>zc
Water is de bron van het leven
Het 'nee-gevoel' leren herkennen
Vrijblijvend experiment op doek
biedt ruimte voor nieuwe ideeën
Iteun voor proef
innendijkse
ilte teelten
I
(unst
Amerikaanse professor in Zeeland
Toekomst fietsroute LF 13 onzeker
Man aangereden door bestelbus
Leefbaarheid Heinkenszand
Weerbaar
nrBen Jansen
IDDELBURG - De teelt van
ekraal krijgt steun van Gede-
iteerde Staten. Met subsidies
flr de aanleg van een proef-
ld en voor teelttechnische be-
Iciding wil de provincie de
oductie van zeekraal, en ande-
zilte gewassen, zoals zeeaster
imsoren), zeekool en asperge
inuleren.
[proef wordt uitgevoerd door
Poleij uit Kruiningen, die al
[en zeekraal snijdt en uit
snknjk importeert. Hij heeft
[afgelopen jaren geëxperimen-
trd met de teelt van zeekraal
ieen klein stukje grond. De re-
jiaten zijn hoopgevend. Poley
ide proef daarom uitbreiden,
[provincie draagt met 10.000
io bij in de aanlegkosten van
5proefveld. Een zelfde bedrag
beschikbaar gesteld voor teelt-
chnisch onderzoek, dat zal
orden verricht onder leiding
ineen deskundige van het Ne-
jrlands Instituut voor Visserij-
perzoek in Yerseke.
dei] heeft een stuk grond ach-
t de Westerscheldedijk bij
iuiningen ingericht voor de
gkraalteelt. Hij heeft er grond
gegraven om het brakwater-
al te verhogen, in het wild ver
melde zeekraal met zaad ver
leid en lichtdoorlatend plas-
i aangebracht om de kieming
B het zaad te vervroegen. De
aultaten zijn veelbelovend,
»ar nauwgezette metingen
p tot nu toe niet verricht. Die
p wel nodig om inzicht te krij
gt in de teelttechnische om-
indigheden die aan het ver-
pwen van zeekraal en andere
Ste gewassen te pas komen,
bar de mening van GS kan de
Kit van zouttolerante en zout-
jnnende gewassen een goede
iomstenbron vormen voor een
[perkt aantal Zeeuwse boeren,
litis Poleijs plan om zijn proef-
srein te vergroten. Met behulp
is lasertechnologie worden
schillende hoogten aange-
pcht, zodat duidelijk wordt
i* nat het voor de zilte gewas-
bmoet zijn. Ook kan worden
aeken welke behoefte zee-
pal en andere planten hebben
E bemesting. De proef duurt
jtl september 2007.
Studente Ruth van Andel aan het werk aan haar mixed media-doek. foto Peter Nicolai
door Anita Tournois
LAMSWAARDE - De tuin van
bet pandje Achterstraat 7 in
Lamswaarde bood de afgelo
pen dagen een levendige aan
blik. Het vormde van donder
dag tot en met maandag het do
mein van zeven studenten van
de Hogeschool voor de Kun
sten van Utrecht. Ze waren
daar uitgenodigd door hun le
raar en kunstschilder Servaas
Roelandse. Het resultaat is de
bomende weken te bekijken.
Roelandse: „Ik geef les aan de-
te tweedejaars studenten, rich
ting theatervormgeving, vlak
ke werkvormen, zoals schilde
ren en modeltekenen. Om het
jaar af te sluiten, leek het me
interessant om te zien of veran
dering van omgeving verrassin
gen zou opleveren. Hier wer
ken ze in een totaal andere
sfeer. Er worden ook andere
materialen aangeboden. Boven
dien is er het sociale aspect, al
les is vrij, ze hoeven niets te
doen, er wordt voor hen ge
zorgd. Zo kunnen ze zich puur
concentreren op het kunstzinni
ge vlak en komen er misschien
spontaan ideeën en gedachten
bovendrijven. Het intensief
met elkaar omgaan is een ande
re waardevolle factor."
Gezichten
Het is nog vroeg in de morgen,
de loomheid van de warmte en
de afgelopen nacht is nog voel
baar en de woordelijke commu
nicatie blijft beperkt. Maar her
en der worden ezels opgesteld.
Doeken en papieren vellen wor
den neergezet of -gelegd. In
veel werken zijn vormen van
gezichten herkenbaar. Waar
schijnlijk hebben ze de ander
beter leren kennen en vormt
het gezicht daarom een inspira
tiebron.
Het materiaal waarmee ge
werkt wordt, is divers. Er zijn
schilderijen in acryl, waarin
structuur is aangebracht met
zand gemengd met cement,
naast een aantal linosneden.
De zinderende hitte heeft het
werken niet echt belemmerd.
