We moeten niet zielig doen
Eilanden dansen op lange benen
fcuud Lubbers gast
)ij Afrika-talkshow
)p Film by the Sea
Kampong is mooi
als vakantieplek
lijna helft van
jngeren vervult
jiakstraf bij
forgsaam
ultiple Sclerose
foto gestolen op
lomerexpositie
Muskusrat
Zandbeelden langer te zien
Auditie voor rol in Fame
Zwemverbod bij Oesterdam
Het werk Rock on antlers van kunstenares Anneke de Witte. foto Ruben Oreel
door Ernst Jan Rozendaal
RITTHEM - Het werk van de
Amsterdamse kunstenares Anne
ke de Witte lijkt geschapen voor
Fort Rammekens. In de door wa
ter omgeven voormalige vesting
bij Ritthem toont ze eilanden en
fortificaties, uitgevoerd in
brons of aluminium gecombi
neerd met keramiek. Sommige
van haar sculpturen lijken op
grote krabben die vanuit de Wes-
terschelde het fort zijn ingekro
pen.
De eilanden van De Witte zijn
niet zomaar stukken grond of
steen in water. Ze heeft zich in
gebeeld dat al het water als het
ware is verdampt. Het eigen
lijke eiland, dat deel dat nor
maal gesproken boven water uit
steekt, is goed te onderscheiden,
omdat een strakke lijn duidelijk
maakt waar het peil heeft ge
staan. Maar De Witte toont zo
doende ook wat gewoonlijk aan
ons oog onttrokken blijft, het
fundament van een eiland.
Natuurlijk maakt zij daarbij ge
bruik van haar fantasie. Van de
beeldengroep Dark Island is
goed voorstelbaar dat het schaal
modellen zijn van echte eilan
den. De bovenkant is
grijs-bruin, het massieve gedeel
te dat gewoonlijk onder water
blijft is zwart en breed. De Ice
Inlands daarentegen zijn veel
ranker. Het onderwatergedeelte
is veel langer dan het bovenwa
tergedeelte, waardoor de sculp
turen veel slanker zijn dan die
van Dark Island. De bovenkant
is wit - zoals je aan de noord- of
zuidpool zou verwachten - de
onderkant is zwart. Bovendien
zitten daarin flinke openingen,
zodat de indruk onstaat dat het
ijseiland op lange donkere be
nen staat. De Witte dwingt met
zulke beelden haar publiek na
te denken over datgene wat ge
woonlijk onder water blijft. Een
ieder kan interpreteren wat. dat
is: de oorsprong, het verleden,
ons onderbewustzijn.
De Witte is geboren en getogen
op Walcheren, ze beschouwt
zich als een eilandmens. Maar
ook ieder mens beschouwt ze als
een eiland, een individu dat op
zichzelf staat. Dus is het idee
van de lange benen onder het ijs-
eiland niet zo ver gezocht. Ze
heeft zelfs een Dance of the is
lands gemaakt. Het dansende ei-
landenpaar is verwant aan haar
'Rock on antlers' - stenen op ge
weien. Het moet de omgeving
van Rammekens zijn die hierbij
de associatie opdringt van gro
te, kruipende krabben.
In het fort komt De Witte's
werk optimaal tot zijn recht.
Haar beelden staan niet op oog
hoogte, maar op de grond. Het
oog van de beschouwer bevindt
zich daardoor niet op dezelfde
hoogte als de vloedlijn op de
sculpturen, wat eigenlijk de be
doeling is, maar dat geeft niets.
De kunstenares heeft haar artifi
ciële stenen nu namelijk gecom
bineerd met de stenen van het
fort die in de kazematten rond
slingeren. Alsof het zo hoort.
Dat geldt ook voor de fortifica
ties en de vliedbergen. In kera
miek heeft De Witte de muren
en toren van een kasteel ge
maakt, maar dan om op te han
gen aan de muur, of als objecten
die gedeeltelijk over de rand
van een vensterbank hangen.
Het kasteel als wandsieraad.
