Egelantier ruikt naar appeltjes
De
varkenshandelaars hadden hun eigen stamcafé
Nieuwe Raadkaart
't Luuje gaèt deü tot
de stoet bie 't graf is
23
dinsdag 28 juni 2005
foto Chicl Jacobusse
Links op de voorgrond: egelantier op de Wallen van Retranchemenl
Trékke an da taauwe, siste Jo
van de smid. „Trèkke zèg
ik." Ik stieng even besluteloas
mee 't taauwe van de torenklok-
ke in mien aanden te kieke naè
't witte plankje an de lange
Steele da boven 't graf een in
weer zwaoide. Toen ieng ik an 't
taauwe mee mien eêle gewicht,
'n Paèr aèrzelende bimbammen
kloönke oag boven oöns oad. Ma
toe t'n eênmaol goed op gang
ekomme was, was t'n nie ml te
stuten, die torenklokke van
oóns durp.
Eve tevore was de rouwstoet 't
durp ingereeje. Op dat oagen-
blik ao de smid van 't durp, de
vaoder van Jo, vö de kèrreke
estaè, waè d'n de stoet an kon
zie komme. As t'n z'n aand naè
bove stak mos Jo, die straote-
gisch plaès enomen ao bie t'ur-
gel, waè ok 't klokketaauwe naè
benee ieng, beginne mee luuje.
In omdat ik z'n kammeraod
was, mog ik die dag èllepe mee
toutje trèkke.
Vanuut de Vospit naèdert de
rouwstoet langzaèm 't durp. De
liekkoese oart getrokke deü
tweê zwarte paèren, die vö de
zen dag 't slik van 't peelaand
magge verwissele, vö de groate
zwarte laèkens op d'r rik in 't
vee lichtere wèrrek vö de liek
koese.
Vö de koese uut loapt d'n tum-
merman van 't durp, vö deze ge-
legen'eid gekleed in z'n lange
zwarte jas mee fluweêlen revers.
Z'n aanden ouwt t'n gevouwe vö
z'n buuk. Achter de koese mee
de tweê paèren rieë de koesjes
van de fermielje. Aomaè mee
eên paèrd d'r vö.
Achter de raèmpjes kan je de
ménsen zie zitte. M'n te maèke
mee 'n welvaèrende groep boe
ren uut de polder. De elderwitte
musten in de gaauwe sieraèden
van de vraauwen vaolle stèrrek
in 't oage. In d'r aanden aauwe
ze kleine witte neusdoekjes
gereed, vö 't geval da d'r traè-
nen gaè vloeie.
Op 't oagenblik da de stoet 't
durp binneriedt, begint oag in
d'n toren de klokke te luujen. 't
Luuje gaèt zoönder
oönderbreking deü tot de stoet
vö 't café van Van den Bout op 't
oekje is an gekomme. Daè oart,
oönder doadse stilte, de kiste
tussen de gerdientjes uut aèld in
op 'n baèr gezet. Geliektiedig is
de fermielje bezig uit de koesjes
te stappen.
Eerbiedig kieke de toeschaau-
wers naè 't vertoan van èlderwit
in zwart, mee de gaauwe sieraè
den. De zwarte pètten zitte nog
stevig op bruingebraande kop
pen van de boeren. Je kan zö zie
da ze nie gewénd bin an de
strakke boardjes roónd d'r aol-
zen.
De kleine witte neusdoekjes be-
dèkke de oagen van de boerin
nen. 't Is nie zömar 'n aère-
baaier die ier ten graève gedraè-
gen oart. Neê 't is eên van de
riekste boeren uut de polder. In
volgorde van fermielje'verou-
ding bin ze bezig 'n ordentelijke
stoet te vurreme. Mee érnstige
stoere gezichten, die misschien
meer zurgen ekend dan vreug
de, schufele ze onwennig op de
straète een in weer.
Oöndertussen beginnen ze ach
ter de baèr te loapen. De laoste
oöndert meter naè 't kèrrek'of
oart aoltied te voet of eleit. On
dertussen is de klokke opnieuw
begonne mee 't luuje in da gaèt
deü tot de stoet bie 't graf an'
ekommen is.
Op die dag mogt ik eên van de
luujers weze. Op 'n oagenblik
was ik zö in mien rol gegroeid
da 'k niks mi om m'n eene zag.
Ok nie 't kleine witte plankje
dat de vaoder van Jo van de
smid een in weer zwaoide as te
ken dat de domenie z'n toe-
spraèk zou gaè beginne.
