Ecologisch maaibeheer
is een monnikenwerk
De paarden krijgen een onderhoudsbeurt
Natuurlijk weide vlees
voor de fijnproevers
25
ONDERWEG
dinsdag 30 augustus 2005
Ze doen hun werk in stil
te, buiten de schijnwer
pers. De vrijwilligers die
zo'n twintig jaar in de weer
zijn met ecologisch maaibe-
heer. Monnikenwerk, waar
mee ze mooi ruim veertig
dijken en hooi- en rietlan
den onderhouden. Het zijn
daardoor geen waardeloze,
verruigde gebiedjes, maar
waardevolle, soortenrijke
plukjes Zeeuwse natuur.
Peter Maas van de Stichting
Landschapsbeheer Zeeland
(SLZ) vindt dat de vrijwilligers
van het ecologisch maaibeheer
voor hun bijdrage aan de Zeeuw
se natuur een grote pluim verdie
nen. Hij vertelt dat hun werk is
ontstaan vanuit het knotten van
bomen door vrijwilligers. Dat
gebeurt al meer dan een kwart
eeuw, in het late najaar en de
winter. Een aantal vrijwilligers
wilde wel eens wat anders dan
knotten en het liefst in de (na)zo-
mer.
Het bleek dat her en der in de
provincie heel wat kleine, moei
lijk toegankelijke en begaanba
re terreinen liggen - veelal stuk
ken bloemdijk, hooi- en rietlan
den - waar weinig aan gebeur
de. Het beheer van deze gebied
jes is niet makkelijk en vrij
duur: er kan alleen met hand
kracht gemaaid, gehooid en afge
voerd worden. Machines zijn te
groot en te zwaar. Begrazing
ligt moeilijk (te kleine gebieden,
dure afrasteringen). Terreinbe
heerders 'vergaten' ze het liefst.
De gebiedjes werden in kaart ge
bracht, met de eigenaren (vaak
het waterschap) werd overlegd
en als die toestemming gaven,
gingen de vrijwilligers aan de
slag. Aanvankelijk met de zeis,
ook al was dat voor menigeen
een lastig te hanteren stuk ge
reedschap. De kennis om daar
goed mee om te gaan, is rap aan
het verdwijnen. Inmiddels zijn
er eenassige trekkers met maai-
balk en bosmaaiers beschik
baar. Maar voor het afvoeren
van het maaisel zijn kruiwagen
en draagbaar nog altijd onmis
bare attributen.
Maas legt uit waarom beheer
van deze dijken en terreinen zo
belangrijk is. Als er niks ge
beurt, dan slaat de verruiging
toe. Een aantal algemene soor
ten gaat overheersen en duwt de
zeldzamere soorten weg. Brand
netel, fluitekruid, braamstrui
ken, koninginnekruid en riet
voeren de boventoon. „Op zich
is daar niks mis mee, maar je
moet het niet overal hebben",
zegt Maas. „Veel beter is te zor-t
gen voor verschraling, dan krijg
je een grotere verscheidenheid
aan soorten."
Modderen
Voor die verschraling is regelma
tig maaien noodzaak. En ook
het afvoeren van het maaisel.
Blijft dat liggen, dan komen voe
dingsstoffen vrij en zal het ter
rein sneller vergrassen. Op de
steile dijkhellingen en drassige
hooi- en rietlanden bewezen de
vrijwilligers hun nut. Die moes
ten soms letterlijk modderen en
zich rot sjouwen. Er is menige
zweetdruppel gevallen. De belo
ning: buiten bezig zijn, met de
Het vlees van de twee in sep
tember te slachten stieren
is al verkocht. Liefhebbers die
een rundvleespakket van een op
't Vlaanderhof afgemeste Bel
gische Wit-Blauwe willen heb
ben, moeten geduld hebben tot
3 oktober. Betere reclame voor
de kwaliteit van het vlees kan
Sjaan Dieleman niet maken.
De familie Dieleman - Sjaan,
haar man Piet en de zonen Wil-
bert en Peter - drijft een akker
bouwbedrijf. Veel aardappelen
en uien en daarnaast suikerbie
ten en enkele graansoorten. Een
deel van de producten van het
veld wordt sinds jaar en dag ver
kocht in een winkeltje op het erf
van de boerderij aan de Terneu-
zensestraat (die daar ook rijks
weg N61 is) bij Zaamslag.
