Bloem krijgt graag bezoek
Boeren nooit
stille 'ezete
De weegster rende heen en weer
Nieuwe raadkaart
19
^EK\
ONDERWEG
dinsdag 12 juli 2005
De boeren zitte in 't labbe-
rint en dat a jaeren an een
stik en ze motte werkelijk van
aolles uut ulder gat kraauwe om
d'r oad boven waeter 't ouwen,
al is dat meêr een uutdrukking
die op visboeren slaèt. Oewel
mie aol die regen kan het ok de
lanboeren betreffe.
De boeren ligge d'r glad uut.
Dat is nie alleêne een kwestie
van priezen en overvloed, mae
ok eên van pee er, zöa ze dat te
genwoordig zegge. Kiek, a je be
kend en rieke bin, dan j'n óöp
vrienden, mae wor je minder in
getal en een bitje een zwakke
groep, dan bin je a gauw de ge
pikte veugel. Mae oe verander je
dat?
Ooit was je naeste buur, je nae-
ste boer of andersom. En daè is
in de loop der eêuwen vee in ver
anderd. De boeren bin eêst uut
de stad verdreve en laeter ok
uut de durpen. Waè ei je noe
nog oeven die a midden op 't
durp ligge en nog volop in be-
drief bin. Die bin d'r gewoon nie
mï.
De volgende stap is dan dat de
mensen aolmae minder gae wete
van het boerebedrief. De ouwe-
re generaties bin d'r nog
eênigszins mie groat 'ebrocht,
mae de jeugd weet van toeten
noch blaezen. Zelfs m'n eigen
kind stoeng a, toen at 'n een jaer
of zesse was, mie groate ögen te
kieken toen a me een moderne
stal bezochte. Ze were an 't mel
ken. Ze? Dat weet ik eigenlijk
nie, wan het was een robot en 'k
weet nie of a 't geslacht daèvan
is vast'esteld. De melk liep deur
een deurzichtige buze naè een
tank. Die ao d'r even op staè 1de-
ke en toen vroeg 'n: „Vaoder,
vuile ze noe die koeien of vuile
ze noe die tank?" A plattelands-
guus a zoiets ge vraege, dan is 't
eigenlijk a te laete.
Straetbeeld
Het boerebedrief is uut het
straetbeeld verdwene en zacht-
jesan ok uut de gedachten van
de mensen. Melk kom uut de fa
briek, vleês roept gin enkele ge
dachte mï op an beêst en doad
en de band tussen peeën en een
klontje suker is eêrder een on
derwerp voe een doctoraal scrip
tie, dan at het vanzelfsprekend
is. A de boeren dus steun willen
van de burgers mot 'r dus eêl
wat verandere. De leste jaeren
ze dat goed deur en van aolle
kanten probere ze dan ok om
het imago, je gezicht zöas een an
der dat ziet, te verbeteren en teg-
lieke een centje bie te verdie
nen.
In Zeêuws-Vlaanderen een
stel boeren ulder krachten 'ebun-
deld en die lokke noe toeristen
mie tochten deur het boereland
compleet mie aeventuurlijke op
drachten en natuurlijk ok mie
goed eten en drienken d'r bie.
Op Noord-Beveland komt 'r een
brouwerieë voe Emelissebier,
dat a van echte Noord-Beveland-
se geeste glebrouwe wordt.
Speelboerderieën bin in trek en
het stikt van de minicampings.
Ok is 't a een jaer of wat in de
mode om akkerranden in te
zaaien mie een mix van blomme-
zaed, zóda je om dezen tied her
en der fleurige zoomen kriegt
langs lappen terve of peeën.
Eêst was dat gesubsidieerd, mae
dat is t'r wee a of en noe ka je as
particulier zó'n zööme adoptere.
Noe bin ik zelf nog op'evoed mie
de wetenschap dat aolles dat a
gin pee of petaote is, vuulte is
en in de weg staèt. 'k Zou m'n
adoptiekindje dus eêst es lekker
ge wieë. Verlöpig bin 'k daè dan
ok nog nie an toe. Het is ok a
meugelijk om koeien te adopte
ren. Je betaelt een bedragje per
koeie en d'n boer zurgt a die
koeie buten lopt in plekke van
een eêlen dag binnen, omdat dat
goedkoper is. Deur die adoptie
verfraai je 't landschap en com
penseer je het stikje derving van
inkomsten.
