dikke nekken
Ze hadden het over de
PZC
Klankbordgroep moet
zich kritisch opstellen
5
i
donderdag 1 september 2005
Ze maakten alle zes de 'cowboytijd' nog mee,
de tijd dat alles nog moest worden uitgevon
den en de regels nog niet zo strikt waren. De re
gels voor het produceren van styreen, styrofoam
en andere plasticproducten dan. Want de regels
am bij Dow Chemical in Terneuzen binnen te ko
men, waren destijds al enorm streng. De perso
neelsleden moesten door een speciaal bijgebouw
tje en werden bijkans gefouilleerd alvorens ze
aan het werk mochten. Bovendien kwamen vei
ligheidsfunctionarissen om de haverklap langs
am te kijken of eenieder zich aan de regels hield.
An Bokmans-Hordijk, Carlo Die-
rickx, Sjaak Verpoorte, Jan Ver
meulen, Piet Acke en Hans van Stel
kwamen allen in de jaren zestig bij
Dow Chemical werken. Ze kwamen
tijdens de opstartjaren van het bedrijf
binnen; An al in 1960 in de Botlek, de
overige vijf tussen 1966 en 1969 in Ter-
neuzen. Ze hadden allemaal een ande-
i re functie, maar hebben toch veel over
eenkomstige herinneringen aan de
1 (werk)sfeer, verwachtingen en uitda
gingen in die pionierstijd. Vijf van de
zes wilden destijds graag bij Dow wer
ken, Dierickx moest vier keer sollicite
ren voor hij werd aangenomen. Van
Stel daarentegen werd gevraagd door
een kennis op personeelszaken. Hij
veranderde binnen een paar maanden
drie keer van betrekking op het Dow-
complex. De eerste twee fabrieken
waar hij terecht kwam, bevielen hem
helemaal niet. „Smerig werk. Een
stuk minder leuk dan onderhoudsmon
teur en chauffeur bij een busbedrijf,
wat ik daarvoor deed. Was het werk
aan de kraker me ook niet bevallen
dan was ik niet gebleven."
Als ze nu terugkijken op hun carrière
zijn ze alle zes tevreden. Ze zijn ook
allemaal, de een meer dan de ander,
trots dat ze een lange loopbaan bij de
chemiegigant hebben volbracht. Ze
zijn niet kritiekloos, ze vinden bijvoor
beeld dat arbeids- en veiligheidsproce
dures hun doel af en toe voorbijschie
ten. „Veiligheid is goed natuurlijk,
maar het lijkt er nu soms op dat de
procedures voor een aantal mensen
meer dienen om zich achter te ver
schuilen. Als ze de procedures maar
opvolgen, hoeven ze geen actie te on
dernemen, terwijl ze vermoeden dat
er iets fout gaat", vindt Verpoorte.
„Met afvinken van lijstjes kom je er
niet. Het blijft toch het beste om ge-
woon te kijken bij de machines. Door
te lopen en te kijken, ontdek je nog al-
tijd eerder lekkages en zeker de oor
zaak dan door op een computer
scherm te kijken", vult Van Stel aan.
Fouten
Algehele bijval. Iedereen weet uit er
varing dat kijken en 'je gezonde ver
stand' gebruiken onder alle omstan
digheden het beste werkt. Maar ze we
ten ook dat het tegenwoordig anders
is dan vroeger. „Wij hebben van onze
fouten kunnen leren. Als iemand nu
een fout maakt, kan het wel eens zijn
laatste zijn", chargeert Van Stel.
Maar vroeger konden fouten of gebre
ken van fabrieken ook grote gevolgen
hebben, nuanceert Dierickx. Een gro
te brand van ruim dertig jaar geleden
staat hem nog goed voor de geest, niet
in het minst omdat er een dode was te
betreuren. „Gevaar is er dus altijd ge
weest. We moesten in de begintijd een
heleboel zelf uitvinden en uitprobe
ren, omdat veel ontwikkelingen hele
maal nieuw waren. Maar ook toen wa
ren we er ons van bewust dat dat af en
toe levensgevaarlijk kon zijn en we
probeerden in elk geval niet letterlijk
met vuur te spelen."
Voor het geval er toch brand uitbrak,
had Dow als groot chemisch concern
I een eigen bedrijfsbrandweer. Jan Ver
meulen kwam daar eind 1966 in
1 dienst. De automonteur wilde altijd al
full-time brandweerman worden,
maar de Zeeuws-Vlaamse brandweer
korpsen kenden destijds alleen vrijwil-
Kees Kostense (links) en Dick Eveleens foto Peter Nicolai
Dow luistert naar z'n omge
ving. Om precies te weten
hoe de 'buren' over het che
misch concern oordelen, wordt
om de twee jaar de mening van
zo'n vijfhonderd mensen uit de
omgeving gepeild. Dow hecht
veel waarde aan de resultaten
van die periodieke onderzoe
ken, maar vindt de inbreng van
de klankbordgroep, die sinds
1995 opereert, minstens zo be
langrijk.
