechters met ballen hadden al jaren geleden moeten zeggen: Wij accepte ren bekentenissen niet als bewijsmate riaal. Nu zijn ze eindelijk zo ver dat ze zeggen: We moeten er voorzichtig mee zijn, zeker als een bekentenis weer is ingetrokken, en ze willen ineens dat verhoren op video worden opgeno men. Dat vind ik weer overdreven. Een geluidsband is in veruit de meeste gevallen genoeg. Studenten „Het gaat er in het strafproces meer en meer om om iemand veroordeeld te krijgen en steeds minder om het vin den van de waarheid. Ik hamer daar al jaren op, maar het lijkt of het nu pas begint door te dringen. Vooral door de Schiedammer parkmoord, waarin het Openbaar Ministerie met hulp van het Nederlands Forensisch Instituut ontlastende bewijzen voor B. heeft achtergehouden. Drie jaar gele den heb ik deze zaak met een aantal studenten onderzocht en wij kwamen al snel tot de conclusie dat B. het vrij wel zeker niet gedaan kon hebben. Nu hebben we gelijk gekregen, maar ik heb daar geen gevoel van triomf bij. Ik vind het alleen jammer dat ze niet eerder bij mij langs zijn geweest. Ik hoop dat het alsnog effect gaat heb ben, dat politie, officieren van justitie en rechters gaan nadenken, zodat de kans op dit soort fouten kleiner wordt. Weet je dat het OM voor het eerst in de geschiedenis heeft gezegd: Wij heb ben fouten gemaakt? Daar kan ik heel blij van worden; maar verder... Ik heb geen fles champagne opengetrokken toen Wik H. bekende en bleek dat alle DNA-sporen op hem van toepassing zijn. Bovendien is B. niet door mijn toedoen vrijgekomen, maar door Wik H.. Als die zijn mond had gehouden, zat B. nu nog gewoon vast. Ik ben geen Peter R. de Vries. Hij stelt dingen aan de kaak, ik wil alleen we ten hoe het zit. Ik doe onderzoek en daarmee doe je niets anders dan bij dragen aan de discussie. Dat is heel iets anders dan de misdaad bestrij den. Daar ben ik niet op uit, ik ben slechts een wetenschapper met een grote nieuwsgierigheid. Dat heb ik van mijn vader. Hij was advocaat met praktijk aan huis, als kind deed ik al tijd de deur open voor z'n cliënten. Hij was een man van: Zo hoort het in het recht te gaan. Mijn vader was een goede advocaat, zoals je ze tegenwoor dig niet meer ziet. In die tijd was iede re advocaat vooral bezig met civiele zaken en deed hij er enkele pro deo strafzaken bij. In die processen werd er tussen de officier en de advocaat als het ware over het hoofd van de ver dachte een beleefde discussie gevoerd over wat de beste oplossing was voor het probleem. De officier zat er niet alleen om de ver dachte veroordeeld te krijgen en de ad vocaat hield enige afstand tot zijn cliënt, Nu heb je veel meer gespeciali seerde strafrechtadvocaten, die alle maal gaan voor hun cliënt. Een tijdje geleden gaf ik een cursus rechtspsy chologie voor strafrechtadvocaten. Staat Kees Korvinus op en zegt: Peter, dit interesseert ons geen barst. Leer ons de trucs waardoor we onze cliënt vrij krijgen. Het strafproces is een gevecht gewor den. Daarin probeert de officier net als de advocaat te winnen. Dan wordt de waarheid dus snel geweld aan ge daan en gaan officieren bewust din gen achterhouden die ontlastend kun nen zijn voor de verdachte. Als ik met een aantal studenten ge makkelijk en snel kan laten zien dat er in een zaak ernstig moet worden ge twijfeld of de goede persoon is veroor deeld, moeten anderen dat toch ook kunnen. Om te beginnen de politie. In de Schiedammer parkmoord is er spra ke van absolute incompetentie bij de technische recherche. Het is schokkend om te lezen hoe het onderzoek op de plaats van het mis drijf is aangepakt. Er is geen systeem dat ervoor zorgt dat de beste recher cheurs op de moeilijke zaken worden gezet. Als het goed gaat, komt dat om dat er toevallig een paar goede men sen in het opsporingsteam zitten. Er moeten hoognodig goede mensen wor den opgeleid en de beste mensen moe ten op de