Her en der staan wat vliedber
gen van keramiek, Ze verraden
De Witte's Zeeuwse afkomst. En
natuurlijk zijn ook dat eilanden
zonder water.
Expositie Anneke de Wille, t/m 16
oktober in Fort Rammekens bij Rit
them, dagelijks geopend van 13-17
uur, behalve maandag Vanaf 1 sep
tember zijn ook sculpturen te zien
van Iris Bouwmeester
De Europese Unie wil het gebruik van verdrinkingsvallen bij het vangen van muskusratten beperken. foto Wim Kooyman
ten tijdens de jacht. De bruine kieken
dief moet volgens hem ook oppassen.
„Want de manier waarop die roofvogel
jaagt, dat is toch ook te wreed voor
woorden. En die vos. Die bijt zo'n vogel
gewoon dood. Dat mag toch niet. Dat is
toch te wreed voor woorden."
De vos en de kiekendief zijn volgens
hem dan ook verantwoordelijk voor een
zeer hoge stressfactor bij tal van mui
zen, ratten en kleine vogeltjes.
Klaassen zwijgt even, glimlacht en zegt:
„Zonder dollen. Je vraagt je toch wer
kelijk af waar ze nu weer mee bezig
zijn."
Hij vindt het prima dat er regels zijn
om excessen te voorkomen. Want die
renmishandeling, daar is hij tegen.
Daar moet volgens hem echt tegen opge
treden worden. Hij vindt echter dat de
Brusselse ambtenaren niet meer met bei
de benen op de grond staan als ze met
dat soort regels komen waarin bepaald
wordt hoe er opgetreden moet worden
tegen de muskusrat. „Let wel. Tegen
een schadelijk dier. Een dier dat een be
dreiging vormt voor de Zeeuwse veilig
heid."
Kortgeleden liet waarnemend dijkgraaf
A. van der Hoef van Waterschap Zeeuw
se Eilanden weten dat niet gestopt mag
worden met het bestrijden van de mus
kusrat op de manier waarop dat tot nu
toe wordt gedaan.
Hij reageerde daarmee op een verzoek
van dierorganisaties aan minister Veer
man van LNV. Faunabescherming en
Bont voor Dieren stelden dat de bestrij
ding van muskusratten jaarlijks tiental
len miljoenen euro's kost, terwijl het ef
fect zeer twijfelachtig is. De aantallen
muskusratten blijven volgens hen
groeien.
Van de Hoef weerlegde in de PZC die
opvatting. Hij wees er op dat de inzet
van extra rattenvangers in
Zeeuws-Vlaanderen wel degelijk een
vermindering tot gevolg heeft gehad.
De Regt weet nog goed dat vopral in de
grensstreek met België hèt voor ratten
vangers een bijna heilloze taak was de
invasie van muskusratten tot staan te
brengen. Door intensieve samenwer
king lukt dat nu wel. Sinds enige tijd
werken het provinciebestuur van West
en Oost-Vlaanderen, waterschap
Zeeuwse Eilanden (ook namens het
schap Zeeuws-Vlaanderen) en de dienst
Rattenbestrijding Oost-Vlaanderen sa
men bij de bestrijding en worden gege
vens uitgewisseld. Op die manier weten
de vangers waar er grote populaties zit
ten en kunnen ze gericht aan de slag
gaan bij het bestrijden van die dieren
die dijken en taluds ondergraven.
Faunabescherming en Bont voor Dieren
vinden dat de muskusrat inmiddels tot
de Nederlandse fauna behoort en geac
cepteerd moet worden. De Regt noemt
dat de grootst mogelijke onzin. Het dier
is vele jaren her-ingevoerd vanuit Ame
rika en is volgens de Terneuzenaar nog
steeds een exoot. „Het dier hoort hier
niet thuis. Het verstoort het evenwicht
en vormt een bedreiging voor de veilig
heid. Reden genoeg om het dier met de
meest efficiënte middelen te bestrijden
en niet te zielig te doen."
iir Euqène Verstraeten
KNEUZEN - Stichting Zorg-
im was vorig jaar één van de
potste 'afnemers' van jonge-
n met een taakstraf in
wiws-Vlaanderen. Dat meldt
rgweb, het personeelsmagazi-
|van Zorgsaam.