Vadder ei je nog zelfplukbedrie-
ven, boeren mie een hooihotel,
een wienkeltje, weidegolfterrei-
nen, oeven daè a ze bed en
breakfast verzurge, meewerk'
oeven, zurgboerderieën enzo-
voort. Ik gelöve nie a d'r nog
boeren bin die alleêne van d'r
bedrief kunne leve. Het sterkste
voorbeeld en misschien ok wè
het varstgaende is het initiatief
van een boer'echtpaer uut
Noord-Beveland. Die starte eên
dezer daegen mie een boerdeêl.
Eêst dee ze logies mie ontbijt,
mae noe zette ze een volgende
stap: het boerdeêl. Dat is ok lo
gies mie ontbijt, mae dan mag je
nest de boerinne ligge of nest
d'n boer. Dat ang van je voor
keur of.
Je mot 'r as boer'echtpaer wat
voe over mae lucratief is het.
Nog voe a het geopend is,
ströme de reserveringen binnen.
Ze bin eigenlijk a stilletjes op
zoek naè een twidde boer'echt
paer om de vraege bie 't ouwen.
Ik d'r óöge verwachtingen
van. D'investeringen bin laege
en d'opbriengsten utermaete
goed. 't Za nie lank mï dure of je
ziet overaol borden mie
'boerdeêl' an de weg, an'evuld
mie romantische naemen as 't
Werme nist, Plumendieke, Lae-
kenzicht, de Bedstede, H(o)ere-
boer, Thea for two, Agria Eroti
ca of Kontjeboord.
Kortom, eindelijk een alterna
tief dat a zeker ok subsidie ver
dient van Vitaal Platteland.
Daè mag vee kritiek weze op de
boeren, mae stille ze nooit 'eze
te en ligge straks dus ok nie mï.
Kiek voe d'officiële openienge
van 't boerdeêl, het adres, tie-
den en priezen mae es op
www.dnboerop.enn el.
Engel Reinhoudt
Wie in deze tijd van het
jaar een korte wande
ling in de tuin maakt, komt
al gauw tien verschillende
insecten tegen. Maar het
kunnen er ook honderd zijn,
zeker als er veel verschillen
de bloemen bloeien. Veel in
secten zijn afhankelijk van
bloemen voor hun voedsel
of dat van hun larven. Maar
het is natuurlijk ook anders
om: veel planten zijn voor
de bestuiving aangewezen
op insecten en als die zou
den ontbreken zouden ze
binnen de kortste keren uit
sterven.
Dat laatste merk je soms als
je een wilde plant in een
potje binnenshuis zet om het
voort te kweken. De eerste gene
ratie gaat het nog wel goed,
maar naarmate het experiment
langer duurt, wordt de vitaliteit
minder en na enkele generaties
worden er geen levensvatbare
zaden meer geproduceerd.
Kruisbestuiving is voor veel
planten een noodzaak.
Welke bloembezoekers kun je
zoal in de tuin verwachten? Het
zijn er teveel om op te noemen:
bijen, wespen, zweefvliegen,
vlinders, mieren, maar ook bij
voorbeeld wantsen, kevers en ci
caden zijn actieve bloembezoe
kers.
Onder de bloembezoekers zijn
specialisten en generalisten. Ge
neralisten zijn soorten die op
een scala aan verschillende gast-
heerplanten kunnen voorko
men. Onze bekende honingbij is
er een mooi voorbeeld van.
Maar het feit dat dergelijke ge
neralisten zich op allerlei bloe
men kunnen voeden, wil nog
niet zeggen dat ze zich niet spe
cialiseren. Als een bepaalde
voedselbron overvloedig voor
handen is, wordt die in principe
ook het meest bezocht. Voor een
efficiënte manier van foerage-
ren moet ook een bij die op aller
lei planten leeft zich tijdelijk
specialiseren. Iedere bloem
vergt namelijk zijn eigen aan
pak om stuifmeel en nectar te
bemachtigen en het zou verspil
ling van energie betekenen als
een insect niet een bepaalde spe
cialisatie aan de dag legde.
