Het ouwe wijf mot plat!
Het is beangstigend om daar alleen te zijn
Cuba heeft meer
te bieden dan
Buena Vista
Jan Akkerman,
wondergitarist
29
woensdag 29 juni 2005
Hij was de oprichter, orkest
leider en initiator' van de
Buena Vista Social Club. Maar
hij heeft ook een modernere Cu
baanse band op de been met jon
ge muzikanten: Afro Cuban All
Stars. Er is net een cd - Step For
ward - verschenenen: hij staat
op het North Sea Jazz Festival.
„Jonge muzikanten moeten een
kans hebben. Die Buena Vi
sta-mannen als Ibrahim Ferrer,
Compay Secundo en Pio Leiva
zijn ook ooit 25 jaar oud ge
weest."
Als de foto is genomen, de si
gaar brandt en er een espresso
voor zijn neus staat, vertelt
Juan de Marcos Gonzalez Carde-
naz, zoals hij voluit heet, met
passie over de Buena Vista So
cial Club, en over Step For
ward, de nieuwe cd van de Afro
Cuban All Stars op zijn eigen
nieuwe label. Het idee erachter
Juan de Marcos
is hetzelfde als bij zijn andere
platen. De overwaardering van
Amerikaanse muziek was hem
heel lang een doorn in het oog.
Hij had zich ten doel gesteld de
Cubaanse muziek terug te zet
ten op de kaart.
Hij deed dat in eerste instantie
door de oprichting van de Bue
na Vista Social Club, waarin de
oude Cubaanse helden van vroe
ger bij elkaar waren gebracht
om traditionele Cubaanse mu
ziek te spelen. En daarnaast be
dacht hij de Afro Cuban All
Stars waarin de nieuwe Cubaan
se generatie zich mengt met de
oudere.
En we weten inmiddels hoe po
pulair de Buena Vista Social
Club is geworden. „Miljoenen
exemplaren van verkocht", zegt
hij grijnzend.
Misverstand
En wij maar denken dat de 'Bue-
no Vista' een project was van Ry
Cooder. Dat misverstand wil hij
wel even uit de wereld helpen.
„Plet was mijn project, mijn mu
ziek, ik heb de muzikanten bij el
kaar gezocht, ik heb de arrange
menten gemaakt en ik was de or
kestleider. Ry Cooder was door
de platenmaatschappij gecon
tracteerd om mee te doen, sa
men met een stel Afrikaanse mu
zikanten.
Maar die Afrikanen zijn vanwe
ge visumproblemen nooit geko
men. In de film van Wim Wen-
ders over de Buena Vista Social
Club lijkt de rol van Ry Cooder
veel groter. Maar laat ik er dit
over zeggen: die film was fictie.
Wim Wenders is een goede
vriend van Ry Cooder. Daarom
heeft hij de film zo gemaakt dat
het lijkt alsof het allemaal al
leen maar ideeën van Cooder
zijn."
„Het is niet zo gemakkelijk om
een stel oude mannen bij elkaar
te zetten. Ik heb er heel veel ge
sprekken voor moeten voeren.
Niet met de mannen zelf, nee,
platenmaatschappijen zagen er
weinig heil in. Niemand wilde
het risico nemen van een plaat
met tachtig-jarigen. Ruben Gon
zalez was de jongste, hij was 77
jaar toen we opnamen. Maar ik
heb ervoor gestreden dat die
plaat er kwam. Als een homma
ge aan traditionele Cubaanse
muziek, aan de helden van vroe
ger. Mijn vader was zanger in
het orkest van Arsenio Rodri-
quez, een van de populairste Cu
baanse orkesten in de jaren veer
tig en vijftig. Al die beroemde
muzikanten kende ik al van
kinds af aan. Ze kwamen bij ons
over de vloer: Pio Leiva, Ibra
him Ferrer, Compay Secundo
waren huisvrienden, collega's
van mijn vader. En de gedachte
achter de Buena Vista Social
Club was een hommage aan
mijn vader, die in 1990 is gestor
ven."
