Animo voor Toerbeurt neemt af
Draaitafelvirtuozen vormen big band
PZC
Dolfijn en bruinvis
trekken uit nood
naar Zeeuwse kust
F ilmre tr ospectief
van Jos de Putter
in Verenigde Staten
15
Roemruchte schippersvereniging op sterven na dood
kunst
Italiaanse jongeren helpen
voedselhulpstichting Goes
Zangavond
Concert harpiste Gwyneth
Wentink in Kerkwerve
donderdag 11 augustus 2005
jnrWout Bareman
ïERNEUZEN - De schippers-
itreiiiging Toerbeurt Noord-
Zuid is op sterven na dood. Der-
ti5 jaar geleden werd de vereni
ging opgericht door actievoeren
de'chippers in Terneuzen. Ze
verzekerden de vervoersmarkt
„p vrijwillige basis van een bo-
denitarief voor lading naar Bel
ie en Frankrijk. Maar op de ge
neraliseerde markt bestaat
Huwelijks nog belangstelling
voor de Toerbeurt, die destijds
de solidariteit onder de schip
pers symboliseerde.
«orHarmen van der Werf
GOES - Voedselhulpstichting
Ik Helpende Hand in Goes kan
jllijd wel een steuntje in de rug
pruiken. De organisatie kreeg
die gistermorgen van een bijzon
dere groep. een groep Italiaanse
jongeren die in Goes is op uitno
diging van de evangelische Ra-
faêl-gcmeenschap.
ïong jaar zijn twaalf jongeren
ei Goes in Italië te gast geweest
lij een zustergemeente van Ra
il op Sicilië. Rafaël Goes was
leze zomer aan de beurt om een
sen grote groep jongeren te ont-
pjigen. „Wij doen leuke en ook
luttige dingen met elkaar'', al-
lus F. van Bruxvoort van Ra-
iaë! over de opzet van de uitwis-
'apierprikkers
De Italianen zijn eerder in Goes
op pad geweest met papierprik-
;ers Ze hebben rommel langs
levesten rond de binnenstad op-
d. Gistermorgen staken
ze een handje toe bij stichting
)e Helpende Hand die van Ril
land tot Borssele arme gezinnen
rekelijks van voedselpakketten
loorziet. De Italianen mochten
els speciaals doen: verrassings-
lakketten samenstellen voor
rs van de voedselhulp-
In 1975 verzetten de schippers
zich massaal tegen het plan van
toenmalig staatssecretaris
M. van Huiten van Verkeer en
Waterstaat om de binnenlandse
Evenredige Vrachtverdeling af
te schaffen. Die was in de crisis
jaren ingesteld om de schippers
in elk geval een basistarief te ga
randeren. Tot op dat moment
waren de schippers voorname
lijk overgeleverd aan bevrach
ters, die hen in het café een la
ding aanboden. De blokkades
van '75 hadden succes. De soli
dariteit onder de binnenschip
pers was op dat moment zó
groot, dat ze ook direct een toer
beurtregeling voor het vervoer
naar het buitenland op poten
zetten.
Vrije markt
In 1998 kreeg de toerbeurt een
wettelijk kader, maar twee jaar
later werd het vervoer per bin
nenschip in heel West-Europa
geliberaliseerd en was de schip
per weer overgeleverd aan de
vrije markt. Toerbeurt Noord-
Zuid bleef weliswaar bestaan,
maar de animo bij de schippers
om er aan deel te nemen, nam
zienderogen af.
Een voormalig bestuurslid uit
Terneuzen ('anoniem, want ik
wil niet natrappen'): ..Noord-
Zuid was vooral een club van
schippers, die er niet voor terug
deinsde gelijk te halen door ac
tie te voeren. Maar na de blokka
des van 1993, toen we actie voer
den tegen het vrije vervoer van
fosfaat via Terneuzen, is de ac
tiebereidheid zienderogen afge
nomen. We hebben de doodklap
gekregen toen de toerbeurt wet
telijk werd; toen had 'Den
Haag' het voor het zeggen. Daar
na is de markt geliberaliseerd
en is het ieder voor zich. De
Toerbeurt probeert het hoofd
nog wel boven water te houden,
maar ik zie geen bestaansrecht
meer."
Half juni kwamen precies twee
bestuursleden en drie leden
opdagen op een landelijke ver
gadering in Rotterdam over de
toekomst van Noord-Zuid.