Maar generalisten kunnen in
principe switchen zodra een an
dere plant meer te bieden heeft.
En dat ligt voor specialisten
heel anders.
Als je alles bij elkaar optelt, is
er waarschijnlijk maar een klei
ne minderheid van de wilde
planten waar geen gespeciali
seerde insecten op voorkomen.
Maar er zijn wel grote verschil
len. Uiteenlopende planten als
bijvoorbeeld zeeaster, wilg, dis
tel en look (uienfamilie) tellen
een heel scala aan specialisten.
Eiken spannen de kroon: van de
honderden insecten die op eiken
leven zijn er - alleen al in Neder
land - meer dan vijftig die voor
hun voortbestaan op eiken aan
voor morgen (13 juli) een excur
sie georganiseerd in het Ver
dronken Land van Saeftinge.
Vertrekpunt: bezoekerscentrum
aan de Emmaweg 4 bij
Nieuw-Namen (0114-633110).
Vertrektijd: 13.30 uur. Kosten:
5,-, kinderen van 10 tot 16
2,50, donateurs HZL gratis.
Het Zeeuwse Landschap houdt
morgen (13 juli) een excursie in
de Verdronken Zwarte Polder
bij Nieuwvliet-Bad. De wande
ling begint om 19.30 uur bij het
parkeerterrein tegenover Fritu-
ra 't Gemaal, aan de Zeedijk bij
Nieuwvliet-Bad. Kosten: 2,-,
kinderen tot 16 jaar 1,-, dona
teurs HZL gratis.
Het Zeeuws Biologisch Museum
in Oostkapelle houdt morgena
vond (13 juli) samen met Staats
bosbeheer een nachtexcursie in
natuurgebied De Manteling. De
wandeling begint om 22.30 uur.
Kosten: €2,- voor volwassenen
en €1,- voor kinderen. Reserve
ren 0118-582620.
Donderdag (14 juli) wordt in na
tuurgebied Het Zwin een excur
sie gehouden onder leiding van
een gids van Het Zeeuwse Land
schap. De wandeling door dit
duingebied begint om 10.00 uur
bij het bezoekerscentrum aan
de Gerrit van Hoekestraat 2,
tussen Retranchement en Cad-
zand-Bad. Kosten: 3,50, kinde
ren tot 16 jaar 2,-, donateurs
HZL gratis.
Het Zeeuws Biologisch Museum
in Oostkapelle heeft voor zon-
Stichting Het Zeeuwse Land
schap (HZL) houdt van
avond en volgende week dins
dagavond (19 juli) een excursie
in duingebied Oranjezon, tus
sen Oostkapelle en Vrouwenpol
der. De wandeling begint beide
keren om 19.15 uur. Vertrek
punt is bij de entree van het ge
bied, aan een zijweg van de Ko
ningin Emmaweg 22. Kosten:
€2,- voor volwassenen en €1,-
voor kinderen tot 16 jaar, dona
teurs HZL gratis.
Het Zeeuwse Landschap heeft
dag 17 juli de activiteit 'Hap ik
heb je' georganiseerd. Deelne
mers aan de excursie gaan met
een gids mee op ontdekkings
tocht door de heemtuin en kij
ken welke dieren zich tegoed
doen aan de planten. De excur
sie begint om 11.00. Kosten zijn
€5,25 voor volwassenen en
€3,70 voor kinderen (incl. be
zoek aan de tentoonstelling
'Klapperende kaken'). Aanmel
den via 0118-582620.
IVN houdt maandag (18 juli)
een excursie door het Nollebos
en langs de duinen en zeedijk
bij Vlissingen. Vertrek is om
19.30 uur op de boulevard bij
het begin van de Nolledijk. Kos
ten €1,20 voor volwassenen en
€0,50 voor kinderen. Meer infor
matie: 0118-470187.
