leeg lijkende kaarten blijven in het geheugen hangen 27 Amazones van Allah 130 jaar Bosatlas zaterdag 1 oktober 2005 foto Robert Vos/ANP Alleen hun ogen laten ze nog zien aan de buitenwe reld: de volledig gesluierde, zeer radicale moslima's. Ze ke ren zich tegen hun familie, te gen de traditionele moskeeën en tegen Nederland. De ouders zijn radeloos, de ronselaars voor de jihad liggen op de loer. „Ik heb haar burka ver scheurd, maar een week later kwam er weer een nieuwe met de post." Kenza heeft haar aanstaande man nog nooit gezien. Ze heeft alleen met hem gechat via msn op internet. Vanochtend belde hij voor het eerst. Hij wilde haar ontmoeten in Den Haag. Even later belde hij nog een keer. Hij wilde met haar trouwen. Van daag. Nu Kenza haar man voor het eerst ziet in zijn appartement in Den Haag, schrikt ze zich rot. Ze vindt hem hele maal niks. Toch stemt ze in met het hu welijk. Waarom? Misschien is ze bang, misschien wil ze hem niet kwetsen. Hij heeft een bruidsschat voor haar, een gouden ring en een ketting. Er is een schaap geslacht. Een Syri sche man met baard voltrekt het huwe lijk op islamitische wijze. Hij leest voor uit de koran en zegent het koppel in. Het is zover: Kenza, een 19-jarig meisje uit het dorpje Angeren in Gel derland, is getrouwd. Ze kan niet weten dat de plek waar ze is getrouwd over minder dan een jaar, op 10 november 2004, wereldnieuws zal zijn. Speciale politie- en legereen heden omsingelen die dag het terroris tenpand, helikopters sluiten het lucht ruim af, scherpschutters posteren zich op de daken. De man met wie Kenza is getrouwd, zal met een kogel in zijn schouder worden afgevoerd. Hij heet Jason W. en is een vermeend kopstuk van het Hofstadnetwerk. Het huwelijk van Kenza en Jason W. duurt amper een week. Kenza heeft spijt en vraagt om een scheiding. Haar echtgenoot is er stuk van. Hij waagt haar om er nog eens over na te den ken. Hij stuurt als bemiddelaar de.Sy-" rische voltrekker van het-huwelijk. Die staat bij inlichtingendienst AIVD bekend als geestelijk leider van het Hofstadnetwerk en wordt ook wel De Hersenspoeler genoemd. Kenza houdt voet bij stuk en Jason W. stemt in met een echtscheiding. Wel wil hij zijn bruidsschat terug. Het huwelijk van Kenza mag ongewoon kort hebben ge duurd, de wijze waarop het tot stand is gekomen, is exemplarisch. In de pe riferie van het onderzoek naar het Hof stadnetwerk is de politie gestuit op een groep zeer extreme moslima's, die zich volledig hebben afgekeerd van de Nederlandse normen over geloof, lief de, huwelijk, samenleving. Ze maken geen deel meer uit van deze maat schappij. Alleen hun ogen tonen de moslima's nog aan de buitenwereld. De rest is bedekt door een burka of ni- qaab, de traditionele islamitische ge waden. Uit het politieonderzoek blijkt dat de radicalisering van de moslima's wei nig met een gebrekkige integratie te maken heeft. Dat geldt ook voor Ken za. Ze is een in Nederland geboren dochter van Marokkaanse ouders. Haar moeder heeft een Nederlandse naam aangenomen na de echtschei ding van haar man. Kenza doet VBO Mavo en ze haalt een diploma als hore- ca-assistent. Bekeerlingen Ze trouwt jong, gaat weg bij haar moe der, scheidt weer, gaat bij vrienden wonen. Ze heeft een uitkering. Kenza heeft een hectisch leven, maar haar af komst heeft daar ogenschijnlijk wei nig mee te maken. Ook Nederlandse bekeerlingen voelen zich tot geweldda dige islambewegingen aangetrokken, blijkt uit het onderzoek. De meeste moslima's die in het onderzoek naar voren komen hebben problemen thuis, maar dat komt niet omdat de ouders te streng zijn. Eerder is het tegendeel het geval, zo blijkt bijvoorbeeld uit de zaak van Soumaya S. (22), een andere amazone van Allah. Uit de getuigenissen van haar ouders, zussen en vriendinnen rijst het beeld op van een intelligente, assertieve jon ge wouw die alle mogelijkheden krijgt, maar toch de weg kiest van de extremistische islam. De ouders van Soumaya S. spreken thuis alleen Nederlands tegen hun kin deren. Ze geven hun kinderen een ge matigde islamitische opvoeding. Hun dochters studeren en dragen geen hoofddoeken. Van fundamentalisme moet het gezin weinig hebben. „De ko ran brengt