Op zoek naar seks
PZC
Ryu
Murakami
Ook na Vroege Vogels
blijft de poëzie sprekei
Ivo de
woensdag 17 augustus 2005
proza
Majgull Axelsson: De vrouw die
ik nooit was - Haar naam zegt
het al. MaryMarie noemen haar
vrienden haar, deze vrouw met
twee persoonlijkheden in de
nieuwe roman van de Zweedse
bestsellerschrijfster Majgull
Axelsson.
Aan de ene kant is er de altijd
dienende Mary, die tactvol pro
beert te zwijgen over hoe haai
man een invalide werd: hij viel
uit een raam, terwijl hij in een
obscuur Oost-Europees land
een prostituee bezocht. Deze Ma
ry wordt minister voor Ontwik
kelingshulp.
De andere Marie trekt de stek
ker uit het beademingsappa
raat, waaraan haar man ligt en
belandt voor zes jaar achter de
tralies. Maar welke keuze
maakt MaryMarie werkelijk?
Hoewel het geen sleutelroman
is, komen in het boek talloze re
cente Zweedse schandalen in de
politiek aan de orde. Axelsson
brak internationaal door met
haar boek 'Aprilheks', waarvan
alleen in Nederland al 80.000
exemplaren werden verkocht.
In Zweden is ook haar nieuwste
roman door de pers de hemel in-
geprezen. Het geldt daar als
'een fabelachtig verhaal'.
Vertaling Janny Middelbeek-
Oortgiesen, uitgeverij De Geus,
382 pag., €22,50.
Robert van Gulik: Klokken van
Kao-Yang Halssnoer en kale
bas - Een plaatje van een grijn
zende Chinese man die een half
ontblote vrouw betrapt, met
daaronder het zinnetje: 'Een on
verwachte bezoeker verrast Zui
vere Jade'.
Het was om dit soort illustra
ties, maar misschien ook wel om
soms niets verhullende stukken
tekst over gruwelijke verkrach
tingen en moorden, dat het
schrijver Arthur Japin in zijn
jeugd lange tijd verboden was
de Rechter Tie-Mysteries van
Robert van Gulik te lezen. Het
staat te lezen in de inleiding van
Arthur Japin bij een heruitgave
van Van Guliks Klokken van
Kao-Yang. Ab Visser, die Van
Gulik ook gekend heeft en de in
leiding schreef bij Halssnoer en
kalebas, een ander Rechter
Tie-mysterie, roemt de beschei
denheid die Van Gulik kenmerk
te.
De heruitgaven verschijnen bij
De Boekerij en het is de bedoe
ling dat er telkens een andere in
leider wordt gezocht, die 'iets'
met Van Gulik en diens boeken
heeft. Eerder verschenen bij Ra-
venberg Pers 'Fantoom in
Foe-lai' met een inleiding van si
noloog Wilt Idema en 'Het Chi
nese lakscherm', ingeleid door
Janwillem van de
Wetering. Na die twee delen
moest die uitgeverij de serie sta
ken. De Boekerij heeft het initia
tief nu overgenomen. De prachti
ge illustraties in de boeken zijn
van de hand van Van Gulik
zelf.
Klokken van Kao-Yang, uitgeve
rij De Boekerij, 270 pag., €10,-.
Halssnoer en kalebas, uitgeverij
De Boekerij, 170 pag., €10,-.
oor de grootste varia
tie op het gebied van
betaald geslachtsver
keer kan men al sinds onheug
lijke tijden in Japan terecht.
Naast de vormen van amuse
ment die ook in het Westen
bekend zijn, heb je er het
handwerk van prostituees die
volstaan met je in te zepen en
te pamperen, als was je een
pasgeboren zuigeling. Bij
zo'n divers aanbod is de
klant gebaat bij een ervaren
consumentenman. De Japan
se succesauteur Ryu Muraka
mi heeft een roman geschre
ven die handelt over drie da
gen uit het leven van een der
gelijk personage.
Kenji, de ikfiguur van In de
misosoep, is tegen een be
paald uurtarief bereid sekstoe
risten wegwijs te maken in de
erotische pretparken van de mil
joenenstad Tokio. Hij wordt ge
charterd door Frank, een volge
vreten Amerikaanse zakenman
die zich na het afsluiten van een
succesvolle deal wil trakteren
op seksueel vermaak. Samen do
len ze langs kroegen en nacht
clubs, op zoek naar die ene ver
vulling die alle andere lusten
zal uitdoven. Dit laatste klinkt
misschien wat hoogdravend,
maar Murakami kent ongetwij
feld klassieken als Dantes 'Hel'
en 'Ulysses' van James Joyce,
om maar twee vermaarde tek
sten te noemen waarin een gids
iemand anders door een even on
bekende als unheimische wereld
loodst.