moeilijkste zaken worden ge zet, ongeacht tot welk politiekorps ze toevallig behoren. Het verhoor van Maikel, het vriendje van de vermoor de Nienke dat ook bijna was ver moord, wei'd gedaan door twee agen ten die bij elkaar minder intelligent waren dan dat jochie van elf. Het ge volg was dat die twee agenten uit pu re frustratie die jongen aan een ver hoor hebben onderworpen waar de honden geen brood van lusten. Monopolist „Er moet zó veel veranderen. Het Ne derlands Forensisch Instituut (NFI) is een monopolist met één klant, het Openbaar Ministerie. We weten nu waar dat toe kan leiden: achterhou den van bewijzen die het OM niet van pas komen. Het NFI heeft niet de bal len om te zeggen: wij vinden dat dit en dat spoor ook belangrijk is en de rech ter moet maar bepalen wat hij daar mee doet. Het NFI selecteert en gaat daarmee op de stoel van de rechter zit ten. In sommige zaken is dat absoluut desastreus. Stel: er is een brand aange stoken en daar wordt een brandver- snellende stof aangetroffen. Vervol gens word jij aangehouden en op jouw jack worden sporen van benzine aan getroffen. Dan ben je verdachte. Wat gaat er dan fout? Het NFI vermeldt vervolgens niet dat jij net benzine hebt getankt en er wat druppels op de mouw van je jack terecht zijn geko men. Men meldt niet wat de zwakhe den in het sporenonderzoek zijn. Dat is kwalijk en zó onwetenschappelijk. Dan heb je het probleem dat de psy chiaters bij het Pieter Baan Centrum (PBC) in 1948 zijn blijven steken bij de stand van de wetenschap. Aan Cees B. zagen ze dat het een zachtaardige man is, maar hij wordt wel verdacht van een goor, agressief misdrijf. Komen ze tot de conclusie: hij is pas- sief-agressiefEr wordt ab-so-lu-te-on-zin in dat rapport ge schreven. Omdat ze er in hun rappor tages van uitgaan dat de verdachte het gedaan heeft. Dat is principieel fout, een ernstige vooringenomenheid die desastreus is voor de waarheids vinding." Zinnigs Wij hebben geen methoden om de psychologische en psychiatrische ge steldheid van iemand van een half jaar geleden vast te leggen. Daarom moet het begrip toerekeningsvatbaar worden afgeschaft, want daar kunnen psychologen en psychiaters niets zin nigs over zeggen. Ga uit van iemands psychologische en psychiatrische toestand van dit mo ment en maak op basis daarvan een schatting van de kans dat iemand het betreffende misdrijf heeft gepleegd, hoe groot de kans op herhaling is en welke straf eventueel het beste zal zijn. Dat rapporteer je. Dit gaat me aan het hart, omdat ik mij vooral psycholoog voel. Ik heb welis waar ook rechten gestudeerd, maar dat ben ik gaan doen omdat ik me bij de studie psychologie verveelde. Mijn vader wilde dat ik na mijn rechtenstu die bij hem op kantoor zou komen wer ken, maar ik wilde geen advocaat wor den, dus ik heb die studie niet afge maakt. Ik vond de combinatie van puz zelen en wetenschap aantrekkelijker dan me in te zetten voor een zaak. Ik ben onderzoeker, geen actiegroep. Ik heb een goede keus gemaakt, want ik zie nu in één jaar meer interessante za ken dan een advocaat in tien jaar. Een psychologische praktijk is altijd een angstbeeld voor me geweest. Saai. Dertig uur per week dat geouwehoer van mensen aanhoren. De interesse voor psychologie is pas op latere leeftijd ontstaan; daarvóór heb ik vooral een onbezorgde, heerlij ke katholieke jeugd gehad. Ik heb de hbs gedaan bij de paters Augustijnen op de liefste school in Haarlem, die er jammer genoeg niet meer is. Net als mijn oudere broer, die inmiddels al weer tien jaar dood is. Binnen een week is hij overleden aan kanker; vre selijk. Ik heb er veel verdriet van ge had, maar ik ben niet zo zwaarmoedig dat ik denk dat het mij ook zal overko men. Wat echt heel veel invloed op me heeft gehad is de tsunami in Sri Lanka. Op eerste kerstdag was ik er met het hele gezin aangekomen voor een vakantie en op tweede kerstdag hebben we met