>zc
Winst voor het milieu is ook winst voor ons
Broeikas en verzuring
donderdag 1 september 2005
/Tilieu en chemische bedrijven, dat vloekt
/Xtoch? Vraag het aan milieu-activisten die
mer voor de zwaar bewaakte poorten argwa-
ïd op de loer liggen en bij het minste en ge-
gste moord en brand schreeuwen. Het is al-
i wat. Want proberen chemische bedrijven
?h niet schoner voor te doen dan ze zijn? Dat
Idt toch ook voor de veiligheid? Een jaar zon-
f ongelukken op een complex bedrijf waar
00 mensen werken. Dat gelooft toch niemand.
Overal op het terrein van Dow
staan bij de parkeerterreinen bor
den met daarop de tekst: achteruit par
keren svp. Logisch, denkt de argeloze
bezoeker. Kun je zo weg als er een ca
lamiteit is. Instappen en wegwezen..
„Fout", corrigeert mijn gastheer met
een brede grijns.
„Er is een onderzoek geweest naar het
parkeergedrag. Toen bleek dat achter
uit parkeren veel zorgvuldiger ge
beurt en dat bij het wegrijden het
zicht veel beter is. Sinds het achteruit
1 parkeren ingevoerd is, is het aantal on
gelukken op het terrein aanzienlijk ge
daald."
Veiligheid en milieu staan naar eigen
4 zeggen hoog in het vaandel van Dow.
Toch beseft het bedrijf maar al te
goed dat het niet altijd lukt de onge
rustheid van de bewoners uit de omge-
i ving weg te nemen. „We worden altijd
met argusogen bekeken. Dat zal nooit
veranderen", beseft Cees van Houwe-
lingen die leiding geeft aan de afde-
ling milieu. „Veertig jaar geleden wist
vrijwel niemand iets van milieu en ver
vuiling. Nu weet iedereen wat het
broeikaseffect is en dat het met de
ozonlaag ook niet altijd goed gaat. Ze,
de omwonenden, hebben over het alge
meen wel vertrouwen in de manier
waarop we nu met veiligheid en mi
lieu omgaan. Maar de omgeving is
veel bewuster en kritischer geworden
en dat merken we. Geen probleem
hoor, dat mag."
Toen Dow veertig jaar geleden de
poorten aan de oevers van de Wester-
schelde opende, applaudiseerde een
groot deel van de Zeeuws-Vlaamse be
volking enthousiast. Blij met de werk
gelegenheid in een gebied waar de ba
nen niet voor het opscheppen lagen.
Slechts een enkeling vroeg zich be
zorgd af of het milieu in landelijk
Zeeuws-Vlaanderen wel gebaat was
bij de komst van het chemisch bedrijf
uit Amerika.
Twee jaar geleden nog wezen de criti
casters van toen naar de Kleine Huis-
senpolder bij de Griete die de afgelo
pen jaren ontgift werd. De gemeente
lijke stortplaats in die polder werd
ruim 35 jaar geleden volgeplempt met
huisvuil maar ook met tonnen che
misch afval. Gestort door afvalverwer
kers die het ophaalden op het
Dow-terrein. Die vaten liggen naar la
ter bleek niet alleen in de Kleine Huis-
senpoldermaar ook op tientallen an
dere locaties. Verstopt onder de klei.
Dow wordt er meer dan dertig jaar la
ter nauwelijks op aangekeken. Zo
ging dat in die tijd. Het milieu was
nog niet gevangen in regels en je
moest toch ergens naar toe met al dat
afval.
Monitoren
Van Houwelingen: „Tot 1971, zes jaar
na de komst van Dow, was er geen en
kele registratie van het afvalwater dat
in de Westerschelde geloosd werd. Er
was geen wettelijk kader, geen wet
verontreiniging oppervlaktewateren.
Zes jaar na het opstarten van de fa
briek is er begonnen met het monito
ren van het afvalwater dat in de Wes
terschelde geloosd werd. Op basis van
die registratie zijn we naar de bron ge
gaan, naar de fabrieken. Sinds 1983
heeft Dow voor iedere fabriek een
aparte afvalwatervergunning."