Een Japanse literaire traditie
waarbij Murasaki aanknoopt, is
die van de bordeelliteratuur.
Maar in dit geval is het oude
genre gekruid met enige elemen
ten van overzee. Er moet dan
vooral worden gedacht aan het
groezelige realisme van een
boek als 'American Psycho'
(1991). In die griezelroman leg
de Brett Easton Ellis het karak
ter van een seriemoordenaar
bloot. Murakami heeft Kenji's
tegenspeler Frank naar dat voor
beeld gemodelleerd.
Al vroeg in het verhaal wordt on
ze gids bekropen door het bange
vermoeden dat zijn klant de da
der is van een nog onbekende
moordpartij waarbij geld uit de
zak van het slachtoffer is ver
dwenen. Hij wordt daarin ge
stijfd wanneer hij met bloed be
vlekte bankbiljetten uit Franks
zakken ziet komen. In de uren
en dagen daarna nemen zijn ver
denkingen alleen maar toe. Zo
vindt hij op zijn deur een postze-
Ryu Murakami
gelgroot stukje menselijke huid.
Het kan niet anders of dat moet
erop zijn vastgeplakt door de
man in wie hij al meer en meer
al het onmenselijke, onechte en
afschrikwekkende belichaamd
ziet.
De finale bevestiging komt in
een episode die verhaalt hoe
Kenji en Frank in een karaoke-
tent een stel nachtvogels hebben
weten te lijmen. Eerst ziet Kenji
hoe zijn Amerikaanse psycho
paat alle omstanders, het mana
gement van de zaak incluis, in
de ban van zijn kille blik weet
te slaan, om ze vervolgens de
strot af te snijden dan wel de
nek om te draaien. Als lezer ben
je aanvankelijk geneigd een en
ander te duiden als een nacht
merrie waaruit de hoofdpersoon
weldra opgelucht zal ontwaken,
maar net als hij ben je al gauw
gedwongen om aan te nemen
dat de slachtpartij onwrikbaar
past in zijn volle bewustzijn.
Frank maakt er geen geheim
van dat hij ook Kenji graag aan
het mes zou hebben geregen,
maar dat hij daar van heeft afge-
zien omdat hij hem nodig heeft
voor een speciale Japanse
Oudejaarsavondervaring. Vol
gens oud gebruik zijn er dan
tempelklokken die honderdacht
maal luiden, om daarmee de ge
dweeë toehoorders van hun vele
slechte eigenschappen te zuive
ren. In deze ontknoping krijgt
illustratie Martien Bos/GPD
Murakami's roman cultuurkriti
sche allures. In een bewogen
slottirade roept Frank zich uit
tot het vleesgeworden virus dat
de mensheid van haar kwade
vruchten zal ontdoen. Het lijkt
erop dat Kenji die mening deelt,
want ook hij laat zich bij het
spuien van bezwaren tegen de
tijdgeest niet onbetuigd. Dat
zijn gruwelijke belevenissen 1
geen kwade droom maar barre
werkelijkheid zijn, is naar zijn
inzicht te danken aan de onver
schilligheid en harteloosheid
van de Japanse samenleving. Al
vroeg maakt hij ons deelgenoot
van zijn overtuiging dat het
kwaad voortkomt uit emotione
le leegte, een leegte die zich bij
uitstek manifesteert in de seksin
dustrie.
Jaap Goedegebuure
Ryu Murakami: In de misosoep - Ver
taald door Jos Vos, Uitgeverij De Ar
beiderspers, 199 blz., €18,95.
De versierder
Hij praat in de maand mei al over meiden
Hij zanikt z'n collega's aan hun kop
En elke dag van juni schept-ie op
Over de bedjes die hij zal gaan spreiden
Hij is een Casanova in de dop
Bezeten van versieren en verleiden
Straks komen ze: de promiscue tijden
Vakantie: de wellustigheid ten top
Er komt vanzelf geen bliksem van terecht
En eenzaam ligt-ie op het volle strandje
Geen meisje dat wat wil of doet of zegt
De felbegeerde orgie gaat niet door
Hij huurt in z'n hotel een pornobandje
En dat vertelt-ie na op z'n kantoor
Ivo de Wijs (geb.1945)
Zwanen toeteren hoe-hoe
hoe. Zwanen trompetteren
oeng-heu oeng-heu. Zwanen
zouden volgens oude verhalen
vlak voor hun dood de zoge
noemde zwanenzang aanheffen.