wede en vriendelijkheid", zegt de vader van Soumaya S. tegen de politie. „Tegen je buren en alle an dere mensen moet je vriendelijk zijn, zonder onderscheid te maken." Soumaya volgt een MBO-opleiding tot doktersassistente en ze doet aan en in de prullenbak gegooid." Een week later komt er per post een nieu we. De hel breekt los als Soumaya aankon digt te trouwen met een Marokkaanse dertiger. Hij heeft een baard en draagt lange gewaden. De ouders ge ven toestemming voor het huwelijk als de man belooft dat Soumaya haar opleiding mag afmaken, dat ze haar rijbewijs mag halen en dat ze vrij mag zijn. Het huwelijk loopt na amper een jaar stuk. Soumaya komt niet tot inkeer. Via in ternet wordt ze benaderd door de voortvluchtige terreurverdachte Nou- riddin el F, die over haar heeft ge hoord van mensen bij de Soenna-mos- kee. Vriendinnen waarschuwen Sou maya, maar ze besluit toch met hem te chatten. Niet veel later vraagt hij haar al ten huwelijk, via de telefoon. Ze trouwen zonder toestemming van de ouders, wat binnen de islam verboden is. Soumaya heeft haar familie dan al Kempo, een Chinese vechtsport. Ze is anders dan de andere kinderen bin nen het gezin. Ze is opstandig, gaat haar eigen weg. „Ze luistert niet", zegt haar vader. „Ze vindt het leuk om in de picture te staan." zegt een zus. Op haar dertiende gaat Soumaya voor het eerst naar de moskee. Haar interes se voor het geloof groeit. Op haar ze ventiende gaat ze naar de omstreden Soenna-moskee in Den Haag. „Dat was het begin van haar radicalise ring", zegt één van haar zussen. Rond de moskee, op school en via in ternet komt ze in contact met radicale moslims. Soumaya gaat een burka dra gen, een gewaad dat haar hele lichaam bedekt. Haar vader is woe dend. „Ik heb haar burka verscheurd als ongelovigen in de ban gedaan, dus is toestemming niet nodig. „Volgens Soumaya waren onze gezinsleden geen goede moslims", zegt haar vader. „Mijn dochter is in contact gekomen met verkeerde mensen. Ze hebben te gen haar gezegd: Als je naar het para dijs wil, moet je met ons meegaan." De radicalisering van de moslima's be gint vaak op internet. Via msn en chat- boxen komen gelijkgezinden met el kaar in aanraking. De extremistische visie op de islam wordt er op die ma nier ingepompt. De deelnemers keren zich af van de traditionele gebedshui zen. Er circuleren geschriften van Saoedi- sche geleerden, die zelfs de als radi caal bekende staande Soenna-moskee in Den Haag en de Tawheed-moskee in Amsterdam in de ban doen. Op clan destiene bijeenkomsten in huiskamers wordt het ware geloof verkondigd. Er worden ook ruimtes gehuurd in buurt centra. In het isolement groeit de we derzijdse afhankelijkheid. Bij twijfel volgen opdringerige sessies via chat- boxen en telefoon, soms uren lang, tot diep in de nacht. Zodra het over de ge welddadige jihad gaat, klinkt een Ssst aan de andere kant van de lijn, uit angst voor afluisteraars van politie of geheime dienst. Hoge prijs Op uitstappen staat een hoge prijs. Het stempel munafiq dreigt. „Dat is heel erg", zegt een 19-jarige moslima uit Schiedam. „Minder dan ongelovig, de laagste soort in de hel. Dit geeft ze in hun ogen het recht om mij af te ma ken, te doden." Als twee moslima's overleggen met een imam die de groep als gevaarlijk bestempelt, worden ze bedreigd. „Geen zwaard is scherp ge noeg voor jou", krijgt één van de vrou wen te horen. Eén moslima zegt telefo nisch te zijn bedreigd door een terreur verdachte die in de gevangenis zit. Een andere wordt thuis geïntimideerd door twee mannen met baarden. Eén van de moslima's vertelt aan de politie hoe ze is gehersenspoeld. Ze be schrijft hoe ze door een oude Citroën met gebroken voorruit wordt opge haald bij het Centraal Station in Am sterdam. In de auto krijgt ze van haar internetcontacten films te zien van slachtingen en zelfmoordaanslagen. „Een moslima blies zichzelf op", al dus het 16-jarige meisje. „Vervolgens zag je op deze film haar hoofd op de grond liggen. Je zag een glimlach op haar gezicht en zelfs haar hoofddoek zat nog helemaal goed op haar hoofd. Ze zeiden hier bij dat zij gelukkig was en een martelaarsdood gestorven was. Ik geloofde dat zelf uiteindelijk