Veertien jaar lang werd er nauwelijks
of niet bijgehouden wat er door de ver
schillende fabrieken langs de Wester
schelde de lucht werd ingeblazen. Van
Houwelingen weer: „Tot 1979 niets ge
vonden in de archieven. Nu moeten
we ons houden aan allerlei regeltjes,
bijvoorbeeld op het gebied van regis
tratie. Prima, dat doen we ook. Ster
ker nog, naast het volgen van die regel
geving leggen we onszelf op het ter
rein van milieu en veiligheid verplich
tingen op. We doen in een aantal ge
vallen meer dan we wettelijk moeten
doen."
Als voorbeeld dient de veiligheid. Wel
iswaar niet het terrein van Van Hou
welingen, maar de milieuman is niet
te beroerd af en toe een zijweggetje in
te slaan. „We leggen de lat heel hoog.
Nul ongelukken is voor ons eigenlijk
de enige acceptabele score. Daarom
hebben wij besloten dat we het tien
jaar later (in 2005 dus) 90 procent be
ter moeten doen. Hadden we in 1994
nog vrijwel elke week een incident,
vandaag de dag liggen we met 4 onge
vallen in 2005 goed op koers om die
doelstelling te realiseren."
„Het is al meer dan tien jaar geleden
dat we op onze locatie een dodelijk on
geval hadden. In de beginjaren was
dat een dodelijk ongeval per jaar. Dat
willen we natuurlijk nooit meer. Het
staat ook niet meer ter discussie: op
het terrein moet het veilig zijn. Punt
uit." Uit het duurzaamheidsverslag
2004: Bij Dow leggen we onszelf stren
ge normen op als het gaat om de be
scherming van het milieu. We willen
toekomstige generaties niet opzadelen
met de gevolgen van onze industriële
activiteit. Daarom gaan we zuinig om
met water, energie en natuurlijke
grondstoffen en proberen we de hoe
veelheid afval en emissies naar bo
dem, water en lucht te beperken.
Van Houwelingen: „Sinds het begin
van de de monitoring in 1979 hebben
we de luchtemissies met ongeveer
tachtig procent teruggebracht. In
1995 hebben we een tienjarenplan op
gesteld met ambitieuze plannen. Ne
gentig procent minder morsingén, hal
vering van alle emissies, vermindering
van afvalstromen en afvalwater met
vijftig procent. We hebben ons ook
aangesloten bij het zogeheten Conve
nant Benchmarking Energie Efficien
cy. Daarmee verplichten we onszelf
om uiterlijk in 2012 tot de toptien van
energiezuinige bedrijven ter wereld te
horen. Met het ondertekenen van het
Milieuconvenant stelt de chemische
industrie zich ten doel om de belas
ting van het milieu te verminderen."
Dat klinkt mooi. Te mooi om waar te
zijn? Van Houwelingen eerlijk: „Niet
alle doelstellingen zullen gehaald wor
den, maar we komen wel een heel
eind. De vuilbelasting van de Schelde
is sinds het begin van de registratie
met 98 procent gedaald. Zo'n vijftig
procent van het afvalwater kunnen
we nu hergebruiken. Het regenwater
vangen we gescheiden op en we gaan
beginnen met het gebruiken daarvan.
De afgelopen jaren is de kwaliteit van
het Scheldewater aanzienlijk verbe
terd. Er zwemmen weer zeehondjes,
maar natuurlijk wil ik niet zeggen dat
het alleen aan Dow te danken is. Wel
heeft Dow daar een steentje aan bijge
dragen. Ik durf te stellen dat het een
indrukwekkende prestatie is, want we
hebben de laatste tien jaar veertig pro
cent meer productiecapaciteit. We
hebben meer fabrieken gebouwd en
toch minder afvalwater in de Wester
schelde geloosd."
Die nieuwe fabrieken zorgden er wel
voor dat Dow vorig jaar meer C02 en
methaan heeft uitgestoten. Van Hou
welingen: „Dat klopt. Maar door de
foto Camile Schelstraete
verbeterde technieken stoten we rela
tief minder uit. Absoluut gezien ge
bruiken we meer energie, maar daar
staat tegenover dat de energie-effi-
ciëntie is verbeterd. We zoeken het nu
vooral in innovatie, in nieuwe technie
ken die het milieu sparen."
