Zeeuws
erfgoed
in kaart
gebracht
Een lama is hanteerbaarder dan een ezel
21
Cultuurhistorische hoofdstructuur
ONDERWEG
dinsdag 27 september 2005
Het was een omvangrijke operatie, maar de resultaten
mogen er zijn. Zeeland blijkt nog over aardig wat cul
tuurhistorisch erfgoed te beschikken. Monumentale en
beeldbepalende gebouwen, historische stads- en dorpsker
nen, archeologisch waardevolle terreinen, een verscheiden
heid aan landschapselementen. Ze vertellen het verhaal
over het ontstaan en de geschiedenis van Zeeland en zijn
samen te vatten onder de noemer cultuurhistorische hoofd
structuur (CHS).
Fort Sint Jan in de Zuiddorpepolder
foto's provincie Zeeland
dorpsgezichten, de beeldbepa
lende gebouwen. Ook zijn de
waardevolle bebouwde gebie
den uit de periode 1850-1940 in
beeld gebracht, voor een deel
met behulp van luchtfoto's. Be
doeling is dat de gegevens van
het project inventarisatie histo
rische boerderijen ook worden
opgenomen.
Bijeenkomsten
De gegevens die nu verzameld
zijn worden tijdens enkele regio
nale bijeenkomsten gepresen
teerd. Niet alleen om meer be
kendheid te geven aan de CHS,
maar ook om van burgers met
veel lokale kennis te horen of er
aanvullingen en wijzigingen no
dig zijn.
De bijeenkomst voor Walcheren
is vandaag (18.30 uur, filmzaal
provincie, Abdij), op vier okto
ber volgt Zeeuws-Vlaanderen
(18.30 uur, stadskantoor Terneu-
zen) en zes oktober is Beveland
aan de beurt (19.30 uur, stads
kantoor Goes). Aanmelding
vooraf is gewenst, via
chs@zeeland.nl of 0118-631881.
Rinus Antonisse
Het oude haventje van Kats
Het is nuttig en belangrijk
dat het cultuurhistorisch
erfgoed is geïnventariseerd en
vastgelegd, zegt projectleider
Miek Geerts van de provincie.
Er was al veel bekend, maar nu
is het allemaal gebundeld en per
regio tot in detail in kaart en
beeld gebracht. Iemand die in
de Zeeuwse ruimte aan de slag
wil - bijvoorbeeld een gemeente,
een overheid, een nutsbedrijf of
een projectontwikkelaar - kan
met de gegevens zijn voordeel
doen.
Het kan straks niet meer voorko
men dat er bij het ontwikkelen
en uitvoeren van een plan ver
rassingen opduiken die tijdro
vend en kostenverhogend wer
ken. Mooier nog, bij het maken
van een plan kunnen de cultuur
historische waarden tijdig mee
genomen worden. De CHS be
staat uit een verzameling kaar
ten waarop is aangegeven welke
waardevolle elementen zich
waar bevinden. Naast een aan
duiding op de kaart wordt er
ook in tekst en beeld informatie
gegeven.
In opdracht van de provincie
zorgde de stichting Dorp, Stad
Land uit Rotterdam voor de
inventarisatie. „Het is prachtig
werk: het verkennen en in kaart
brengen van de cultuurhisto
rische waarden"vertelt Ger-
hardMark van der Waal. „Het
hele team van acht mensen en
enkele wisselende medewerkers
Vestingwerk Retranchement
Stichting Het Zeeuwse Land
schap (HZL) houdt zaterdag
1 oktober een fietsexcursie op
Neeltje Jans. Tijdens de excur
sie wordt gestopt bij diverse be
zienswaardigheden in het na
tuurgebied, zoals de slufter, de
vogelkijkhut en getijdenpoelen.
De tocht begint om 14.00 uur op
het parkeerterrein bij het Tops-
huis. Deelnemers moeten zelf
een fiets meenemen. Kosten
€2,-, kinderen tot 16 jaar €1,-,
donateurs HZL gratis.
Vesting Middelburg
is er met plezier mee bezig ge
weest. Het was een grote oefe
ning."
Nu die eenmaal is uitgevoerd,
wil de provincie ervoor zorgen
dat veranderingen in de CHS
(het opduiken van nieuwe ele
menten, het verdwijnen van be
staande) worden bijgehouden.