Belangrijkste conclusie: als een
nieuwe impuls uitblijft, is het
einde van de roemruchte vere
niging onafwendbaar. Er wordt
nauwelijks nog lading aange
boden (tegen het ooit zo zwaar
bevochten bodemtarief) en
gebeurt dat wel, dan zijn er
nauwelijks schepen beschik
baar.
Zonde
Aftredend voorzitter D. Twigt:
.,Het zou zonde zijn als Noord-
Zuid definitief verdwijnt. Ieder
een is het er wel over eens dat
de vereniging nog steeds een po
V I
stichting. „We doen dit voor het
eerst", vertelde M. Weulink van
De Helpende Hand. „Zie het als
een klein gebaar uit dank voor
de hulp." De pakketten gaan
met name naar bakkers en de
Goese woningcorporatie Rws,
die heeft geholpen met de orga
nisatie van een dagje uit voor
kinderen uit de gezinnen die
worden gesteund.
Niet alle Italiaanse gasten wa
ren bij De Helpende Hand. Ze
waren ook niet allemaal nodig.
Een groepje hielp de Rafaël-ge-
meenschap gelijktijdig met de
voorbereidingen voor de verhui
zing uit de Beatrixschool in
Goes-Zuid - die wordt afgebro
ken - naar een schoolgebouw
aan de J. P. Coenstraat in Goes-
West. Van Bruxvoort: „We krij
gen daar meer ruimte. Dat komt
goed uit, want de gemeenschap
is groeiende." Rafaël telt drie
honderd leden. De Helpende
Hand gebruikt een gebouw van
Rafaël.
De gezinnen die de stichting
helpt, meer dan honderd, mogen
armlastig zijn, De Helpende
Hand is dat ook. Neem de be-
zorgauto, die gaat steeds kapot.
„We hebben eigenlijk een ande
re nodig", zegt Weulink. „De re
paratiekosten lopen op, maar ja,
hoe kom je aan een andere be-
zorgwagen?"
Schippersvereniging Toerbeurt Noord-Zuid wordt in haar voortbestaan bedreigd.
Middelburgse dj's maken naam in internationaal collectief
door Rolf Bosboom
MIDDELBURG - Twaalf draai-
lafelvirtuozen die samen een
big band vormen? Je moet het
hebben gezien om het te kun
nen geloven. Het gebeurt in DJ
Grazzhoppa's DJ Bigband. Het
internationaal spraakmakende
collectief bestaat voornamelijk
uit Belgen, maar heeft ook
twee Zeeuwse dj's in de gelede
ren: Optimus en Vindictiv, die
bij de burgerlijke staiid beter
bekend zijn als respectievelijk
Neels Smeekens en Chris
Smith.
De twee Middelburgers hebben
inmiddels een naam hoog te
houden in dj-land. Optimus
maakt al jarenlang deel uit van
het hiphoptrio 111 Productionz,
dat in 2003 de Zeeuwse Belofte
won. Vindictiv bereikte in 1998
de finale van het Dutch
DMC-kampioenschap, de natio
nale battle voor dj's. In datzelf
de jaar ontmoette hij Optimus.
Sindsdien vormen ze een duo
dat inmiddels Gruesome Twoso
me is gaan heten en dat gere
geld binnen en buiten de pro
vincie optreedt.
Behalve dj zijn ze vooral ook
imtablists. Ze draaien niet al
leen plaatjes aan elkaar, maar
gebruiken de draaitafel ook als
instrument, bijvoorbeeld door
te scratchenOptimus en Vin
dictiv maken al enkele jaren
deel uit van Realtablist-gezel-
schap van de Belgische turnta-
DJ Lamont en DJ
Experiment
Samen met het Mechelse kun
stencentrum nOna namen La
mont en Grazzhoppa in 2003
het initiatief tot een project
waarbij een aantal turntablists
Van naam daadwerkelijk als
een orkest, m dit geval als een
bigband, zou fungeren. De eer
ste versie van DJ Grazzhoppa's
DJ Bigband, met zes man ach
ter de draaitafels, was vooral
bedoeld als experiment. Dat
slaagde met vlag en wimpel
want betrokkenen en belang
stellenden reageerden unaniem
enthousiast.
btmiddels is er een tweede edi-
le- waarbij het gezelschap
flink
ts gegroeid: twaalf dj's,
maar ook een zangeres (Moni
que Harcum), een saxofonist
(Fabrizio Cassol) en drie vj's,
die de muziek vertalen in beeld
composities.