De gele halve maanzwever op een bloeiende ui.
gewezen zijn. Niet toevallig is
dat het vaak soorten zijn die in
massavegetaties voorkomen,
waar de meeste specialisten op
leven. Eik kan omvangrijke bos
sen domineren en zeeaster kan
uitgestrekte schorren helemaal
geel of paars kleuren. Ook wil
gen en distels zijn soorten die in
grote massa's groeien.
Intrigerendst
Het intrigerendst zijn de insec
ten die gespecialiseerd zijn op
planten die maar in bescheiden
aantal voorkomen. Zo leeft op
de wilde reseda het resedamas-
kerbijtje. Maar de plant komt zo
verspreid voor dat het lang geen
automatisme is dat de bij ver
schijnt waar de plant aanwezig
is. Het is bij ons een zeldzame
soort. Hetzelfde geldt voor de
knautiabij. Uitgebreid onder
zoek op vrijwel alle knautiag-
roeiplaatsen in Zeeland leverde
uiteindelijk één enkele plek op
waar de knautiabij op zijn voed
selplant vloog.
Ook de familie van de zweefvlie
gen kent specialisten. Op beren
klauw leeft het wollige gitje en
op helmkruid het bosgitje. Helm
kruid is in de meeste delen van
-Zeeland maar zeer mondjes
maat te vinden en meestal
slechts met enkele planten bij
elkaar. Het is bijna onvoorstel
baar dat je op een paar planten
dan toch het bosgitje vindt, zo
als onlangs bij Den Inkel in
Kruiningen. Het dier vloog op
een groeiplaats van een stuk of
vijf bloeiende helmkruidplan-
ten, terwijl er verderop kilome
ters in de omgeving geen helm
kruid te bespeuren viel.
Specialisatie
Het risico van strikte specialisa
tie is duidelijk. Als het met een
plant slecht gaat, lijdt ook de ge
specialiseerde bezoeker daaron
der, en andersom. Maar ook het
voordeel van specialisatie is hel
der. Insect en plant raken zoda
nig op elkaar ingespeeld dat er
een perfecte samenwerking ont
staat die in principe voor allebei
gunstig uitpakt.
Als een insect gespecialiseerd is,
wil dat niet zeggen dat het nooit
een andere bloem bezoekt. Ge-
foto Chiel Jacobusse
specialiseerde bijen verzamelen
stuifmeel voor de larven op één
enkele soort of familie, maar
voor het drinken van nectar kie
zen ze vaak allerlei andere bloe
men. Zo ook de zweefvliegen.
De eitjes worden gelegd op een
plant, waarvan de larve in het
inwendige leeft. Maar de zweef
vlieg zelf kan allerlei andere
soorten bezoeken.
Intussen blijft het één van de
leukste onderdelen van de veld-
biologie om naar gespecialiseer
de soorten te zoeken. Je gaat ge
richt op zoek naar een soort die
je alleen uit de boekjes kent, en
in heel veel gevallen levert het
zoeken nog resultaat op ook.
Chiel Jacobusse
4
Op de raadkaart van vorige
week staat 's-Heer Arends-
kerke als plaatsaanduiding ge
noemd. In de buurtschap Einde-
wege willen ze daar niks van we
ten. Het is namelijk de Spoor
straat in hun woonplaats die is
gefotografeerd.
W. Hoogerland uit de Spoor
straat vindt dat Eindewege ook
geen buurtschap genoemd mag
worden. „We beschikken over
een plaatsnaambord blauw met
witte letters, terwijl een buurt
schap een wit bord met zwarte
letters heeft." Ze geeft aan dat
Eindewege heus zo klein niet is.
„We liggen verborgen achter
het industrieterrein en door
gaand binnendoor naar Wol-
phaartsdijk kom je door de
Arendstraat. Ingeklemd tussen
de sporen ligt de Spoorstraat,
een zeer rustige straat. Helaas
lijkt de huidige straat in niets
meer op die van de raadkaart.
