PZC
Tasman ontdekte land maar bracht geen specerijen mee
wielerklassieker
RUDEN RIEMENS FOTOGRAFIE
zaterdag 13 augustus 2005
De Nederlandse ontdekkingsreiziger
Abel Tasman staat weer volop in de be
langstelling. Het anker van De Heemskerck,
het schip waarmee hij naar Australië en
Nieuw-Zeeland voer, is voor de kust van
Tasmanië getraceerd. Dat beweert in elk ge
val de Nieuw-Zeelandse architect, zeiler en
schrijver Grahame Anderson. Hij gaat pro
beren het anker te bergen.
Abel Tasman werd in 1603 geboren in Lutje-
gast, Groningen. Hij ontdekte in 1642
Tasmanië en Nieuw-Zeeland en bracht gro
te delen van de noord- en westkust van
Australië in kaart. Toch staat zijn naam
niet met hoofdletters in de geschiedenis-
boekjes.
j Een jaar na zijn reis deed Tasman verslag
j bij zijn opdrachtgevers, de heren van de Ver-
eenigde Oostindische Compagnie. Het be-
i stuur van de VOC kon er weinig mee. De
I reis leverde geen goud, zilver, peper of noot-
;j; muskaat op. Kortom: missie mislukt. „Tja,
j de resultaten telden op dat moment"zegt
Ruud Spruit, conservator van het Westfries
j Museum in Hoorn en samensteller van de
1tentoonstelling twee jaar geleden ter gele
genheid van de 400e geboortedag van Tas
man. „Hij had niet aan zijn opdracht vol
daan. Vanuit Nederlands perspectief heeft
Tasman alleen maar geld gekost. De Ruijter
en Tromp, dat waren de helden."
Ten onrechte, zegt Tasman-liefhebber en
verzamelaar Martijn Hazenberg uit Heem
stede. Hij was al jong geboeid door Abel Tas
man. Hazenberg groeide op in het Gronin
ger Grootegast, vlak bij de geboortegrond
van de ontdekkingsreiziger. „In 1952, 310
jaar na de ontdekking van Tasmanië, onthul
de de regering van Tasmanië in de'Neder
lands Hervormde kerk in Lutjegast een pla
quette." Dat leiders van Tasmanië een tocht
naar Lutjegast ondernamen fascineerde Ha
zenberg, zoals het hem ook intrigeerde dat
een jongen van het Groninger platteland car
rière kon maken als zeereiziger.
In de loop der jaren verzamelde Hazenberg,
die voor zijn studie rechten naar Amster
dam verhuisde, van alles over Tasman. „In
het winkelcentrum speurde ik tussen de mid
dag graag naar boeken. Zoals dat met een
hobby gaat: je wilt steeds meer." Twee maal
reisde Hazenberg naar Australië, „om te
zien wat ik gelezen had. Je moet je voorstel
len dat hij leefde in een tijd waarin het "dorp
waar je geboren was de hele wereld vormde.
Er waren geen wegen, alleen zandpaden.
Vervoer was er niet. Het risico om niet terug
te keren van zo'n reis was heel groot. Ik ver
gelijk zijn stap wel eens met een ruimtereis.
Daar is een zelfde soort moed voor nodig."
Collectie
Hazenberg schonk kortgeleden zijn collectie
van meer dan honderd boeken aan het Abel
Tasman Kabinet in Lutjegast. Hij beseft wel
waarom waardering voor Tasman achterwe
ge is gebleven. „Nederlanders hebben wei
nig belangstelling voor geschiedenis. De ont
dekking van Tasman had helemaal geen ge
volgen. De Nederlanders waren er niet op
uit land te veroveren maar zochten alleen
handelspartners. Tasman werd ten onrechte
gezien als een exponent van het koloniale
systeem. Omdat Tasman niet aan land ging
vanwege de vijandige houding van de Mao
ri's was zijn missie ook in dat opzicht mis
lukt. Pas nadat James Cook honderddertig
jaar later met de kennis die Tasman had op
gedaan voet aan wal zette, kreeg dit conti
nent betekenis. Toch is Tasman, zeker voor
de zeventiende eeuw, internationaal een
van de grootste ontdekkers geweest. Hij ver
dient een plekje tussen Columbus en Cook."
Plistoricus Graddy Boven, conservator van
het marinemuseum in Den Helder is dat
niet met hem eens. Het museum heeft mo
menteel een tentoonstelling over 'Heersers
der zee'. Tasman komt er niet in voor. „Plet
is toch tekenend dat er van hem vrijwel
geen portretten zijn. Cook heeft veel meer
betekenis gehad. Niet dat Tasman niet be
langrijk was, maar er waren veel ontdek
kingsreizigers. Willem Jansz, Willem de Vla-
mingh, Dirk Hartog, Jan Carstenz en ande
ren gingen hem voor. Tasman stak daar mis
schien net iets bovenuit, maar hij heeft niet
echt veel laten zien. Hij durfde niet aan
land te gaan, de Engelsen hebben het grondi
ger aangepakt."
Dat er toch meer waardering voor Tasman
is dan voor Cook, vindt Boven niet zo ver
wonderlijk. „Over die Engelse periode praat
men liever niet in Nieuw-Zeeland, want dat
waren onderdrukkers. Het is toch veel
mooier om naar je onbesproken roots terug
te gaan?"
Spruit uit Hoorn vindt dat Tasman geen ge
brek aan durf aan te rekenen valt. „Hij
hield zich stipt aan de opdracht van de he
ren van de VOC. Bovendien waren de sche
pen van Tasman veel minder wendbaar dan
die van Cook."
Feniks
Na de herontdekking van Australië en
Nieuw-Zeeland door Cook herrees Tasman
als een feniks uit zijn historische as. Voor
zover Hazenberg kon nagaan, verscheen in
1849,'ruim tweehonderd jaar na de ontdek
kingstochten, het eerste Nederlandstalig
boekwerk over Tasman. Uitgever
A.L. Scholtens bracht het boek 'Reizen en
ontdekkingstogten van Abel Jansz. Tasman
van Lutkegast' uit, door G.R. Voormeulen
van Boekeren.
Hazenberg kocht het vorig jaar uit de nala
tenschap van Boudewijn Büch. Voormeulen
van Boekeren vindt dat de rol van Tasman
in de vaderlandse geschiedenis onderbelicht
is. Hij wijst erop dat dank zij Tasman duide
lijk werd dat Australië en Nieuw-ZeelaK
niet aan Zuidland vast zaten, maar eens-
gen continent vormden.
Over Tasmans jonge jaren is weinig bete'
In de kerkelijke archieven staat dat hijop
27 november 1631 in ondertrouw gingf
Jannetje Tjaers uit Amsterdam. Hij was
toen al weduwnaar van Claesge Hendnx
Vlak daarna gaat hij naar de Oost. In af
tus 1637 keert hij terug om in 1638 same
met zijn wouw voorgoed te vertrekken.
Dat er over Tasmans jeugd zo weinig ha
kend is, komt omdat de kerkboeken uit
Lutjegast door brand vergaan zijn.
Het is Spruit wel duidelijk dat Tasman»'
voor een kleintje vervaard was. „Hij was
een uitstekende zeeman en hoe ze het af
weet ik niet, maar het tekenen van dek*
kaarten was bewonderenswaardig. Tasf
wist ook goed wie hij mee moest nemen?
deze reizen. Frangois Visscher en IsaacG-
semans waren uitstekende tekenaars. Ni*
alleen van de kusten, maar ook van hetl»
en de inwoners. Van hen stammen de eerst'
tekeningen van Maori's."
Durk Geer»
