PZC
Japanse wonden nooit geheeld
Geheimzinnigheid rond atoombunkers is nergens voor nodig
Lactie bijlagen: 0113-315680
Uy.QZC.nl
)iuu_ J, 4460 AAGoes
Lrtentie-exploitatie:
rH-en Midden-Zeeland: 0113-315520;
fivvs-Vlaanderen: 0114-372770;
Jnaal: 020-4562500.
aterdag 23 juli 2005
Ouderen moeten vaker op de fiets
Het afwasje van Aad Bruijns
Potje parkvoetbal
Op 6 augustus 1945 wierpen de Amerikanen een atoombom op Hiroshima; de stad werd weggevaagd. Schattingen over het aantal slachtoffers lopen uiteen van 100.000 tot 200.000. Inzet: Japanse kinderen bij een ruïne in het Vredespark in
Hiroshima. foto Eriko Sugita/GPD
Sadako Sasaki is de Anne
Frank van Japan. Beiden
zijn de belichaming van de on
schuld, die door oorlogsgeweld
werd vernietigd. Anne stierf in
het laatste oorlogsjaar in een
Duits concentratiekamp als
slachtoffer van de holocaust.
Sadako overleed tien jaar later
in een ziekenhuis aan de gevol
gen van de atoombom, die 60
jaar geleden boven Hiroshima
werd afgeworpen.
Anne Frank wordt altijd geassoci
eerd met haar dagboek, dat ook
op de boekenplank van miljoenen Ja
panse gezinnen staat. Sadako Saski
werd beroemd door de papieren kraan
vogels die ze vouwde; in Japan symbo
len van het leven. Het mocht haar zelf
niet baten. Sadako stierf in 1955 aan
leukemie. Ze was 12 jaar oud.
Wie een bezoek brengt aan het Vredes
park in Hiroshima kan in het museum
een foto zien. Een broos, tenger meis
je, dat ernstig de wereld in blikt. Er
moeten duizenden meisjes als Sadako
op die zesde augustus 1945 in Hiroshi
ma zijn geweest. Net zoals er duizen
den joodse meisjes als Anne Frank in
de Duitse vernietigingskampen zijn
geweest.
Sinds 6 augustus 1945 zijn er twee Hi
roshima's. Het ene is een Japanse mil
joenenstad, die in grauwheid niet on
derdoet voor andere Japanse metropo
len. Het andere Hiroshima is over de
hele wereld het codewoord geworden
voor de verwoesting die kernwapens
teweeg brerïgen.
Dit andere Hiroshima heeft zijn eigen
locatie. Het is het Vredespark, met
zijn monumenten, ruïnes en museum.
Dit park is een bedevaartsoord, waar
elk jaar op 6 augustus de slachtoffers
worden herdacht en elke keer met de
vredesduiven dezelfde boodschap de
wereld in wordt gezonden: Nooit meer
oorlog en nooit meer kernwapens.
De rest van het jaar, als de hoogwaar
digheidsbekleders minder verheven
besognes aan hun hoofd hebben,
wordt het park overspoeld door toeris
ten en schoolkinderen, de meesten in
uniform, Ze laten zich massaal foto
graferen voor een van de monumen
ten; de vingers opgestoken in het v-te-
ken.
De scholieren geven buitenlandse toe
risten soms tekeningen van padde
stoelwolken, vredesduiven en steevast
de oproep 'Peace' en 'No More Hiroshi
ma'. Je zou denken dat dit Hiroshima
in de loop der jaren, onder meer uit
piëteit tegenover de slachtoffers, een
nationaal debat over de oorlog en de
oorzaak van de vernietiging in gang
zou hebben gezet. Zelfs na 60 jaar valt
daar met de beste wil van de wereld
nauwelijks enige aanzet toe te bespeu
ren. De discussie is gestrand in het nie
mandsland tussen pacifistisch links,
dat Hiroshima ziet als een straf voor
het Japanse imperialisme, en nationa
listisch rechts, dat van boetedoening
niets wil weten.
Tientallen jaren heeft het officiële Ja
pan gezwolgen in zijn slachtofferrol.
De Bom was in die versie een meer
dan verschrikkelijke donderslag bij
heldere hemel, met Hiroshima als een
vredige open stad. Met bewoners die
op de ochtend van de zesde augustus
bezig zijn met hun dagelijkse beslom
meringen. Vader gaat naar zijn werk,
de kinderen naar school, moeder doet
de afwas. Pats, daar gooien de Ameri
kanen zomaar, zonder reden, die Bom
op de vredige routine.
Voetnoot
De Bom was een gebeurtenis die uit
haar historische verband was gelicht.
Dat Japan een van de agressors was in
de Tweede Wereldoorlog, met Duits
land en Italië deel uitmaakte van de
fascistische drie-eenheid en een ver
woestende veroveringsoorlog in Azië
had ontketend, was op zijn best een
voetnoot in de kroniek van het Grote
Japanse Lijden. Pliroshima was Ja
pans Auschwitz. Dat de stad ook een
belangrijk militair knooppunt was,
bleef onvermeld. Die versie werd tot
11 jaar geleden ook door de tentoon
stelling in het Vredesmuseum uitge
dragen. Er gingen van tijd tot tijd wel
stemmen op om de tentoonstelling
aan te passen aan meer gangbare in
zichten, maar dat stuitte altijd op ver
zet van luidruchtige en invloedrijke
ultranationalisten.