De prachtige bomen zijn er niet
meer, de weegbrug, rechts, be
staat ook niet meer, maar een
herkenningspunt is zeker de mo
len en in de verte de daken van
de huizen van de Spoorstraat."
M. J. Meulbroek uit Oostburg
schrijft dat het gaat om de krui
sing Arendstraat-Spoorstraat.
„Men ziet de korenmolen, de
weegbrug en het huis dat later
bewoond werd door de families
Bakker en Kloet. Ik ben er gebo
ren in 1939 in het voormalige
stationskoffiehuis l'Esperance,
dat later tot woonhuis ver
bouwd is. Hier heeft mijn va
der, Jan Meulbroek, gewoond
tot 1985. De buurman heette Ja
cobus van Hekke en later was
het de familie Goedegebure."
Heel wat inzenders herkennen
de twee in klederdracht gehul
de dames en het meisje op de
raadkaart, al worden voor de
rechter vrouw wel verschillende
namen genoemd (Pietje en Ma
rie). I. Dellebeke-Kole meldt
dat het om haar overgrootmoe
der Johanna van de Vreugde, ge
boren Verrijzer (links), en haar
dochter Pietje gaat. Het meisje
is dochter Jo.
„Johanna woonde in de wacht
post bij de spoorwegovergang
en zij was weegster op de weeg
brug, waarvan een hoekje op de
foto te zien is en van de weeg
brug die aan de andere zijde
van het spoor was gelegen. Te
vens moesten zij of haar man
(die aan het spoor was) de spoor
bomen dichtdraaien bij nade
ring van een trein, waarbij dan
een bel werd geluid. Haar bij
naam was dan ook Jewanna van
der Beider."
P. Maat-Dieleman uit Terneu-
zen herinnert zich van vakan
ties dat, vooral tijdens de bieten
campagne, de tante die de weeg
bruggen bediende, veel heen en
weer moest rennen. „De spoor
bomen waren nog handbedie
ning."
Ook op de molen Nooitgedacht
wordt door verschillende inzen
ders gewezen. Een ronde, ste
nen stellingmolen, waarvoor de
eerste steen is gelegd door Dirk
Meulenburg op 3 juni 1872,
weet C. P. Fase uit Sint-Anna-
land. „Cees Dorst, de zoon van
de laatste beroepsmolenaar,
laat de molen regelmatig
draaien." De molen kwam in de
plaats van een exemplaar dat in
1872 afbrandde, voegt D. E. Tol
lenaar uit Terneuzen eraan toe.
In 1988 is een geslaagde restau
ratie uitgevoerd en nu is de mo
len eigendom van een stichting.
C. F. Stevense uit Middelburg
maakt duidelijk dat de naam
Eindewege letterlijk bedoeld is.
„Aan het einde van de weg lag
het vaarwater het Schenge,
waar het Ankeveer was gesi
tueerd, een haven met beurt
vaart naar Goes, Middelburg en
Vlissingen. Door verzanding
van het Schenge werd het veer
in 1873 opgeheven."
Nieuw leven ontstond door de
aanleg van de spoorlijn: er
kwam een goederenstation en
later ook een tussenstation voor
passagiers. Van lieverlede werd
een buurtschap gevormd, aldus
Stevense. Eindewege hoorde
met de buurtschappen Graszo
de, Knaphof en Terlucht tot de
gemeente 's-Heer Arendskerke
en is sinds 1970 bij Goes.
Rinus Antonisse
De winnaars van de waardebon
nen zijn: P. D. Roelands, Goes,
W. Goedhart, Arnemuiden en J.
Tholenaar, 's-Heer Arendsker
ke.
Weer een sfeerfoto van een oude haven uit de col
lectie van Hans Lindenbergh. Om welke haven
(plaats) gaat het? Nadere bijzonderheden over de
schepen en de situatie toen en nu zijn van harte
welkom.
Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag
16 juli worden gestuurd naar: Redactie PZC Bui
tengebied, postbus 31, 4460 AA Goes; fax
0113-315669; e-mail redactie@pzc.nl.
Drie waardebonnen worden verdeeld onder inzen
ders van een goede oplossing.