ziekenhuis De Honte in Ter-
izen en ziekenhuis Antonius
Oostburg zijn vorig jaar zo'n
honderd tot zevenhonderd
bi aan taakstraffen vervuld,
twas 46 procent van de taak-
affen die in Zeeuws-Vlaande-
izijn opgelegd.
ikstraffen worden opgelegd
n jongeren tot 18 jaar die
af ba re feiten hebben ge-
egcl. Daarmee voorkomen ze
dere rechtsvervolging. Taak-
affen kunnen worden vervuld
instellingen zoals de gemeen-
üf in verzorgings- en zieken
den.
[Zorgsaam worden de taak-
(afjongeren ingezet in de was-
liken, het restaurant en in de
istiek. Jongeren die niet wil-
krijgen een gele kaart en
rden naar huis gestuurd. Van-
het ziekenhuis wordt dan
itact opgenomen met de Raad
i de Kinderbescherming. Er
gt een gesprek met de betrok-
ne die dan nog één kans
jgt. Gaat het dan nog niet
id, dan volgt een rode kaart
hoeft men niet meer terug te
nen.
nmige jongeren werken, na-
ze een taakstraf in een zie-
ihuis hebben voldaan, inmid-
s vast bij Zorgsaam. Anderen
iben een opleiding gekozen
de richting van het werk dat
in het ziekenhuis deden. Ook
nen veel jongeren terug om
cantiewerk te doen.
jtSTBURG - De Multiple Scle-
se-groep West-Zeeuws-Vlaan-
bn houdt woensdag 7 septem-
r een koffiemorgen in ver-
peghuis De Stelle in Oostburg.
ni Fenijn uit Nieuwvliet geeft
n lezing over kunst en kitsch,
[bijeenkomst duurt van tien
[twaalf uur.
[or Rolf Bosboom
USSINGEN - Oud-premier
voormalig Hoge Commissaris
lor de Vluchtelingen Ruud
iibbers is speciale gast in het
(rika-programma tijdens de
mende editie van het Vlissing-
[festival Film by the Sea.
Ibbers neemt dinsdag 13 sep-
mber samen met onder ande-
p oud-secretaris-generaal van
Navo Willy Claes en de Bel-
Sche kardinaal Godfried Dan
iels vanaf 21.30 uur deel aan
btalks.iow over Afrika, vluch-
pngen an mensenrechten. De-
I word: gehouden na afloop
B de Europese première van
[oofircg dogs van regisseur Mi-
fael Ca:on-Jones.
Bdere gasten in de talkshow
in Lars van Troost, hoofd ex-
rne betrekkingen bij Amnesty
(ternational, en David Belton,
mon, die als journalist voor
BBCin Rwanda actief was, is
pducent van Shooting dogs,
ït gesprek wordt geleid door
|d-PvdA-Kamerlid Jeltje van
euwenhoven, nu gedeputeer-
in Zuid-Holland,
ït programma van Film by the
ka bevat dit jaar negen films
|t in het teken staan van Afri-
l en mensenrechten. Behalve
iOES - Een kunstwerk van Mi-
Na Traas is afgelopen week-
Me ontvreemd op de Albert
khimkade in Goes.
[twerk, een grote foto, toont
meisje dat bij een juwelier
'gaatjes in haar oren heeft ge-
fgen en verwachtingsvol in de
«gel kijkt. Het was onderdeel
i de zomertentoonstelling
JdelWandelGoes, die juist
stag haar laatste dag beleef
de diefstal werd maandag-
itend ontdekt. Er is aangifte
laan bij de politie,
juni had de zomertentoonstel-
|al te maken met het verdwij-
van de vlaggen van kunste-
ir Jan Verhaeghe bij de Oost-
Die waren omstreden van-
je het gebruik van het ade
rsymbool.
Shooting dogs zijn dat de compe
titiefilm Boy called Twist, Forgi
veness, The hero (Zézé Gam-
boa), Country of my skull, Hotel
Rwanda, Sometimes in april,
U-Carmen E-Khayelitsha (win
naar Gouden Beer in Berlijn) en
The wooden camera.
