Ik graaf
nogal diep
PZC
Bram krijgt eindelijk de aandacht die hij verdient
Gouden Kalveren
met zilveren rand
woensdag 14 september 2005
uim tien jaar geleden
leidde de groep
dEUS de renaissance
van de Vlaamse rockmuziek
in. De band bleek een soort
moeder-ruimteschip van
waar uit de satellieten in alle
richtingen schoten. Ook
dEUS-frontman Tom Bar
man bewoog zich in allerlei
richtingen, maakte met suc
ces een speelfilm en deed van
zich spreken als dj. Maar
dEUS bleef formeel bestaan,
al duurde het zes jaar voor
dat het vierde album Pocket
Revolution verscheen.
Tom Barman: „Een van de
uitgangs ounten bij het ma
ken van onze lieuwe plaat was
dat het een echt rockalbum
moest worden. We wisten dat
we uitgebreid gingen toeren en
wilden songs die op het podium
goed te spelen zijn. Tegelijk is
een nieuw album altijd een reac
tie op eerdere projecten, zoals
mijn elektrorock-plaat met Mag
nus en het vorige dEUS-album
The ideal Crash die veel gecon-
strueerder waren. Daarom kon
den we tijdens de Ideal
Crash-tour ook niet alle num
mers van dat album uitvoeren.
Dat is nu anders. Deze plaat is
zelfs voor een deel 'live' opgeno
men."
Pocket Revolution heet het nieu
we, vierde album van dEUS.
Een plaat waar de liefhebbers
zes jaar op moesten wachten,
omdat een 'sabbattical' van de
band een beetje uit de hand liep.
Barman had zijn zinnen gezet
op het maken van een film. Dat
werd het zowel door critici als
publiek zeer goed onvangen
Any Way the Wind Blows in
2003. Hij nam een elektropop-
plaat op als Magnus, toerde in
'salonbezetting' met pianist
Guy van Nueten en maakte goe
de sier als dj. Ondertussen werd
de nieuwe dEUS-plaat met een
jaar uitgesteld. En nog een. En
nog een. Heeft hij door het ne
men van wat afstand in ieder ge
val kunnen nadenken over de
vraag wat die groep nu precies
voor hem betekent? „In eerste
instantie helemaal niet. Aanvan
kelijk was de hele situatie ook
erg verwarrend. Maar inmiddels
besef ik dat dEUS voor mij in
de eerste plaats synoniem is met
'live' spelen. Op het podium
staan. Reizen. In de tweede
plaats staat dEUS wat mij be
treft voor 'emotie'. Ik graaf nog
al diep in de songs die ik voor de
groep schrijf. En rock-'n-roll
gaat over emotie. En, in de der
de plaats, omdat ieder album
weer zo'n zware emotionele trip
is, is de voldoening ook groot als
het ons toch weer gelukt is."
Toegankelijk
En dat laatste is beslist het ge
val met Pocket Revolution. De
plaat kent die voor dEUS ken
merkende combinatie van toe
gankelijke popsongs in telkens
weer verrassende roek-arrange
menten. Uiterst gedisciplineer
de muzikale excentriciteit, die
ten tijde van de debuutplaat
Worst Case Scenario nog werd
toegeschreven aan de combina
tie van drie gezichtsbepalende
kapteins op het schip: naast Bar
man ook Stef Kamil Carlens en
Rudy Trouvé. Beide laatstge
noemden kozen in de loop van
de jaren negentig voor eigen
groepen en verlieten dEUS.
Barman wist door steeds nieuwe
creatieve mensen om zich heen
te verzamelen het karakteristie
ke geluid van de groep vast te
houden. De lange afwezigheid
van de laatste jaren heeft trou
wens ook weer voor 'leegloop'
gezorgd. Van de 1994-bezetting
is naast de bandleider alleen
nog violist en klavierenman
Klaas Janzoons over. Verder
heeft ex-Evil Superstar Mauro
Pawlowski, een vriend die zich
altijd al in de periferie van
dEUS bevond, zich vast bij de
groep gevoegd en zingt oude ge
trouwe Carlens op de plaat ook
weer een paar nummers mee.
Hij heeft zeker niet zo lang met
een nieuwe plaat gewacht om de
'dEUS-mythe' wat op te blazen,
verzekert Barman. „Ik kan het
geen enkele groep aanraden,
zo'n gat van vijf, zes jaar tussen
twee albums. Het is lastig.
