Zeeland nog geen waterstofland
huis raken in wat bedoeld zou kunnen zijn
Rammekens Suite
ontkurkt spontaan
trommelvliezen
DAAU werkt virtuoos naar climax toe
Natuurbescherming naar provincie
Meer aandacht voor terrorisme
Nog geen besluit over vuurtoren
Man krijgt klappen
Brassband uit
Domburg treedt
op in Goes
kdoorHenkPostma
De economie draait straks op wa
ter. Nu de olie zoetjesaan onbe-
I taalbaar wordt, pompt de wereld mil
jarden euro's in de ontwikkeling van
waterstof als nieuwe en bovendien
brandschone krachtbron. Zeeland
bulkt van het water. Maar dreigt de
boot te missen. Het ontbreekt hier aan
kennis en initiatieven. De conferentie
Zeeland Waterstofland' moet het tij
I keren.
I De Gasunie ruikt nieuwe kansen: ge-
bruik van het gasnet voor het trans-
f port van waterstofHet Groningse be
drijf leidt een Europees onderzoek
naar de mogelijkheden daartoe. Indus-
f trie, huishoudens, en vooral ook onze
l auto's draaien straks allemaal op wa-
f ter. Althans op een bestanddeel daar-
I van: H,. Met behulp van elektriciteit
I kan het gemakkelijk uit water worden
f vrijgemaakt. Waterstofgas kan onder
druk als vloeibare brandstof worden
i getransporteerd.
Nieuw is dat niet. Brandstofgigant Air
Liquide bouwde de afgelopen jaren
bij BASF in Antwerpen één van de
grootste waterstoffabrieken ter we
reld. Het eigen leidingennet van Air
Liquide bevoorraadt klanten tot in
Rotterdam en Noord-Frankrijk. De
vraag naar waterstof in de chemische
industrie en de olieraffinage stijgt
snel.
Technologie die waterstof als energie
bron toepasbaar maakt in het dage
lijks leven, is volop in ontwikkeling.
De automobielindustrie is op dat vlak
richtinggevend. Premier Balkenende
mocht dit jaar, tijdens de Auto Rai,
even plaats nemen in de Formula Zero
Kart, een raceauto die volledig op wa
terstof rijdt. Zowat alle gerenommeer
de autofabrikanten doen mee. Rijden
op water is nu al goedkoper dan rijden
op benzine. Maar van massaproductie
Her en der in Europa zijn al waterstofpompstations in gebruikgenomen. De Duitse stad München beet het spits af met een waterstofbus. Zeeland zoekt naar moge
lijkheden om pendelbusjes van en naar Neeltje Jans op water te laten rijden. foto Stefan Kiefer/EPA
is nog geen sprake. De benodigde in
frastructuur (een netwerk van specia
le pomp- en servicestations langs de
wegen) ontbreekt nog. Deskundigen
voorspellen dat er geen generatie meer
overheen hoeft te gaan, alvorens het
zover is. „Ik spaar nu al voor de water
stofauto van m'n jongste dochter van
drie."
Achterop
Zeeuwse bestuurders maken zich on
dertussen grote zorgen. Want de zege
ningen van de waterstofeconomie drei
gen aan deze provincie voorbij te
gaan. Grote delen van de Zeeuwse eco
nomie zijn afhankelijk van fossiele
brandstoffen als olie en aardgas. Het
ontbreekt aan voldoende kennisinten
sieve bedrijvigheid en organisatie
structuur om snel op de nieuwe tech
nologie in te spelen. Als niet gauw ini
tiatieven worden genomen, dreigt de
waterrijkste provincie achterop te
gaaniopen, stelden de statenleden van
GroenLinks, PvdA, Christen Unie en
Zeeuws Belang! onlangs vast.
Op aandringen van hen vindt op 9 no
vember een conferentie plaats. Het
provinciebestuur wil dan met bedrijfs
leven en maatschappelijke organisa
ties bekijken hoe van Zeeland een Wa
terstofland kan worden gemaakt, even
tueel in samenwerking met Vlaamse
onderzoeks- en kennisinstituten.
Want ook België blijft achter bij de Eu
ropese ontwikkelingen. Nederland
staat er beter voor. Groningen zet de
know how van Gasunie, NAM, en uni
versiteit in. Hoofddirecteur Verberg
van de Gasunie droomt er van dat
Honda of Toyota 'die waterstofauto's
hier in de Eemshaven gaat bouwen'.
