De vogels zijn gevlogen
Oude hevel komt Grevelingenmeer te hulp
PZC
dinsdag 28 juni 2005
Pnl merelgeluk in een tuin in Nieuwerkerk. In een klimplant die tegen de pergola groeit ontdekte Gerry Beilsma een nest. Zo weinig verscholen dat ze de ontwikkelingen in het nest betrekkelijk gemakkelijk met haar camera vast kon leggen. Op 9
juni kropen vier mereltjes uit hun blauwgroene, vlekkerige eieren. De aanvankelijk kale. roze kleintjes krijgen beetje bij beetje een vogelachtiger aanzien. Hun grote honger wordt steeds door hun ouders gestild met regenwormen en insecten. Al
snel hebben ze een beginnend, donker verenkleedje en kijken ze nieuwsgierig uit hun ogen. Vorige week maandag en dinsdag (20 en 21 juni) vlogen de jongen uit, de wijde wereld in. foto's Gerry Beilsma
De bijna twintig jaar onge
bruikte Flakkeese Spui-
sluis in de Grevelingendam kan
mogelijk worden ingezet om het
Grevelingenmeer gezonder te
maken. Rijkswaterstaat onder
zoekt of dit doorlaatmiddel, ge
bouwd in het kader van de Del
tawerken, opnieuw in werking
kan worden gesteld.
Op die manier is bovendien be
trekkelijk goedkoop te bereiken
dat water heen en weer kan stro
men tussen Grevelingen en Oos-
terschelde. Dat past in het stre
ven - neergelegd in de integrale
visie Deltawateren - de verbin
dingen tussen de afgesloten bek
kens te herstellen.
Het Grevelingenmeer (ontstaan
na de aanleg van de Grevelin
gendam in 1965 en de Brouwers-
dam in 1971) geldt als uniek
maar kwetsbaar. Uniek, door
dat het een afgesloten zout
meer is. Kwefcmaar, omdat dier
soorten in het meer die een
strenge winter niet overleven,
het gebied niet makkelijk van
uit de Noordzee kunnen herbe-
volken.
Het water in hpt meer is helder,
ondanks de daling van het door
zicht van vijf naar twee meter,
en de meeste kwaliteitsnormen
worden gehaald. Lange tijd za
ten te veel voedingsstoffen in
het water, maar daarin is verbe
tering opgetreden. Flora en fau
na vertonen veel diversiteit en
natuur en recreatie blijken goed
samen te gaan. Toch zijn onder
zoekers niet helemaal gerust op
de toestand van het Grevelin
genmeer. Organismen die ken
merkend waren voor het ge
bied, zoals zeegras, zijn verdwe
nen. Karakteristieke weekdie
ren hebben het veld geruimd
voor veel gewonere wormen.
Via de spuisluis in de Brouwers-
dam kan het water van het Gre
velingenmeer worden ververst.
Na de ingebruikname van dit
doorlaatmiddel in 1978 trad ge
laagdheid in het water op door
dat ingelaten zout Noordzeewa
ter zich onvoldoende mengde
met minder zout water in het
meer. Dat leidde tot zuurstof
loosheid in de diepere delen, zo
als de tot veertig meter diepe
putten van Scharendijke en
Den Osse. De manier waarop
Rijkswaterstaat het doorlaat
middel nu beheert, heeft een
gunstig effect op gelaagdheid
en zuurstofloosheid.
Aanvankelijk werd gevreesd
dat de Brouwerssluis in zijn een
tje niet in staat zou zijn voor
een voldoende hoog zoutgehalte
in het meer te zorgen. Daarom
werd begin jaren tachtig de
Flakkeese Spuisluis in de Greve
lingendam gebouwd. Met een
dubbel doel. Behalve voor de
waterkwaliteit in het Grevelin
genmeer was de nieuwe spuis-
De Flakkeese Spuisluis in de Grevelingendam ziet er na twintig jaar in onbruik te zijn geweest ver
waarloosd uit
luis nodig om in de laatste fase
van de Oosterscheldewerken er
voor te zorgen dat het water
achterin het gebied niet te zoet
werd. Naarmate de bouw van
de stormvloedkering in de mon
ding van de Oosterschelde vor
derde, werd de doorstroomope-
ning versmald en kon minder
water in en uit. De Oester- en
de Philipsdam zouden daar een
afdoende oplossing voor bie
den: een verkleining van de
kom van de Oosterschelde, afge
stemd op het gedempte getij. De
ze compartimenteringsdammen
waren in de afbouwfase van de
Oosterschelde evenwel nog niet
voltooid. In afwachting daar
van moest de Flakkeese Spuis
luis uitkomst bieden.