Diversiteit
Dat 'Buena Vista' zo groot is ge
worden, verbaast hem niets.
Maar echt toekomst heeft zo'n
band met oude baasjes natuur
lijk niet, dat besefte hij wel toen
hij eraan begon.
En inmiddels zijn er al vier van
de originele bezetting overle
den. De Afro Cuban All Stars
heeft hij opgericht om te laten
horen dat Cuba veel meer te bie
den heeft dan Buena Vista en
daarom is hij nu ook een nieuw
eigen label begonnen.
„Ik wil de diversiteit van Cu
baanse muziek laten horen. En
dat moet je natuurlijk doen met
jonge muzikanten. Oog voor de
helden van vroeger is goed,
maar je moet niet vergeten dat
Pio Leiva, Ibrahim Ferrer, Com
pay Secundo en Ruban Gonza
lez ook 25 jaar oud zijn ge
weest."
In Cuba is Juan de Marcos door
zijn Buena Vista-project een
soort van nationale held. Eentje
met bijbehorende faciliteiten.
Normaal moet elke inwoner van
Cuba voor elke buitenlandse
reis een visum aanvragen. De
Marcos niet.
Hij krijgt elk jaar een visum
waarmee hij onbeperkt zijn ge
boorteland in en uit kan vlie
gen.
..Ik heb een huis in Mexico en
een in Londen. Maar ik heb ook
een woning in Cuba. Dat blijft
mijn belangrijkste adres. Want
de platen blijf ik in Cuba opne
men. De instelling is er anders,
de muzikanten zijn anders. De
muziek die ik wil maken, kun je
alleen maar in Cuba opnemen."
Ton Ouwehand
.luan de Marcos de Afro Cuban All
Stars, North Sea Jazz Festival, Sta-
tenhal, 10 juli (16.30 uur).
Juan de Marcos
zwart-wit. Grofgebekt. De taal
van de steiger, maar gouden han
den. En een heel klein hart je.
Want de dochters Laurie (10) en
Anne (11) zijn 'de kroon op mijn
werk'. En dat meent hij nog ook.
Hij speelde met de groten der
aarde. Van B.B. King tot Paco
de Lucia. Maar die grote namen
willen ook allemaal mét Akker
man spelen. Zelfs de onaantast
bare flamencogrootmeester Pa-
co de Lucia keek even benieuwd
op na een virtuoze solo van Jan.
Smid
Hij had op vijfjarige leeftijd al
een gitaar in handen. Kocht zijn
eerste jankijzer op het Waterloo-
plein en leerde de eerste akkoor
den van een smid op de stoep
voor zijn huis op de Raam
gracht. Rijzende gitaarster met
Brainbox en Focus. Belandde
daarna in een experimenteersta
dium. Zoop als een tempelier en
reed zich bijna dood. Dikke
down na de ups. „Ik heb de dop
op de fles gedaan omdat er te
veel geesten uitkwamen."
De Volendamse Marian hielp
hem er weer bovenop. „Door
haar ben ik weer gitaar gaan
spelen. Echt spelen. Niet dat ge-
klooi. Ik speel nu alweer jaren
vanuit het plezier om te spelen."
Jan Akkerman woont in Volen-
dam, leeft en doet als een Volen-
dammer, maar praat de taal van
de stad. „Laatst mijn dochter
aan de telefoon toen ik in Enge
land zat. Plat Volendams. Man,
ik verstond er geen moer van."
Grote mond. Weer zwart-wit.
Maar zijn dochters zijn zijn al
les. Zorgen voor de kleur in het
leven. Voor K3 op de radio als
ze naar Frankrijk rijden, met
Jantje Smit als toetje. En ze heb
ben wat van pa geërfd. Laurie
speelt op haar gitaar al licks
van Jan. „En Anne is helemaal
strontmuzikaal. Die hoorde de
'Mondscheinsonate' van Beetho
ven op een gameboy. Haalde een
boek met klassiek voor kindei'en
zijn. Dat is mijn kracht. Ik houd
van de schoonheid van de zwar
te muziek die er door de witten
is uitgekloot. De Spaanse pas
sie. Maar er moet ook structuur
en vorm in worden gegoten. Zo,
dat klinkt wel mooi hè." Vette
lach.