z'n allen moeten rennen voor ons le ven. Zul-le-ke golven! Ik vind mezelf redelijk stabiel, maar ik ben er vrij lang huilerig van geweest. In die periode heb ik een zeer grote he kel aan psychologen gekregen. Men sen die een trauma hebben meege maakt komen daar meestal uit zich zelf overheen, de meesten redden zich prima. Wij hebben in Nederland de neiging om er meteen een peloton hulpverleners op af te sturen, terwijl dat slechts voor een klein aantal men sen nuttig is. Kort na thuiskomst kre gen we een uitnodiging voor een trau ma-bijeenkomst van slachtoffers. Wat wij hebben meegemaakt is peanuts vergeleken met wat een hele hoop Sri- lankanen is overkomen, dus ik vond dat al tamelijk onzinnig. Bovendien was ik in die periode behoorlijk la biel, maar je weet dat zoiets tijdelijk is en ik was na een maandje ook weer redelijk.Als ik naar die bijeenkomsten was gegaan en naar mijn collega's had geluisterd zou ik nu in de WAO zit ten." Dick Hofland Fransen moeten meer kinderen krijgen, vindt de regering. Vorige week kwam extra geld vrij voor jouders bij wie een derde kind wordt geboren. Wat is dat toch, die Franse obsessie voor de familie nom- breusel „Kinderrijke gezinnen zijn essentieel voor de toekomst van Frankrijk en verdienen erkenning in iplaats van spot." Volgens een wereldwijd seksonderzoek van condoom fabrikant Durex was Frankrijk vorig jaar seksueel :het actiefste land ter wereld: Fransen deden het in |2004 gemiddeld 137 keer, tegen 103 op wereldschaal. De betrouwbaarheid van de test valt in twijfel te trekken: wellicht zijn Fransen ook wel de grootste op scheppers ter wereld. Toeval of niet: feit is dat het land sinds vorig jaar ook het op een na vruchtbaarste land van Europa is, Met 1,91 geboorten per koppel moet het alleen Ier land net voor zich dulden. Nederland heeft een iets lager cijfer, maar Duitsland en Spanje zitten onder de 1,3. Een jaren-, zo niet eeuwenlange Franse ge- boortepolitiek begint haar vruchten af te werpen. |A1 sinds het tijdperk van Napoleon, twee eeuwen ge leden, hamert de overheid op het belang van veel kin deren. In de negentiende eeuw groeiden de Engelse jen de Duitse bevolking vele malen sneller dan de Franse. Volgens sociologe Evelyne Sullerot komt dat vooral door de populariteit in Frankrijk van coïtus Interruptus (afgebroken seks). Oorlog op oorlog ging Sindsdien verloren. De veronderstelde reden: een ge brek aan jonge mannen. foor de regering zijn er ondanks het goede vrucht baarheidscijfer nog steeds niet genoeg kinderen. Vo- hge week kondigde premier Dominique de Villepin een wet aan die ouders bij de geboorte van een derde kind de mogelijkheid geeft een jaar lang betaald ver lof te nemen. De staat geeft iedere maand 750 euro en hoopt zo op meer families nombreuses, gezinnen met minstens drie kinderen. „Als Frankrijk economisch wil blijven groeien en niet afhankelijk wil worden van immigratie, moet de bevolking in ieder geval gelijk blijven", zegt Sulle rot, schrijfster van een regeringsrapport over familie- politiek, en zelf moeder van vier kinderen. Het Franse pensioenstelsel is net als het Nederlandse grotendeels gebaseerd op solidariteit tussen de gene raties. Dat houdt in dat de actieve bevolking het pen sioen betaalt van ouderen. Nu de grote groep baby boomers gaandeweg stopt met werken, worden de lasten steeds hoger. Om bevolkingsafname te voorko men moeten Francaises gemiddeld twee kinderen op de wereld zetten. Aangezien zestien procent van hen geen kinderen kan of wil krijgen is er een groot aan tal kinderrijke gezinnen nodig als compensatie. Daar van zijn er nu 1,7 miljoen, ofwel 7 procent van alle gezinnen. Sullerot: „Kinderrijke gezinnen zijn essen tieel voor de toekomst van Frankrijk en verdienen er kenning in plaats van spot." Konijnen In de regel zijn grote gezinnen ofwel het werk van strenge katholieken of van immigranten met wortels in de