Mede aanleiding voor het Afri-
ka-programma is het verzoek
van de provincie aan het festi
val om aandacht te besteden
aan het 25-jarig ambtsjubileum
van koningin Beatrix. Film by
the Sea wil de historische band
tussen het Nederlandse konings
huis en (Zuid-)Afrika benadruk
ken. Voor de première van Shoo
ting dogs zijn de prinsen Jo-
han-Friso en Constantijn uitge
nodigd.
Het Afrika-programma concen
treert zich op dinsdag 13 en
woensdag 14 september. Op de
tweede dag is er een talkshow
met waarschijnlijk regisseur
Tim Greene van Boy called
Twist en regisseur Mark Dom-
ford-May en actrice Pauline Ma-
lefane van U-Carmen E-Khaye-
lithsa. Gespreksleider is dan
journalist Rik Delhaas.
Schrijfster Christine Otten
neemt tijdens het festival drie
talkshows (12, 15 en 16 septem
ber) voor haar rekening over het
thema film literatuur. Als bij
zondere gasten worden ver
wacht: de Hongaarse regisseur
Istvan Szabó (die de Life Time
Achievement Award ontvangt),
Lajos Koltai (de vaste camera
man van Szabó én regisseur van
de competitiefilm Fateless) en
regisseur Saul Metzstein, produ
cent Mike Downy en scenario
schrijver Steve Attridge van de
competitiefilm Guy X.
Zondagavond 11 september
staat een talkshow op het pro
gramma rond de afronding van
het project Gedichten uit Zee,
waarin acht Zeeuwse gedichten
zijn verfilmd door uiteenlopen
de cineasten. Voor de presenta
tie van de talkshow is schrijver
en journalist Kees Slager ge
vraagd.
Het festival brengt verder een
hommage aan regisseur Orson
Welles (1915-1985). Van hem
zijn de klassieke literatuui-verfil
mingen The third man (1949) en
Touch of evil (1958) te zien.
Film by the Sea duurt van 9 tot
en met 18 september.
dinsdag 30 augustus 2005 17
door Emile Calon
Isaak de Regt wijst naar de kant van
een sloot in de Paulinapolder nabij
Biervliet. „Kijk", zegt de Terneuzenaar
en wijst met zijn gestrekte arm naar
wat omgewoelde aarde halverwege het
talud. „Daar. Dat doen ze. Dat is de
schade die ze veroorzaken." De
oud-landbouwer zwijgt en laat zijn toe
schouwer de schade opnemen die mus
kusratten veroorzaken. Hij is blij dat de
mannen van het waterschap de ratten
bestrijden. „Zonder hun inzet, zonder
hun vallen, ondergraven die dieren hier
alles. Niet alleen slootkanten maar ook
de dijken."
De Terneuzenaar, aan het wandelen
door de Paulinapolder, heeft geen goed
woord over voor het voornemen van de
Europese Unie om paal en perk te stel
len aan de belangrijkste vangmethode
die in Zeeland en de rest van Nederland
wordt toegepast om de muskusrat te be
strijden. De EU vindt namelijk de zoge-
heten verdrinkingsvallen, waarbij de
muskusrat door verdrinking sterft, veel
te wreed. De EU vindt dat er gekozen
moet worden voor een diervriende
lijkere vangstmethode. Voor vallen
waarin de dieren boven de waterlijn
worden vastgehouden. Het gebruik van
die vallen is echter veel duurder en mo
gelijk ook minder efficiënt.
De Regt vindt dat de Europese Unie
doorschiet. „Zouden de dames en heren
in Brussel nu niets anders te doen heb
ben?" Hij krijgt bijval van een andere
wandelaar. Rene Klaassen heeft de dis
cussie rond de vangstmethode van mus
kusratten met stijgende verbazing ge
volgd, zo zegt hij. Sarcastisch: „O, wat
zijn we weer wreed voor dieren. O, wat
moeten die lieve diertjes lijden."