In de kamer hangt er zelfs een
schilderij dat al af is. Het is
een abstracte mixed media van
Ruth. „Het is wel erg warm ge
weest de afgelopen dagen. Ik
ben blij dat het nu even wat
minder is. Toch vind ik het
heel leuk om te doen."
Geen prestatiedruk
De andere studenten, met bij
zondere namen als Morach en
Thiadmer, beamen de fijne
sfeer. „Alles is hier heel ont
spannen. Er moet niets. Er is
geen prestatiedruk, want er
moet niets af, zoals op school.
En je hebt tijd om andere din
gen uit te proberen."
„Alle klaargekomen werken
blijven hier en worden geëxpo
seerd. Wie geïnteresseerd is,
kan komen kijken", zegt Roe
landse, die afkomstig is uit Oos
terhout en anderhalf jaar gele
den in Lamswaarde is neerge
streken.
„Het is mijn bedopling hier in
de toekomst een galerie te creë
ren, maar dit duurt nog wel
even. We waren en zijn nog be
zig met de verbouwing van dit
huisje."
Expositiewerken van studenten
van de Hogeschool voor de Kun
sten van Utrechtl/m eind augus
tus, Achterstraat 7 in Lamswaar
de.
woensdag 29 juni 2005
MIDDELBURG - De vooraanstaande Amerikaanse pro
fessor D. Brinkley gaat in het voorjaar 2006 aan het
Roosevelt Study Center (RSC) onderzoek doen naar het
natuurbeschermingsbeleid van president Theodore Roose
velt. Brinkley is in Amerika bekend door zijn vele boeken
en televisieoptredens.
Dat onderzoek wordt mogelijk dankzij een onder
zoeksplaats die volgend jaar aan het RSC wordt
ingesteld. Die plaats wordt betaald door de Konink
lijke Nederlandse Academie van Wetenschappen en
Dow Benelux. Daarmee wordt het mogelijk dat Ame
rikaanse wetenschappers in Middelburg bij het Roose
velt Study Center vier maanden werken aan een
boekproject of artikel voor een gerenommeerd vaktijd
schrift.
Daarnaast is de bedoeling dat de gastonderzoekers lezin
gen geven aan Nederlandse universiteiten en aan de uni
versiteit van Gent.
MIDDELBURG - De toekomst van de landelijke fiets
route LF 13 tussen Middelburg en Venlo is onzeker.
De provincie is wel bereid een aanpassing en actua
lisering van de inmiddels tien jaar oude fietsroute te sub
sidiëren met maximaal 26.275 euro, maar stelt daarbij
als voorwaarde dat de gemeenten bijdragen aan het on
derhoud.
Tot nu toe is de organisatie achter de LF-routes, de stich
ting Landelijk Fietsplatform, er echter niet in geslaagd
tot een akkoord te komen met de meeste gemeenten. Die
zien het niet als hun taak om het onderhoud van landelij
ke fietsroutes mee te bekostigen.
De provincie heeft het fietsplatform nu uitstel verleend
tot eind 2006 om alsnog tot overeenstemming te komen
met de gemeenten. Anders vervalt ook de provinciale bij
drage.
MIDDELHARNIS - Een vijftigjarige bestuurder van een
bestelbus met aanhanger uit Hoedekenskerke heeft maan
dag in Middelhamis een 36-jarige voetganger aangere
den.
Het slachtoffer stond bij het winkelgebied aan het Bene
den Zandpad met de bestuurder van de bestelbus te pra
ten over de werkzaamheden die daar ter plaatse worden
uitgevoerd.
Toen de bestelbus nadien wegreed, werd de 36-jarige
Eindhovenaar geschept door de achteropkomende aan
hangwagen. Hij is met hoofdletsel overgebracht naar het
ziekenhuis in Dirksland.
HEINKENSZAND - De dorpsraad van Heinkens
zand krijgt eenmalig van de provincie een subsidie van
4580 euro voor het uitvoeren van een leefbaarheidsonder-
zoek in het dorp.
De provincie geeft deze steun, omdat zij het idee steunt
de bevolking bij de ontwikkeling van het landelijk gebied
te betrekken. De inwoners van Heinkenszand zullen di
rect bij het onderzoek betrokken worden. De studie moet
leiden tot een 'goed plan voor de leefbaarheid van het
dorp'.
door Rolf Bosboom
GOES - Een blik door het raam
van de Goese kadewoning is al
voldoende om nieuwsgierig te ra
ken. Wat normaal de woonka
mer is, blijkt nu een kleine gale
rie te zijn, met als blikvanger
een enorme fuik. Ook is een
soort hoepelrok zichtbaar, ter
wijl in de kamer nog enkele
voorwerpen staan en hangen die
niet direct te duiden zijn.