derde wereld. „Veel Fransen zien hen als konij nen, die maar doorgaan met fokken. Of ze schreeu wen hen na: weten jullie nog niet dat er anticoncep tiemiddelen bestaan?," zegt ze. Bovendien vindt Sullerot dat de opkomst van de psy choanalyse, erg invloedrijk in Frankrijk, het grote ge zin veel kwaad heeft gedaan. „Ineens had ieder kind foto EPA een probleem. Het was verschrikkelijk oudste kind te zijn, maar ook tweede, middelste, op een na laat ste of jongste. Als reactie hierop namen veel mensen weinig of geen kinderen meer, toen ze wisten hoe ver schrikkelijk het allemaal was." Het rustige slaapstad- je Louveciennes, twintig kilometer van Parijs, heeft daar geen last van gehad. Het stadje is rijk, rechts en overwegend katholiek. Volgens inwoonster Victoire Sardet is het de kinderrijkste plaats van Frankrijk, met vrijwel uitsluitend gezinnen van drie of (veel) meer kinderen. Sardet heeft zelf een familie trés nom- breuse: meer dan vijf kinderen. In tien jaar tijd ver rijkte ze Frankrijk met vier jongens en twee meisjes, die inmiddels tussen de vier en veertien jaar zijn. „Daar zou ik best meer ei'kenrxing voor willen, finan cieel bijvoorbeeld", zegt Sax'det. „Op officiële formu lieren moet ik altijd invullen dat ik geen beroep heb, maar ik vind het moederschap van zes kinderen wel degelijk een baan." Ze benadrukt dat kinderen van grote gezinnen de basis zijn van stabiliteit in de toe komst. Sardet: „Onze kinderen groeien anders op dan bijvoorbeeld kinderen met gescheiden ouders. Die krijgen veel vaker problemen. De kans is groot dat onze kinderen later ook een gezin stichten dat in evenwicht is. Daar vaart de samenleving wel bij." Medaille Als moeder van zes kinderen komt ze wel in aanmer king voor symbolische erkenning: een zilveren fami liemedaille, uitgereikt door president Jacques Chirac in eigen persoon. Met twee kinderen meer zou ze zelfs recht hebben op een gouden medaille. Voor Sar det hoeft dat niet zo nodig": ze heeft liever een maan delijkse toelage. Geld en x-uimte zijn de belangrijkste obstakels voor ouders met ambitieuze kinderwensen. De grootste ap partementen hebben tegenwoordig vier of vijf ka mers: te weinig voor gezinnen met tien leden. Zo zag de familie Bai-bier, woonachtig in een soortgelijke vooi-stad als die van de Sardets, zich gedwongen Pa rijs te verlaten. Het gezin kon pas na lang zoeken een geschikt huis vinden voor vader, moeder en de acht kinderen. Niet iedereen kent zulke problemen. Een beroemd kinderrijk gezin dat geen ruimtegebrek heeft, is dat van Hervé Gaymard, voormalig minister van econo mische zaken. Terwijl hij al meerdere woningen be zat, verbleef zijn gezin met acht kinderen op kosten van de staat in een appaxiement van zeshonderd vier kante meter in een luxe wijk van Parijs. Maandelijk se huur: 14.000 euro. Toen een onderzoekskrant dat begin dit jaar onthulde, zag Gaymard geen andere uitweg dan een eerloos ontslag. Uiteraard genieten niet alle grote gezinnen dergelij ke privileges. Toch heeft een groot gezin in Frankrijk weinig te klagen vergeleken bij andere landen. Vader Barbier bijvoorbeeld hoefde ondanks zijn goede inko men dertig jaar lang vrijwel geen belasting te beta len. Ook is de kinderbijslag hoger dan in bijvooi- beeld Nederland en geeft de kaart voor grote gezin nen hoge korting op de spoorwegen, de metro en in talrijke culturele instellingen. Families met minstens zes kinderen betalen in de trein een kwart van het volle taxief. Bovendien roemen leden van grote gezin nen de levensles die ze meekrijgen. Dochters Edith en Béatxice Barbier, beiden twintigers, zijn socialer dan veel leeftijdsgenoten, vinden ze. „In een groot ge zin leer je omgaan met mensen van alle leeftijden en van beide geslachten. Je ziet in mijn omgeving dat an deren dat missen", zegt Edith. Olivier van Beemen

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2005 | | pagina 71