Een muzikant moet
entertainment brengen
Geslaagde zoektocht naar nieuwe jazzpodia
Cadeautje van
Michiel Borstlap
27
Ongepaarde
handen
woensdag 21 september 2005
britsen
Normale da-
M obsessie voor de pra-
mens", zei
ijfster Esther Gerrit
iele jaren geleden
jurview. „Hoe komt het
ijaartwee procent van
la echt belangrijk is en
«hun dag vullen met
gesprekken? Ik pro-
logica achter het hande-
«jpen, ik wil alles
VWaaro'm? Ik heb geen
jjjonge
jtjwste roman Normale
ïeeft het zwijgen altijd
Rechts ervaren. Want
jis verdringen, is onder-
bangst om je uit te
jert noodgedwongen te
lde boerderij van de
[dersdie haar hebben op-
[Opa is namelijk ernstig
ie, evenals Gerritsen
atarge met schrijfambi-
gt begonnen met een to
lver een Amerikaanse
Terwijl ze probeert de
caan te doorgronden,
u aam weg in de ui-
acrete wereld van opa en
it is een wereld waarin
roon van de dagen vast-
itaarin je aan dertig stan
den een leven lang ge
ilt.
iïrfoeit deze vaste patro-
argaandeweg leert ze
Vier deze vorm van 'gees-
imoede' te begrijpen.
Cerritsen: „Het zwijgen
a mogelijkheid erbij wor-
ist leven van de hoofd-
Het letterlijke zwijgen:
om dingen niet met el-
'bespreken, maar ook het
linje hoofd, op bepaalde
ia niet ingaan."
nj De Geus, 219 pag.,
éde Waal: Vijftig manie-
mpitc mijn leven ver-
B koe jij dat kunt voorko
mneen vrouw liggen in
Side man: „Ik heb nog
snoten om klaar te ko
lders kan ik die erectie
5uur wel vergeten!
Instreerde cartoonist Ka-
kahet hoofdstuk 'Ik wil
i,betere seks!' in het
Upg manieren waarop ik
m verpestte en hoe jij
imrkomen van
éde Waal. Hij was een
"es en iedereen ver
fde klootzak. Zegt De
trok met ruzie als hoofd-
ór van filmblad Skoop,
atslagen als filmrecen-
sde Volkskrant en werd
een column over Rob
edoor de rechter veroor-
Meen boete. Maar uitein-
feam ook De Waal tot in-
ilceeft dat tot zijn veertig-
den duren.
ilkwam erachter dat hij
lachzelf in'de weg zat, hij
eigen grootste vijand,
feoek ontleedt hij op wei-
neren je jezelf kunt sabo-
lekunt bijvoorbeeld te
jlkwijt zijn aan klagen,
•even aan je angsten en
zen hebben met compli
cen (De Waal: „Ik
rooit een compliment
ft filmkritieken.").
hggeeft De Waal ook op
torn al die valkuilen te
fli,zoals: 'Wees dankbaar
je wel hebt' en 'Geef
mmassage cadeau'. Al
adviezen veel minder
aKaraagurka's tekenin-
wj Scriptum Publishers,
IMS,00.
Michiel Borstlap: „Een groot orkest is net een modderschuit."
foto Klaas Fopma/GPD
Coffee Jazz was een ca
deau van pianist
Michiel Borstlap voor een
vriend. Inmiddels staat de
cd al weken-in de Neder
landse toptien van best
verkochte jazzplaten.
Michiel Borstlap had Coffee
Jazz aanvankelijk al
leen in gedachten als een ca
deautje voor de eigenaar van
het gelijknamige eethuis in de
Utrechtsestraat in Amsterdam.