De tentoonstelling, Erotiek on
der de baleinen, is gemaakt door
Ingrid van de Linde (Goes,
1959). Zij heeft voor het eerst
haar woonkamer als gelegen
heidsgalerie ingericht, in het ka
der van de zomertentoonstelling
HandelWandel. „Het was fijn
om het een keer dicht bij me te
houden. Dat past precies bij de
fase waarin ik nu zit. Ik voel dit
werk als een afronding van het
voorgaande, maar ook als een
voortraject van een nieuwe pe
riode."
Van de Lindes werk groeit orga
nisch, associatief, waardoor ach
teraf een veelheid aan betekenis
sen en invloeden valt aan te wij
zen. Vanwege de zomertentoon
stelling ging ze deze keer uit
van de vishandel, omdat nabij
haar woning ooit de kreukels
werden verhandeld.
Op de Vlasmarkt is op een wo
ning, De Welie geheten, een af
beelding te zien van een paling
fuik van wilgentenen, ofwel een
welie. Dat bracht haar op het
idee een variant daarop te ma
ken, ook met wilgentenen. Een
open welie is echter ook het
kruisloze ondergoed dat eertijds
onder het boerengoed werd ge
dragen. Weel doet Van de Linde
verder vooral denken aan het
water. „Dat is het universele
symbool van zuiverheid en
.vi-uchtbaarheid. Water is de
bron van het leven. Daaruit ont
staat de noodzaak van mijn crea
ties."
Vruchtbaarheid
Alle elementen komen in haar
huis bij elkaar, met onder meer
foto's van visvangst in Birma, af
beeldingen van vruchtbaarheids
symbolen en onderwerpen die
daarmee verband houden. De be
langstelling voor de symbolen
wordt vooral gevoed door haar
reizen naar India, waar ze re
cent nog drie maanden verbleef
en dagelijks vruchtbaarheidsri
tuelen in de Ganges van dichtbij
meemaakte.
Stoepa's
Van de Linde maakte verder een
crinoline, een kledingstuk dat in
de negentiende eeuw werd ge
dragen en waarin een kruisloze
broek hangt.
De vorm van een crinoline doet
Van de Linde denken aan stoe
pa's, de boeddhistische heilig
dommen in India waarover ze
vorig jaar in Nisse een expositie
maakte, samen met Renée
Schouwenberg.
De fuik, die een groot deel van
de kamer vult, heeft een net dat
is gebreid van flanellen lakens
die in reepjes zijn gescheurd,
een verwijzing naar onder meer
de lakenweverijen die in de zes
tiende eeuw in Goes floreerden.
„Zo heeft uiteindelijk alles met
elkaar te maken", zegt Van de
Linde. Zij verwijst zelfs naar de
oorsprong van de naam Goes,
die niet alleen kan worden ver
bonden met gans of gos (stroom)
maar ook met gosiun, dat in het
Oud-Duits en de Neder-Duitse
taal 'bijzondere welige en
vruchtbare aarde betekent'.
De tentoonstelling in haar wo
ning heeft twee muzikanten
geïnspireerd tot een optreden
Vrijdag 1 juli vertaalt Pepe Men-
doza uit Peru het werk van Van
de Linde in klanken, terwijl hij
ook beelden uit zijn land laat
zien en over zijn werk vertelt.
Een dag later verzorgt fluitiste
Ireen Brakman een optreden in
de tijdelijke galerie.
Expositie'Erotiek onder de balei
nen' van Ingrid van de Linde, Klei
ne Kade 9. In de maand juli ge
opend voor bezoek: wo-za., 13-17
uur. In augustus gesloten. De ten
toonstelling is onderdeel van Han-
delWandelGoes, t/m 28 augustus
in de Goese binnenstad.
Concerten: vrijdag 1 juli, 19-21
uur, Pepe Mendoza; zaterdag 2
juli, 16-18 uur, Ireen Brakman.
Een palingfuik en een crinoline bepalen het gezicht van de expositie van Ingrid van de Linde, die zich liet inspireren door het woord
'weel'. foto Dirk-Jan Gjeltema
door Claudia Sondervan
MIDDELBURG - „Denk eraan: je
méént het hè?" Overtuigend 'Stop' roe
pen tegen degene die je lastigvalt. Dat is
een hele dobber voor een verlegen tie
ner. Zelfs als je met meiden onder el
kaar oefent in een gymlokaal. Meiden
en jongens van de Middelburgse Klimop-
school krijgen lessen in seksuele voor
lichting en seksuele weerbaarheid.
Mee Zeeland, ondersteunende dienst
voor mensen met handicaps, ontwikkel
de de lessen voor zeer moeilijk lerende
kinderen samen met het Regionaal Ex
pertisecentrum voor speciaal onderwijs
en SportZeeland. De Klimopschool was
uitprobeerschool.