In het Botlekgebied komt een eerste
kleine brandstofcelcentrale. In
Zwijndrecht worden straks tweehon
derd zorgwoningen met waterstof ver
warmd en verlicht. Het Arnhems be
drijf Nedstack ontwikkelt een brand
stofcel die waterstofgas uit olie haalt,
en drie keer zo rendabel is als een ben
zinemotor. Voor het eerst liet onlangs
ook het Zeeuws provinciebestuur van
zich horen met het idee waterstof te
gaan produceren met de windmolens
op Neeltje Jans.
Waterstof is een schone energiebron.
Maar niet ongevaarlijk. Het brandt
niet, vervluchtigd snel, maar ontploft
bij contact met zuurstof. Zoals in mei
vorig jaar bij Broomchemie in Temeu-
zen, toen door brand een lek ontstond
in een waterstofcilinder. Vanwege ex
plosiegevaar moest de scheepvaart op
het Kanaal Gent-Terneuzen worden
stilgelegd, en kreeg ziekenhuis De
Honte het dringend advies de ventila
tie uit te schakelen.
donderdag 8 september 2005
MIDDELBURG - De provincie krijgt vanaf 1 oktober
veel meer te zeggen over de uitvoering van de Vogel- en
Habitatrichtlijnen van de Europese Unie en de Nederland
se Natuurbeschermingswet. Het ministerie van Land
bouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) stoot een aantal
taken af. Zo worden het verlenen van vergunningen en de
controle op het naleven van de regels straks vanuit Mid
delburg geregeld. De provincies krijgen voor de herverka
veling samen negen miljoen euro van het Rijk. Het bete
kent dat de provincie Zeeland meer mensen in dienst
neemt, verklaarde gedeputeerde M. Kramer (PvdA, na
tuur en water) gisteren in de Statencommissie Ecologie
en Water. „We worden ook bevoegd gezag voor bijvoor
beeld de schelpdiervisserij en de verdieping van de Wes-
terschelde."
MIDDELBURG - Provinciale Staten vinden dat er in het
veiligheidsbeleid meer aandacht moet komen voor het ter
rorisme. „De provincie is te passief over terrorisme-be-
strijding. Er is een extra waakhondfunctie nodig", zei J.
Adriaanse (SGP) gisteren in de Statencommissie Ecologie
en Water. Anderen vielen hem bij. Nu richt het provin
ciaal beleid zich vooral op het beperken van de risico's,
verbonden aan grootschalig industrieel gebruik van ge
vaarlijke stoffen. Dat heet de 'externe veiligheid', waar
voor een reeks spelregels is ontwikkeld om de kans op ca
lamiteiten en het aantal dodelijke slachtoffers in te dam
men.
De gevaren van terrorisme worden daarbij (nog) niet in
beschouwing genomen, evenmin trouwens als natuurram
pen zoals stormvloeden. Provinciaal medewerker R.
Zweistra erkende dat de provincie zich tot nu toe niet zo
veel bezig heeft gehouden met terrorisme. „Ik sluit niet
uit dat we daarmee binnen de externe veiligheid meer
van doen krijgen."
DEN HAAG - De conclusie dat de vuurtoren van Oud
dorp een onbemande post wordt, is voorbarig. Op het
ogenblik wordt alleen nog maar een onderzoek uitge
voerd naar de efficiëntie van de verkeerspost. Dat schrijft
minister Peijs in antwoord op vragen van de Kamerleden
Gerkens (SP) en Slob (ChristenUnie). Toch blijkt uit haar
schrijven dat zij twijfelt aan het handhaven van perso
neel op de vuurtoren. Voor de begeleiding van de scheep
vaart is direct zicht op het vaargebied niet noodzakelijk,
aldus Peijs. Voor grote delen van de Nederlandse kust en
voor die van België en Duitsland geldt al dat vuurtorens
niet zijn bemand. De veiligheid en vlotheid van het
scheepverkeer wordt daar geregeld met radarketens. Het
in de gaten houden van badgasten bij de Brouwersdam be
schouwt de minister niet als een taak van Rijkswater
staat.