Deze Terneuzenaar voorspelt dat er
ooit nog eens een wet komt waarin vos
sen verboden worden om fazanten te bij-
BLANKENBERGE (B) - Het zandsculptuurfestival in
Blankenberge heeft dit jaar bijna honderdduizend min
der bezoekers getrokken dan vorig jaar. De organisatie
wijt dat aan het mindere weer. Dit jaar hebben 200.000
mensen het festival bezocht. Hopend op een mooie nazo
mer is het festival verlengd tot en met zondag 2 oktober.
Het festival is dagelijks te bezoeken van 10.00 uur tot
18.00 uur.
Het vierde zandsculptuurfestival in Blankenberge staat
in het teken van 175 jaar België. Het evenement is groot
ser van opzet dan de voorgaande edities, naast de impo
sante 'zandbeelden' in de openlucht, is er ook voor het
eerst een overdekte expositie in een paviljoen van dui
zend vierkante meter. In die tent wordt aan de hand van
een groot aantal sculpturen een overzicht gegeven van de
geschiedenis der Belgen, vanaf de scheuring met Neder
land, via de loopgraven uit de Eerste Wereldoorlog en een
bus vol hippies tot aan de periode van koning Albert II.
Op het buitenterrein staat alles in het teken van het huidi
ge België. Het is een wandeling door de tien provincies,
waarbij sagen en legendes centraal staan.
TERNEUZEN - De organisatie van rockmusical Fame,
die op 13 en 14 mei volgend jaar wordt opgevoerd in het
Terneuzense Scheldetheater, zoekt jonge acteurs en actri
ces. De audities worden zaterdag 10 september gehouden in
het gebouw van Toonbeeld in de Bellamystraat in Temeu-
zen.
Voor de uitvoering van de rockmusical Fame slaan musici
van muziekvereniging de Vliegende Hollander, dansers
van balletschool Lilianne Butleren en beeldende kunste
naars van Toonbeeld de handen ineen.
Een belangrijke doelstelling van het project is om de ama-
teurkunstbeoefening binnen de gemeente Terneuzen on
der de aandacht te brengen bij een zo breed mogelijk pu
bliek.
Voor de wervelende show zoekt de organisatie nog spelers
die naast acteren ook kunnen dansen en zingen. Als ze
een muziekinstrument bespelen is dat meegenomen. De
audities beginnen om 13.00 uur en duren ongeveer twee
uur. Informatie is te krijgen bij Toonbeeld.
THOLEN - Op de Speelmansplaten bij de Oesterdam en
voor het bufferbekken van de Kreekraksluiten bij Rilland
geldt voorlopig een zwemverbod.
De provincie besloot daar gisteren toe vanwege te hoge
concentraties blauwalg. Het verbod wordt met borden
aangegeven. Alle andere zwemlocaties in de provincie,
die in de zomer voortdurend worden gecontroleerd, vol
doen op dit moment wel aan de norm. Met het oog op de
blauwalg heeft waterschap Zeeuwse Eilanden het inlaat-
punt van zoetwater bij Rilland twee weken geleden al af
gesloten.
De warmte van de afgelopen dagen levert verhoogde risi
co's op voor de zwemkwaliteit van het water, omdat de ho
ge temperatuur de ontwikkeling van de blauwalg bevor
dert. Zwemmen in vervuild water kan leiden tot oog-,
oor-, maag-, of darmklachten.
De actuele stand van zaken met betrekking tot de kwali
teit van zwemlocaties in Zeeland is te vinden op de websi
te van de provincie www.zeeland.nl onder 'zwemkwali
teit'.
Een bezoek brengen aan Santai
Beach in Ambon is beslist de
moeite waard. Wit strand, mooi
helder water. Pintu Kota van
dichtbij zien is mooi. Een rots
met een groot gat, een soort
deur van de Baai van Ambon.
Rujak eten op Natsepa Beach
moet je gedaan hebben. Verza
meling tropische vruchten, ver
pakt in een bananenblad, met
een zoete suikersaus erbij. Ba
den in het hete water dat bij Tu-
lehu uit de grond stroomt, is een
genot.