Het doorlaatmiddel in de Greve
lingendam is uitgevoerd als een
hevel. Twee bundels van drie be
tonnen kokers die in het mid
den het verloop van een omge-
foto Marijke Folkertsma
keerde V volgen. Een lucht
pomp in de punt van de V trekt
een vacuüm in de kokers, waar
na het water gaat stromen. Het
is het principe van het hevel
slangetje waarmee een aqua
rium wordt leeggemaakt.
Na de voltooiing van de Ooster
scheldewerken is de Flakkeese
Spuisluis niet meer gebruikt.
De indruk bestond dat de wa
terkwaliteit van het Grevelin
genmeer met een nieuwe be-
heersstrategie van de Brouwers-
sluis prima op peil was te hou
den. Dat blijkt een kleine twin
tig jaar later toch niet het geval
te zijn. Niet alleen geeft de bo
demfauna ontwikkelingen te
zien waarover deskundigen
zich zorgen maken, de beschik
baarheid van slechts één moge
lijkheid om het water te verver
sen, heeft nadelen. In het voor
jaar komt via de Brouwerssluis
soms algenbloei vanaf de Noord
zee binnen. De resten ervan be
zinken in de diepere delen van
het Grevelingenmeer en leiden
daar tot zuurstofloosheid.
„Je zou de Brouwersssluis in de
periode van algenbloei liever
dicht willen houden", zegt Erik
Schuilenburg van Rijkswater
staat.
„Dat kan als we de beschikking
zouden hebben over de moge
lijkheid juist in de periode van
algenbloei vanuit oostelijke
richting te verversen."
De beschikbaarheid van de
Flakkeese Spuisluis is wat dat
betreft een buitenkans. Dat
geldt ook voor de wens de door
Deltadammen van elkaar ge
scheiden wateren in Zuid
west-Nederland weer met el
kaar in verbinding te brengen.
Vervulling van die wens is een
zaak van de lange adem, omdat
spuisluizen en andere doorlaat-
middelen peperduur zijn. Verge
leken daarmee kost het een
schijntje om de hevel in de Gre
velingendam opnieuw in ge
bruik te nemen. Schuilenburg
heeft het over drie tot vijf mil
joen euro. Het binnenwerk en
de besturing van de Flakkeese
Spuisluis moeten worden ver
nieuwd. Bovendien moet de bo
dembescherming aan de Greve-
lingenkant van de hevel worden
verbeterd. De spuisluis is in het
verleden alleen gebruikt om wa
ter uit de Grevelingen af te voe
ren op de Oosterschelde. De bo
dembescherming aan de Ooster-
scheldekant is berekend op de
hoge stroomsnelheden waarmee
dat gepaard gaat. De andere
kant is dat niet. En het is juist
de bedoeling het water in twee
richtingen door de kokers te la
ten lopen.
De Deltaraad die de taak heeft
de integrale visie Delta wateren
tot uitvoering te brengen, heeft
Rijkswaterstaat gevraagd de he
vel zo snel mogelijk in bedrijf te
stellen. Toch kan het nog tot
2008 of 2009 duren voor het zo
ver is. Schuilenburg: „We krij
gen pas volgend jaar de beschik
king over geld. Dan kunnen we
beginnen met het onderzoek
naar een beheersstrategie voor
een situatie met twee spuislui
zen in het Grevelingenmeer en
de aanpassingen die nodig zijn
om de hevel te kunnen gaan ge
bruiken."
Ben Jansen
