Zeeuwse mossel
krijgt concurrentie
Garnalenvisser zoekt het hogerop
Sandwich met Zeeuwse
mosselen, risotto
en frisse komkommer
Garnaaltjes met
aardappelmousseline,
mosseljus met curry
Zeg ken jij de mosselman, hij
woont in...?
Dublin, Bremen, Plymouth,
Halifax Canada en een beetje in
Yerseke. Het is maar goed dat er
op een mossel geen vlaggetje van
het land van herkomst staat. De
consument zou raar opkijken van
dat internationale gezelschap in
zijn mosselpan. Want een beetje
mossel hoort toch uit Yerseke te
komen.
Mosselen sorteren bij Prins en
Dingemanse. Sinds dit bedrijf
de vacuümzak bedacht om
mosselen te verpakken, kunnen
ze de hele wereld over gevlogen
worden.
Archieffoto Willem Mieras
Hans van Geesbergen van
het Mosselkantoor in Yer
seke ziet het zo somber nog niet
in. Inderdaad worden er al sinds
jaar en dag mosselen uit het bui
tenland aangevoerd. Maar het
gaat volgens hem om betrekke
lijk kleine hoeveelheden. De Ne
derlandse mossel, of eigenlijk de
Zeeuwse mossel, zal niet ver
dwijnen.
Dat brengt de vraag naar voren
wanneer er eigenlijk over een
Zeeuwse mossel gesproken kan
worden. Er is geen verschil van
mening over het feit dat mosse
len het best een poos in de Oos-
terschelde kunnen verwateren.
Dan krijgen ze een ziltere
smaak dan in de Waddenzee en
raken ze hun zand kwijt. Maar
hoe lang moeten ze daar dan in
liggen om zich Zeeuwse mossel
te kunnen noemen? Daarover
zijn de deskundigen in Yerseke
het niet eens. De een zegt dat
een mossel uit de Waddenzee na
een week in de Oosterschelde al
een Zeeuwse mossel is. De an
der houdt het er op, dat de half
wasmosselen uit de Wadden na
ruim een half jaar in de Ooster
schelde pas echte Zeeuwse mos
selen zijn.
Hoe het ook zij, op de verpakkin
gen staat in ieder geval Zeeuwse
mosselen of is een duidelijke ver
wijzing naar Yerseke te vinden.
Dat is anders met de Canadese
mosselen die Prins en Dingeman
se in het voorjaar op de markt
brengt. Op die zakken is goed te
zien dat de mosselen uit Canada
komen. Edwin Foudraine van
Prins en Dingemanse doet daar
ook niet moeilijk over: „Het zijn
prima mosselen. Ze smaken iets
anders, misschien iets zoeter,
maar ze zijn net zo lekker."
Het bedrijf komt in maart/april
met de Canadese mosselen, om
de doodeenvoudige reden dat de
consument er om waagt. Fou
draine: „Je ziet aardbeien rond
de Kerst, het hele jaar door zee
kraal en zo willen mensen ook
op elk moment mosselen kun
nen eten. Aan die vraag willen
wij voldoen."
Beschermen
Nog niet iedere mosselhande
laar is voor die seizoensverlen
ging te porren. Het is de dood in
de pot voor het echte Zeeuwse
product, riep Kees de Koeijer
van de firma Triton deze zomer
nog. Reden te meer om dat
Zeeuwse product dan ook te be
schermen, met een soortappe-
lation controlée' zoals dat in de
wijnindustrie gebruikelijk is.
Volgens Van Geesbergen wordt
daar inderdaad aan gedacht, al
zoekt hij het meer in een kwali
teitspredikaat in de sfeer van
'gekweekt volgens de normen
van de vogel- en habitatricht
lijn'
Met het vervagen van een kei
harde seizoensstart voor de mos
selen, is ook een eind gekomen
aan de ludieke reclamecaravaan
vanuit Yerseke. Een bonte stoet
vrachtwagens, en op het laatst
zelfs helikopters, vertrok dan
vanuit het schelpdierenplaatsje
vooral richting België met de
eerste mosselen. Mosselkweker
Wim Schot uit Zierikzee vindt
het wel jammer dat zoiets niet
meer bestaat. Het was een mooi
signaal dat het seizoen was be
gonnen en er was veel aandacht
voor in de media. Daar komt
nog iets bij: door die massale
aandacht was er ineens veel
waag naar mosselen en kregen
de kwekers goede prijzen.
