kc
Soms een paar verfstreken per dag
Armando heeft weer een beetje kleur gekregen
Robert Zandvliet in Tilburg
Arfi/prtentie-exploitatie:
Ken Midden-Zeeland: 0113-315520;
^-Vlaanderen: 0114-372770;
gjl: 020-4662500.
„oensdag 14 september 2005
Ruud Hermans
legt zich toe
op schrijven
lobert Zandvliet: Zonder titel, 1999
mule. Ik ben wel dingen gaan
ontdekken. Je moet leren waar
je goed in bent. Het gebruiken
van je verworvenheden, is een
van de constanten in mijn werk.
Maar dan nog gaat het voortdu
rend mis. Dan moet je weer een
stap terug zetten."
Hij is een schilder pur sang.
„Dat zal voorlopig wel zo blij
ven", reageert hij. „Dat zoveel
kunstenaars momenteel in diver
se disciplines werken, lijkt me
vaak het probleem van niet kun
nen kiezen. Ik sta met beide voe
ten in de Europese schildertradi
tie. Ik ben daar heel bewust mee
bezig en ben er ook nog lang
niet klaar mee."
Zijn nieuwe richting ligt mis
schien al in de opslagruimte van
zijn atelier. In de catalogus
praat Zandvliet over een nieuw
schilderij dat met breed geschil
derde lijnen duidelijk een por
tretschilderij is. Het werk komt
volgens hem voort uit de 'snel
wegschilderijen'. De schilder be
gon drie jaar geleden ook met
een reeks monotypes met por
tretten, maar heeft de portret
ten nog nooit getoond. „Ik ben
er nog steeds mee bezig. Maar ik
vind het werk niet goed." Hij
haalt zijn schouders op. „Zo
gaat dat soms. Zit je maanden te
zoeken. Maar misschien leidt
het ook wel tot niets."
Gerrit van den Hoven
Expositie Robert Zandvliet: Beyond
the Horizon - De Pont, Wilhelmina-
park 1, Tilburg, t/m 8 januari 2006,
di t/m zo 11-17 uur.
n De Pont in Tilburg
opende afgelopen week
einde een expositie met
het werk van Robert Zand
vliet (Terbant, 1970). Het mu
seum maakte de expositie in
samenwerking met het Kunst
museum Bonn, dat zijn werk
afgelopen voorjaar en zomer
toonde. Zandvliet is een van
de Nederlandse kunstenaars
die het goed doen in het bui
tenland. Hij exposeert in de
Verenigde Staten en Europa.
„Ja, het gaat uitstekend",
zegt hij. „Maar ik let goed op
mezelf. Ik doe niet meer dan
twee tentoonstellingen per
jaar. Het is goed om af en toe
niks te doen."
Robert Zandvliet pakt een boek
uit zijn kast en laat een schilde
rij zien van de Britse schilder
William Turner (1775- 1851).
y Het is een typische Turner. Een
waaier van verfstreken suggeert
een beweging van wolken en
licht boven een zeespiegel. Zand-
vliet maakt een vage beweging
met zijn hand. „Kom maar eens
mee." We stappen uit het zitje
in zijn atelier in de Rotterdamse
wijk Crooswijk de grote, lichte
ruimte in waar hij werkt. Aan
een wand hangt een schilderij.
Het toont dezelfde beweging als
het werk van Turner. Een verti
cale streep, een reeks halfronde
verf vegen.
Bij Zandvliet is het geen zeege
zicht, maar een abstract schilde
rij. „Ik ben geen fan van Turner,
hoor", zegt hij. „Zijn schilde
rijen gaan vooral over verf en
verfhuid. Ik ben meer geïnteres
seerd in de beweging en de
kwaststreek."
Hij neemt vaker het werk van
anderen als uitgangspunt. Ge
woon, omdat een bepaalde mo
tief hem aanspreekt. Zoals het
beroemde werk van Vincent van
Gogh, 'Korenveld met kraaien'
uit 1890. Zandvliet abstraheer
de en transformeerde het werk
tot het motief van het landweg
getje dat naar de horizon kron
kelt. Het is een prachtig schilde
rij. Zandvliets versie is een feest
van frisse witte, gele en groene
kleuren. „Iedereen begint over
dat schilderij", zegt hij. „Voor
mij is het niet meer dan een van
de mogelijkheden om een nieuw
werk te maken. Ik heb ook een
schilderij gemaakt naar Hercu
les Seghers, een zeventiende
eeuwse landschapschilder. Ik
ben geïnteresseerd in figuratie
en abstractie. Met name het om
slagpunt boeit me."
Alledaags
Zandvliet maakte naam met
schilderijen van alledaagse voor
werpen: een haarspeld, een bui
tenspiegel van een auto, een fo
totoestel. Voorwerpen die hij in
ferm opgezette kleurvlakken en
contourlijnen weergaf.
ontwikkeling in zijn werk is het
niet, voortdurend grijpt Zand
vliet ook weer terug naar vroege
re thema's. Zandvliet: „Ik ben
altijd met verschillende dingen
tegelijk bezig. Elk schilderij kan
uitgangspunt zijn voor een vol
gend werk."
Eén ding is wel altijd hetzelfde
gebleven. De transparante ma
nier van verf opbrengen. Zand
vliet slaagt erin lagen verf over
elkaar heen te schilderen zonder
dat het schilderij inboet aan hel
derheid. De transparantheid
van zijn verf komt deels door
het gebruik van eitempera. „Dat
zijn dingen die je ontdekt", zegt
hij, bedachtzaam. „Het moet lij
ken alsof alles in een keer op het
doek is geschilderd. Maar dat is
niet zo." Het langzame drogings
proces betekent dat hij soms
maar een paar verfstreken per
dag kan zetten.