SINT-MAARTENSDIJK - In de Vier Meistraat in
Sint-Maartensdijk is gistermiddag rond 13.00 uur een
36-jarige man uit de gemeente Borsele mishandeld. Hij
werd door een andere man gestompt en geslagen en liep
verwondingen aan zijn oor op. De oorzaak ligt volgens de
politie in de relationele sfeer.
door Marianne van de Polder
RITTHEM - Geen maten, maar
minuten. Geen dirigent als con
stante, maar een klok. Geen mu
ziek van alledag, maar een ken
nismaking met muziek als won
der. Door te luisteren naar de
Rammekens Suite lijken oren
spontaan te worden ontkurkt.
Samen met leden van de muziek
workshop De Doorbraak ont
wikkelde componist Dies le Due
uit Middelburg de suite in der
tien delen, die zondag na het suc
ces van afgelopen voorjaar op
nieuw wordt opgevoerd in Fort
Rammekens in Ritthem.
Iedere muzikant kan zich elk
jaar in september bij het Cen
trum voor Kunsteducatie Wal
cheren inschrijven voor de work
shop De Doorbraak, waarbij het
leren improviseren centraal
staat. Le Due geeft de workshop
al jaren.
Inmiddels is er een vaste kern
ontstaan van dertien mensen die
geen genoeg kunnen krijgen van
de workshop en zich telkens op
nieuw inschrijven. Het zijn die
verknochte leden die samen met
Le Due de Rammekens Suite
hebben bedacht en uitvoeren.
Le Due: „Muziek wordt tegen
woordig zo je oren ingepropt,
dat ik dacht: dat mag ook wel
eens op een andere manier. Op
zich heb ik niets tegen dat ge-
prop, maar: er is meer. Bij de
Rammekens Suite moet je veel
gevoeliger luisteren. Ze is heel
verrassend, heel anders en voor
wie een beetje zijn best doet een
totale ervaring. Als muzieksoort
heeft het nog het meest met jazz
te maken."
Het idee voor de suite is ont
staan uit een optreden van de
workshop leden vorig jaar in
Fort Rammekens. Le Due: „Na
het concert, toen we onze instru
menten aan het inpakken wa
ren, gingen er ineens auto's toe
teren van wegrijdende bezoe
kers. Daardoor viel de bijzonde
re akoestiek van het fort op. Het
leuke daar is namelijk dat gelui
den van verschillende kanten ko
men. Omdat ik eens iets verfris
sends wilde gaan doen in de
workshop, gaf ik de leden de op
dracht: bedenk iets voor die
ruimte. Daar kwam allerlei mu
ziek uit voort, solo's, duetten en
zovoorts. Daar ben ik mee aan
de slag gegaan. Zelf heb ik de
stukken geschreven die geza
menlijk worden uitgevoerd."
„Uiteindelijk heb ik van alle ver
schillende onderdelen één ver
haal gemaakt. Daarbij heb ik
geen maten gebruikt: ik besloot
dat het stuk op tijd gespeeld
moest worden. Dat moest wel,
omdat de suite niet traditioneel
op één podium wordt opge
voerd, maar ten gehore wordt ge
bracht op verschillende plekken
in het fort. De luisteraars moe
ten op zoek gaan, een beetje
rondlopen, op het geluid afgaan
als het ware. Omdat je op die
manier niet constant met een di
rigent kan werken, moest ik wel
iets bedenken. Vandaar de spe
ciale klokjes die allemaal exact
gelijk lopen: muzikanten spelen
bijvoorbeeld een bepaalde noot
niet in de vierde maat, maar op
bijvoorbeeld 15.05 uur precies.
Op die manier spelen vergt een
heel ander soort denken."
De suite duurt zeventig minuten
en heeft geen onderbreking. Al
met al is de Rammekens Suite
een muzikaal experiment pur
sang. Le Due: „Wat ik wil dat
mensen ervaren? Muziek. Ze
moeten het gewoon beleven."
De Rammekens Suite, zondag in
Fort Rammekens bij Ritthem aan
vang 15.00 uur. De opvoering is on
derdeel van de Fortenmaand, met
elke zondag optredens: The Blues
Sensation (18 septemberen fanfa
re-orkest Euphonia (25 septem
ber).
GOES - Brassband Apollo uit
Domburg onder leiding van Pa
tricia Geertsé geeft zondag 11
september van 12.30 tot 13.30
uur een concert in de Manhuis-
tuin in Goes.
Het programma voor het optre
den vermeldt een gevarieerd re
pertoire.