Het is dan ook niet weemd dat
vanuit de handel aan de rem is
getrokken. Er kwam te veel
druk op die eerste weken, legt
Foudraine uit, al moet hij erken
nen dat het vanuit het oogpunt
van de publiciteit voor de mos
sel wel een mooie stunt was.
Het is duidelijk dat er veel aan
het veranderen is rond de mos
sel. Neem nou kweker Wim
Schot. Vroeger moest hij niet
veel hebben van de hangcultuur-
mosselen. Hij vond ze qua
smaak achterblijven bij de mos
selen van de bodem. Maar nu
denkt hij er anders over. Hij
kweekt ze zelf op Neeltje Jans.
Ook een beetje uit noodzaak,
legt hij uit. Als de overheid be
perkingen oplegt aan de hoeveel
heid mosselzaad die op de Wad
den opgevist mag worden, wil
len de kwekers de ruimte die
daardoor noodgedwongen ont
staat wel opvullen. Toch zou hij
zelf het liefst zien dat de mossel
een seizoensproduct blijft, al
weest hij dat dat er niet meer
inzit.
Afzetgebied
Ook voor de handel verandert er
van alles. Was vroeger het afzet
gebied afhankelijk van de actie
radius van de verse mossel, nu is
die markt uitgebreid tot de hele
wereld. Dat is te danken aan
een uitvinding van Prins en Din
gemanse: de vacuümzakken
waar de mosselen ingaan. Daar
door en voorzien van het juiste
gasmengsel kunnen de mosselen
langer goed worden gehouden
en met het vliegtuig de hele we
reld overgaan. Zo worden de Ca
nadese mosselen in Canada ook
verpakt en naar Nederland en
België gevlogen.
Maar daar staat tegenover dat
mosselen vanuit de hele wereld
ook gaan concurreren met die
uit Yerseke. Niet alleen komen
er nu al mosselen uit allerlei lan
den van Europa, maar ook Chili
en China manifesteren zich op
deze markt.
Daarom is iedereen in de sector
het er over eens dat Yerseke
moet proberen het schelpdie
rencentrum, en in het bijzonder
het mosselcentrum, van Europa
te blijven. Als de handel mon-
dialer wordt, laat het dan maar
via Yerseke gaan, is de opvat
ting. Of zoals Van Geesbergen
het verwoordt: „Het is in het be
lang van de hele sector dat Yer
seke als zodanig op de kaart
blijft staan. Dat is belangrijker
dan eventuele kleine verschillen
van inzicht die je als onderlinge
partners in die sector wel eens
tegenkomt."
René Schrier
Een Bressiaanse gamalenkotter aan het werk in de monding van de Westerschelde, maar daar is vol
gens Ferry de Vrijer nu niet meer genoeg te halen. archieffoto Peter Nicolai
Wereldwijd leven in zout, brak en zoet wa
ter zo'n tweeduizend soorten garnalen.
Slechts honderd soorten worden gevangen voor
consumptie. In Nederland gaat het om de grijze
Noordzee-garnaal.
Het beeld van ijverig garnalen pellende vrouwen
in Arnemuidse klederdracht is allang verleden
tijd. Het thuispellen is, mede door eisen van
voedselveiligheid, een verdwenen verdienste.
Wie er geduld voor heeft, kan het nog wel zelf
doen. In Zeeland zijn ongepelde garnalen hier en
daar te krijgen.