Geobsedeerd
Zandvliet besloot op zijn zestien
de haast impulsief om naar de
kunstacademie in Kampen te
gaan. Hij wilde 'iets' met zijn
handen doen. Hij raakte geobse
deerd door verf. „Schilderkunst
was een soort mysterie voor me
dat ik wilde ontrafelen." Het
duurde lang voordat hij wist
wat hij wilde met zijn schilde
rijen. Pas na een verblijf op De
Ateliers in Amsterdam
(1992-1994) kreeg hij het gevoel
zijn eigenheid te ontdekken.
Niet dat het mysterie nu is ontra
feld. Dat zou ook niet goed zijn,
zegt hij. „Als je precies weet
wat je doet, wordt het een for-
Robert Zandvliet foto Hilbert Krane/GPD
Daarna werden zijn schilderijen
meer abstract en landschapach
tig. Via wat Zandvliet zijn 'snel
wegseries' noemt (over en onder
elkaar heen kruisende verfba-
nen) kwam hij opnieuw uit bij
landschappen, nu meer verti
caal dan horizontaal opge
bouwd. Maar een echte lineaire
ïp de veelzijdige kunstenaar Armando
ange tijd niets vernomen. Maar met
l werk 'rechtstreeks uit z'n atelier' is
B springlevend in het Duitse Museum
[Moyland, net voorbij Nijmegen.
F^nopfrissertje. De beeldend kunste-
E»ando (echte naam Herman Dirk
f beweerd), geboren in 1929 in Amster-
r^A'tzich tientallen jaren in zwart, wit
0ms.een beetje rood. Als de oorlog
is bij een jongen van een jaar of
L'"'lWoont i° Amersfoort en is mateloos
wka'r^ ^°0r ^e'en bos om zich heen.
r daar concentratiekamp Amersfoort
Hs en Prikkeldraad de afscheiding
r Ussen leven en dood. Armando ziet
Armando tijdens de opening van zijn expositie
in Schloss Moyland. foto Do Visser/GPD
er verschrikkelijke dingen. Na de oorlog
treedt hij op als violist, onder meer met zi-
geunermuziek. Ook ontwikkelt hij zich als
tekenaar, schilder, beeldhouwer, schrijver,
acteur, filmmaker en, naar verluidt, recent
zelfs als historicus en wiskundige. Steeds
opnieuw geboeid door die oorlog, draait
zijn werk voortdurend om de strijd tussen
begrippen als macht/onmacht, dader/slacht
offer, goed en kwaad en dat vertaalt hij met
zwarte en witte verf.
Eind jaren zeventig vertrekt hij naar Berlijn
dat, naast Amsterdam, zijn tweede woon
plaats wordt. Vandaar dat de kunstenaar
ook in Duitsland als een fenomeen wordt be
schouwd.
Na enige jaren van stilte - hij was ziek - is
er sinds begin deze maand een splinternieu
we Armando te bewonderen.
Het Duitse Museum Schloss Moyland - zelf
gespecialiseerd in Armando's tijdgenoot wij
len Joseph Beuys - exposeert Neue Horizon-
te, zeer recent werk dat rechtstreeks uit Ar
mando's atelier komt. Het is zogezegd nog
nat. Schilderijen met landschappelijke the
ma's. Waarin het dominerende zwart is ver
vangen of aangevuld met blauw, groen en
grijs. En ook het rood is weer terug.
Oervorm
Enorme, indrukwekkende doeken zijn het,
uit series die titels dragen als Seestück en
Das Schijf en die opvallen door een brede,
verre horizon. De oervorm van een eenzaam
schip lijkt weerbarstig stand te houden in
het geweld van de golven. Dus toch weer die
strijd waar de kunstenaar zo gefascineerd
door blijft. En ook 'Amersfoort' doemt weer
op: als Denkmal, in de gestileerde vorm van
een poort.
Van minder recente datum zijn er op de
expositie ook sculpturen te zien. Met als mo
tieven de menselijke figuur. Kopf, Der Arm
of Die Hand. En Der Krieger, een duistere,
bedreigende, verwonde gestalte die ook
weer de waag oproept wie dader of slachtof
fer is.
De expositie Armando, Neue Horizonte is
overigens in nog geen drie maanden tijd tot
stand gekomen. „We hadden een expositie
over Joseph Beuys op het programma
staan", aldus Ron Manheim, plaatsvervan
gend directeur van Museum Schloss Moy
land. „Maar de documentatie daarover was
niet af en dan houdt het op." Dankzij war
me contacten tussen de Eindhovense galerie
Willy Schoots, al vele jaren gespecialiseerd
in Armando, kon in zeer korte tijd Neue Ho
rizonte gerealiseerd worden. Maar natuur
lijk ook met een mime bijdrage van het Ar
mando Museum in Amersfoort.
De kunstenaar zelf, prominent middelpunt
tijdens de opening, deed er bij alle loftuitin
gen glimlachend het zwijgen toe. Want als
je die leeftijd hebt bereikt met een dergelij
ke omvangrijke staat van dienst, spreekt je
oeuvre voor zich.
Dorine Steenbergen
Armando: Neue Horizonte - t/m 27 februari te zien
in Museum Schloss Moyland, tussen Kleef en Kal
kar. Zie ook: www.moyland.de