Voor Optimus en Vindictiv was
het geen grote verrassing dat ze
mochten toetreden tot de big
band. „We kenden Grazzhoppa
en Lamont. Die zeiden bij de
eerste versie al: als dit goed
gaat, zitten jullie er de volgen
de keer ook bij. Toch is het ab
soluut een eer voor ons. We wis
ten toen al dat als het zou luk
ken, dat je dan echt iets unieks
in handen hebt."
Dat het haalbaar is om met
draaitafels een orkest te vor
men, was voor hen geen verras
sing. „Sinds 1998 hebben we al
vaker in teams gewerkt van
drie, vier mensen. Toen zagen
we al dat het mogelijk is", zegt
Vindictiv. „Nu we met zijn
twaalven zijn, kun je nog veel
meer opsplitsen. Aile instru
menten worden apart gedaan
en één melodielijn wordt soms
verdeeld over vijf muzikan
ten."
Secties
DJ Grazzhoppa's DJ Bigband
werkt daarom, net als bij een
gewoon orkest, met secties (me
lodie, bas, drums, blazers):
doorgaans vier van drie man,
die ook op verschillende delen
van het podium staan. Saxofo
nist Fabrizio Cassol zorgt er
voor dat het geheel muzikaal
klopt, vooral als het om toon
hoogte gaat. Voor de partituren
is een eigen muziekschrift ont
wikkeld, dat vooral de stand
van de pitch control op de
draaitafel, en daarmee de toon
hoogte, aangeeft.
Begin dit jaar heeft het collec
tief in drieënhalve week een
compleet repertoire ingestu
deerd. Daarin komen vrijwel al
le muziekstijlen aan bod, van
pure jazz tot harde house. „We
hebben alleen nog geen reggae-
nummer, maar dat komt nog
wel."
Ondanks de nauwe afspraken
die moeten worden gemaakt
om alle dj's in hetzelfde muzi
kale spoor te houden, is er ook
volop ruimte voor improvisa
tie. „Als je maar zorgt dat je in
je timing blijft", zegt Vindictiv.
„Je moet je partituur goed ken
nen, blijven meetellen."
Het groepsbelang staat altijd
De Zeeuwse dj's Neels Smeekens (1) en Chris Smith treden regelmatig op in het buitenland.
voorop. „Het gaat om het eind
resultaat", zegt Optimus. „Je
speelt soms heel korte stukken,
maar zonder die bijdragen zou
het nummer minder compleet
worden. Het is net als met de
triangel in een traditioneel or
kest. Je mist het toch als die er
niet is."
Hoogtepunt
De afgelopen maanden hebben
ze regelmatig opgetreden, in
België, maar ook in Duitsland
en Frankrijk. Een hoogtepunt
was het concert in het statige
operagebouw De Munt in Brus
sel, dat met een staande ovatie
werd beloond. Morgen volgt
Jazz Middelheim in Antwer
pen; later deze maand Low
lands, een van de (nog) spaarza
me keren dat de big band ook
in Nederland is te zien. „Het
zou geweldig zijn als we ook
een keer in Zeeland kunnen op
treden. Het Nazomerfestival
zou ideaal zijn."
De reacties zijn tot nu opval
lend lovend. „De show heeft
ook iets magisch. Dat merkten
we al toen we zelf gingen kij
ken naar de éerste editie: je
hoort wat er wordt gespeeld,
maar je kunt bijna niet zien
wie wat doet."
Ze leren veel door samen te spe
len. „Je wordt veel wijzer, voor
al muziektechnisch. Vooral van
Fabrizio leren we veel, maar
ook van Monique Harcum, een
Amerikaanse die op Broadway
heeft gestaan. Zij heeft allerlei
goede tips, over hoe je je bij
voorbeeld op het podium moe
ten gedragen."
In Antwerpen spelen ze morgen
samen met Aka Moon, het jazz-
foto Ruben Oreel
trio van Fabrizio Cassol, dat in
België veel aanzien heeft. „Dat
dit soort mensen samen met
ons wil optreden, zien we als
een erkenning dat we écht mu
ziek maken", zeggen Optimus
en Vindictiv. „Dat is toch waar
we jarenlang op onze zolderka
mer voor hebben geoefend."
DJ Grazzhoppa's DJ Bigband,
vrijdag 12 augustus om 19.00 uur
op Jazz Middelheim in Antwer
pen (locatie: park Den Brandt) en
zondag 21 augustus op Lowlands,
Biddinghuizen.
sitieve invloed heeft op de prijs
vorming."