Die groep heeft een brede sa
menstelling. Alle lagen van de
bevolking zijn erin vertegen
woordigd. Sinds twee jaar is de
toen nog Zeeuws-Vlaamse ge
sprekspartner van Dow uitge
breid met twee mensen uit het
zuidelijk deel van Zuid-Beve
land. Want ook voor de Bevel
anders is Dow heel dichtbij,
niet alleen hemelsbreed, maar
sinds de opening van de Wester-
scheldetunnel ook fysiek.
De klankbordgroep - officieel
het Community Advisory Panel
- opereert onafhankelijk, verze
kert Ed de Graaf, vice-voorzit-
ter van de Raad van Bestuur
van Dow Benelux. Het maakt,
volgens hem, een kritische op
stelling mogelijk. Voorzitter
Kees Kostense en diens opvol
ger Dick Eveleens stellen vast
dat daardoor regelmatig hoogst
interessante en nuttige discus
sies ontstaan. En dan gaat het
niet alleen om puur regionale
zaken zoals de verkeersoverlast
op de wegen rond het Dow-com-
plex, de lichthinder, het affak-
kelen en de geluidsoverlast die
daarmee gepaard gaat, de loca
tie van een transportstation in
Axel en het personeelsbeleid.
Er is ook aandacht voor mondi
ale zaken zoals de economische
recessie, de invloed van de lage
lonenlanden op de Westerse eco
nomie, acties van Greenpeace
tegen Dow naar aanleiding van
de ramp in Bophal, de gevolgen
voor Dow van de oorlog in Irak
en de schrikbarende stijging
van de olieprijzen.
Het Dow-concem telt wereld
wijd een kleine veertig klank
bordgroepen. De Graaf: „Zo'n
klankbordgroep biedt ons de
mogelijkheid direct met men
sen uit de omgeving te commu
niceren, om vast te stellen met
welke vragen ze zitten en waar
over ze zich zorgen maken. Tij
dens het tweemaandelijks over
leg ontstaat er over en weer be
grip; we kunnen samen zoeken
naar oplossingen van proble
men op alle mogelijke gebie
den, of het nu om de infrastruc
tuur draait of om vormen van
overlast. Bij de samenstelling
van de groep streven wij zoveel
mogelijk naar een realistische
afspiegeling van de regionale
bevolking. Op die manier is een
open, eerlijke en kritische op
stelling gegarandeerd."
Maar verwordt zo'n klankbord
groep niet al snel tot een soort
'excuus-clubje', wordt een der
gelijk gezelschap niet ingekap
seld en door het bedrijf ge
bruikt als bewijs dat de commu
nicatie met 'de buren' optimaal
is? Is die kritische opstelling,
kortom, te allen tijde gewaar
borgd? Kees Kostense: „Dow
wil juist dat wij ons kritisch op
stellen. Een voorbeeld? De aan
leg van het valuepark en de aan
slag op de natuur in de Braak
man die dat had, is door ons be
paald niet met gejuich ontvan
gen. En dat hebben we heel erg
duidelijk gemaakt. We zijn ver
volgens ook nauw betrokken
bij het ontwerpen van een
groengordel en verdere natuur
compensaties. Natüürlijk be
staat het gevaar dat je op den
duur in een sfeertje van
ons-kent-ons over dingen praat
en dat je kritische houding
daardoor afkalft. Die valkuil
ligt er, maar daarvan zijn we
ons altijd heel erg bewust ge
weest."
Praatclub
Volgens Eveleens is nu, om de
sfeer van 'ouwe jongens, kren
tenbrood' te voorkomen, ook ge
kozen voor een kortere zittings
periode De Graaf: „Uit een ge
zamenlijke evaluatie, pakweg
anderhalf jaar geleden, bleek
dat we aan vernieuwing toe wa
ren. De bijeenkomsten dreig
den te veel het karakter van
een gezellige praatclub te krij
gen en dat wilden wij, maar
ook de klankbordgroep, vermij
den."
Hij geeft toe dat bij de samen
stelling van de groep weliswaar
gezocht wordt naar een brede
afspiegeling van de samenle
ving, 'maar het moeten wel
mensen zijn. die midden in de
gemeenschap staan, die sociale
contacten onderhouden'.
Kostense en Eveleens benadruk
ken dat de klankbordgroep een
puur adviserende rol heeft, niet
meer en niet minder. Eveleens:
„We zijn geen klachtenbureau
voor de omwonenden; voor
klachten moeten de mensen
zich rechtstreeks tot Dow wen
den. Wat niet wil zeggen dat,
als we tegen een groeiende, kri
tische opstelling bij de 'buren'
aanlopen, we dat niet zouden
mogen signaleren. Dat is ook
onze rol: signaleren wal de sa
menleving vindt en adviseren
hoe Dow daar in onze ogen mee
om zou moeten gaan."
Wout Bareman
ligers. Bovendien had Dow het mo
dernste materiaal en materieel. Daar
bovenop verdienden de werknemers
van Dow van het begin af aan fors
meer dan de medewerkers van andere
al dan niet vergelijkbare bedrijven.