ook. Toen geloofde ik ook echt dat wan neer ik ergens een aanslag zou plegen, dat dat een goede daad zou zijn." De extremisten met wie de jonge vrou wen omgaan, presenteren zich als een ongenaakbare elite, outlaws die zich alleen aan hun eigen regels houden. Zo verklaart een moslima dat de groep rond Mohammed B., de moorde naar van Theo van Gogh, regelmatig schapen steelt bij een boerderij („ste len van ongelovigen, dat is toege staan"). Ze snijden de beesten de keel door en villen ze. Daarna hebben ze een feestmaal. Er gaan verhalen dat ze op oudejaars nacht, als het vuurwerk klinkt, met wapens oefenen in parken. Ze dromen van de martelaarsdood en de ultieme beloning: het paradijs. Dat houden ze ook de moslima's voor: het pax-adijs wacht. De ouders van Soumaya S. raken er steeds meer van overtuigd dat hun dochter een martelaarsdood gaat ster ven. Ze zoeken stad en land af naar haar en haar nieuwe echtgenoot, de voortvluchtige terreurverdachte Nou- ridcün el F.. Ze doen aangifte van ver missing bij de politie. Explosieven „Ik was bang dat er bij Soumaya iets onder haar burka op haar lichaam zou worden aangebracht", zegt haar moe der. Explosieven? „Dat is absoluut mo gelijk." Dat Soumaya uiteindelijk zon der bloedvergieten wordt gearres teerd, komt als een grote opluchting voor de familie. Ook als hun dochter weer op vrije voeten komt, wil het ge zin blijven samenwerken met de poli tie, zegt de moeder. „We willen deze ziekte in dit land uitroeien." Hun dochter is nog steeds niet gene zen, zo blijkt uit een verklaring van een mede-gedetineerde uit het Zwolse huis van bewaring. Als Soumaya in de gevangenis naar een journaal-item over Ayaan Hirsi Ali kijkt, zegt ze, vol gens de getuige, met een triomfante lijk gezicht: „You're next." Frank Hendrickx en Ferdi Schrooten De naam Kenza is om privacy-rede- nen gefingeerd JTie is er niet groot mee geworden? Wel- i V ke scholier had niet de Bosatlas in schooltas? Het beroemdste aardrijks- imde-boek bestaat bijna 130 jaar. Wie wa mde makers en wat was hun magie? 12 januari 1878 ploft een niet onbelang- cheque op de deurmat van een huis Nieuwe Boteringestraat in Gronin- n.Den Heer J. B. Wolters, uitgever te Gro ten, schrijft een som van éénduizend i% gulden uit aan Pieter Roelof Bos als honorarium voor de Schoolatlas in Bos wrijft zich de ogen uit. Eén- •feend vijftig gulden, dat is meer dan hij beginnend onderwijzer verdiende. telg uit een onderwijzersfamilie, is dan middels opgeklommen tot leraar Neder en Aardrijkskunde aan de Rijks Hoo- Burger School in Groningen. Hij is een duchtig man, die zijn vak serieus neemt. ®der goede atlas geen aardrijkskunde, hij. Uitgever Wolters verzoekt Schoolatlas der geheele aard te ma De eerste Bosatlas is een schot in de PS'Betaalbaar (2,60 gulden) en dus in trek. Zijn aanpak is een andere dan tot nu toe. Hij is niet zomaar een kaartenmaker van wegen en wateren. Hij wil meer vertel len, meer laten zien, meer inzicht geven: „Het verband tusschen land en volk kan m.i. nergens meer aanschouwelijk worden gemaakt dan door kaarten." In de eerste druk moet Bos wat improvise ren. De Afrikaanse rivier de Congo ont breekt („Stanley's kaart kon niet worden geraadpleegd") en Australië heet nog Nieuw-Holland, Ondanks die omissies vlie gen de eerste 3000 exemplaren de deur uit, hoewel de atlas wel wat onevenwichtig van inhoud is. Het is duidelijk te zien dat Bos in Groningen woont. Hij tekent talloze plaats jes in waar neven, nichten, ooms en tantes wonen, maar de provincies Brabant en Lim burg ogen leeg als ontvolkte woestijngebie den. Later corrigeert hij dat beeld en zet el ke plaats met een gemeentehuis op de kaart. Bos gaat een stapje verder. Hij wil duidelijke kaarten, niet te veel gefriemel van namen en details. Zijn eerste atlas geeft hij het motto van de Duitse geograaf en ontdekkingsreiziger Alexander von Humboldt mee: 'Nur leer scheinende Kar- ten pragen sich dem Gedachtnisse ein (Al leen leeg lijkende kaarten blijven in het ge heugen hangen).' Dit motto is nog altijd de leidraad van de makers van de 52ste editie. Bij het 25-jarig bestaan van de atlas, in 1902, wil uitgeverij Wolters zijn topauteur in de watten