Volgens hem vragen schippers
en bevrachters regelmatig naar
het bodemtarief voor een bepaal
de bestemming om het te gebrui
ken als referentie in hun onder
handelingen. Vorig jaar leverde
een vlaggenactie nog enkele tien
tallen nieuwe leden op. De laat
ste strohalm is een enquête en
een rondschrijven aan de
Noord-Zuid-sympathisanten,
waarin nieuwe leden worden ge
worven. Levert dat niets op, dan
volgt waarschijnlijk in oktober
een opheffingsvergadering. Dan
moet ook worden beslist wat er
gebeurt met de 60.000 euro, die
nog in kas is.
foto Wim Kooyman
door Rinus Antonisse
LEIDEN - Langs de Zeeuwse
kust zwemmen vaker dolfijnen
en bruinvissen. Leuk om te zien,
maar de Kustvereniging is ver
ontrust over het verschijnsel.
Hun trek naar de kustwateren is
hoogstwaarschijnlijk uit nood
geboren.
De Kustvereniging acht nader
onderzoek gewenst naar de ef
fecten van klimaatverandering,
bijvangst door visserij en onder
watergeluid. Dat iedereen blij is
over het opduiken van meer dol
fijnen en bruinvissen voor de Ne
derlandse kust, noemt de vereni
ging wrang. Temeer omdat de
zeezoogdieren bij duizenden om
komen in visnetten en hun
komst gevolg is van ongunstige
ontwikkelingen.
Er zijn aanwijzingen dat door
opwarming van de zee bij Schot
land en IJsland dierlijk plank
ton eerder tot bloei komt dan
plantaardig plankton. Dat ontre
gelt de voedselketen. Vissen die
van het plankton leven, nemen
hierdoor sterk in aantal af, even
als hun vijanden: roofvissen, zee
vogels en walvisachtigen. De
Kustvereniging vermoedt dat de
sterke afname van de kabeljauw
sinds 1999 hier ook mee te ma
ken heeft. Daarom zijn de dolfij
nen en bruinvissen gedwongen
elders nieuwe voedselbronnen
te zoeken. Eén van die plaatsen
is de zuidelijke Noordzee.
Als goed voorbeeld geldt de se
pia (zeekat), waarvoor de Ooster-
schelde een zeer belangrijke
kraamkamer is. Door het war
mer wordende klimaat kon ook
de Japanse oester in de Deltawa
teren voortwoekeren en worden
regelmatig nieuwe zuidelijke
soorten planten en dieren waar
genomen.
De toegenomen aantallen dolfij
nen en bruinvissen lopen in de
Noordzee het risico om in visnet
ten terecht te komen. Omdat het
zoogdieren zijn en ze dus naai
de oppervlakte moeten komen
om adem te halen, kunnen ze
daarbij verwondingen oplopen
en verdrinken.
Jaarlijks verdrinken zo naar
schatting 7000 bruinvissen in de
Noordzee, stelt de Kustvereni
ging. „Van de in Nederland aan
gespoelde bruinvissen is min
stens de helft gestikt in visnet
ten en omdat de dieren vaak nog
vers zijn weten we dat het in Ne
derlandse wateren gebeurd is."
Alle vissersboten van 12 meter
of langer moeten sinds kort ge
luidsapparatuur (pingers) ge
bruiken om bruinvissen weg te
houden van netten. Op grond
van onderzoek van de Leidse
Universiteit twijfelt de Kustver
eniging aan de doelmatigheid
van de nu gebruikte pingers.
Via aanvullend onderzoek wil
de vereniging, waarvan commis
saris van de koningin W. van
Gelder voorzitter is, dat zo spoe
dig mogelijk betrouwbare appa
ratuur wordt ontwikkeld en toe
gepast.
Daarnaast pleit de Kustvereni
ging voor meer onderzoek naar
de invloed van geluid onder wa
ter. Dat is de laatste jaren sterk
toegenomen, als gevolg van ma-
rinesonar, van de steeds groter
wordende schepen en van de gro
te offshore windmolens die even
veel geluid maken als zeesche
pen.
Ook het heien van windturbine-
palen in de zeebodem kan ex
treem veel geluid onder water
veroorzaken. Extreem geluid on
der water veroorzaakt bij zee
zoogdieren bloedingen in de or
ganen, stikstofbellen in de ade
ren, verandering van gedrag en
(tijdelijke) doofheid.