Met succes. In het najaar kunnen leer
krachten van alle Zeeuwse speciaal on-
derwijsscholen van de aanpak van Mee
Zeeland leren. Wellicht is de lesvorm
die Mee Zeeland bedacht ook in het re
gulier onderwijs te gebruiken, beaamt
mede-ontwikkelaar en
cliëntondersteuner van Mee Zeeland, Ju-
dith Menheere. Het zou passen bij de in
tegratie van mensen met een beperking
in het gewone onderwijs, vindt zij.
De vraag om speciale lessen over seks
en kwetsbaarheid kwam van ouders,
vertelt Menheere.
„Zij hebben een zoon of dochter met het
ontwikkelingsniveau van een achtjarige
in het puberlijf van een veertienjarige.
Begin je met een achtjarige over anticon
ceptie? Andere ouders waren ongerust:
'maak geen slapende honden wakker',
zeiden zij. Maar bij de laatste bespre
king waren alle ouders blij dat' ze nu
een aanknopingspunt hebben om over
seksualiteit te beginnen."
De meiden en jongens, twaalf tot vijf
tien jaar, van de bovenbouw van de
school voor zeer moeilijk lerende kinde
ren lijken goed met de lessen overweg te
kunnen. Ze kregen de lessen geschei
den. Met jongens of meiden onder el
kaar worden zaken als menstruatie, nat
te dromen, je veranderende puberlijf en
vrijen met een ander en met jezelf ge
makkelijker besproken, zegt Menheere.
„We wilden geen last met gelach en ge-
giebel. Meiden en jongens apart durven
de vragen te stellen die hen anders mis
schien worden nagedragen, buiten de
lessen. We hebben afgesproken dat wat
we bepraten niet buiten het lokaal
komt."
Die vertrouwdheid was nodig, want
lang niet alle jongeren krijgen voldoen
de kennis van thuis mee. „Ik wist wel
wat van vriendinnen. Niet van mijn
ouders, broers of zussen," zegt Esmée
(15) bedeesd.
Weerbaarheid is een hoofdthema van de
lessen. Assertief gedrag lijkt moeilijk
voor de meiden. „Jongens zijn territo
riaal: 'Kijk mij eens, dit is mijn meisje
en daar blijft iedereen vanaf'. Meisjes
zijn socialer, willen leuk gevonden wor
den", zegt Menheere.
„Dat maakt ze kwetsbaar voor lover
boys. Ze kunnen verder gaan in een rela
tie dan ze willen. Het herkennen en be
noemen van gevoelens is lastig voor jon
geren. We leren hen hun eigen 'nee-ge
voel' te ontdekken."
Gewone seksuele voorlichting is te theo
retisch voor de zml-leerling, vindt Men
heere. Zij gaf de kinderen zoveel moge
lijk in handen.
„Neem maar eens een maandverband en
pas dat in een onderbroek. Zo kom je
vragen tegen waar je nooit bij stilge
staan had."
De begrippen relatie en vriendschap wa
ren de zwaarste dobber om zo aan te
snijden dat de jongeren er weg mee kun
nen. „Deze kinderen worden snel over
vraagd," weet Menheere. „Het moet tast
baar voor ze worden.
Rollenspel helpt om de les in de gym
zaal te vergelijken met echte gebeurte
nissen. Een opdringerige oom op een fa
miliefeest helder en duidelijk te ver
staan geven dat hij zich gedragen moet,
bijvoorbeeld.
Twee aan twee oefenen de meiden om
hun persoonlijke ruimte te verdedigen.
Met oogcontact, een onverzettelijke li
chaamshouding en met vaste stem. Een
lachbui breekt af na de waarschuwing:
„Een klap in je gezicht krijgen is ook
niet lachen,toch?"
„Ik weet niet wat ik moet zeggen," stelt
Stephanie (14). „Al zeg je steeds hetzelf
de: hou op. Je hoeft niks uit te leggen. Je
wil het niet, dat is genoeg. Als je in ge
sprek gaat, krijgt de ander te veel in-
voed op je," legt Judith haar uit.
Ze oefenen het afweren van klappen en
ook hoe ze zelf klappen kunnen uitde
len.
Judith: „Denk aan de vier stappen. Zeg
wat je niet wilt. Zeg het nog eens hard.
Zeg wat je doet als de ander niet stopt.
En doe dat ook."
„En kijk eens wat strenger. Ik heb je al
veel strenger zien kijken."
Bij de weerbaarheidstraining leert Dianne Hoogstrate van SportZeeland (rechts) Klimopsehoolleerlinge Felicia hoe je klappen
pareert en uitdeelt voor het geval je als meisje wordt aangevallen. De training is onderdeel van de lessen in seksuele voorlich
ting en weerbaarheid voor zml-leerlingen. foto Ruben Oreel