Daarnaast houden de Dieleman-
nen al enkele decennia 20 tot 25
stieren. Niet als vleesrund voor
de groothandel, maar om ze zelf
af te mesten voor de liefhebber
van het betere lapje vlees. De
slager slacht de dieren en beent
ze uit, maar de familie Diele
man helpt mee met het uitbe
nen. Ze sorteert het vlees en
pakt het na het afrij pen ook zelf
in. „Zo houden we controle tot
aan de verkoop van de vleespak
ketten, waardoor we zeker we
ten dat de klanten eerste-klas
vlees op hun bord krijgen", stelt
Sjaan Dieleman.
De boeren Dieleman halen al
leen stieren in huis, omdat het
afmesten van de mannelijke run
deren goed is te combineren met
het werk in de akkerbouw. Koe
tjes en kalfjes zouden zaaien en
oogsten van gewassen wel eens
in de weg kunnen zitten. En 't
Vlaanderhof is nog steeds een
akkerbouwbedrijf, hoewel de
vleesomzet intussen wel is uitge
groeid tot een belangrijke poot
van het bedrijf, bevestigt Sjaan.
Het vlees wordt niet in de win
kel in de schuur verkocht, maar
in een aparte ruimte in de boe-
renwoonst. Alles gaat volgens
de voorschriften, keurmeesters
zijn kind aan huis. Ze zijn zeer
te spreken over de werkwijze
van de familie Dieleman, bewij
zen trotse certificaten over vlees
kwaliteit en voedselveiligheid
aan de wand.
De dikbillen van 't Vlaanderhof
leiden een leven als een prins al
vorens ze tot vorstelijke vlees
pakketten worden verwerkt. Ze
komen als kalf van een half jaar
en vertoeven vervolgens een
groot deel van het jaar in grazi
ge weiden rondom de boerderij,
's Winters lopen ze, vaak los, in
de stal. Het rustige leventje en
het malse gras en goede bijvoer
(onder meer voederaardappels
van eigen bodem) zorgt voor een
fijne structuur, mals vlees en
een exquise smaak.
Die fijne smaak geldt voor het
vlees van de hele stier. De vlees
pakketten van 't Vlaanderhof
wegen zo'n vijftien kilo. Ze be
vatten onder meer rosbief, haas-
en kogelbiefstuk en entrecöte,
maar ook schenkel, stooflappen
en lever. Sjaan: „De hoeveelhe
den van elke vleessoort verschil
len iets per dier; grootte en spier-
structuur zijn nooit precies ge
lijk. Maar de pakketten per
rund bevatten altijd dezelfde
hoeveelheden van alle vleessoor
ten. Alle klanten krijgen dus
eenzelfde pakket."
Die pakketten bevallen immer
goed, laat Wilco van Drongelen
uit Zaamslag weten. „Mals en
lekker." Hij komt deze keer al
leen voor een zakje fritesaardap-
pelen. Ook veel beter van de
boer, zulke friet maak je niet
met supermarktbintjes, grijnst
Van Drongelen.
René Hoonhorst
Boerderijwinkel 't Vlaanderhof
Terneuzensestraat 64, Zaam
slag. Geopend op maandag tot
en met vrijdag van 08.00 tot
18.00 uur, op zaterdag van 08.00
tot 17.00 uur. Behalve eigen pro
ducten verkoopt de familie Die
leman ook Zeeuwse streekpro
ducten en seizoensproducten
van andere agrariërs.
Dit is de derde aflevering van
een korte serie over boodschap
pen doen bij de boer.
bol in volle bloei staat. Binnen
twee jaar is de plant sterk terug
gedrongen en kunnen er weer
andere planten groeien."
Vier gebieden zitten sinds het
begin van het ecologisch maaibe
heer in het programma: de Riet
dijk bij Zonnemaire, de Breed-
sendijk bij Yerseke, de Rietput
bij het Goese Sas en de Zoeten
Haard. De twee dijken noemt
Maas twee van de beste voor
beelden van fraaie bloemdijken,
met planten als geelhartje, gras
lathyrus, kleine ratelaar, tril-
gras (ofwel bevertjes) en vleugel-
tjesbloem. Dankzij het trouwe
onderhoud door vrijwilligers.
Trouw, want het is wel zo dat
het werk nooit af is; elk jaar op
nieuw moet er gemaaid worden.
De samenstelling van de vrijwil-
ligersgroepen wisselt regelma
tig. Sommigen zijn al langer
dan tien jaar actief. Maas: „De
mensen komen omdat ze het
leuk vinden. Ze hoeven niet zo
te geuren met resultaten. Ze zeg
gen: laat ons maar lekker buiten
werken."