Dit laatste kan leiden tot de
dood, aangezien dolfijnen en
bruinvissen voor het vangen van
hun voedsel afhankelijk zijn
van geluid en hun gehoor.
MIDDELBURG - In de Gast-
huiskerk aan de Lange Delft in
Middelburg vindt op 18 augus
tus een zangavond plaats. Die
wordt georganiseerd door de
Christelijk Gereformeerde Kerk
en de Gereformeerde Kerk Vrij
gemaakt. Aanvang 19.30 uur.
door Ernst Jan Rozendaal
AXEL - Amerikaanse filmlief
hebbers kunnen kennismaken
met Het is een schone dag ge
weest en Passanten, twee
Zeeuwse films van de oorpronke-
lijk uit Axel afkomstige filmma
ker Jos de Putter. Drie gerenom
meerde filmtheaters in Amerika
vertonen in september en okto
ber een overzicht van zijn films.
Behalve van De Putter vertonen
de National Gallery of Art in
Washington, de Brooklyn Aca
demy of Music/BAMcinématek
in New York en het Pacific Film
Archive in Berkeley ook een
oeuvre-overzicht van de Neder
landse filmer Peter Delpeut. Bei
de filmmakers zullen bij de ver
toningen aanwezig zijn.
Van Delpeut draaiden al eens
films in het Amerikaanse film
huiscircuit, De Putter was eer
der vertegenwoordigd op enkele
filmfestivals. Het is de eerste
keer dat overzichten van hun
werk in de Verenigde Staten te
zien zijn. De filmtheaters presen
teren de retrospectieven van 5
september tot en met 16 okto
ber.
Van De Putter worden negen
films vertoond. In drie daarvan
speelt Zeeland een belangrijke
rol. In Het is een schone dag ge
weest (1993) volgt hij zijn
ouders tijdens het laatste oogst
jaar op de boerderij in Axel. In
Noch zijn ezel (2000) laat de
filmmaker zijn moeder een brief
voorlezen die zij, kort na het
overlijden van haar man, kreeg
van een jeugdliefde.
Passanten (2005) is De Putters
verbeelding van het gedicht
'Stoomgemaal Oosterschelde'
van Johanna Kruit uit Biggeker-
ke. Deze film is eenmaal te zien
geweest in Parijs, maar beleeft
zijn officiële premiere tijdens
het festival Film by the Sea dat
vrijdag 9 september in Vlissin-
gen begint.
door Ali Pankow
KERKWERVE - Het belooft een
bijzondere gebeurtenis te wor
den, vanavond in de ruim hon
derd jaar oude koeienstal bij ga
lerie Bellas Artes aan de Heu-
velsweg in Kerkwerve. De ver
maarde Hongaars-Nederlandse
harpiste Gwyneth Wentink
geeft daar in het kader van de se
rie stalconcerten deze zomer een
eenmalig optreden.
De stal biedt ruimte aan slechts
dertig belangstellenden. Dat
geeft de optredens op zich al een
specifiek karakter. Gwyneth
Wentink treedt normaliter al
leen op in concertzalen met hon
derden bezoekers. Dat zij bereid
is donderdag bij Bellas Artes
een intiem concert te verzorgen
heeft alles te maken met de unie
ke ambiance.
„Ik was er eerlijk gezegd zelf
een beetje beduusd van dat Gwy
neth Wentink zo spontaan heeft
gereageerd", zegt galeriehoud
ster Suzanne den Hoed. Zij en
haar echtgenoot Alex den Hoed
en hun twee kinderen namen
eind 2003 hun intrek in de voor
malige boerderij van de familie
Van Damme in de polder bij
Kerkwerve.
Wentink is in 1981 in Utrecht ge
boren als dochter van Hongaar
se en Nederlandse ouders die
zelf ook musicus zijn. Haar eer
ste harplessen volgde zij al toen
ze nog maar vijf jaar oud was.
Wentink behaalde in 2000 haar
diploma als uitvoerend musicus
aan het Utrechts Conservato
rium met de hoogst haalbare cij
fers en een onderscheiding.
Faam
Zij volgde daarna diverse mas-
terclasses bij Maria Graf, Susan
McDonald, Catherine Michel,
Andrew Laurens en Susanna
Mildonian. Wentink heeft zich
inmiddels ontwikkeld tot een
harpiste met internationale
naam en faam. Haar optredens
worden in talrijke media met su
perlatieven geroemd. In Bellas
Artes neemt zij het publiek van
af 20.30 uur mee op een muzika
le reis door de eeuwen heen.