Voor hen is de Grote Aziatische Oor
log nog altijd een heroïsche onderne
ming. De geknechte Aziatische volke
ren werden door het Keizerlijke Leger
bevrijd van hun blanke onderdruk
kers. Dat is een reden tot trots, niet
tot schaamte. Dat die bevrijde volke
ren daar over het algemeen anders
over denken, wordt als onbetekenend
weggewuifd.
Een jaar voor de 50-ste herdenking
bi'ak het inzicht door dat die visie niet
meer te verkopen was. In 1995 zou de
hele wereldpers op de stoep staan en
dan zou dit slechte reclame voor de
stad en het land zijn. Sindsdien krijgt
de bezoeker van het museum de infor
matie die De Bom van een geïsoleerd
incident weer tot deel van een histo
risch proces maakt. De slachting van
Nanking uit 1936 bijvoorbeeld, waar
het Japanse leger honderdduizenden
Chinezen over de kling joeg, wordt in
Hiroshima niet langer ontkend of ge-
bagatelliseei'd tot een onbeduidend
voorval.
De herdenking van dit jaar zal onge
twijfeld ook weer de discussie doen op
rakelen of De Bom echt nodig was.
Voor de Amerikaanse president Harry
Truman, die het besluit nam om het
kernwapen te gebruiken, was de inzet
gerechtvaardigd omdat een invasie
van Japan honderdduizenden Ameri
kaanse soldaten en - in oorlogstijd na
tuurlijk minder belangrijk - miljoe
nen Japanners het leven zou kosten.
Voor andere geallieerde kopstukken,
zoals generaal Eisenhower - zeven
jaar later Trumans opvolger - waren
de bom op Hiroshima en zeker die op
Nagasaki, drie dagen later, niet nodig.
Japan was aan het einde van zijn La
tijn, de capitulatie was een kwestie
van hooguit een paar weken. Ook zon
der bom had Tokio de witte vlag gehe
sen.
Volgens veel historici was de padde
stoelwolk vooral een signaal aan de
Sovjet Unie. De Russen waren welis
waar bondgenoten, maar de ontwikke
lingen in het laatste oorlogsjaar had
den de Amerikanen en de Britten er
van overtuigd dat dit monsterverbond
zijn langste tijd had gehad. Moskou
dreigde het nieuwe totalitaire gevaar
te worden. De Bom moest de commu
nistische dictator Stalin van drieste
avonturen weerhouden.
Het is in zo'n herdenkingsjaar goed ge
bruik om te vei'gelijken hoe Duitsland
én Japan met hun oorlogsverleden om
gaan. Duitsland scoort dan altijd veel
beter dan Japan. De Duitsers hebben
zich, zeker de laatste 20 jaar, aan een
diepgaand, collectief gewetensonder
zoek onderworpen. Het relativeren
van de oorlogsmisdaden, het ontken
nen van de holocaust, het verheerlij
ken van het Duits-zijn, wordt hooguit
bedreven door een piepkleine minder
heid.
Als een Duitse politicus een oorlogs
monument ziet, gaat hij, al is het
maar figuurlijk, gelijk op de knieën.
De oorlog en de misdaden zijn door
die houding geschiedenis geworden.
Ze zijn natuurlijk niet vergeten; dat is
onmogelijk, maar ze belasten niet lan
ger Duitslands relaties met andere lan
den.
In Japan is het verleden nog altijd ac
tueel. Japanse politici mogen een aan
tal keren hun verontschuldigingen
hebben aangeboden voor de excessen
van de oorlog; de buurlanden vinden
altijd dat er een luchtje aan kleeft.
Het is waar dat die landen, China en
Korea voorop, dit vaak voor hun ei
gen minder nobele drijfvei'en misbi'ui-
ken.
Dat ligt vooral aan Japan. Het heeft
niet zoals Dxxitsland geprobeerd in het
reine te komen met zijn verleden. Ul
trarechtse nationalisten zijn geen figu
ranten, maar nog altijd hoofdx-olspe-
lers in de Japanse politiek. In school
boeken worden Japanse oorlogsmisda
den nog immer onder het tapijt ge
veegd. Als een Japanse politicus al
een ooxiogsmonument bezoekt, gaat
hij naar de Yasukunitempel in Tokio,
waar niet alleen Japans oorlogsdoden,
maar ook zware oorlogsmisdadigex's
worden geëerd.
Zolang voor de buitenwereld niet dui
delijk is wat Japans ware gezicht is,
Hiroshima of Yasukuni, zal het verle
den Japan altijd blijven achtervolgen.
Peter van Nuijsenburg
den zijn als er wat gebeurde; de Amex'ika-
nen hadden de opdracht om het terrein met
alle middelen te^beschermen.
Soms was er stampij, als vredesactivisten
tegen de bommen te hoop liepen: dan vlo
gen helikopters over, blaften waakhonden
achter de hoge hekken, stonden bluskanon-
nen klaar en hief de ME de wapenstok.