Roept allerlei spanningen op."
Pikant genoeg zingt hij die span
ningen het meest nadrukkelijk
van zich af in een nummer dat
vernoemd is naar een man die
juist graag mythes creëerde:
dEUS-voorman
Tom Barman
Sun Ra, dellamboyante jazzpia
nist en bigbandleider die deed
voorkomen alsof hij van een an
dere planeet kwam. ,,'Sun Ra'
was eigenlijk de werktitel. Het
is voor mij een heel intense
song. Getormenteerd bijna. En
het pakt uit als een bevrijding.
Ik was de afgelopen jaren onaf
gebroken aan het werk. Onder
tussen stapten er mensen uit
dEUS en nodigde ik nieuwe
mensen uit, maar ik had geen
moment om de dingen echt te
verwerken. De klap kwam uit
eindelijk toen we in de studio za
ten om deze plaat af te maken.
En dat klinkt door in nogal wat
van de teksten."
Niet dat Pocket Revolution daar
mee een donkere rockplaat is ge
worden. Integendeel. Een van
de fascinerendste songs is het ti
telnummer, dat zich laat beluis
teren als een verlangen naar
overgave, naar confessie. De pu
ber of adolescent wil misschien
nog de 'Umwertung aller Wer-
te', maar dertiger Barman kiest
voor de kleine revolutie van het
zich ergens toe bekennen, in het
reine komen met zichzelf.
„Absoluut. Die hang om je te
willen overgeven aan iets, daar
gaat het over. En als je dat niet
van nature hebt, dan wrikt dat.
Ik voelde mij heel erg vastzit
ten. Vandaar ook dat ik er een
koor bij gehaald heb in dat num
mer. Om mij los te trekken, als
het ware. Ik heb geen zin om ver
stoppertje te spelen."
Tom Barman: „Ik kan het geen enkele groep aanraden, zo'n gat van vijf, zes jaar tussen twee albums.
foto Lex van Rossen/GPD
Het derde 'zware' en behoorlijk
wat overhoop halende nummer
van het dozijn songs dat Pocket
Revolution telt, is 'Cold Sun of
Circumstance'; een gedreven
rocker waarbij je als luisteraar
met wat muziekbagage voortdu
rend de neiging hebt om 'Don't
follow leaders, watch the par
kingmeters!' te roepen.
„Ja, natuurlijk. Ik heb net zelf
een zware Dylan-fase achter de
rug", lacht Barman. „Hier be
zing ik mijn tien geboden voor
het leven, hahaha. Ik heb Dylan
eigenlijk nu pas ontdekt en dat
is een enorme luxe. Als er op je
drieëndertigse nog zo'n rijke mu
ziekwereld voor je open gaat."
Naast deze graaftochten door de
ziel staan er lichtvoetiger liedjes
op de nieuwe dEUS-schijf
'What we talk about' (when we
talk about love) dat herinnert
aan de jaren zeventig-hit White
Horse van die Deense groep
Laid Back - en z'n titel ontleen
de aan een bundel van Raymond
Carver. Of het spaarzaam gear
rangeerde, aan de in 1999 overle
den Morphine-zanger Mark
Sandman opgedragen 'The real
Sugar'.
„Dat nummer was echt nieuw
voor mij", zegt Barman. „Het ir
riteert mij soms als mensen zeg
gen dat dEUS niet meer zo expe
rimenteel zou zijn. „Dan doelen
ze altijd op gooien met gitaren,
veel 'noise' en weet ik veel.
Maar dat doet iedereen al. Een
kaal liedje als dit hebben we
nog nooit gemaakt. Dat is voor
mij het werkelijke experiment."
Als het woord 'arrivé' valt veert
de zanger geprikkeld op. „Hoe
zo? Dat voel ik beslist niet zo,
dat we 'arrivé' zouden zijn. We
moeten voor mijn gevoel iedere
keer weer opnieuw beginnen.
Goed, we verkopen nu zalen in
Nederland en België uit. En
men kent ons in landen als
Frankrijk, Duitsland en Portu
gal. Maar we gaan straks voor
het eerst naar Australië en Ja
pan. Die landen moeten nog ver
overd worden. Ik heb van het be
gin af aan gezegd dat dEUS
voor mij niet ophoudt bij de
grenzen van de Benelux."