De Wegenbouwkapel Nederland
onder leiding van Dick Teunis-
sen verzorgt zondag 18 septem
ber van 12.30 tot 13.30 uur een
concert in de Manhuistuin.
iSINGEN, Seheldewerf
ie Ferryman, een Nazomerfes-
al-productie, video/ dansvoor-
elling naar idee en onder regie
n Paul en Menno de Nooijer.
ositie van Stefaan Smagg-
je, dans van Ballet Liv Lorent.
oor Willem Nijssen
je Zware Plaatwerkerij van
'de Seheldewerf is een enor-
hal, waarvan slechts één
wordt ingenomen voor
Ferryman. Achter de enor-
istaahvals met de raadselach-
i Froriep staan vier gro-
podia plus nog een klein po-
voor de live musici. En
nog is er een groot 'plein'
voor de toeschouwers, die
rstaande of lopende vertoeven,
n den beginne is alles overwel-
ligend, maar langzaamaan
lomt er structuur in de loop der
Ijngen. Klanken worden mu-
iek, beelden worden verhaal.
emoet tegenwoordig op zijn
Binst klassiek geschoold zijn
>m de titel van deze performan-
vlotjes te begrijpen. Alleen
vie nog weet dat men ten tijde
an de oude Grieken aan de ges-
irvenen een muntje meegaf on-
kr de tong, snappen op eigen
tacht dat het hier over de veer-
aan Charon gaat. Want dat
*dd, het muntje, vanonder de
ong. dat keert een aantal keren
e&titMit
de tiende dag van het
- Nazomer Festival, zijn
vier locatievoorstellingen te
Phaedra in Zierikzee
r-30 uur), Ons Koninkrijk in
torpshuis De Pompweie in Kort-
lene (20.30 uur), Tasso in Mid-
fetourg (20.30 uur) en The Ferry-
fj in Vlissingen (20.15 én
uur, uitverkocht).
het Abdijplein treedt als laat-
Fe m de serie Jong Zeeuws Ta-
Fentl Schieman op (20.00
J"r'' ^en uur later is er een con-
PjtVan de Gentse singer-song-
WerSioen. Vanaf 22.30 uur is
r* van choreograaf Piet Ro-
r *e 2,en in het Pleinmuseum.
e tent aan de Groenmarkt
1" 0m19.00 uur voor de der-
er De koers opgevoerd.
terug. Wat iedereen met eigen
ogen kan zien, is dat een eenza
me man in de ban raakt van drie
schone dames. Dat die man niet
zo 'armzalig' is als hij eerst lijkt.
Dat hij zelfs - voor de classici
wel een leuke kwinkslag - korte
tijd de gedaante aanneemt van
een roemrijke oranje-voetballer.
Maar dat hij toch aan de verlok
kingen van de schonen ten on
der gaat. En dat zij hém gaan
overbrengen van het ene land
naar het andere. Voor dezelfde
classici de omgekeerde wereld.
(Dat geeft te denken...) En voor
de rest van het publiek? Zij krij
gen één van de twee mogelijke
einden van elk verhaal. Het
loopt goed af, en blij, of slecht,
en een beetje triest, zoals deze
keer. Ik vind dat maar dunne
tjes, en zwijg liever over het ver
haal. Het doet er niet toe, en
voor mijn part is de titel gewoon
een beetje pretentieus.
Ondertussen is er dus wel die
'performance', het samengaan
van talrijke impressies in klank
en beeld. En voorlopig zonder
enige pretentie te verwachten, is
dat een aangename, bij tijd en
wijle zelfs boeiende ervaring.
Het begint ermee dat je positie
moet kiezen. Enfin, moeten...,
de meesten zullen het willen. Of
is het toch moeten? Ook als je de
voorstelling eindigt op dezelfde
plek als waar je bent begonnen,
heb je vaak moeten kiezen.
Want bijna nergens (hoogstens
helemaal achteraan misschien,
en dan nóg) heb je zicht op de to
taliteit. En dat vind ik dan weer
wél heel erg prikkelend. Eerst ir
riteert het een beetje (wat moe
ten die performance-artiesten
ook altijd...), maar dan begint
toch maar het spel van kiezen.
Waar ga ik me op richten? De vi
deobeelden, de dans, de muziek?
