We leven
tussen twee
werelden
PZC
Frau Antje is een vrolijke en enthousiaste jonge vrouw
Polen willen
zoveel mogelijk
werken
zaterdag 16 juli 2005
Schone natte onderbroeken
liggen in de mand, klaar
om aan de lijn droog te wappe
ren. Een baklucht waaiert
vluchtig over het terras, waar
een jonge vrouw ontwaakt uit
haar boek als het gerammel van
bestek klinkt. De kerkklok van
Wolphaartsdijk luidt met zes
slagen de vroege avond in. Het
is etenstijd in hotel Royal. Na
een dag fysieke arbeid lusten
de Poolse gasten het vlees wel
Ook in Zeeland duiken steeds meer
Poolse nummerborden op.
foto Koen Suyk/ANP
Even is er verwarring. Met han
den en voeten maakt een man
duidelijk dat hij iemand gaat halen.
Op de bar 'speelt een kleine kleuren
televisie. Een satelliettuner stuurt
het sneeuwerige signaal en krakeri
ge geluid van de Poolse omroep
door. Gebiologeerd staart een kalen
de veertiger onderuit gezakt in een
stoel naar het scherm. Hij geeft een
vriendelijk knikje. Maar hij be
spaart zich de moeite iets te zeggen.
Van zijn gezicht valt af te lezen dat
het vandaag vroeg dag was en dat
zijn lijf het even heeft gehad.
Aleksandra Jaloszynska (22) daaren
tegen stapt vief de 'huiskamer' bin
nen. Ze is de enige die een woordje
Engels spreekt en wel wil praten. De
anderen twijfelen en spreken haar
in het Pools toe. Ze glimlacht, wuift
een enkel bezwaar weg, sust wat en
gaat er rustig bij zitten.
In het hotel verblijven afwisselend
tussen de veertig en vijftig Polen,
die naar Zeeland zijn gekomen om
er aan het werk te gaan. Eigenaar
van het hotel is uitzendbureau Euro
contract Zeeland van Robin Kaspers
en Jack Goense. „Een gespeciali
seerd selectie- en wervingsbureau
werft de Polen en zorgt voor vervoer
naar Nederland. Wij verzorgen de
huisvesting, het vervoer in Zeeland,
de verzekeringen en zo nodig een
werkvergunning. Ook kunnen men
sen bij ons terecht als ze vragen of
problemen hebben. Het selectiebu
reau is belangrijk, omdat we geen
problemen willen met mensen die
hier illegaal zijn. Dat is ons dus ook
nog nooit gebeurd."
Eurocontract Zeeland heeft 200
plaatsen in Zeeland beschikbaar: be
halve het hotel in Wolphaartsdijk,
beschikt het bureau ook over een
pension in Ovezande, vakantiehuis
jes en woningen in andere dorpen.
„Meer contractanten kunnen we
niet aan, omdat we niet meer huis
vesting hebben."
Op de parkeerplaats verklappen de
kentekenplaten van een stuk of tien
Aleksandra Jaloszynska: „Sommige mannen missen hun vrouw en kinderen
zo erg dat ze aan de drank gaan." foto Dirk-Jan Gjeltema.
Hotel Royal in Wolphaartsdijk; een lik verf zou geen kwaad kunnen.
foto Willem Mieras
auto's de nationaliteit van de hotel
gasten. De auto's zien er een beetje
uit zoals het "hotel: wat vervallen,
hier en daar een kreuk en een deuk.
Een lik verf zou het hotel in elk ge
val geen kwaad kunnen.
Maar de Polen zijn er blij mee, zegt
Jaloszynska. Ze geeft toe: het is mis
schien niet de meest ideale slaap
plaats, maar wel gratis. „Mits de gas
ten niet meer dan een euro of vijf
per uur aan loon in hun zak steken.
Maar de mensen vieren hier geen va
kantie", vertelt ze in redelijk
vloeiend Engels.
„Sorry hoor, maar hier hoort een si
garet bij." Ze haalt een pakje uit
haar achterzak, grist er een saffie
uit en jaagt er de brand in.
„De mensen zijn hier om geld te ver
dienen", steekt ze van wal. „De
meeste komen uit het zuiden van Po
len, hebben geen cent te makken en
zoeken hun heil in Nederland. Niet
dat ze het zo leuk vinden om maan
den van huis te zijn. Ze zien het als
enige mogelijkheid om nog iets te
verdienen."
Ze reizen niet op de bonnefooi naar
Nederland. „In Polen zoeken de
meesten contact met uitzendbu
reaus. Soms gaat het contact via par
ticuliere bemiddelaars en moet er
wel 100 euro voor worden betaald."