„Stoppe mee trèkke, sufkees",
gilde Jo. „M'n vaoder staè as 'n
bezetene een in weer te zwaoien
in jie gaè ma deü mee 't luuje. Je
mö wè uutkieke, aanders gaè je
noait mi mee."
Beschaèmd was ik an 't taauwe
gaè ange. Omda 'k ineêns dat
taauwe stevig vast-ield wier ik
zeker tweê meter de lucht in
esnokt. Toe kreeg ik ineêns 'n
prachtig uutzicht over 't eêle
durp in over 't kèrrekof. Toe zag
ik 't ok. Boven de zwarte vlek
van ménsen op 't kèrrekof zag ik
't kleine witte plankje een in
weer gaè. Toe zweeg de klokke.
Je kon zie da de ménsen bie 't
graf doadstille stienge, luuste-
rend naè de woorden van d'n do-
menie. De kleine witte vlèkjes
van de neusdoeken betekenden
dat t'r noe toch traènen ge-
plèngd wiere.
Naèjaarswind
't Was te zie dat d'n domenie,
die aoltied mee z'n haanden
praètte, noe ok wi mee z'n aèrre-
men boven 't graf stieng te
zwaoien. Jammer dat bie 't graf
de raand van de preekstoel ont
brak. Daè bute in de kaauwe, ao
d'n niks om op te slaèn. De toe
spraak van d'n domenie duurde
dan ok nie aol te lange. Dat
kwam zeker ok deü 't drulerige
weer en de venienige naèjaars
wind die deü de polder floot.
Daè was 't plankje a wï. Noe zag
'k 't zèllef ok. Gin seconde te
laète of te vroeg trok ik an 't
taauwe.
Op 't kerrek'of zaège m'n oe de
groep ménsen zich langzaèm ver
spreidde. Toe de laoste persoa-
nen t'ekken uut waère, kwaème
de dèllevers vö d'n dag. Je kon
zie oe ze, snél in zeker van d'r
eige, 't graf dichtgoaiden. Vö da
't laoste koesje van 't durp ver-
dwene was, stampten groate
Zeêuwse boerenklompen oneer
biedig de aèrde boven de over-
leejene vast an.
Joop van Zijp
Het is interessant om te le
zen hoe inzenders van de
raadkaart tot hun oplossing ko
men. Veel inzenders herkennen
de plaats omdat ze er geboren
zijn, of er gewoond hebben.
Maar Gisela Nijsse uit Oud-Sa-
binge schrijft dat haar man 'als
er een kerk op de kaart staat, de
oplossing altijd weet. Dit omdat
hij vanwege zijn beroep als
kerkorgelmaker in vele kerken
in Zeeland komt om te stem
men'.
Echtgenoot René plaatste de
kaart correct in Hulst, net als al
le inzenders overigens. Op de fo
to is de Grote Markt te zien, met
de markante toren van de basi
liek op de achtergrond.
Over de kerk wisten velen iets te
vertellen. Zo schrijft C.P. Fase
uit Sint-Annaland, een van de
vaste inzenders: „Op de Raad
kaart de Markt, met op de ach
tergrond de toren van de St. Wil-
librordusbasiliek. In de huidige
vorm dateert hij uit het einde
van de vijftiende eeuw. In 1958
is een nieuwe torenspits aange
bracht nadat de vorige in 1944
door granaatvuur was verwoest.
Met de bouw van de kerk begon
men al in 1200, maar het zou
bijna drie eeuwen duren voor
dat het werk voltooid was. Van
het oorspronkelijke heiligdom
zijn alleen de zware pilaren van
de (voor Nederlandse unieke)
vieringtoren (1402) en muurwer
A1 eeuwen geldt de roos als koningin der bloemen. De
grote, teder gekleurde en heerlijk geurende bloemen
symboliseren liefde en schoonheid. De roos dankt die lof
prijzingen aan de bloem. Het feit dat de planten gemeen
kunnen prikken, staat daarmee in schril contrast.
Prikken doen rozen met hun
stekels. Met het sprookjesfi
guur Doornroosje in het achter
hoofd, is de kans groot te menen
dat rozen doornen bezitten.
Maar Doornroosje brengt ons in
verwarring. Doornen zijn in de
regel vergroeide bladeren. Ze
groeien op plaatsen waar je een
blad kunt verwachten. Maar de
gemene prikkers aan de roos
kunnen overal aan de plant voor
komen. Ze zijn te vinden op de
stengel, bladeren of bloemdelen
en heten daarom stekels. Maar
of het nu stekels of doornen
zijn, de functie is hetzelfde. Ze
beschermen de plant tegen mo
gelijke vijanden.
De roos werd vijfduizend jaar
geleden in Azië gecultiveerd. In
Nederland zijn minstens vanaf
de 16e eeuw rozen in cultuur.