Sokrates had het al over 'zwa
nen die, wanneer zij voelen dat
ze moeten sterven, meer en be
ter gaan zingen dan ooit tevo
ren.' De meeste mensen verkla
ren dat laatste lied uit verdriet,
Sokrates 'uit blijdschap dat ze
naar de god kunnen gaan die zij
dienen.' Zwanenzang, het af
scheid van de zwaan, het af
scheid van de zanger. Het af
scheid van Ivo de Wijs in dit ge
val.
Hij stopte met het presenteren
van Vroege Vogels, het radiopro
gramma over natuur en milieu.
De gedichten die hij de afgelo
pen jaren voor de uitzending
schreef, bundelde hij in Vroege
Vogels' Zwanezang. Een bundel
in het teken van het afscheid, ze
ker niet alleen zijn eigen af
scheid. 'Na' is het sleutelwoord
en het stopwoord in het boek,
het na van nadien, het na van af
gelopen. Het na van eindeloos
veel meer, zoals hij laat zien in
'Na na na' dat onweerstaanbaar
begint: 'Het najaar maakt neer
slachtig En de nadelen zijn
naar Het nageslacht is lastig
En de naweeën zijn zwaar De
nasleep is te heftig En het nage
recht te zoet En de navel zit
vol pluisjes'.
Nadien en afgelopen: die tijd
komt nooit meer terug. De tijd
van het veer Vlissingen-Bres-
kens bijvoorbeeld, goed bekend
bij Ivo de Wijs die zijn 'tierigste
vakanties vierde In het mooie
Zeeuwse land'. Hij bezingt alle
seizoenen, maar bovenal het va
kantieseizoen. Veel aandacht be
steedt hij aan het na-de-vakan-
tie-gevoel, zoals in het sonnet
'De versierder'. Bij deze monte
re dichter mislukken alle vakan
ties, de vakantie van de Neder
lander die te graag één wil
met de Fransen, de vakanfei
de verwende kampeerder,de
kantie van de vijftig
met zijn twintig jaar j#
tweede vrouw Venetië bez«
De Wijs heeft meestal»
woorden nodig om véél te i
gen. En als de toepast;
term nog niet bestaat, maai;
die gewoon zelf. Het protj
in Venetië: 'Ze is niet n»
en niet concertig.' Dat der-
dichten zo welkom z
eerste werkdag na de saaie
kantie, ligt aan het si
taal. Zo heeft hij het overè
ge-bloeddruk-lage-landen
Tussen weinig andere b
vind je het allemaal bij t
een ode op stamppot en ees
net vol schapenspot, ea
hondenvers en een dooi
broeikaseffect ontsporend'
op de lente, gedichten voorn
de kerstdag en de derde din-
in september. Geen onden
is te min voor deze be
gelegenheidsdichter,
zondagochtend was er ras
genheid. Wat gebeurt er oi
dwang weg is? Komt er een:
volg op deze zwanenzang!
laatste gedicht in de bu
heet 'Ik schrijf gewoon
hoor'. Oeng-heu.
Hoe-hoe-hoe.
Mario Mos
Ivo de Wijs: Vroege Vogels' Zi
zang. Verzen uit het VARA-gm
ma Vroege Vogels (2003-26(1:,
geverij Nijgh Van Ditrm.
pag., 11,90.
Rudy Kousbroek
Herinnerde omhelzingen
iehier de mooiste auto van alle tij
den: de Alfa Romeo Super Sprint
1750 - een wonder, zoals alles uit
1929 (mijn geboortejaar). Zo
adembenemend perfect dat ik er niet genoeg
van krijg om naar deze foto te kijken. De vorm
geving, van Zagato, is in mijn ogen de mooiste
verwezenlijkte vorm van een automobiel.
Dat is niet voor 100 de verdienste van Zaga
to, het ontwerp berust ook op de basisvorm
van auto's in die tijd: vier wielen met eigen
spatborden, de (open) carosserie netjes binnen
die wielen (dus niet overbloezend); radiator
voorop, lange motorkap die aan de zijkanten
opent (en dus niet van boven als een putdek
sel), losse koplampen, stuur rechts - aan die
beschrijving beantwoorden de meeste auto's
van goede kwaliteit uit de bloeitijd van de au
tomobielindustrie - d.w.z. de jaren '20.