leggen. Wolters' dankbaarheid is zó groot dat de uitgever hem een reis naar Indië aanbiedt, een riskante onderne Pieter Roelof Bos foto GPD Een kaart uit de bosatlas ming toentertijd. Injecties tegen malaria, cholera en andere tropische ziektes zijn nog niet voorhanden, evenmin adequate medi cijnen tegen ziektes daar ter plekke. Preven tief laat Bos zijn blindedarm verwijderen op de snijtafel van het Academisch Zieken huis in Groningen. Een fataal besluit. Bos overlijdt korte tijd later als gevolg van een virusinfectie, slechts 55 jaar oud. De Groningse uitgever zit in zak en as. In zekere zin heeft hij met het genereuze ca deau zijn succesvolste auteur de dood in ge jaagd. Wat te doen? Wolters vindt een op volger: J. F. Niermeyer, aardrijkskundedo- cent aan het gymnasium in Rotterdam. Tij dens diens redacteurschap roert een andere uitgever, P. Noordhoff, ook uit Groningen, de trom en komt met de Volledige Schoolat las der geheele aarde van R. Bos (geen fami lie) op de proppen. Wolters pikt dit niet en sleept Noordhoff voor de rechter, die in ho ger beroep vrijgesproken wordt van pla giaat. Met B. A. Kwast kiest Wolters in 1922 weer voor een redacteur dichtbij huis. Kwast houdt niet van tierelantijnen. Een atlas moet in de eerste plaats een atlas blijven, zo is zijn opvatting. De aarde, rivieren, ka nalen, steden moeten scherp in beeld ko men en het best lukt hem dat bij de teke ning van de Aletschgletsjer in Zwitserland. P. Eibergen, ook een Groninger, ook een HBS'er en ook leraar aardrijkskunde, neemt het stokje van Kwast in 1936 over. Hij heeft pech. Crisisjaren en oorlog druk ken een stempel op de Bosatlas. Wolters legt in de oorlog het werk stil en wil op geen enkele manier meewerken aan het op hemelen van het Derde Rijk. Na 40-45 kan Eibergen de draad maar moei lijk oppakken. Schaarste en gebrek aan in formatie dwarsbomen hem. Hij vraagt de uitgeverij om een volksauto om het veld in te gaan en zijn werk naar behoren uit te kunnen voeren. Wolters zegt dit toe en het resultaat is meteen zichtbaar. In 1947 ver schijnen op de kaarten opeens rode lijntjes. Voor het eerst worden autowegen ingete kend, ten koste van de tramlijnen die nu weggegumd zijn. Tot die tijd stelt het weg verkeer weinig voor. Voetgangers, paarden, en boten bepalen het straatbeeld. F. J. Ormeling is de vijfde kaartenmaker en hij mag meteen flink aan de bak. Uitgeverij Meulenhoff gooit de knuppel in het hoen derhok en komt met een moderne atlas, een betere dan de Bosatlas, met minder zwart werking en meer informatie, maar de aard rijkskundeleraren zweren bij het oude en zo kan Ormeling na de 40e druk stapje voor stapje Wolters de Nieuwe Tijd binnenlood sen. Ormeling is als docent zijn tijd ver vooruit. Hij mag graag aanschouwelijk on derwijs geven en neemt op 4 juni 1968 veer tig middelbare scholieren mee de lucht in. Zij hebben op hun paasrapport allemaal een tien voor aardrijkskunde en Wolters vindt dat zó'n prestatie dat zij met een DC3 een vliegtochtje boven Groningen mogen maken. Ormeling stuift in het vliegtuig als een bezetene van links naar rechts, van voor naar achteren om de leerlingen vanuit de lucht het rijtje Hoogezand-Sappe- meer-Zuidbroek enzovoorts levendig in te prenten. Na Ormeling maakt een auteurscollectief het karwei af en tekent voor nog eens vier drukken. Bij de 50e editie (1988) doet het Nipo een onderzoek naar de aardrijkskundi ge kennis van Nederlanders. Die blijkt nog al gebrekkig te zijn. Eén troost houdt uitge ver en redactie op de been: bijna tweederde van de Nederlanders heeft een Bosatlas in huis. Het is de vraag of Pieter Roelof Bos een ge brek aan kennis zo'n bezwaar zou vinden. Schreef hij niet bij de eerste druk van de Schoolatlas der geheele aarde in 1877 dat atlassen niet overladen moeten worden met namen? „De kaarten moeten het land en zij ne bewoners leeren begrijpen. Ze moeten den leerling opwekken tot nadenken over de betrekking tusschen Land en Volk." Cees Stolk Biografie van de Bosatlas, Ferjan Ormeling, 136 pag. 34,95; Tentoonstelling in Natio naal Onderwijsmuseum (Nieuwemarkt IA) te Rotterdam tot en met 8 januari.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2005 | | pagina 27