Wat de teksten betreft laat de
Vlaming zijn publiek traditiege
trouw vaak dolen. Hij stuurt
zijn luisteraars een richting uit,
maar plots houdt het pad op.
Een liedje dat over de liefde
lijkt te gaan kan nét zo goed
over drugs handelen. En omge
keerd.
„Ik hou beslist van helderheid.
Maar een bevriende filmregis
seur zei me al eens dat je de bio-
scoopganger het idee moet ge
ven dat de film buiten het kader
van het doek verder gaat. Als je
dat niet doet krijg je poppen
kast. Zo is het ook met liedjes.
Je moet er de rest bij dromen.
Dat doe ik zelfs bij m'n eigen
songs."
Peter Bruyn
Concertenzondag 16 oktober
Utrecht (Tivoli), maandag 17 okto
ber: Groningen (Oosterpoort), dins
dag 18 oktober: Amsterdam (Paradi-
so), woensdag 19 oktober: Eindhoven
(Effenaar), vrijdag 21 oktober 2005
Rotterdam (Nighttown).
het NFF, is de gast van het jaa;
Vijfentwintig jaar geleden richt
te hij het festival op, toen no
de Nederlandse Filmdagen gehc
ten. Stelling is regisseur van ai
tistieke films als De illusion
(1984) en De Vliegende Ho.
lander (1995). Over dit filmgen
re leidt Stelling een viertal dis
cussies. Eén dag wordt volledl
aan de artistieke film gewijc
waarbij gepraat wordt over in
houd, distributie, vertoning
financiering. En dat is hard nó
dig, meent festivaldirecteu
Boonekamp. „Er is veel talen
in Nederland, maar door d
moeizame financiering kome:
er maar weinig films van d
grond." En dat is jammer, vind
Boonekamp. Want artistiekr
films zijn de 'levensader' van di
filmindustrie. „Daarmee vind j<
aansluiting bij het de intematio
nale filmwereld. Maar er heef
al zo'n vijfentwintig jaar geei
film uit Nederland in het hoofd
programma van buitenlands»
festivals gestaan. Daar moetér
we ons serieus rekenschap vai
geven."
Daartegenover staat wel een be
hoorlijke opleving van Neder
landse speelfilms. Van God Lets
Phileine Zegt Sorry, Kruimel
Filmfestival
tje: het bioscooppubliek wist ze
goed te vinden, beaamt Boone
kamp. „Ik denk niet dat dal
komt omdat men per se betere
films is gaan maken, die creativi
teit was er altijd al. Maar er zijr
de laatste jaren wel betere mid
delen om films onder de aan
dacht te brengen, de budgetter
zijn groter." En de technische
omstandigheden zijn verbeterd
„Vroeger hoorde je vaak dat het
geluid zo slecht was en de ac
teurs onverstaanbaar. Dat soort
kritiek kun je nu niet meer leve
ren."
Ondanks deze positieve gelui-'
den zijn er nog steeds proble
men in de Nederlandse filmin
dustrie, op het gebied van be
leid bijvoorbeeld. „Het ont
breekt aan een totaalbeleid dat
gericht is op het ontdekken, sti
muleren en behouden van ta
lent. Dit kan je alleen bereiken
door duidelijke keuzes te ma
ken, en het hele spectrum van
de filmindustrie in dit beleid te
betrekken. Nu zijn het allemaal
stapelbesluiten, het beleid is
niet op elkaar afgestemd." En
daardoor komen veel getalen
teerde cineasten nauwelijks aan
film maken toe. „Ik heb echt be
wondering voor de filmmakers
in dit land die tegen wil en dank
door blijven gaan."
„Je kunt je afvragen of het NFF
per se dit soort discussies moet
aanzwengelen. De meesten in de
filmindustrie hebben een be
paald belang, terwijl ik gewoon
een festival moet organiseren.
Maar juist dit evenement moet
een platform zijn voor debat en
discussie, ook op het gebied van
filmbeleid. Dat is een functie
die we altijd hebben nage
streefd."
Ruth van Beek
Het Nederlands Film Festival in
Utrecht vindt plaats van 28 septem
ber tot en met 7 oktober.