„We willen de CHS regelmatig
verversen. We denken er nog
over na hoe we dat precies moe
ten aanpakken. Bijvoorbeeld
dat er een meldpunt komt waar
aan je dingen kunt doorgeven",
stelt Geerts. „De Stichting Cul
tureel Erfgoed Zeeland kan hier
bij een rol spelen en ook is een
goed contact met bijvoorbeeld
de historische verenigingen be
langrijk."
Geerts en Van der Waal onder
strepen dat het vastleggen van
de CHS niet betekent dat daar
mee een gebied op slot gaat. „Je
gaat er wel zorgvuldiger mee
om. Het is behoud door ontwik
keling." Nu de aanwezigheid
van al die waardevolle histori
sche elementen op de kaart
staat, is er ook sprake van een
zekere uitstraling, vindt Miek
Geerts. „De aandacht wordt ge
vestigd op de juwelen die er aan
wezig zijn."
Omdat de CHS straks voor ieder
een digitaal te raadplegen is,
kunnen ook bezoekers aan de
provincie er hun voordeel mee
doen. „Voor de toeristische sec
tor is het materiaal dat ze kun
nen vermarkten", meent Geerts.
Van der Waal constateert dat er
veel vraag is naar de gegevens.
Hij is blij dat sprake is van een
groeiende belangstelling voor
het cultuurhistorisch erfgoed.
De CHS is over de hele provin
cie heen gelegd, maar een aantal
gebieden springt er wat aanwezi
ge elementen, structuren en
gaafheid betreft, duidelijk uit.
Dat zijn onder meer de drie ge
bieden die zijn aangewezen als
nationaal landschap: het platte
land van Walcheren,
West-Zeeuws-Vlaanderen en de
Zak van Zuid-Beveland. Daar
naast vallen op de zuidkant van
Tholen (met inbegrip van de
Pluimpot), de verdronken lan
den van Saeftinge en Reimers-
waal, de kuststroken van Schou
wen en Noord-Beveland (met na
me vanwege de inlagen, die de
geschiedenis van landwinst en
-verlies tekenen), de
Oud-Noord-Bevelandpolder als
nog heel gave polder, de
Staats-Spaanse Linies door
Zeeuws-Vlaanderen en het
Land van Cadzand.
Geerts merkt op dat de CHS ook
van belang is voor de bebouwde
kommen. Niet voor niets zijn de
monumenten en beeldbepalende
panden er in opgenomen. Extra
zinvol, omdat maar enkele
Zeeuwse gemeenten over een ei
gen monumentenlijst beschik
ken. „Gemeenten en planologen
kunnen er hun voordeel mee
doen. Het is een gratis handrei
king. We zouden graag zien dat
ze er bij het ontwikkelen van
plannen rekening mee houden."
De cultuurhistorische hoofd
structuur wordt opgenomen in
het nieuwe omgevingsplan van
de provincie. Daardoor is het
geen vrijblijvende inventarisa
tie meer. In het omgevingsplan
zal in hoofdlijnen ook uiteen ge
zet worden welk beleid de pro
vincie wil voeren. Gewerkt
wordt nog aan een nota monu
mentenzorg en cultuurhistorie
en daarin zal uiteraard ook inge
gaan worden op de CHS. Voor
de burger is een folder beschik
baar (via het informatiecentrum
van de provincie).
Van der Waal geeft aan dat het
overgrote deel van de Zeeuwse
CHS inmiddels is gefotogra
feerd. Hij noemt als voorbeel
den de beschermde stads- en
De kinderboerderij aan de
Evertsenlaan in Temeuzen
is een drukbezochte plek.
Even brood brengen voor
de dieren, even eruit met
de kinderen, even een om
metje maken. Verstande
lijk gehandicapten van de
stichting Tragel verzorgen
de dieren en onderhouden
de stallen. In deze rubriek
wordt wekelijks bericht
over het wel en wee op de
Terneuzense kinderboerde
rij.
Sommige jongens zijn ge
woon goud waard. Er zijn
immers toch wel leukere dingen
te bedenken dan op je vrije za
terdag gewapend met een schep
te zorgen voor poepvrije fiets
en wandelpaden? Maar aan een
ezel kan je nu eenmaal niet vra
gen om zijn drol nog even op te
houden tot hij weer terug is op
de kinderboerderij. Laat staan
aan 27 ezels én twee lama's, die
deze zaterdag meedoen aan de
Ezeltjesdag. En dus sluit vrijwil
liger Niek 's ochtends de rijen
tijdens een wandeltocht naar ca
fé De Griete: „Ik vind het echt
niet erg om de strontraper te
zijn, hoor. Ik heb het zelf aange
boden. En het valt allemaal best
mee. Bij De Griete zal het wel
drukker worden, want dan krij
gen de ezels eten. Daarna zullen
ze ongetwijfeld hun magen weer
legen. Waar ik die poep gooi?
