PZC
f
n
i
Sarah
Bettens
solo
voelt als
nieuw
begin
PZC
het alfabet van Zeeland
Ons Koninkrijk
1
Wat maakt Zeeland tot Zeeland? Het water? De mensen? Bepaalde karaktertrekken of
een gedeelde geschiedenis? Volgens de PZC begint het antwoord met het kijken naar
wat er in Zeeland gebeurt. Bij de dingen die mensen meemaken, wat ze er van vinden en
wat ze er mee doen. Dat zijn de grondbeginselen - het 'ABC' - van Zeeland. Het is ook de
kern van de PZC, al 250 jaar. Vandaar ons nieuwe motto: PZC. Het alfabet van Zeeland.
woensdag 24 augustus 2005
blijkt ook uit de verhalen die Kees
Slager optekende. Niet alleen von
den de oud-strijders bij terug
komst in Nederland weinig ge
hoor, ik denk ook dat ze zelf aan
vankelijk niet veel behoefte had
den hun verhaal te vertellen. Ze
pakten hun leven weer op, maak
ten carrière. Je ziet vaak dat herin
neringen en trauma's zich op late
re leeftijd aandienen. Na de pensio
nering, als de kinderen het huis uit
zijn en mensen meer tijd hebben
hun leven te overdenken, dan ko
men de slapeloze nachten. Daar
over gaat Ons Koninkrijk. Over
die trauma's en die stolp van het
zwijgen. De oud-Indiëgangers wil
len graag dat dat zwijgen wordt
doorbroken. Ik werd getroffen
door de gretigheid waarmee ieder
een zijn verhaal aan mij kwijt wil
de, hoe emotioneel het soms ook
was om het te vertellen. De manier
waarop mensen omgaan met hun
herinneringen en hoe herinnerin
gen door de jaren heen vertekenen,
dat is altijd een belangrijk thema
in mijn werk."
Eilandenrijk
Tegen de tijd dat Freriks zijn eer
ste versie van het toneelstuk klaar
had, de titel was toen nog Mannen
van Zeeland, bleek het Gezelschap
van de Zee door een gebrek aan
subsidies over de kop te zijn. „Ik
vond het zo'n mooi onderwerp en
ik had zoveel verhalen gehoord,
dat ik het zonde vond om het stuk
te laten liggen. Ik heb toen het Zee
land Nazomer Festival benaderd
met de vraag of het iets voor ze
was." Een logische zet, want Ons
Koninkrijk is niet alleen geba
seerd op verhalen van Zeeuwse
oud-strijders, Freriks heeft ook
duidelijke parallellen getrokken
tussen het Zeeuwse en het Indone
sische eilandenrijk.
„Ik heb het leesstuk vervolgens om
gewerkt tot een echt toneelstuk.
De vorm had ik al, de plot ook,
maar het geheel is strakker en dra
matischer geworden."
In Ons Koninkrijk, dat wordt opge
voerd in diverse Zeeuwse dorpshui
zen, zijn de oud-Indiëstrijders
Leen (Cas Enklaar) en Ko (Wim
van der Grijn) bezig met de voorbe
reiding van de jaarlijkse reünie
van het Bataljon Zeeland. Ze pro
beren de zaal passend aan te kle
den, waardoor ze feitelijk hun
oude Indische wereld herschep
pen. Naar aanleiding van het recen
te overlijden van hun kameraad
Tonnus, reconstrueren ze ondertus
sen de dood van Leens broer Mari-
nus. Hij sneuvelde in Neder-
lands-Indië toen een patrouille,
waarvan ze allevier deel uitmaak-
foto Klaas Koppe
ten, in een hinderlaag liep.
„Elk goed toneelstuk is de ontdek
king van een geheim", verklaart
Freriks. „De plot is door mij ver
zonnen, maar ik heb daarbij ge
bruik gemaakt van elementen uit
de verhalen van de
oud-Indiëgangers. Het voorval van
de jongen die ingelijfd wordt zo
dra hij op de loopplank van het
troepenschip stapt, de verhalen
van de medische keuring, de erva
ringen van soldaten die ineens van
uit het oerwoud worden bescho
ten, dat zijn authentieke verhalen.
Ik heb al die dingen samenge
smeed in een menselijk drama."
„Een toneelstuk maakt het moge
lijk je te identificeren met de ge
schiedenis. Laatst bezocht ik een
toneelvoorstelling over Srebreni
ca. Als daar een vrouw over het to
neel loopt met een foto en vraagt:
'Heeft u mijn zoon gezien?', dan
werkt dat dramatischer dan alle
krantenartikelen bij elkaar. Zo
heb ik ook geprobeerd de geschie
denis van duizenden mensen voor
stelbaar te maken. Op geen enkele
manier spreek ik daarbij een oor
deel uit of sla ik een beschuldigen
de toon aan. Ik hoop dat ik recht
heb gedaan aan het verhaal van de
mannen uit Zeeland en dat het to
neelstuk compassie oproept. Het
zou mooi zijn als de mensen die
het toneelstuk gezien hebben beter
inzicht krijgen in de reden dat
over de politionele acties zo lang is
gezwegen."