Meestal verblijven de Polen tijdelijk
in Nederland, „Degenen die ook een
Duits paspoort hebben, hoeven geen
werkvergunning aan te vragen. Die
komen meestal voor een maand of
drie werken, gaan een maand terug
naar Polen om vrouw en kinderen te
zien. Sommigen hebben in Polen
ook nog werk, anderen gebruiken de
tijd daar om de kranten te lezen en
weer een beetje bij te komen. Daar
na gaan ze weer naar Nederland om
geld te verdienen."
Eenvoudig
De uitzendbureaus zorgen voor
werk en onderdak, vertelt Jaloszyns
ka. „Zij bepalen waar we werken.
Dat kan overal zijn. Meestal in de
agrarische sector, maar soms ook
sorteerwerk of het schoonmaken bij
mensen thuis. Eenvoudig werk dus."
Volgens Joloszynska krijgen ze van
het uitzendbureau tussen de vijf en
zes euro per uur betaald. Directeur
Kaspers spreekt dat tegen. „De Po
len krijgen gewoon het cao-loon."
Jaloszynska zegt dat het een 'leven
is tussen twee landen'. „Tussen twee
werelden eigenlijk. Om zoveel moge
lijk voor thuis over te houden, leven
de mensen zo zuinig mogelijk. Ik
weet dat er van zestig euro per week
rondkomen. Vergeet daarbij niet dat
mensen met hun mobieltje nogal
eens naar huis willen bellen en ook
gewoon boodschappen doen."
Met de dorpsbewoners zoeken de Po
len zo min mogelijk contact. „Goed
kope werkers gedragen zich niet als
een koning", geeft ze als verklaring.
„De dorpsbewoners zijn buitenge
woon aardig. De Nederlanders op
het werk ook. Maar toch merk je een
verschil. Sommige mensen zien ons
toch als goedkope werkers en kijken
ons met scheve ogen aan."
Starend naar de grond. „We zijn
hier om geld te verdienen. Na een
dag werken ben je het zat. Je eet,
doucht, kijkt televisie, praat met el
kaar en gaat naar bed. Het is de vol
gende ochtend weer vroeg op. Boven
dien is de taal een probleem. Nie
mand spreekt Nederlands, dus con
tact leggen met anderen gaat nauwe
lijks."
Maar al zouden ze willen en kunnen,
dan hebben ze er ook weinig tijd
voor, weet de Poolse die zelf in de
glastuinbouw werkt. „Veel tijd heb
ben de mensen ook niet. Het ligt er
aan wat voor werk iemand doet,
maar de een begint om zes uur, de
ander om zeven of acht uur. Werkda
gen duren gemiddeld tussen de ne
gen en twaalf uur. Veel werken er
ook nog eens zes dagen in de week
om maar zoveel mogelijk geld te ver
dienen."
In de'anderhalve dag die overblijft,
maken de Polen uitjes, gaan ze eens
naar een feestje, naar het strand of
naar de kerk. De Polen gaan niet
naar de dorpskerk, maar reizen naar
Goes of Vlissingen. Om de twee we
ken komt een Poolse priester vanuit
Rotterdam over naar Zeeland. „Hij
is voor ons een steun en toeverlaat.
Niet alleen voor het beleven van ons
katholieke geloof. Maar ook voor
het leren van de Nederlandse taal.
We kunnen bij hem terecht met pro
blemen of gewoon, als we het even
moeilijk hebben."
Ze slikt, drukt haar peuk uit en
blaast diep uit. „Sommige mannen
missen hun vrouw en kinderen zo
erg dat ze aan de drank gaan. Niet
omdat ze het willen. Ze hebben het
nodig om hun verdriet te weg te drin
ken."
Problemen met de buurt zijn er niet,
melden de gemeente Goes, maar bo
venal ook de bewoners zelf. „Soms
staat de muziek wel eens wat te
hard, maar dat lossen we dan ook
op."
De directe buurman van het hotel,
M. Phernambuq is blij met zijn bu
ren. „Ze groeten allemaal even net
jes en ik heb nooit problemen met
ze. Er wordt altijd zo negatief over
Polen gedaan. Maar ik zie dat ze
hard werken, voor naar onze begrip
pen weinig geld. Maar zij zijn er blij
mee."
Jeffrey Kutterink
Oost-Europeanen dringen meer en
meer door tot de Zeeuwse arbeids
markt. Aanvankelijk alleen nog in de
agrarische sector, maar steeds vaker ook
in de bouw. In het hele land werken naar
schatting tussen 35.000 en 50.000
Oost-Europeanen. Hoeveel in Zeeland is
niet bekend; duidelijk is wel dat het er
minstens enkele honderden zijn.