Europa
Geen gemakkelijke opgave. Ook al om
dat het blijven voldoen aan regelge
ving steeds moeilijker wordt. Zeker
met de lawine van Europese richtlij
nen die sinds enkele jaren de wereld
van de chemie is binnengerold. Van
Houwelingen: „Die internationale re
gels zijn we nu aan het vertalen. An
ders gezegd: wat verandert er voor
ons bij het definitief invoeren van di
verse Europese regels. Dat valt voor
Dow meestal mee. We verwachten bij
voorbeeld niet al te grote problemen
voor de verwerking van het afvalwa
ter of op het gebied van afval. Intern
hebben we al veel gedaan en kunnen
we aansluiten op de nieuwe eisen die
in Brussel gesteld worden. Maar op
het gebied van luchtemissies er nog
wel werk aan de winkel. Op zich is de
regelgeving niet zo ingewikkeld. Maar
het wordt veel moeilijker als de ver
schillende lidstaten die eisen anders
interpreteren. Dat Spanje bijvoor
beeld wat gemakkelijker omgaat met
een nieuwe eis dan Nederland. Dan
kan het gebeuren dat een bedrijf zegt:
dag Nederland, we vestigen ons in
Spanje." De nieuwe regels mogen dan
volgens Van Houwelingen niet al te in
gewikkeld zijn, het worden er wel
steeds meer. „We hebben nu, om maar
wat te noemen, te maken met de vo
gel-, en habitatregelgeving. Daar loop
je vooral tegenaan als je wilt uitbrei
den. Je hebt te maken met nieuwe re
gelgeving op het terrein van geluid en
licht. Daar wordt met de verschillen
de overheden uitvoerig over gepraat.
Maar discussies vergen weer veel tijd.
Dat kan voor vertragingen in procedu
res zorgen en zodoende moeten beslui
ten uitgesteld worden."
Strijd
De eeuwigdurende strijd tussen econo
mie en milieu. „Maar die bijten elkaar
niet altijd", zegt Van Houwelingen.
„Afvalreductie betekent winst voor
het milieu, maar ook voor ons. Bij een
dure olieprijs zijn we ook gebaat bij
efficiënter werken en goed omsprin
gen met grondstoffen en energie. We
zijn niet blij als we geconfronteerd
worden met plafonds die aan emissies
gesteld worden. Bijvoorbeeld voor
C02 Want het gebruik van nieuwe
technologie leidt altijd tot een efficiën
tere bedrijfsvoering en zodoende tot
meer productie en tegelijkertijd min
der milieubelasting. We kunnen niet
uitsluitend zoeken naar het gebruik
van andere grondstoffen en andere
manieren van energie opwekken.
Daar werken wij ook aan, maar als we
alles in een keer moeten omgooien, ko
men we in de problemen."
Naar buiten wijzend zegt Van Houwe
lingen dan dat er een eind verderop
op een braak liggend veldje fraaie or
chideeën groeien. „Beschermde orchi
deeën nog wel. Er vliegen ook bijzon
dere vlinders rond. Er zijn kleine zil
verreigers, een kolonie oeverzwalu
wen en zelfs een paartje slechtvalken
waargenomen. Ook zijn er hertenspo
ren gevonden."
Van Houwelingen haalt die wijsheid
uit het rapport van natuurinventarisa-
tie die op verzoek van Dow vorig jaar
op het terrein werd uitgevoerd en re
cent werd afgerond. „De onderzoe
kers waren blij verrast. Natuurlijk ver
stoort bedrijvigheid milieu en natuur.
Dat ontkent niemand bij Dow. Maar
kennelijk is die verstoring veel min
der dan algemeen verwacht werd.
Dankzij die inventarisatie kunnen we
nu bewust omgaan met de aanwezige
natuur en zodoende de schade voorko
men of zoveel mogelijk beperken en -
waar nodig - elders compenseren.
Daar werken we graag aan mee,
Fotograaf
Kwestie van communiceren met de
steeds kritischer en soms wantrouwi
ge buitenwereld. Nog niet zo heel lang
geleden was dat niet bepaald het sterk
ste punt van de chemische industrie.