Maar de vormgeving van Zagato is bovendien
van een ongeëvenaarde perfectie, mooier dan
al zijn tijdgenoten, met inbegrip van Bugat-
ti's, Delages, Lagonda's en what have you. Al
les er aan is licht en elegant en van de juiste
proporties, het past precies, er zit niets te veel
aan; de vorm verraadt kracht, evenwicht en
wendbaarheid; alles heeft de juiste lengte, de
juiste kromming, alles zit op de juiste plaats
en je kunt overal bij. En dan wat onzichtbaar
is op de foto: de 6-cylinder motor van 1750 cc
met compressor en bovenliggende nokkenas-
sen, die 85 paardekrachten ontwikkelde bij
4500 omwentelingen per minuut. Het was de
eerste auto die de Mille Miglia aflegde met een
snelheid van gemiddeld meer dan 100 km/u.
Dat was in 1930, met aan het stuur de bezeten
tovenaar Tazio Nuvolari, die zijn concurren
ten toeriep dat hij ze in alles de baas was,
zelfs op de fiets.
Ik heb eens het voorrecht gehad met een nog
bestaand exemplaar van deze Alfa Romeo te
rijden - dat is iets als met een van de grootste
minnaressen van alle tijden naar bed te zijn ge
weest. Cleopatra, Sarah Bernhardt, Greta Gar-
bo, Marisa Berenson. Dat was in Engeland, in
de jaren '60. Ik kijk naar de foto en probeer
het me voor te stellen; maar helaas, herinner
de omhelzingen hebben niet meer realiteit dan
schaduwen in een lege kamer, zij schenken
geen vervulling, het enige wat ervan overblijft
is verlangen naar herhaling. Nog een keer. En
nog eens. Dat krijgt in dit geval de gedaante
van begeerte om zo'n auto te kunnen kopen,
compleet met die nieuwe Pirelli-banden -
maakten ze ze nog maar! De auto bedoel ik,
niet de banden, die bestaan nog.
Waarom niet ook de auto? Dit leidt tot de
vraag waarom oudere modellen niet meer wor
den gemaakt, industrieel is dat toch niet zo'n
heksentoer en er zou zonder twijfel vraag naar
zijn. In onze wereld van overdaad zijn de gek
ste dingen beschikbaar, maar dat niet, of al
leen in een waardeloze vorm, zoals de tegen
woordige versie van de Volkswagen kever.
Een moderne reproductie van de Alfa 1750,
dat zou nog eens wat anders zijn dan dat droe
vige koekblik uit Wolfsburg. En het ongelofe
lijke is: het heeft bestaan! In de jaren '70 adver
teerde Alfa Romeo met een commercieel ver
krijgbare replica van de 1750, weliswaar van
binnen niet helemaal authentiek, maar goed
genoeg voor mij, gesteld dat ik hem kon beta
Foto Alfa Romeo
len. Helaas, ik heb er nooit een gezien en er la
ter ook nooit meer iets over gehoord. Heb ik
het gedroomd?
Het leidt ook weer tot de oude vraag naar de
reproduceerbaarheid van kunst. Volgens mij
kan dat met alle conceptuele kunstwerken.
Daar kunnen met volledig behoud van authen
ticiteit nieuwe exemplaren van worden ge
maakt. Een egaal blauw doek, gemaakt met de
zelfde verf, is een echte Yves Klein, alle protes
ten ten spijt. Die zijn alleen maar ontsproten
aan de zorg om de prijs hoog te houden. Zulke
kunstwerken zijn in alle opzichten vergelijk
baar met een technisch ontwerp. De ene
Citroën 2CV is niet een kopie maar precies
even echt als een andere.
Als de firma Citroën ze weer volgens hetzelfde
recept ging maken (deden ze het maar!), dan
zouden dat volkomen authentieke Citroën 2
CV's zijn.
Verkoopafdeling van Alfa Romeo! Laat ze
toch lopen, die nieuwe modellen die niet zijn
te onderscheiden van andere merken, houd op
te concurreren met de Japanners en keer terug
tot uw diepste zelf, de 1750. Een moderne mo
tor, soit, dat mag desnoods, maar verder alles
volgens de tekeningen. Maak ze bij duizendtal
len, voor een betaalbare prijs, en de wereld
ligt aan uw voeten. De Alfa van Morgen hoeft
niet, geef ons die van gisteren.