„Die eigenaar is een rare snij
boon. Hij bemoeit zich met alle
gasten, serveert intussen heer
lijk Indonesisch eten en draait
ook nog eens jazzplaten. Hij
houdt erg van Keith Jarrett stan
dards-albums, dus ik heb voor
de cd ook vooral standards geko-
Borstlap nam de cd op met bas
sist Stefan Lievestro en drum
mer Pascal Vermeer en wilde de
cd in eigen beheer uitbrengen in
een oplage van vijfhonderd. Het
liep wat anders. Zijn platenbaas
hoorde het album en kwam met
een met een hoesontwerp. Inmid
dels staat Coffee jazz al we
ken in de Nederlandse toptien
van best verkochte jazzplaten.
Het album bevat twee eigen
composities, twee standards van
Cole Porter en verder de beken
de titels 'Autumn leaves', 'Bye
bye blackbird' en 'The old coun
try'.
Hoe kies je je repertoireHeb je
een voorkeur voor bepaalde com
ponisten?
Borstlap: „Nee, ook niet voor
een bepaalde stijl of periode uit
de jazz. 'Componisten' vind ik
ook een te zwaar woord. Bach
en Beethoven zijn componisten,
Cole Porter is eerder een liedjes
schrijver. Het hele Realbook (de
standardsbijbeï voor jazzmuzi
kanten, red.) staat vol met lied
jes. Dat boek ken ik van binnen
en van buiten vanaf mijn acht
ste levensjaar. Ik kies een stan
dard meestal op zijn vorm en
die moet bij voorkeur lang zijn.
'Just one of those things' van
Porter is een lekker lang num
mer, waarmee je een spanning
kunt opbouwen en grappen
kunt maken in je vertolking."
Wanneer besluitje in de studio
dat een nummer af is?
moet groot denken, overzicht
houden, de spanningsboog in de
gaten houden. Ik probeer als
bandleider naar onszelf te luiste
ren alsof ik het publiek ben. Als
ik een bassolo saai vind worden,
kap ik die af. In bands van ande
ren speel ik haast nooit, ik kan
me schamen als anderen verkeer
de keuzes maken, waardoor een
concert tot stilstand komt. Je
hoort vaak drie keer hetzelfde
op een avond. De band begint
met een muziekstuk in medium
tempo, speelt dan een stuk in
up-tempo en dan een ballad.
Dat vind ik erg. Je hebt als muzi
kant de plicht enig entertain
ment te brengen. Je moet een
„Dat weet je meteen als je een
opname hoort. Je luistert of je
elkaar begrijpt en samen tot een
verhaal komt en of je indivi
dueel onberispelijk bent. Als
dat allemaal zo is, dan is een
nummer af. De hele plaat is in
Studio Grasland in Haarlem tot
stand gekomen. We hebben
niets van tevoren ingestudeerd
of bedacht."
Schamen
Hoe belangrijk is jouw rol als
bandleider?
„Als bandleider bepaal je de
structuur van een nummer. Je
concert maken, zoals je een film
maakt met een spanningsboog.
In één ballad moet je je verhaal
over romantiek kwijt kunnen.
Een goede film bevat ook maar
één romantisch gedeelte, en niet
vijf. Tijdens een concert moet je
doseren."
In welke bezettinq speel je het
liefst?
„Het liefst in een trio, in een
duo met Trijntje Oosterhuis of
Edsilia Rombley, of solo. Ik heb
het liefst zo veel mogelijk vrij
heid, en hoe kleiner de bezet
ting, hoe makkelijker je kunt
schakelen en improviseren. Een
groot orkest is net een modder
schuit, zo weinig wendbaar."
Met welke muzikanten in Neder
land voel jij je verwant?
„Met Benjamin Herman, Jesse
van Ruller, Eric Vloeimans, en
Han Bennink niet te vergeten.
Ik heb met hen gemeen met wat
ze in Cuba 'bomba' noemen: het
grote kloppende muzikale hart.