Legendarisch is het verhaal van een
fotograaf die op de zeedijk bij Dow
een zee van mensen zag. Ze waren uit
voorzorg door Dow naar de dijk ge
stuurd omdat er op het terrein iets
mis dreigde te gaan.
Een telefoontje naar Dow leverde
niets op. Er stonden geen mensen op
de zeedijk, was het antwoord. Tot de
volgende dag de foto in de krant stond
en het bedrijf schoorvoetend toegaf
dat er even paniek was geweest, maar
dat het achteraf gelukkig mee viel.
Van Houwelingen: „Dat is lang gele
den. De chemische industrie is veel
opener is geworden. En Dow loopt
daarin mee vooraan. We doen veel
meer dan de voorgeschreven rappor
tageplicht en moeten incidenten mel
den aan de overheid. Die communica
tie met de buitenwereld is gewoon
heel belangrijk. Eerlijkheid uiteraard
ook. Als er wat is of wanneer je vooraf
weet dat er mogelijk sprake is van
overlast voor omwonenden moet je
dat in alle openheid vertellen. Aan ge
heimzinnigheid heeft niemand iets
Eerlijkheid duurt ook hier het
langst."
Romain van Dammc
Dow zuivert vervuild water. foto Wim Kooyman
Broeikaseffect, verzuring en
een gat in de ozonlaag. Het
zijn termen die inmiddels aar
dig ingeburgerd zijn en wereld
wijd voor onrust zorgen. Krim
pende gletsjers, zachte en voor
al natte winters in grote delen
van Europa en een almaar stij
gende zeespiegel zijn de getui
gen van een probleem dat door
velen in de schoenen van de
(chemische) industrie wordt ge
schoven.
Het broeikaseffect wordt voor
al veroorzaakt door de uitstoot
van kooldioxide (C02). Dow
Terneuzen heeft berekend dat
de fabrieken in Zeeuws-Vlaan
deren ongeveer 18 procent
(3345 kton Co2) vertegenwoor
digen van de C02-uitstoot van
de chemische industrie. De che
mie draagt voor ongeveer 38
procent bij aan de totale indus
triële emissie in Nederland, die
van dezelfde orde van grootte
is als die van de energiesector.
Een grote vervuiler die snel
groeit, is het verkeer dat in
2002 14 procent C02 de lucht
injoeg.
De bijdrage van Dow aan de na
tionale C02-uitstoot bedraagt
zo'n 3 procent.
Wereldwijd is de bijdrage van
Nederland gering. De Verenig
de Staten is de grootste vervui
ler, gevolgd door de Europese
Unie, Rusland en Japan. Die
vervuilers worden echter op de
voet gevolgd door China en In
dia waar de economiën zich ra
zendsnel ontwikkelen.
Verzuring is een ander pro
bleem.
Ammoniak (landbouwmest),
zwaveldioxide, stikstofoxiden
(Nox), vluchtige organische
stoffen en fijn stof zorgen voor
de verzuring die bossen aan
tast.
Ongeveer een kwart van de ver-
zuringsproblematiek wordt ver
oorzaakt door de uitstoot van
stiksofdioxides (NOx). Dow
Terneuzen veroorzaakt 14 pro
cent van de Nox-uitstoot van
de chemische industrie. De
grootste Nox-uitstoot is afkom
stig van het verkeer (55 pro
cent) en de energiesector (25
procent). Nationaal gezien is de
bijdrage van Dow aan de totale
verzuringsproblematiek slechts
0,2 procent. Dow probeert de
uitstoot van stoffen die voor
verzuring zorgen verder te ver
minderen door de stookinstalla-
ties te optimaliseren en lekver
liezen en de emissies via fak
kels drastisch te verminderen.
De aantasting van de ozonlaag
is te wijten aan de uitstoot van
chloorhoudende stoffen als
CFK's die onder andere in koel
kasten zaten.
Dow Terneuzen stoot vrijwel
geen ozonlaag aantastende stof
fen meer uit. De bijdrage is
sterk teruggedrongen omdat
het gebruik van diverse stoffen
is stopgezet.
Romain van Damme