Jan Akkerman speelde op 'het'
festival van Montreux, in
Sint-Petersburg om de basis te
leggen voor een soort North Sea
uit de bibliotheek en na een
week speelde ze het... Mijn bek
viel open."
Maar niet onder de indruk van
een Gouden Harp. „Ik ga daar
echt niet beter of slechter van
spelen. Ik zie zo'n onderschei
ding ook als een waardering
voor de fans van mijn gitaar
spel. Dit is niet de kroon op
mijn werk. Dat zijn mijn doch
ters. Klinkt heel boerenlullig,
maar zo is het wel."
Django Reinhardt is zijn grote
inspirator. Maar ook flamenco,
klassiek en jazz. „Ik leg verban
den tussen jazz, klassiek en
rock-'n-roll die er niet lijken te
Festival in Rusland, op het
St.-Joseph international guitar
festival in Missouri en binnen
kort weer op internationale gi
taarfestivals in Spanje en Enge
land en weer Sint-Petersburg.
Solo. Hij kan wereldwijd spe
len. Gitaarfans genoeg.
Maar heeft het niet op middel-
maatfabrieken van grote mu-
ziekbureaus.
„En daarom blijf ik kleine zelf
standige. Dan is het soms moei
lijk om boekingskantoren te vin
den in het buitenland. Maar ik
moet niet klagen. Gewoon lek
ker spelen en de kinderen groot
zien worden. Bovendien, ik heb
ook geen zin meer om twintig
uur in het vliegtuig te zitten.
Straks doe ik weer een theater
tournee met 'Fromage a trois'.
Echt waar. Drie kaaskoppen.
Fromage a quatre klinkt niet,
maai- we zijn met z'n vieren.
Heerlijk, mijn eigen band. Dat
vind ik eigenlijk het lekkerste
spelen."
Spieren kneden
Zenuwachtig voor een optre
den? Nee nooit. Maar voor het
optreden moet Marian wel een
tijdje in zijn linkerarm knijpen.
Spieren kneden. En hij kan uren
voor een optreden met de gitaar
op schpot zitten. Lick na lick.
En tussendoor niet weggaan om
te eten, zoals andere artiesten.
„Voor een optreden moet ik
vooral voeling houden met mijn
instrument. En in de zaal is het
een zaak tussen mij en het pu
bliek. Het publiek en de muze
zijn vrouwen. En die moeten ge
woon plat!"
Gitaar spelen. Iedere dag gitaar
spelen. Voeling met het instru
ment. Helemaal voor zichzelf
rond middernacht. Fles wijn op
tafel, gitaar op schoot en dan de
vingers het werk laten doen.
„Speel ik opeens klassieke stuk
ken van vroeger. Hé, dat dat er
nog in zat. Rolt er zomaar het
ene na het andere thema uit
mijn gitaar."
Rien Floris
Jan Akkerman, North Sea Jazz Festi
val, Paul Acket Paviljoen, 9 juli,
(20.30 uur)
foto Ella Tilgenkamp/GPD
s hij de beste gitarist van
Nederland? Vast wel.
Want wie heeft er wereld-
prijzen van Melody Maker (af
zichtelijk stuk plexiglas) en
een Gouden Harp (echt
goud!) van Conamus in het
dressoir staan? Jan Akker
man wel. Speelt van Barcelo
na tot Sint-Petersburg. En
volgende week op het North
Sea Jazz festival. Het dak er
af, want de gitarist belooft
die jazzfreaks wat
rock-'n-roll te leren. „Geen
gepiel of gefrutsel. Het ouwe
wijf mot plat!"