De muziek, die is zeker de moei
te waard: een boeiende, levendi
ge, vertellende compositie van
de Gentse toonkunstenaar en
violist Stefaan Smagghe, live
uitgevoerd. De dans? Ook al
boeiende elementen, bijvoor
beeld simultaan-dans op drie
verschillende podia. Kijken
naar één podium, zeker weten
dat het op de twee andere podia
precies zó gaat, en toch die on
rust. Kijk ik wel goed, kijk ik
wel naar het goede?
De videobeelden? Het eerste wat
opvalt, is de rijkheid aan kleur.
En dan de humor. Humor in het
kijken, in het richten van de
blik, in de beelden (een moderne
Charon in een modern bootje,
De Ferryman, gisteravond in de Seheldewerf.
splitscreen touwtjespringende
nimfen). Humor in het tempo,
soms traag, meestal razendsnel.
En dan weer wat visuele filoso
fie. Tientallen naakten, steeds
in duo's op één van de zeven
schermen, beginnen elkaar te be
smeren met rode verf. Naarmate
de lijven roder en roder worden,
steeds vollediger bedekt raken
met verf, verdwijnt de naakt
heid. Maar wel op een andere
manier dan door het aantrekken
van kleren. Toch een soort bijles
in visuele vooroordelen. En ik
wist niet eens dat ik ze had.
Dat heeft allemaal niets te ma
ken met dat mooie klassieke
beeld van de veerman Charon,
dat is eerder een verkooptruc.
Maar The Ferryman is toch wel
boeiend genoeg om een kleine in
nerlijke reis te ontlokken, een in
nerlijke oversteek te maken. Om
structuur te gaan zoeken in wat
chaos lijkt. En tevreden te wor
den naarmate dat beter lukt, en
foto Lex de Meester
je een beetje thuis raakt in wat
de kunstenaars misschien wel
bedoeld zouden kunnen hebben.
The Ferryman is nog te zien op
donderdag 8 september (20.15 uur
en 22.30 uur), vrijdag 9 en zater
dag 10 september (beide keren
20.15 uur) in de Zware Plaatwerke
rij van de Seheldewerf te Vlissin
gen.
door Rolf Bosboom
MIDDELBURG - Wie alleen op de naam
van de groep was afgegaan, had mogelijk
een Duitse heavymetalband of iets anders
extreems verwacht: Die Anarchistische Ab-
endunterhaltung (DAAU).
Het podium van het Abdijplein in Middel
burg werd gisteravond echter betreden door
vier op het oog beschaafde jongemannen uit
Antwerpen, met als instrumenten viool, cel
lo, accordeon en klarinet.
Toch is DAAU, dat zijn naam ontleent aan
een citaat van Herman Hesse, wel degelijk
anarchistisch. Misschien niet in gedrag,
maar wel in muzikale overtuiging en bezie
ling. De vier spelen in hun klassieke bezet
ting een veelheid aan stijlen: klezmer en
folk vooral, maar ook soms klassiek of jaz
zy, het ene moment Oost-Europees klin
kend, de andere keer juist weer mediter
raan. Crossover in de breedste zin van het
woord.
Het kwartet, merkbaar klassiek geschoold,
viel in het begin van het optreden vooral op
door de virtuositeit: stuwende ritmes van
Roel van Camp (accordeon) en Simon Lens-
ki (cello) en de klarinet van Han Stubbe en
met name de viool van Buni Lenski die daar
moeiteloos complexe melodielijnen door
heen weefden. De breed uitgesponnen, inge
nieuze nummers schetsten complete werel
den in noten, zoals bijvoorbeeld in het al
maar dreigende 'My goodness! Poetry' van
het vorig jaar verschenen album Tub Gur
nard Goodness. Toen de vier versterking
kregen van een drummer en een contrabas-
sist, kreeg de muziek van nog een extra
laag. Subtiel maar met overtuiging werkten
ze naar een climax toe, met nummers als
'Hot shades en 'A sin so nasty', culminerend
in een memorabale uitvoering van de
DAAU-klassieker 'Gin tonic', een bijna
hallucinerend nummer waarin snaren zon
der mededogen werden gegeseld, met een
energie die niemand zou verwachten. Niet
voor niets noemt de groep zich 'klassiek ont
spoord'. „We spelen met een rockintentie",
zeggen ze vaak. Voor het podium werd uit
bundig gedanst.