De meesten werken in de landr en tuin
bouw. Weinig Oost-Europeanen zijn di
rect in dienst bij werkgevers. Detache-
rings- en uitzendbureaus zijn doorgaans
de weg om een plek op de Nederlandse ar
beidsmarkt te verwerven. Een klein deel
laat zich als zelfstandige zonder perso
neel bij de Kamer van Koophandel in
schrijven. Ze geven op dat ze een loon- of
klussenbedrijf beginnen en gaan vervol
gens aan de slag in de (land)bouw door
zich te verhuren. Een maas in de wet. Zo
omzeilen ze de procedures waarlangs een
werkvergunning moet worden aange
vraagd.
Bij de Kamer van Koophandel Zeeland
hebben zich dit jaar tot dusver 26 Oost-
Europeanen ingeschreven als zelfstandi
ge zonder personeel. „De hausse verwach
ten we weer tegen september", zegt
woordvoerder Mark Volleman.
De Kamer van Koophandel trok eind sep
tember vorig jaar aan de bel. Massaal
meldden zich Polen, luidde het bericht.
Was het toen nog de agrarische sector,
steeds meer is er een verschuiving zicht
baar naar de bouw en in iets mindere ma
te de horeca.
FNV Bouw weet dat ook en houdt de ont
wikkelingen daarom nauwlettend in de
gaten. Vakbondsbestuurder Bert Roes:
„Er moet onderscheid worden gemaakt
tussen Polen met en zonder een Duits pas
poort. Polen met een dubbele nationali
teit mogen zich vrij door Europa bewe
gen en hebben geen werkvergunning no
dig. Polen met enkel een Pools paspoort
hebben dat wel."
Arbeidsvoorwaarden
Hoeveel mensen de wet omzeilen door
zich als zelfstandige zonder personeel te
verhuren is niet duidelijk. „We gaan als
vakbond niet over de vraag wie in Neder
land wel of niet mogen verblijven. Die dis
cussie gaan we dus ook niet aan. Waar
het ons wel om gaat is dat voor deze men
sen dezelfde arbeidsvoorwaarden gelden
als voor alle andere werknemers in de
bouw. We hebben in de bouw-cao afspra
ken gemaakt. Die moeten ook gelden
voor mensen die niet direct onder de cao
vallen. Daar hebben we het met het uit-
zendwezen over gehad. Verder vinden we
het noodzakelijk dat ook de Oost-Europe
anen de veiligheidsvoorschriften begrij
pen en toepassen, dat de huisvesting gere
geld is en dat er goed met de mensen kan
worden gecommuniceerd."
De lonen vormen een probleem, aldus
Roes. „Nederlandse bouwvakkers verdie
nen 33 tot 34 euro per uur. Buitenlandse
werknemers krijgen tussen de 22 en 25 eu
ro per uur. Met concurrentie op lonen
zijn we niet blij: ze doen allemaal hetzelf
de werk, dus moeten ze ook gelijk be
taald krijgen. Toch zie je de druk op de
lonen groter worden, waardoor Neder
landse bouwvakkers niet aan de slag kun
nen.
Ook de werktijden staan onder druk. „Po
len willen zoveel mogelijk werken in de
tijd dat ze in Nederland zijn. Je merkt
dat werkgevers daar gevoelig voor zijn."
Er valt voor werkgevers geld te verdie
nen, stelt Roes vast. „Ze gaan er verschil
lend mee om. Er is een grote groep die
geen gedonder wil en alles keurig regelt.
Er zijn ook werkgevers die niet willen we
ten waar iemand vandaan komt en hoe de
zaken zijn georganiseerd. Als iemand te
gen een relatief laag loon lang wil wer
ken is dat geen probleem. Dat speelt met
name in de wereld van de onderaanne
mers. Dan moet je denken aan metsel
werk, steigerbouw, schilders en de parti
culiere markt met kleine verbouwingen
en dergelijke."
Een werkgever die geen lid is van een
werkgeversvereniging, hoeft zich niet
aan de cao te houden. Maar als cao-bepa
lingen 'algemeen verbindend' verklaard
zijn voor de hele bedrijfstak, dan moeten
ongeorganiseerde werkgevers zich daar
aan houden. „Doordat de bouw-cao niet
algemeen verbindend is verklaard, ont
staat er ruimte om te rotzooien. Dat is
een van de zaken waarop we ons als vak
bond voor inzetten om bij de politiek ge
daan te krijgen."