Oefendorpje
In 't Harde is de nucleair site nog onge
schonden. De bunkers zijn weggemoffeld
op het Artillerie Schietkamp (ASK). Aan de
omheining staan borden: 'Schietterrein -
Levensgevaarlijk' met afbeeldingen van
herdershonden. De lege bunkers worden af
en toe gebxaiikt als 'oefendorpje' om solda
ten voor vx-edesmissies te trainen in ge-
weldsbeheersing.
'Rondkijken? Dat kan', x-oept het ministerie
van Defensie aanvankelijk welwillend.
Maar uiteindelijk mag het toch niet. De
Amerikanen zijn beducht voor dit soox-t be
langstelling, klinkt het op het ministei'ie.
Weliswaar zijn deze bunkers buiten ge
bruik, maar in andere delen van de wereld
zijn ze wel operationeel en hebben ze dezelf
de lay-out. Waarom zou je iemand op 'n
idee brengen?
O.k., dan maar een kijkje bij de bunkers
zónder militaire begeleider. Het atoomdoip
lijkt op een combinatie van het IJzex-en Gor
dijn en de Alcatraz-gevangenis. Overal
staan mosgroene containers ('Propei'ty US
Army'). Na twee foto's stopt al een auto van
de marechaussee. De papieren worden inge
nomen, een deemoedige tocht voor px'o-
ces-verbaal op het bureau volgt. Dertig eu
ro de man 'wegens het zonder recht bevin
den op grond waarvan toegang op blijkbare
foto Tom van Dijke/GPD
wijze was verboden'. De fotograaf moet
zijn reeds gemaakte foto's onder toeziend
oog moet wissen. Hij boft - vindt de mare
chaussee, het had ook een boete kunnen
worden 'wegens fotograferen van geheime
militaire objecten'.
Onzin, die geheimzinnigheid, zegt Hans
Kx-istensen vanuit Washington. Hij is (kri
tisch) kei'nwapenexpert van de Natural Re
sources Defence Coimcil, een vooraanstaan
de natxxurorganisatie: „Soms zijn zaken
van veertig jaren geleden nog geheim. Niet
omdat het zin heeft om het geheim te hand
haven, maar omdat de autoriteiten ooit heb
ben besloten dat atoomtaken geheim zijn.
IxTelevant in dit geval, want van deze gene
ratie bunkers is de lay-out overal gewij
zigd. In de afgelopen jaren is de veiligheid
zo aangeschexpt dat ze niet meer vergelijk
baar zijn."
Argumenten temeer om deze bunkers in 't
Harde dan maar te bewaren voor het nage
slacht, als monument, als waarschuwing of
wat dan ook. Ronald Vrolijk van Fox-ten nl
(een club die zich beijvert voor het bewaren
van militair ex-fgoed) pleit er voor. Maar
zelfs bij het Nedex-lands Artillei'ie Museum
hebben ze er weinig oren naar. De site ligt
te ver op militair terx-ein, zegt manager
Paul van Bx-akel. En de Amex-ikanen blijven
nog jaren de baas in dit kleine stukje Hol
land ter grootte van twee voetbalvelden.
Vreemd genoeg herinnert in zijn museum
niets aan de nucleaire dagen: de collectie
stopt in 1950 en door de bezuinigingen
komt er voorlopig ook geen aandacht voor.
Ook in sociaal opzicht is weinig beklijfd
van de nucleaire jax-en, zegt hij. „Nadat de
Amerikanen in 1992 hier de deur dicht de
den, heeft de provincie eens onderzocht of
er hier nog militairen waren blijven han
gen. Dat was niet zo, integx-ex-en, daar de
den ze niet aan, ze woonden altijd op een
kluitje. En waren afstandelijk, óók in het
dagelijkse werk, hoor ik de militairen hier
nog wel eens zeggen. Zelfs op kerstkaartni
veau zijn er geen contacten meer."
Volkel
Liggen er dan helemaal geen nucleaire bom
men meer in Nedexland? Jazeker, minstens
tien. Ze liggen op vliegbasis Volkel
(Noord-Brabant) en dankzij de 'Freedom of
Irxformation Act' in de VS (vergelijkbaar
met onze eigen Wet Openbaarheid van Be-
stuur) zijn type en aantal gemakkelijk te
achterhalen. Het zijn B61-5-bommen, van
350,4 kilo per stuk en met een explosieve
kracht van zeker 50 kiloton (vier keer de Hi-
roshima-bom). Beheer en bewaking van de
bommen doet het Amerikaanse 752ste Mu
nitions Support Squadi'on. Ook bij parate
stx-aaljagereenheden in Kleine Brögel (Bel
gië) liggen tien B61's en op de Duitse bases
Büchel en Rammstein nog eens 45. Kernwa-
penexpert Hans Kx-istensen zegt dat de Na-
vo de Ixand licht met afspraken voor de ont
wapening. Zo zouden er nog 480 atoomwa
pens in Europa liggen, tweemaal zoveel als
afgesproken.
Jelle Boonstra