Zo kwam Piet Acke ook bij Dow te
recht. Hij zat eind jaren zestig in
dienst en kon na het afzwaaien een
baan krijgen als techneut aan een fa
culteit van de rijksuniversiteit van
Utrecht. Zijn schoonmoeder maakte
hem echter attent op de perso-
neelsnood van Dow. Piet ging kijken
en hoefde maar twee vragen te beant
woorden. Nadat hij de vraag of hij
kon solderen bevestigend had beant
woord, volgde direct de hamvraag:
Kun je maandag beginnen? „Dat was
iets te kort dag, maar direct na mijn
diensttijd ben ik bij Dow aan de slag
gegaan. Het was aantrekkelijk om in
Zeeuws-Vlaanderen te blijven. Niet
alleen omdat familie, vrienden en ken
nissen dan in de buurt waren, maar
ook omdat daar veel makkelijker aan
een huis was te komen. De woningen
waren hier ook toen al een stuk goed
koper én ik kon bij Dow meer verdie
nen. De keus was dus niet zo moei
lijk!"
Voor de meesten van het groepje gol
den in grote trekken dezelfde overwe
gingen. An Bokmans kwam in 1978 in
het kielzog van haar man mee. Ze
werkte al sinds 1960 bij de toenmalige
Dow-vestiging in de Botlek. Eerst als
telefoniste, typiste. Later volgden
foto Wim Kooyman
niet over jou hoor'. Want zelf was je
tenslotte altijd gewoon gebleven",
zegt Acke onder een lachsalvo van her
kenning van de andere gespreksdeel
nemers.
Van afgunstige kritiek en van zijn
werk heeft Acke nooit wakker gele
gen. Hij kreeg meer pijn in zijn kop
van zijn baan als voorzitter van de on-
dernemingssraad: bij Dow een nog be
langrijker orgaan dan in andere be
drijven omdat vakbonden bij Dow
niets te zeggen hebben. Alle werkne
mers hebben een individuele arbeids
overeenkomst met Dow afgesloten.
Ook de pensioenen zijn op het indivi
du toegesneden.
Er klinkt af en toe wel eens - immer
anoniem - kritiek door omdat Dow de
pensioenen niet heeft geïndexeerd.
Maar juist door hun individuele con
tracten weten alle werknemers pre
cies waar ze aan toe zijn. Dus kunnen
ze zich ook al tijdens hun carrière bij
verzekeren als ze vermoeden niet uit
te komen met hun pensioentoelage, be
toogt Van Stel. De anderen geven hem
gelijk. Acke concludeert onder instem
mend gemompel: „Al hebben wij als
mensen met een lange Dow-loopbaan
wat makkelijker praten dan mensen
die tien, vijftien jaar bij het bedrijf
werken. Maar uiteindelijk hebben
oud-Dow-werknemers niet al te veel
te klagen."
Rcné Hoonhorst en
René van Stee
Zij maakten de pionierstijd van Dow in Terneuzen mee.
foto Peter Nicolai
streek. Mensen met een minder dikbe
taalde baan hadden het niet altijd op
'die dikke nekken van Dow'. Dat som
mige werknemers op hun vrije zater
dag in Dow-jasjes door de winkelstra
ten paradeerden, hielp niet echt. De
zes aan tafel bezweren dat ze hun
werkkleding immer op het be
drijfsterrein achterlieten. Maar ze her
kennen de dubbelhartige gevoelens
rond Dow. Bij sportverenigingen, de
bakker of op verjaardagsfeestjes ging
het vaak genoeg over het al dan niet
vermeende patsergedrag van Dow-me-
dewerkers. „Ach ja, dat hoorde je nog
al eens. Maar als je er bij was voegden
ze altijd direct aan toe, 'ik heb het
meer secretariaatswerkzaamheden en
tenslotte kwam ze terecht op compu
terservices.
Op die snelgroeiende en snel belangrij
ker wordende afdeling konden ze
haar in Terneuzen ook wel gebruiken
toen haar man - een geboren Terneuze-
naar - werd overgeplaatst naar Ter
neuzen. De mannen werkten graag in
ploegendiensten, vooral vanwege de
goede verdiensten. Maar Bokmans
had het niet op de afwisseling van dag
en nacht. Ze overwoog zelfs het be
drijf te verlaten toen ze haar op het
computercentrum in een ploegen
dienst wilden laten werken. „Net op
tijd vonden ze nog een baan die prima
tijdens een normale dagdienst was in
te vullen."
Sjaak Verpoorte denkt juist met nos
talgische gevoelens aan de ploegen
diensten terug. Toen hij na vele jaren
alleen nog dagdiensten hoefde te
draaien - als hij tenminste niet elders
in de wereld meehielp bij het opstar
ten van fabrieken - was alleen zijn
vrouw blij. „Die heeft er overigens
wel voor gezorgd dat ik geen verzoek
heb ingediend om opnieuw in ploegen
te mogen werken", grijnst Verpoorte.
Afgunst
Dat iedereen bij Dow dik verdiende,
zorgde af en toe voor afgunst in de