Op 6 september houdt Stichting
Landschapsbeheer aan de Vogel
kreek bij Hengstdijk een vrijwil-
ligersdag. Er moet gewerkt wor
den: maaien voor het zeldzame
kruipend moerasscherm. En er
wordt een nieuw samengestelde
cursus maaibeheer gepresen
teerd. Maar deze keer zal er ook
worden stilgestaan bij 20 jaar
vrijwilligerswerk.
Rinus Antonisse
de verschraling extra te bevorde
ren."
Volgens hem werpt het werk
van de vrijwilligers vruchten af.
De verruiging is flink terugge
drongen en daarmee zijn ook de
algemene soorten bedwongen.
In hun plaats komen waardevol
lere planten zoals orchidee, wa
terdrieblad en kantig hertshooi.
„De verschraling is in het alge
meen goed gelukt. Slechts in en
kele gevallen viel het resultaat
binnen redelijke termijn tegen
en werd het terrein uit het pro
gramma gehaald", aldus Maas.
Hij geeft aan dat de gebieden
tenminste eenmaal in de twee
jaar bezocht worden om te kij
ken wat de resultaten van het
vrijwilligerswerk zijn. Zonodig
wordt het beheer aangepast.
Witbol
Maas noemt als voorbeeld de
Zoeten Haard bij Renesse. „Die
werd drie jaar geleden over
heerst door de witbol, een domi
nante grassoort. Dat kwam door
dat we er te laat maaiden. We
hebben het tijdstip vervroegd
naar begin augustus, als de wit-
Het werk is nooit af
geuren en kleuren van de na
tuur om je heen.
Al doende is er ook veel geleerd
over ecologisch maaibeheer,
meldt Maas. „Eerst begonnen
we pas met maaien als de mees
te bloemen waren uitgebloeid.
In de loop van de jaren kregen
we meer inzicht en is het maai-
tijdstip steeds meer vervroegd.
Hoe later in het jaar je maait,
hoe minder voedingsstoffen je
afvoert en dus minder verschra
ling. Als je vroeger maait is er
ook tijd om in het groeiseizoen
nog eens te maaien en daarmee
De stichting Het Zeeuwse
Landschap houdt van
avond een excursie in het duin
gebied Oranjezon bij Vrouwen
polder. Het vertrek is om 19.15
uur aan de Koningin Emmaweg.
Duur van de excursie: 1,5 a 2
uur. Kosten: 2,- per persoon,
kinderen tot 16 jaar 1,- Dona
teurs van Het Zeeuwse Land
schap (en hun huisgenoten) mo
gen gratis mee.
Het Zeeuwse Landschap ver
zorgt morgenavond in
Zeeuwsch-Vlaanderen twee ex
cursies. Om 19.30 begint (vanaf
het gemaal aan de Zeedijk te
Nieuwvliet-Badeen rondlei
ding door de Verdronken Zwar
te Polder. De kosten bedragen
2,- p.p., kinderen tot 16 jaar
1,-. Donateurs gratis.
Om 18.30 uur is (in het bezoe
kerscentrum Saeftinge aan de
Emmaweg in Nieuw-Namen)
het vertrek vooor een excursie
door het Land van Saeftinge.
Deelname kost 5,- kinderen
van 10 tot 16 jaar betalen de
helft. En ook hier geldt: dona
teurs gratis.
In het kader van het 100-jarig
bestaan van Natuurmonumen
ten wordt zaterdag 3 september
een excursie gehouden in het
Slotbos van Slot Haamstede en
de Zeepeduinen. De rondleiding
(deelnemers dienen zich van te
voren aan te melden bij de
VW-Haamstede) begint om
10.00 uur.
Voor niet-leden van Natuurmo
numenten bedragen de kosten
7, - en vooor kinderen tot en met
12 jaar 2,-.
Kwekerij Het Groene Weegje in
Kadendamme houdt zaterdag 3
en zondag 4 september een sier-
grassenweekeinde. Bezoekers
kunnen beide dagen van 10.00
tot 17.30 vrij rondwandelen in
de kwekerij- en bamboetuin. De
toegang is gratis.
Sjaan Dieleman (rechts) en schoondochter Inge tonen een kist met
rundvlees. foto's Peter Nicolai
KINDERBOERDERIJ
De kinderboerderij aan de
Evertsenlaan in Temeuzen
is een drukbezochte plek.
Even brood brengen voor
dè dieren, even eruit met
de kinderen, even een om
metje maken. Verstande
lijk gehandicapten van de
stichting Tragel verzorgen
de dieren en onderhouden
de stallen. In deze rubriek
wordt wekelijks bericht
over het wel en wee op de
Temeuzense kinderboerde
rij.