Nog een een paar weken en
dan is de Utrechtse binnen
stad weer gevuld met de crème
de la crème van de Nederlandse
filmwereld. Het Nederlands
Film Festival (NFF) biedt vanaf
28 september tien dagen lang
films, debatten, workshops, com
petities en premières voor pu
bliek en professionals. En na
tuurlijk de uitreiking van de
Gouden Kalveren, de Hollandse
versie van de Oscars. Het is een
feestje met een zilveren randje
dit jaar, wan het festival vindt
voor de vijfentwintigste keer
plaats. En daarom pakt de orga
nisatie flink uit.
Festivaldirecteur Doreen Boone
kamp: „We hebben het program
ma Kalverliefde, waarbij we al
le films vertonen die in het verle
den een Gouden Kalf hebben ge
wonnen en die een regiedebuut
markeerden. Bijvoorbeeld Suzy
Q met Carice van Houten, In
Het Huis Van Mijn Vader van
Fatima Jebli Ouazzani en van re
center datum Van God Los. Zo
laten we een dwarsdoorsnede
zien van 25 jaar Nederlandse
film."
Ook verschijnen een jubileum
boek en een kleinere bundel met
foto's van Felix Kalkman, die
Gouden Kalf-winnaars thuis
portretteerde op de plaats waar
zij hun beeldje bewaren. Tijdens
een concert op 2 oktober wordt
een cd gepresenteerd met liedjes
die speciaal voor Nederlandse
films zijn gecomponeerd. De
film Leef!, gebaseerd op het po
pulaire feuilleton van Maria
Goos, die ook voor het scenario
tekende, is dit jaar de openings
film.
De vorig jaar vermoorde cineast
Theo van Gogh wordt op het
NFF geëerd met een bijzonder
retrospectief. „We hebben een
programma samengesteld met
zijn films en bekroond televisie
werk. Ook is er een aantal pro
ducties van Van Gogh in het
hoofdprogramma te zien, waar
onder de première van zijn film
Ter Ziele."
Voor bezoekers die een carrière
in de filmbizz wel zien zitten,
wordt de castingmiddag 'Claim
je fame' georganiseerd in Hoog
Catherijne. „Mensen kunnen
een casting doen, waarbij ze
filmscènes spelen met bekende
acteurs, zoals Jack Wouterse,
Chantal Janzen en Mimoun
Ouïssa."
Jos Stelling, grondlegger van
Doreen Boonekamp
foto Marnix Schmidt/GPD
Bram Vermeulen krijgt een jaar na zijn
plotselinge dood volop aandacht. Vana-
ronde in Carré: een hommage-concert on
to regie van zijn vrouw Shireen Strooker
®met zang van onder veel andere Katari-
Vermeulen, Brams dochter. „Bram
Wijlt.'
Het idee voor een hommage aan Bram Ver-
01 kwam van directeur Frank Verhal-
van de schouwburg in Den Bosch. Hij
urde het alleen te snel de wereld in: de
gaa Vermeulen s crematie.
rams Partner Shireen Strooker: „Wij wa-
Bn nog bewusteloos. Toch was het een in
land plan. Twee weken later hebben
rams dochters Katarina en Tamara en ik
®og met hem over zo'n hommage ge-
"H 'k heb samen met Paul de Mun-
M^an Acda en de Munnik) een aantal ses-
ad om de liederen uit te kiezen. Te-
JT, m heeft Bram ooit gezegd: 'Ik geef
P net stokje door.' Dat was jaren geleden
gen°en j 'Roc^e wijn' had horen zin-
Ifarina Vermeulen, the in Carré vier liede-
:7n haar ^ader zingt: „Bram zei dat het
der ,Waj ^at 'Roc*e wiïn' eens door een an-
werd gezongen, door Paul. Hij had het
zieh 16 V3ak 8edaan. Brams werk leent
Ler8°ed v°or door anderen te worden
nS®n. Maar het zijn soms echte man-
Shireen Strooker en Katarina Vermeulen
nenliederen. 'Rode wijn', over een geschei
den man, heeft regels als: Ik pis net als vroe
ger weer in de wasbak."
Shireen: „Het blijft overeind, ook in andere
interpretaties. Het is alsof het nu van de we
reld is."
Katarina: „In het begin hoorde ik Brams
foto Klaas Fopma/GPD
stem erdoorheen. Maar je went eraan.
Laatst hoorde ik op straat in mijn hoofd
Vincent Bijlo 'Mijn vriend' zingen."