Het is een godsgeschenk dat je
kunt spelen, dus moet je niet
thuis op de bank gaan mekke
ren dat je maar vijftig euro ver
dient met een avond spelen in
Alto. Nee, kleed je mooi aan, ga
dat podium op en speel de ster
ren van de hemel. Mensen heb
ben daar een kaartje voor ge
kocht. Dan willen ze niet naar
een ongeïnteresseerde jazzmuzi
kant gaan kijken. Ik kan niet te
gen de nikserigheid en het egoïs
me die je veel op podia ziet."
Je hebt zelf een heel helder pia
nogeluid, van welke pianisten
vind jij de toon mooi?
„Ik hou van helderheid, mis
schien omdat ik niet zo gearticu
leerd praat. Ik studeer 4 a 5 uur
per dag klassieke muziek: Bach,
Scarlatti, Schubert en Chopin,
daar leer ik van. Herbie Han
cock blijft een voorbeeld. Way
ne Shorter, Miles Davis, Joe Za-
winul en Joni Mitchell, vind ik
grote componisten, omdat ze
stukken hebben geschreven die
zowel het hoofd, als de onder
buik als het hart aanspreken.
En de beste pianist is Keith Jar
rett, omdat hij de wil heeft om
tot diep in de toetsen te klinken.
Groten zijn voor mij ook Horo
witz, Richter, en Art Tatum."
Maartje den Breejen
Portret van Constantijn Huygens en Suzanna van Baerle, Jacob
van Campen, 1635
T71 T TT^ ~|\T T TT TT7" ging ik naar Den Haag voor
Ti X v_X Ej IN 1 1 XeJ XN.de tentoonstelling van Jeroen
Brouwers in het Letterkundig Museum. Uiteindelijk kwam ik diep
onder de indruk uit het Mauritshuis. Het waren daar niet alleen de
Vermeers die de aandacht vroegen, het was een onbekend schilderij
van een man en een vrouw.
Ik dacht het karakteristieke gezicht van Constantijn Huygens te her
kennen, van de secretaris van drie Prinsen van Oranje, de rechter
hand van Frederik Hendrik. De man op het schilderij was Huygens
(1596-1687). Maar dan kon die vrouw achter hem niemand anders
zijn dan zijn echtgenote Suzanna van Baerle, die hij Sterre noemde.
Op het schilderij (ongeveer een meter bij tachtig centimeter) zien
we een zelfbewuste man en een vrouw die er zijn mag. De man
draagt een zwartlakense jas, witte kanten kraag, mooi half lang
haar. Een benige neus heeft hij en de snor is werelds misschien zelfs
a la mode getrimd. De vooruitstekende onderlip valt op, ook een
zeer smal sikje, tot over de ronding van de kin. Neus, licht uitpuilen
de ogen, en dat schaamsikje komen eveneens op andere portretten
van Huygens voor.
Dan de vrouw. Ze komt vanachter de man te voorschijn. Ernstig, ta
melijk rond gezicht, kleine mond, op haar hoede? Mooie donkere
ogen en wenkbrauwbogen. Het dondkerblonde haar ligt in een po
ny op een hoog voorhoofd. De vrouw is gekleed om te poseren, een
rode jurk, nee, meer oranje is de japon. Een verwijzing naar de func
tie van haar man? Schitterend kant, parelend. Sobere eenvoud die
stijl- en standsgevoel verraadt. De achtergrond ademt grijsgroen,
verloopt naar groenbruin. In de rechterbenedenhoek zien we de
krullen van een zetel, een bank, waarvan nog net de achterleuning
(in gedempt oranje) zichtbaar is
aan de rechterzijde. Het is die impo
nerende man die wegkijkt en die
kleurige vrouw die naar ons kijkt,
in alle rust en ernst, die dit dubbel
portret zo fascinerend maakt.
Dubbelportretten van echtparen
zijn betrekkelijk zeldzaam, dubbel
portretten van personen, van wie één en profiel terwijl de ander de
schilder aankijkt zijn nog schaarser. En afbeeldingen van Suzanna
van Baerle zijn er verder niet.