Ernst Jan Rozendaal
Ons Koninkrijk wordt opgevoerd in Me-
liskerke, Scherpenisse, 's-Heer Hen
drikskinderen, Kortgene en Axel.
Kester Freriks' roman MadeionHet
verborgen leven van Madeion Széke-
ly-Lulofs' verschijnt eind september bij
uitgeverij Conserve. Prijs: 18,-.
Afgelopen voorjaar ver
scheen Scream, de eerste
sololangspeler van (voormali
ge) K's Choiee-zangeres Sa
rah Bettens. De alweer jaren
in Amerika wonende Vlaamse
was de afgelopen tijd vooral
in België ruimschoots in de
publiciteit met haar privé-bes-
ognes.
Ze zingt erover. Haar schei
ding en vervolgens haar beke
ring tot de vrouwenliefde. In
clusief de keer op keer gebe
zigde uitspraak dat de hele
wereld eigenlijk al wist dat ze
meer op vrouwen viel, alleen
zij zelf nog niet. En omdat Sa
rah Bettens nu eenmaal van
haar hart geen moordkuil
maakt, laten de teksten van
Scream zich ook moeiteloos
interpreteren.
„Ik heb er nooit een probleem
mee gehad om persoonlijke
dingen te schrijven of te zin
gen en ik zing natuurlijk ook
niet dat ik dit of dat eet bij
het ontbijt. Of dat ik zo vaak
per week seks heb. Het zijn
veel meer universele thema's,
gevoelens die van iedereen
zijn."
Haar fans leven niet alleen
volop met haar mee, maar be
schouwen Bettens' teksten
ook vaak als een referentie
punt om hun eigen persoonlij
ke vragen op los te laten.
„Dat is altijd zo geweest. Ik
heb vanaf het begin ontzet
tend veel post gehad van men
sen die zichzelf in nummers
van mij herkenden. Vaak niet
in een song, maar in hele al
bums. En zelfs als ik een heel
specifiek liedje schreef - zoals
over mijn vader - dan kreeg
ik toch weer honderden reac
ties van mensen die precies
zo'n gevoel bij hun vader ble
ken te hebben."
Twijfels
„En ja. ik kan mij ook goed
voorstellen dat het nieuwe al
bum veel los maakt bij men
sen. Bij vrouwen - ook als ze
niet lesbisch zijn. Je merkt
toch bij veel vrouwen van ach
ter in de twintig dat er wat
twijfels komen. Vaak hebben
ze een vaste relatie. Soms ook
kinderen. En de sleur dreigt
in hun leven te sluipen. Dan
komt er een moment dat ze
gaan denken: is dit alles? Heb
ik alles nu gehad? Kan ik nog
iets verrassends verwachten
van het leven? Dat is mij de
afgelopen jaren in elk geval
overkomen."
„In Amerika, waar de popmu
ziek nog veel meer in consu
mentensegmenten is opge-
Sarah Bettens
deeld dan in Europa, word je
als muzikant in een hokje ge
plaatst als AOR, alternative,
gospel, r&b, rootsrock of
country. En zo is ook de lesbo-
vrouwenpop van artiesten als
Melissa Etheridge, Indigo
Girls, Ani DiFranco en kd
lang een afgebakende 'niche'.
Ik hoop in elk geval een eigen
plekje te krijgen binnen die
groep." Met K's Choice - sa
men met broer Gert - beleef
de Bettens in de jaren negen
tig een bliksemcarrière met
melodieuze rock ('Not an ad
dict') die een prima alterna
tief vormde voor wie de mu
ziek van Pearl Jam of Green
Day toch wat te luidruchtig
vond. Amper twintig brak
Bettens al internationaal
door. Alanis Morissette zag
de groep op Pinkpop, nodigde
haar uit haar voorprogramma
in Amerika te verzorgen en
vervolgens was ook het suc
ces in de VS een feit.
„Aan de ene kant is het zui
ver geluk, maar anderzijds is
het ook iets als een karma
waar je zelf invloed op hebt.
Je moet niet gaan zitten af
wachten totdat het geluk zich
zelf in jouw schoot weipt. Om
dat wij zelf als band altijd zo
actief zijn geweest, hebben
we dat geluk ook afgedwon
gen. Ik ben nooit bang ge
weest voor avontuur. En als
het geluk in jouw richting
komt, moet je het natuurlijk
wel vangen, anders schiet het
aan je voorbij."
Scream verschilt qua muziek
stijl nauwelijks van K's Choi
ce. De pakkende liedjes zijn
er nog steeds, evenals dat ka
rakteristieke 'braampje' op
Bettens' stem. „Ik heb bij K's
Choice ook altijd midden op
het podium gestaan, dus dat
is hetzelfde. Maar het voelt
nu toch anders. Een nieuw be
gin. Dat wij-tegen-de-we-
reld-gevoel is weer terug. En
ja, we spelen bij de concerten
ook K's Choice-songs. Al
thans, de liedjes die ik zelf
heb geschreven. Die zijn im
mers net zo goed een deel van
mij als de nummers van de sol-
oplaat."
Peter Bruyn