Sstt, in de bosjes... da's toch eco
logisch verantwoord?"
Niek wordt met regelmaat 'opge
stookt' door Kees Tromp uit
Ezeltjesdag met een vreemde kostganger foto Camile Schelstraete
Aalsmeer, die alle ruimte heeft
om gekkigheid uit te halen om
dat hij zijn twee mega-ezels los
in de stoet kan laten lopen. „Ik
heb twee Grand Noir de Berry's.
Dat zijn heel grote ezels, onge
veer 1,25 meter hoog, die uit het
hart van Frankrijk komen. Vroe
ger werkten ze vooral voor trek
schuiten. Ik ben de enige in Ne
derland die volbloedexemplaren
van dit ras heeft. Ik heb deze die
ren ook verkeersvriendelijk ge
maakt. Ik kan ze zo los laten lo
pen. ze weten dat ze moeten
stoppen voor verkeer. Heb ik ze
aangeleerd. Het geeft mij de ge
legenheid om een beetje te ouwe
hoeren met medewandelaars. Je
kunt hier wel een beetje suf aan
meedoen, maar het is toch veel
leuker om wat lol te trappen?
Bovendien kom ik door dit soort
tochten op plekjes die ik anders
nooit zou aandoen. Ik bedoel,
wat had ik anders in Temeuzen
moeten zoeken?" Naast Kees
doen nog zo'n zeventig mensen
mee aan de acht kilometer lange
trip. „Ze komen echt uit alle uit
hoeken van Nederland en Bel
gië", zegt beheerster Andrea
van de kinderboerderij. „Er
doen ook Franstalige Belgen
mee. Die trainen nu elk week
end. omdat ze volgend jaar met
hun ezels naar Santiago de Com-
postela willen wandelen. Prach
tig toch? Het is de bedoeling van
Stichting De Ezelvriend om met
dit soort activiteiten mensen te
laten beseffen dat ze eerst heel
goed moeten nadenken voordat
ze een ezel aanschaffen. Want er
komt meer bij kijken dan je in
eerste instantie denkt."
Een ezel moet ook een beetje bij
je passen, weet Kees Tromp. „Ik
bespeur bij de meeste ezelbezit-
ters hetzelfde karakter. Het zijn
allemaal zelfstandige, wat eigen
wijze mensen. Maar ze houden
wel allemaal van saamhorig
heid. Net als ezels. Die houden
van je voor het leven, zijn heel
trouw, maar gaan op een bepaal
de manier toch altijd nog hun
eigen weg."
Matthew van der Loo (12) uit
Kuitaart weet daar alles van.
Daarom loopt hij vandaag mee
met een lama en laat hij het
'ezelwerk' over aan zijn familie.
„Het is veel makkelijker om met
een lama te wandelen dan met
een ezel. Ezels zijn namelijk
veel sterker, al is het nog wel las
tig dat deze lama nog wat
schichtig is. Dit dier is namelijk
nog maar negen maanden oud.
Hoe wij erbij kwamen om een
lama te nemen? Is toch gewoon
leuk? We hebben thuis al tach
tig koeien, een paard, een geit,
vijf honden, schildpadden, ca
via's, een hamster, een konijn en
een ezel. Een lama kon er dus
ook nog wel bij."
Deze vreemde kostganger moet
overigens aardig aanpoten,
want de ezelstoet heeft er flink
de pas in. Het is alsof ze ruiken
dat er bij De Griete een feest
maal wacht. Een automobilist
die in de woonwijk Othene ach
ter de wandelaars strandt, gaat
het echter niet snel genoeg. Om
de boel wat op te jutten, drukt
hij eens op zijn claxon. „Dan
gaan ze zo mooi achterom kij
ken, hè!", schatert hij. Nog geen
tien tellen later vergaat hem het
lachen alweer. „Waar gaat deze
groep naartoe? Naar De Griete?
Nee toch! Daar woon ik..."
Raymond de Frel