Maar naar Ambon gaan is ook
terug naar de kampong, de
roots. Jeremy Latumeten (31)
kan nu zeggen dat hij weet hoe
Latuhalat eruit ziet. „Veel men
sen hadden me gezegd dat Latu
halat mooi is. Maar zolang je er
zelf met bent geweest, kun je
daar niets mee. Nu kan ik het
eindelijk bevestigen. Het is voor
mij altijd wel belangrijk ge
weest om een keer te gaan kij
ken. Het was er alleen nooit van
gekomen. We wilden in 2000
met de hele familie gaan, maar
dat ging niet vanwege de onlus
ten. De trip van Jong Ambon
was nu een mooie aanleiding.
Mijn vader, broer en ik zijn nu
voor het eerst in Ambon. Mijn
oom, die al vier keer eerder is ge
weest, is ook mee en helpt ons
nu op weg."
Latumetens opa die in Middel
burg woont, komt uit een gezin
van acht kinderen en heeft nog
twee broers die in leven zijn. De
zussen van zijn opa leven nog al
lemaal. „Mijn opa zou normaal
gesproken in het ouderlijk huis
in Latuhalat moeten wonen, om
dat hij de oudste is die nog leeft.
Maar omdat hij in Nederland
zit, woont zijn jongere broer er
nu", vertelt Latumeten. Zijn
opa in Nederland kon niet mee
naar Latuhalat. Dat liet zijn ge
zondheid niet toe. „Hij heeft ons
een stamboom meegegeven die
ik samen met mijn vader voor
vertrek heb bekeken. We heb
ben een videoboodschap ge
maakt, die we aan zijn broer
in Latuhalat konden laten
zien." De kennismaking met La
tuhalat en het ouderlijk huis
De voetballers van Jong Ambon uit Middelburg brengen
zeventien dagen door op het Molukse eiland Ambon. Het
verblijf is onderdeel van het herstel- en verzoeningsproces dat
daar - na een jarenlang geweldsconflict - gaande is.
Eldridge Pentury doet verslag
voor de PZC.
Vandaag deel 6: De kampong
was ontroerend. „Ik zag meteen
dat er een foto van de familie in
Nederland aan de muur hing.
Het voelde eerst nog een beetje
onwennig, maar dat was hele
maal weg toen we onze 'opa' ont
moetten. Hij is nogal ziek en
niet in staat om tegen ons te pra
ten. Maar onze komst deed hem
wel wat. Terwijl hij mijn hand
en die van mijn broer stevig vast
hield, rolden de tranen over zijn
wangen. Dat was een bijzonder
moment."
Overal familie. Groot en klein.
„Ook al heb je ze nog nooit ge
zien, je kunt aan de meesten met
een zien dat ze familie zijn. Er
zijn veel gelijkenissen. Anders
om zou mijn vader niet meer te
onderscheiden zijn van een kam
pongbewoner als hij dezelfde
kleren zou aantrekken." Vele
handen schudden en omhelzin
gen volgden. Latumeten: „Op
een gegeven moment zit je
hoofd zo vol dat je niks meer op
neemt. Ik weet nu uit mijn
hoofd wie de broers en zussen
van mijn opa zijn. Aan het ge
zicht van sommigen kan ik zien
van wie ze een kind zijn, maar
dat is dan ook alles. Volgens
mijn oom moet je een paar keer
geweest zijn om precies te we
ten wie wie is."
Het kampongleven is vrij. Ieder
een loopt bij elkaar in en uit.
„Dat is iets wat je je in Neder
land moeilijk kunt voorstellen.
Over het algemeen zien de hui
zen er mooi uit, maar primitief
blijft het binnenin wel. Daarbij
heeft elk huis wel weer een
schotel en een televisie. Ik zou
er niet kunnen wonen, daarvoor
ben ik te verwesterd. Maar van
mijn oom heb ik begrepen dat
het mogelijk is om er samen een
huis te kopen. We zouden er dan
een familielid in kunnen laten
wonen, en er zelf logeren als
we op vakantie gaan. Ja, dat
lijkt me wel wat."