30™EDITION THE HAGUE
Jan Akkerman. Wondergita
rist die in 1973 werd verko
zen tot 'beste gitarist ter we
reld'. Speelde de sterren van de
hemel met de Cellar rockers,
Hunters, Brainbox en Focus.
Schrijf niet alles op wat Jan
zegt. Want dat komt niet door
de censuur. Jan denkt
Jan Akkerman: „Ik heb de dop op de fles gedaan omdat er te veel geesten uitkwamen."
(Ta twintig jaar is Keith Jarrett voor het
N eerst weer terug met zijn trio voor een
eciaal concert voor het dertigste North
ia Jazz Festival. Maar vraag de Horowitz
ffl de jazz niet hoe hij het vindt om terug
zijn. Goed, hij wil dan voor die ene keer
el een interview, maar dan wel serieuze
lagen svp. De Maestro wil, net als aan de
iano, vooral het diepe in.
fith Jarrett is een fenomeen in de jazz.
at zijn trio kan hij op een ongeëvenaarde
anier de standards van de jazz spelen. Al
an aan de piano heeft hij marathonlange
'oconcerten opgenomen, zoals het legen-
irische Köln-concert, dat tot de meest ver-
«hte jazzplaten ooit behoort. Daar is hij
i goeroe, in extatische vervoering achter
vleugel. Ineengedoken boven de toetsen,
as staand boven zijn kruk, bijna orgas-
f ch meekreunend met zijn muziek.
Trett geldt als een lastig mens. Een Neder-
i "dse journalist stelde hem per telefoon
agen die hem niet bevielen en Jarrett leg-
rie haak er gewoon op. Werd er teveel ge
est in de zaal dan legde Jarrett de boel
at: 'En nu met z'n allen even uithoesten.'
terviews geeft hij zelden. Maar okay,
'or dit speciale North Sea Jazz-concert
aakt hij een uitzondering. Maar zijn ma-
ager heeft wel laten weten dat de onder-
ager de carrière van Jarrett goed hoorde
Keith Jarrett, de Horowitz van de jazz
foto Ken Franckling/GPD
te kennen evenals diens laatste dubbel-so-
lo-cd, Radiance.
Tijd voor een reis naar de oude boerderij
waar hij in New Jersey woont is er niet
meer als de Maestro toezegt, dus dan maar
een telefoongesprek. Het worden vijftig mi
nuten praten die veel minder beladen zijn
dan je tevoren zou denken. Met hier en
daar zelfs een lachje. En met dezelfde
bijna-zelfspot die hij ooit in 1993 in het Am
sterdamse Concertgebouw tentoonspreidde
toen er na de pauze opeens een hoest uit de
zaal klonk. Jarrett had net zijn handen bo
ven het klavier. De zaal bevroor hoorbaar.
Jarrett keek op en zei met een kleine glim
lach: 'Ah, you know my reputation.' Waar
op de zaal met een bevrijdende lach reageer
de als een schoolklas die geen straf van de
meester heeft gekregen.
De pianist in vrijheid achter de vleugel, als
een soort mystieke ontvanger. Geen plan,
geen program, geen akkoordenschema's,
geen vast tonaal centrum. „Het heeft alle
maal te maken met de dag van de week, de
condities om je heen, het hotel, je voedsel,
het weer. Hoe je dat allemaal ondergaat is
een deel van jouw voorbereidingen om vrij
te zijn vóór een concert",' zegt Jarrett.
„Maar het is bijna onmogelijk om te be
schrijven. Sommige dingen kun je controle
ren, andere niet. Ik probeer voor een optre
den uit de gevarenzone te blijven."
„Zo'n concert is een gevaar op zichzelf. En
ja natuurlijk is er angst, ja, dat is het goede
woord. Het is beangstigend, daar alleen. En
eenzaam. Soms zou je willen dat er daar ie
mand bij je was. Als ik studenten had en
die zouden willen doen wat ik doe, dan zou
ik zeggen: 'Bereid je erop voor dat je de he
le tijd bang bent'."