Shireen: „In 2006 zou Bram zestig worden
en zijn manager had het idee daar een
avond in Carré aan te wijden. Bram twijfel
de destijds nog of hij zou zingen of in de
zaal zou luisteren. Dat laatste leek hem ook
wel wat. Goed dat het rondkomt."
Het was voor beiden niet pijnlijk, maar be
vrijdend om zo intensief met het werk van
Bram Vermeulen bezig te zijn. Shireen:
„Op deze manier gaat door wat Bram over
al deed: energie geven, inspirerend zijn, reu
ring veroorzaken. Hij maakte mensen wak
ker. Dat zei Freek heel mooi en eerlijk bij
de crematie: 'Hij was de prins die mij heeft
wakker gekust.' Hij blijft. Dat zegt hij ook
in 'Verlangen': Dat het deel dat ik bij jou
laat/ Ook zonder mij wel blijft bestaan.
Mooi dat Katarina dat zingt."
35 liederen
Artiesten die zich verwant voelden met
Bram Vermeulen, zingen vanavond 35 liede
ren uit zijn rijke repertoire, onder de sobere
regie van Shireen Strooker. Tot de arties
ten behoren Lenny Kuhr, Fay Lovsky,
Maarten van Roozendaal, Gé Reinders, Jo-
chem Myjer, Pierre van Duijl, het voltallige
NUHR en het Belgische Kommil Foo. De rit
mesectie van de band, Peter Wassenaar
(bas) en Roy Bakker (drums), stond vast,
want zij speelden al twintig jaar samen met
Vermeulen.
Katarina: „We hebben gezegd: we doen het
alleen als zij meedoen. We gaan met hen en
de andere bandleden Jan Hautekiet en Wig-
bert van Lierde uitgebreid op tournee door
Vlaanderen. Steeds met twee zangers en
een gast. We hebben al eerder in Vlaande
ren gespeeld, een kortere hommage op festi
vals. En dan zie je hoe geliefd Bram daar is.
We stonden op een groot plein tijdens de
Gentse Feesten. En iedereen zong mee. Je
zag al die lippen meebewegen. In Neder
land is toch de sfeer: het is gezellig en er is
ook nog muziek bij. Het is in België liefde
Hommage
voor de muziek en liefde voor Bram."
Shireen: „Vlak na zijn sterven merkten we
al dat er meer aandacht kwam voor zijn
werk. Ik heb het gevoel dat het beeld van
Bram dubbel en dwars is rechtgezet."
Katarina: „In Nederland. In België was dat
niet nodig."
Zondag 4 september, precies een jaar na
zijn dood, verscheen een lange documentai
re over Bram Vermeulen op de tv, de maan
dag daarop werd een programma van hem
en Strooker herhaald, woensdag kwam
'Rust!' uit, een mooi boek met gedichten en
teksten - Bram Vermeulen krijgt eindelijk
de aandacht en de waardering die hij in Bel
gië al had. Eén aspect wordt daarbij onder
belicht, vinden zijn vrouw en dochter.
Shireen: „De laatste zeven jaar heeft hij
veel bijgedragen aan de grenswetenschap
pen, zou je kunnen zeggen. Hij bestudeerde
de quantumtheorie en wetenschappelijke
boeken over reïncarnatie."
Katarina: „Hij heeft dat onderwerp toegan
kelijk gemaakt, en heeft daarvoor een prijs
gekregen. Wat ik mis, is iemand die daar de
hele dag met passie over praat. 'Pap, kun je
me de chaostheorie uitleggen?' En dan ging
hij weer. Fantastisch, zo'n vader, hoe ver
moeiend hij ook kon zijn. Op vakantie voor
al. 'Pap, kun je even stil zijn?' Maar hij kón
ook erg goed luisteren als je in de ellende
zat."
Shireen Strooker werd tijdens de Uitmarkt
gesignaleerd, terwijl ze flyers uitdeelde
voor de hommage aan Bram. Dat is wat je
noemt betrokkenheid. „Ik zei: 'Mag ik u de
ze geven?' Of: 'Heeft u deze al?' Stampij ma
ken Ik vroeg me af hoe ik me zou voelen in
die massa. Ik vond het geweldig. Het is als
of je een cadeau geeft: een concert voor
Bram. Zonder aanbidding - gewoonweg ge
lukkig dat dat werk zo voortleeft."
Jos BloemM1'