Wat dat betreft heeft de provincie toch een
streepje voor. Ook gepelde garnalen zijn, zo vers
mogelijk, via de handel beschikbaar. Anders dan
de meeste Noordzee-garnalen hebben ze geen
verre reis naar Marokko gemaakt, om daar door
slecht betaalde vrouwen gepeld te worden. Die
krijgen ongeveer één euro per kilo en ze halen
per dag acht kilo. Daarna keren de gepelde gar
nalen weer in vrachtauto's terug. Het heeft wei
nig met duurzaamheid te maken.
Ferry de Vrijer, schipper van de gamalenkotter
BR39, Elena, breekt zich daar het hoofd niet zo
over. Voor hem is veel belangrijker of hij met
zijn twee jaar oude schip voldoende garnalen
kan vangen. Ook in de toekomst. Die is wat dat
betreft niet wolkenloos.
Sinds De Vrijer (36) achttien jaar geleden aan
boord stapte op het schip van zijn vader (de
BR37 die nu als GRE39 in Duitsland vaart), is er
in de garnalenvisserij veel veranderd. „Vroeger
was het dagvisserij. We gingen 's avonds vroeg
weg en 's morgens waren we bij de koffie terug.
Meer nachtvissen eigenlijk. We visten in de mon
ding van de Westerschelde en in de zeearm zelf.
Dat is nu nauwelijks meer mogelijk, doordat ze
zijn gaan klooien met verdiepen en zo."
Noodgedwongen moest De Vrijer steeds hoger
langs de Nederlandse kust visgronden opzoeken
(Scheveningen, IJmuiden) en dit jaar heeft hij
voor het eerst ter hoogte van Denemarken op gar
nalen gevist. Van dagvisserij is zodoende geen
sprake meer. „We hadden eerst nog een weekje
op de Westerschelde gevist, maar het was hier
niks. Toen zijn we meteen naar Denemarken ge
varen."
Dat is voor de Elena een reis van circa 34 uur.
De boot blijft daar enige tijd liggen en de drie
koppige bemanning reist per auto heen en weer.
De daar gevangen garnalen gaan, na bewerking
aan boord (koken, verpakken in zakken en op
slaan in kratten met ijs), naar de verwerkingsfa
briek.
Het liefst zet De Vrijer zijn oogst af via de mijn
in Breskens. „We zijn nog maar met zo weinig
schepen, als we allemaal op andere plekken aan
voeren, heeft Breskens niks meer."
Hij is snel uitgeteld. Er zijn nog vier echte Bressi
aanse en evenveel Vlaamse garnalenkotters met
het vissersdorp als thuishaven. Net als bij de boe
ren, wordt het aantal zelfstandige vissers ge
staag minder. Door allerlei regels en beperkin
gen (motorvermogen, vangstrechten en straks
mag er door Nederlandse vissers niet meer in het
weekeinde op garnalen gevist worden) is het
voor een jongere nauwelijks meer te doen een be
drijf over te nemen.
De Vrijer is tevreden over de visgronden bij De
nemarken. „Je hebt er een gebied dat qua opper
vlakte twee tot drie keer zo groot is als langs de
Nederlandse kust. Er zijn daar voldoende garna
len te vinden. Er liggen ook veel schepen te vis
sen. Maar als het goed was op de Westerschelde,
had ik dit nooit gedaan."
Hij koos destijds heel bewust voor het vissers-
vak. Op het water zijn en veel zelfstandigheid
trokken hem aan. „Je bent sterk op jezelf aange
wezen." Hij richtte zich ook nadrukkelijk op de
toekomst, door een nieuw schip te laten bouwen.
„Ik kon met het oude schip nog goed vissen,
maar om daar nog dertig jaar mee te varen - dat
niet. Met het oog op de continuïteit heb ik nieuw
laten bouwen."
Meteen een grote kotter: 20 meter lang en 6 me
ter breed. Van alle gemakken en moderne hulp
middelen voorzien, al ontbreekt een apparaat
om onder water garnalen te kunnen opsporen.