Zijn vrouw Rose Anne waarschuwde hem
toen hij na de periode waarin hij leed aan
het chronisch vermoeidheidssyndroom
weer begon. ;,Het vraagt enorm veel ener
gie, bijna onmogelijk op je 59ste. Maar dat
was het eigenlijk al op mijn dertigste. Elke
keer als je eraan begint moet je naïef zijn.
Onbevreesd en naïef tegelijk."
Ooit zei hij tegen een verslaggever van Der
Spiegel dat ze die opnames van dal legenda-
Keith Jarrett
rische Köln concert beter konden vernieti
gen. Zat alleen maar in de weg. Jarrett be
aamt het nog steeds. „Het is net als iets dat
je dertig jaar geleden gezegd hebt. Je moet
wel oerstom zijn, nooit je kamer uit ge
weest, nooit iets geleerd hebben, wil je het
na dertig jaar nog met jezelf eens zou zijn.
Dat bedoelde ik. Mijn cd Radiance is wat
dat betreft een manifest. Ik denk niet dat
die muziek tijdgebonden is, zal verdwijnen.
Ik wilde dat gevoel over mijn opnames niet
meer hebben. Toen ik ze ben gaan terugluis
teren, wist ik niet meer wat er op stond. En
ik had ook geen favoriet stuk.. Want als ik
dat nü had gehad, zou het over twintig jaar
onwaar zijn. Ik geloof dat dit anders is dan
ik ooit met mijn werk heb meegemaakt."
Soundcheck
In Den Haag speelt Keith Jarrett samen
met bassist Gary Peacock en drummer Jack
de Johnette. Jarrett: „We weten nooit wat
we gaan spelen. In het algemeen spelen we
jazz-standards. Maar het hangt af van de
soundcheck, van de akoestiek van een zaal.
'Inside Out' in Londen werd een vrije spi
raal van klank omdat het geluid in die hal
te slecht was om iets te spelen dat heel pre
cies was en ook zo gehoord moest worden.
In het vliegtuig ga ik wel eens naar Jack toe
en zeg wat ik denk dat er in een concert
gaat gebeuren. Maar als het idee op het to
neel bij de soundcheck niet werkt, dan ra
ken we het niet meer aan."
Zijn trio is al sinds begin jaren tachtig sa
men en het wordt steeds beter, vindt Jar
rett.
„Het is nu elke keer als een soort reünie.
We spelen niet het hele jaar samen, alleen
in de grote zomertoumees. Dus alles blijft
fris. Er zijn maar een handjevol nummers
die je als trio altijd wilt blijven spelen. Om
dat ze steeds anders kunnen zijn. Gary Pea
cock was verbaasd toen hij hoorde dat ik al
le teksten van die standardnummers ken.
Daardoor heb je een concept, begrijp je wat
de sleutelzinnen zijn, waar iemand zijn lief
de kwijt raakt, waar de ontknoping zit. Die
standards zijn het prisma waardoor je ons
kunt ervaren. Daarom spelen we die oude
bekenden nog steeds. De wereld is zo gek
geworden dat je geen platencontract meer
krijgt als je geen eigen nummer schrijft. En
hoeveel mensen schrijven werk dat de moei
te waard is?"
Eén zo'n cd met standards neemt een specia
le plaats in binnen Jarretts werk, The melo
dy at night with you. Alleen aan de piano
klinkt hij verbazend simpel en breekbaar.
Jarrett: „Ik had toen dat 'chronic fatigue
syndrome'. Ik kon de deur niet uit en het
was Kerstmis. Ik had geen cadeautje voor
mijn vrouw. Dus ik heb het toen alleen in
mijn studio thuis opgenomen. Elke keer een
stukje, want meer kun je dan niet opbren
gen. En het daarna ingepakt als een kerstca
deautje."
Bert Jansma
Keith Jarrett, Gary Peacock, Jack de Johnette
Special 30th anniversary concert. North. Sea Jazz
Festival, PW A-zaal, 6 juli (20.00 uur).