Het enige echte kaasmeisje van Nederland:
Madeleen Driessen.
foto Michael Abels/GPD
Unilever heeft het Zeeuws Meisje, de
kaasindustrie koestert haar eigen am
bassadrice: Frau Antje. Ze heeft een eigen
magazine, een eigen website
(www.antje.de) en duizenden fans in Duits
land. Maar wie is de vrouw achter Frau
Antje? Madeleen Driessen, het enige echte
kaasmeisje van Nederland-
Nee, ze is niet in kostuum en loopt ook niet
op klompen. Op deze zomerse, maar enigs
zins bewolkte dag zet ze haar tanden in een
broodje kaassalade. „Ik ben gek op kaas.
Kaas verveelt gewoon nooit, maar er zijn
ook zoveel verschillende soorten", vertelt
de blondine.
Ze heeft het druk, was net nog in gesprek
met een televisieverslaggever van een Duit
se televisiezender en straks heeft ze een af
spraak op boerderij Zeilzicht in Zuidscher
mer voor een programma van de KRO. Als
Frau Antje is ze met enige regelmaat te zien
op de Duitse televisiezender. In Nederland
is ze bekender als presentatrice van het life-
styleprogramma Mijn platteland op RTL5,
waarin ze elke week een bekende Nederlan
der bezoekt die op het platteland woont.
Ze is net terug uit New York. „Daar was ik
gewoon als mezelf", lacht ze, terwijl ze ver
telt ietwat last te hebben van een jetlag.
Hoewel dat niet aan haar is te zien, want
haar ogen stralen en lachrimpeltjes verra
den dat ze een vrolijk karakter heeft.
„Madeleen is Antje en Antje is Madeleen.
Madeleen is een vrouw van net 33 jaar die
natuurkunde heeft gestudeerd in Utrecht,
als voorlichter op de universiteit heeft ge
werkt en als tekstschrijver voor Ook dat
nog en Onderweg naar morgen. Ik begon
met presenteren bij de regionale televisie
zender Noordwest TV." Een behoorlijk cur
riculum vitae, waar haar loopbaan als Frau
Antje nog aan moet worden toegevoegd. Ze
is inmiddels haar zesde jaar ingegaan als
kaasambassadrice. „Ik ben uitgekozen via
een castingbureau. Ze zochten een Hol
lands gezicht en meer wist ik niet. Toen be
kend werd dat ze een nieuwe Frau Antje
zochten, werd ik alleen maar enthousiaster,
want dan gaat het tenminste echt om iets."
Duitse markt
Frau Antje is bedacht voor de Duitse
markt. „Ik ben gewend om in het Duits
over Antje te praten en moet nu dus even
omschakelen naar het Nederlands. In Ne
derland heb ik weinig bezigheden als Frau
Antje en ben ik ook lang niet zo bekend. In
Duitsland heb ik een Antje-magazine, een
website en bestaat er ook een Frau
Antje-gala. Ik krijg ook altijd heel veel fan
mail. Ik kreeg zelfs eens een enthousiaste
mail van een vrouw die haar dochter naar
mij vernoemde, Antje dus."
Wie denkt dat Frau Antje alleen maar voor
de camera hoeft te lachen, heeft het mis.
„Frau Antje is een vrolijk, enthousiast, sym
pathiek, jong en fris meisje. Het is geen ster
die ver boven de mensen staat, maar eerder
een vriendin. Ze is toegankelijk voor ieder
een. Ze gaat ook met haar tijd mee, want ze
is een moderne, jonge vrouw. Ze is wel tra
ditioneel, maar niet ouderwets."
Madeleen Driessen kan zich erg vinden in
Frau Antje. „We lijken op elkaar, maar dat
komt ook doordat ik zelf veel over haar heb
te zeggen. Laat ik zeggen dat de ideeën Ma
deleen zijn en die zijn goed toe te passen op
Antje. Zo heb ik Antje al op stelten laten lo
pen, op een hoovercraft laten zitten en la
ten skaten. Toen astronaut André Kuipers
vorig jaar op Kazachstan landde, heb ik
zelf geregeld dat ik hem daar als Frau
Antje zou opwachten, Dat was een kans®
ik niet zomaar voorbij kon laten gaan en
ook zelf leuk vond om te doen. Ik vind hel
wel prettig dat ik op eigen initiatief zulke
dingen mag regelen. Dat maakt de hele
Frau Antje ook leuk."
Antje slokt niet zoveel tijd op d
geen tijd meer heeft voor andere dingen
„Antje is er altijd tussendoor en het iseen
baan die ik goed kan combineren met W
platteland. Het is soms wel eens jammer
dat ik niets op mijn vakgebied doe, maai
door vrienden en vriendinnen van de uni
versiteit blijf ik toch aan wetenschap ver
bonden."
Nanska van de L»
foto Willem Mieras