Het doek wordt aan Jacob van Campen toegeschreven, de architect
van het oude Amsterdamse stadhuis. Dezelfde die Beatrix' huidige
woonstede, Huis ten Bosch, ontwierp. Huygens bemiddelde tussen
hem en het hof en was bevriend met Van Campen. Als Frederik Hen
drik te velde was regelde secretaris Huygens met Amalia van
Solms, Frederiks vrouw, allerlei praktische zaken tijdens de bouw.
Van Campen bouwde ook Huygens' eigen huis, dat aan het Haagse
Plein stond op de plaats waar nu het ministerie van Donner glori
eert.
De man en de vrouw houden op het schilderij elk met een hand (en
de hand van de man beslist wat ongemakkelijk) een muziekblad
vast. Waarom moeten ze zo nodig dat papier samen vasthouden? En
wat houdt die partituur in? Het is een zogenaamde continuo-partij,
een generale bas, zonder begin en zonder eind, zo leerde ik na enig
speurwerk in een tijdschrift voor muziekgeschiedenis. Muziek zon
der een melodiepartij komt op een schilderij nooit voor. Het kan
niet anders dan dat Huygens hier wil zeggen: de baspartij zorgt
voor de harmonie.
Er is een vernuftig gedicht van Huygens met de titel Twee ongepaer-
de handen op een Clavecimbel, geschreven elf jaar na de dood van
zijn Sterre. In het gedicht spelen de linkerhand van de man en de
rechterhand van de vrouw samen op het clavecimbel. De vrouwelij
ke rechterhand is huppelig en vrolijk, de linkerhand zorgt voor de
maat. Zij mag sprankelen en improviseren, hij zorgt voor de grond
toon en de samenhang.
Wie dit gedicht van de ongepaarde handen kent, kijkt anders naar
het dubbelportret, al is het niet zeker dat je ook meer ziet.
Lo van Driel
:aantal jazzclubs in Nederland is in
sloop der jaren drastisch gedaald,
^producent Bob Hagen heeft met
•programma nieuwe podia gevon-
Nederlandse schouwburgen en thea-
7% doen er dit seizoen mee, waar-
Stadsschouwburg in Middelburg
de Mythe in Goes.
Üenheeft zijn schaapjes redelijk op
j&maar het woord rust komt niet in
Ordenboek voor. De oud-onderne-
jtót nog altijd. „Zeven dagen per
uur per dag." Tegenwoordig
sagen zich belangeloos in om de Ne-
schouwburgen en theaters te la-
yen,
^Stichting Jazz Impuls heeft Hagen
®rlandse theaters 128 dubbelcon-
*eten te organiseren. Vorig seizoen
om 43 theaters en 114 concerten.
dat ook de publieke belangstel-
'•jaareen stijgende lijn laat zien.
i
voor dit project ontstond toen ik
•cjaar geleden na een ongeluk in het
~^'ag- Terwijl zich de laatste jaren
zeer talentvolle jonge musici ont-
las ik toen onder meer in
de Cultuurnota van het ministerie dat het
dramatisch gesteld was met de jazzpodia in
Nederland. Ooit waren het er 80. Daarvan
zijn er nog maar ongeveer 20 over."
De jazz is in de loop der jaren behoorlijk af
gekalfd, zegt Hagen. „De popmuziek heeft
de jazz verdrongen. En terwijl er zoveel
prachtige muziek te horen is, was hetgeen
zo af en toe op de televisie te zien was, be
hoorlijk extreem. Dat schrok mensen af.
Uit onderzoek is gebleken dat niet meer
dan vijf procent van het publiek affectie
heeft met jazz."