Dat kent De Vrijer niet. „De stand wisselt per
plek. Je weet wel een beetje wat in een bepaalde
tijd de beste plekken zijn. Het is ook gewoon een
kwestie van ervaring en veel contacten met colle
ga's. Je weet op een gegeven moment wel wie je
kunt geloven of niet. De tam-tam gaat hard."
Kabeljauw
Het nieuwe schip betekent wel dat er méér ge
vist moet worden om uit de hogere exploitatielas
ten te komen. In juli was de Elena 23 dagen op
zee. Was het vroeger vooral seizoenswerk ('dan
kun je genoeg verdienen'), nu wordt ook buiten
de echte garnalentijd (zomer-november) gevist,
onder meer op kabeljauw en tong.
De Vrijer: „We doen wat het meeste oplevert en
we vissen langer op garnalen."
Vorig jaar hadden de garnalen vissers een bar
slechte periode. De prijzen waren laag, beneden
kostprijs. De Nederlandse Mededingingsautori
teit verbood vanwege de vrije marktwerking on
derlinge vangst- en prijsafspraken. Boze garna-
lenvissers blokkeerden de haven van Harlingen.
Maar de rust is weergekeerd. „Dit jaar is de ge
middelde prijs goed. Drie tot vier euro per kilo
ongepeld. Daardoor hoeven we minder te van
gen. Er is heus nog wel een boterham te verdie
nen, maar alleen doordat we onze visgronden
verlegd hebben."
Rinus Antonisse
foto Ruben Oi
Benodigdheden
Zuurdesembrood 24 sneetjes
150 gr ricotta
2 kg mosselen
250 gr versneden ui/selder
takjes tijm
1 komkommer
1 limoen
3 eetlepels suikersiroop
2 eetlepels korianderblaadjes
2 eetlepels chardonnayazijn
2 dl witte wijn
2 dl olijfolie
2 sjalotten versnipperd
2 limoenen
Vz teentje knoflook
200 gr rijstazijn
150 gr suiker
15 gr zout
2 eetlepels korianderzaad
2 takjes tijm
2 takjes laurier
Bereiding
Spoel de mosselen in koud water en kook ze met
versneden ui, selder, takjes tijm, de witte wijn en pep?
van de molen.
Kook ze kort, zodat de mosselen net gaar zijn en haal a
eruit.
Marineer d( mosselen in een marinademengeling van
rijstazijn, si iker, zout, koriander, tijm, laurieren
versneden sjalot.
Snij komkommer in dikke batonets en marineer in
chardonnayazijn, korianderblaadjes, 1 dl olijfolie,
suikersiroop, versnipperde sjalot en peper en zout.
Breng de risotto op smaak met peper en zout. limoens
limoenschil, snufje suiker, Vz teentje knoflook en olijfoö
Snij het brood in een lange rechthoek en bak af in een
oven van 185 graden Celsius tot ze mooi lichtbruin
gekleurd zijn.
Afwerking
Beleg sandwiches in laagjes.
Sergio Hena
foto Ruben Op
Benodigdheden
120 gr gepelde garnalen
500 gr geschilde Belle de Fontenay aardappel of
opperdoezer
75 gr room
1 klont boter
Vz dl olijfolie
2 dl mosselvocht
Vz dl champagne
1 theelepel milde currypoeder
1 eetlepel gezouten boter
24 blaadjes jonge spinazie
1 bos bieslook
1 dl olijfolie
1 a 2 eetlepel sushi-azijn
Bereiding
Kook de aardappelen gaar in gezouten water, giet af®
druk door een fijne zeef.
Breng op smaak met roomboter en olijfolie.
Verwarm mosselvocht met champagne en currypasta, I
monteer met boter en mix luchtig op.
Breng gewassen spinazie op smaak met bieslookspiwj
en besprenkel met olijfolie en sushi-azijn.
Afwerking
Doe de aardappelmousseline in diepe bordjes, verdeel
de garnaaltjes over en lepel de saus er rond, werk af
salade.
Sergio Hers*