Angelique (rechts) heeft de zorg over de paarden, foto Peter Nicolai
Ja, beheerster Angelique is er
best een beetje trots op. Het
paard en de pony op de kinder
boerderij barsten de voorbije
maanden haast uit hun vel, om
dat ze door bezoekers werden
overvoerd met brood en fruit.
Een afrastering, zodat de dieren
niet meer in de buurt van men
sen konden komen, was een tij
delijke noodzaak.
En dat heeft effect gehad. Tica
en Jessica zijn kilo's afgevallen.
Tel daarbij op dat Tica weer
met regelmaat bereden kan wor
den en je krijgt een sterk, ge
zond paard. „Tica was de voor
bije jaren twee keer zwanger,
waardoor we niet meer met
haar konden rijden. Eigenlijk is
dat juist wel de bedoeling. Cliën
ten moesten zich op haar rug
kunnen uitleven. Laatst vroeg
een passante, toen medewerk
ster Irene op Tica reed, of zij dat
ook eens mocht. Dat staan we
niet toe. want we zijn geen ma
nege. Tica is echt bedoeld voor
de cliënten en medewerkers van
de kinderboerderij. Maar door
die ritjes ziet ze er weer heel
goed uit. Haar bilspieren heb
ben zich bijvoorbeeld goed ont
wikkeld. Dat merk je tijdens het
rijden", vertelt Angelique.
Zij is op de boerderij de 'specia
list' op het gebied van paarden.
Ze draagt zorg voor Haflinger-
paard Tica, haar veulen Missy,
Shetlandpony Jessica en haar
veulen WJ. De twee kleine dra
vers hebben vorige week een ba
sisinenting tegen influenza en
tetanus gehad van de dieren
arts. Over zes weken volgt een
herhalingsspuit. Angelique: „En
Missy is gechipt. Door middel
van een heel klein plaatje onder
haar huid is ze nu altijd op te
sporen. Voor het geval ze eens
weg mocht lopen."
Ook pony Jessica heeft wel eens
een medewerkster op haar rug,
maar haar formaat staat eigen
lijk alleen kleine rijders toe.
Hoewel... „Veel mensen weten
niet dat Shetlandpony's heel
veel gewicht kunnen dragen.
Vroeger werden deze dieren ge
bruikt in de mijnen, om kolen te
versjouwen. Daar waren ze per
fect voor. Lekker klein en ze
konden veel meenemen. Zonde
was wel dat ze bijna nooit dag
licht zagen. Ik las laatst trou
wens dat het niet voor niets is
dat Shetlandpony's heel kleine
oren hebben. Ze komen, ja echt
waar, van de Shetland-eilan-
den. Daar kan het heel koud
zijn. Hun manen kunnen dan
hun oortjes bedekken. En die
kou is ook de reden dat ze heel
grote neusgaten hebben. Daar
door kunnen ze warme lucht
goed laten circuleren."
Ook de Haflingerpaarden zijn
bikkels in barre tijden. „Zij ko
men oorspronkelijk uit Zuid-Ti-
rol. Ze zijn erg gehard, ze kun
nen bijvoorbeeld prima in de
winter buiten staan en hebben
relatief weinig voedsel nodig. In
Nederland en Duitsland worden
ze vaak gekruisd met Arabische
paarden, zodat je mooie, luxe,
rijpaarden krijgt. Maar langza
merhand willen steeds meer
mensen weer terug naar de ech
te Tirolerpaarden. Dat zijn ech
te trekpaarden, al zijn ze niet
echt te vergelijken met de va
riant die wij in Zeeland zo goed
kennen", zegt Angelique.
De paarden werden vorige week
ook nog even ontwormd en de
hoefsmid zorgde ervoor dat ze
de komende maanden goed op
hun benen blijven staan. „Daar
om is het ook van belang dat ze
niet te dik worden. Als ze te
zwaar zijn, kan het hoefbeentje
- midden in de hoef- kantelen.
Vervolgens ontstaat er een blaar
en gaat het paard kreupel lopen.
Dat bijvijlen van de hoeven ge
beurt om een verkeerde stand
van de hoef te voorkomen. Want
dat kan weer zorgen voor een
verkeerde belasting van de pe
zen."
En of dat allemaal nog niet ge
noeg is, liep Tica vorige week
ook nog een lelijke open wond
aan haar kaak op, waarschijn
lijk doordat ze zich aan een hek-
werk schuurde. Angelique:
„Daar hebben we de dierenarts
voor laten komen. Antibiotica
en honingzalf moeten de wond
weer helen."
Raymond de Frel
foto's Dirk-Jan Gjeltema
De vrijwilligers hebben hun nut bewezen
Ette chetol
StRKKP*'