Hagen meende dat het desondanks moge
lijk moest zijn meer livejazz te laten klin
ken in Nederland en kwam op het idee thea
ters en schouwburgen te benaderen met een
nieuw programma- idee, waar volgens hem
ook niet-jazzliefhebbers belangstelling
voor zouden hebben. „Er waren nauwelijks
schouwburgen in Nederland die nog jazz
programmeerden. Vredenburg in Utrecht
en het Concertgebouw in Amsterdam en
nog een paar uitzonderingen."
Van de theaters en schouwburgen kreeg hij
'redelijk wat positieve reacties'. Genoeg in
elk geval om het avontuur aan te gaan. Zon
der subsidie - want de aanvraag daarvoor
werd afgewezen. Dankzij bijdragen van ver
scheidene fondsen heeft Hagen drie jaar
lang jaarlijks ongeveer 150.000 euro te be
steden. Dat budget gaat goeddeels op aan
promotie.
Hagen: „Het doel is om mensen die een beet
je avontuurlijk zijn ingesteld naar deze jazz
concerten te krijgen. En dat is afgelopen sei
zoen gelukt, want uit onderzoek blijkt dat
dertig procent van de bezoekers eerder
nooit naar jazzconcerten ging.De dubbel
concerten bestaan uit een instrumentale act
voor de pauze en een vocaal programma
daarna. Zorgvuldig uitgekozen door Ha
gen, die zich dag in dag uit verdiept in wat
er gaande is in de hedendaagse jazz. Hij be
luistert honderden cd's, met name ook van
musici die zich aanmelden en bezoekt tallo
ze concerten. „Ik ga ook naar de eindexa
mens van de conservatoria die jazzmusici
opleiden. Verder krijg ik suggesties van an
dere jazzkenners."
Toegankelijkheid
Hij vat het genre 'jazz' tamelijk ruim op, zo
als dat ook bij North Sea Jazz het geval is.
Dus programmeert hij ook 'jazz-achtige'
muziek. Hij streeft naar toegankelijkheid,
maar doet naar eigen zeggen 'geen conces
sies aan kwaliteit en artisticiteit'.
Hagen wil vooral jonge musici - soms ook
onbekende - programmeren. Die wil hij te
gen een behoorlijke gage de kans bieden
zich op verscheidene podia te manifesteren.
Maar er staan ook enkele bekende namen
in het programmaboekje: Piet Noordijk, Ri
ta Reys en The Jazz Orchestra of the Con
certgebouw.
Hagen bezoekt zelf een groot deel van 'zijn'
concerten.„Om te bekijken hoe het gaat.
Om te bekijken hoe het beter kan. Zeker bij
jonge onervaren musici met te weinig po
diumervaring zie je dat de presentatie voor
verbetering vatbaar is. Iemand zag ik vorig
seizoen bijvoorbeeld de hele avond met
open mond kauwgom kauwen, een ander
zette aan het begin een muzieklessenaar
neer en die bleef het hele concert vooraan
op het podium staan en beperkte voor veel
bezoekers het uitzicht. En ook het in ont
vangst nemen van het applaus is een belang
rijk onderdeel van die presentatie. Dan sta
je niet met je rug naar het publiek."
De beloning voor Hagen is uitsluitend de
voldoening als het slaagt. „Als ik geld had
willen verdienen, had ik wat anders moeten
doen. Ik hoorde een keer iemand zeggen:
als je aan jazzmuziek een miljoen wilt over
houden, moet je met twee miljoen begin
nen. Maar ik hou gewoon heel erg van jazz,
ik heb het vroeger zelf veel gespeeld. Die
muziek heeft mijn leven verrijkt."
Henk Aalbers
128 concerten van Stichting Jazz Impuls in 50 Ne
derlandse theaters, waaronder de Stadsschouio-
burg Middelburg (20 november, 18 december, 22 ja
nuari) en Theater de Mythe in Goes (12 februari).
Jazzproducent Bob Hagen: „Ik hou gewoon heel erg van jazz." foto Hans van der Vlekkert/GPD