Omdat rozen vrij makkelijk te
kruisen zijn, zijn er honderden
soorten ontwikkeld die onze tui
nen sieren. Rozen zijn er in vele
vormen, kleuren, geuren en ma
ten. Van oorsprong is de bloem
vijftallig. Dat wil zeggen dat ze
vijf kroonbladeren heeft. In de
vele cultuurvormen zijn de
meeldraden tot nieuwe kroon
bladeren vervormd. Zo komt
het, dat sommige rozen heel veel
kroonbladeren hebben. Behalve
op het uiterlijk van de bloem
zijn er rozen veredeld die beter
bestand zijn tegen allerlei ziek
ten en plagen.
Naast de vele gecultiveerde ras
sen zijn er ongeveer honderd wil
de rozensoorten. De regel dat
cultuurrozen onze tuinen sieren
en botanische rozen in de vrije
natuur groeien, gaat niet altijd
op. Een hele bekende botani
sche roos is de Rosa Rugosa; de
rimpelroos of bottelroos. Deze
wordt graag toegepast in perken
of heggen. Z'n eigenschappen
maken 'm daar uitstekend ge
schikt voor. Hij heeft een com
pacte, dichte groeiwijze waar
door er een dichte haag ont
staat. Daarnaast speelt een be
langrijke rol, dat de struik goed
bestand is tegen de meeste zie
ken die in rozen voor kunnen ko
men.
In ons kustgebied doet de bottel
roos het goed. De struik is goed
bestand tegen door de wind mee
gevoerd zand en zout. Daar-
Hondsroos
naast is de bottelroos een fraaie
verschijning. De lilaroze bloe
men bloeien in dit jaargetijde
volop. En ze ruiken ook nog
eens heerlijk. Andere inheemse
rozen die in ons kustgebied voor
komen, zijn onder andere de
hondsroos, de egelantier, het
duinroosje, de bosroos en de vilt-
roos. Ze stellen weinig eisen aan
hun biotoop en kunnen op arme
gronden toch weelderig bloeien.
De hondsroos en de egelantier
gedijen goed in Zeeland. Ze zijn
volop te vinden in onder meel
de natuurgebieden Oranjezon,
Het Zwin en de Verdronken
Zwarte Polder. De twee soorten
zorgen nogal eens voor verwar
ring, want op het eerste oog lij
ken ze sprekend op elkaar. Bei
de hebben ze witte tot lichtroze,
enkelvoudig bloeiende rozen.
De bloemen van de egelantier
zijn ietwat donkerder van kleur
dan die van de hondsroos. Ge
middeld worden beide soorten
zo'n anderhalve meter hoog en
hebben weinig vertakte sten
gels. Om het kenmerkende ver
schil waar te nemen, moet een
ander zintuig gebruikt worden
dan het oog. Bij het kneuzen
van het blad verspreidt de ege
lantier een heerlijke geur; het
ruikt naar appeltjes. De blaad
jes werden vroeger dan ook ver
zameld en kenden vanwege hun
geur vele toepassingen. De
blaadjes van de hondsroos geu
ren niet.
Deze roos dankt zijn naam aan
de gelijkenis met de egelantier:
Honds betekent minderwaardig,
en dat is 't-ie dan ook, wat de
geur betreft.
Allerlei dieren die van rozen pro
fiteren, hechten geen belang aan
het feit of de roos wel of niet
geurt. De dichte, stekelige rozen
struiken zijn een uitstekende
plaats om een nest te bouwen.
De eieren en jongen zitten er pri
ma beschermd tegen vijanden.
De bloemen lokken allerlei in
secten, die op hun beurt weer
tot voedsel voor de vogels die
nen.
In het najaar wint de bottelroos
het qua schoonheid van vele an
dere rozensoorten. Hij heeft een
grote, fel oranje of oranjerode
bottel. Rozenbottels, en in het
bijzonder de bottel van de bot
telroos, is rijk aan caroteen en
vitamine C. Ze worden verza
meld en verwerkt tot bijvoor
beeld jam of siroop.
Carolien van de Kreeke
ken van het transept bewaard
gebleven. De acht-kantige bo
venbouw van de toren is van
Laurens van der Leyden (1402),
het koor en de omgang met de
kapellen van Evert Spoorwater
en Reynier van Ympegem
(1662), het schip van Herman en
Domien de Waghemaker
(1481-1534), en de voorgevel
van Willem van Sassen (1543)."
Over de personen op de foto
wist helaas niemand iets te ver
tellen. Maar over de locatie valt
wel het een en ander te vermel
den. Ed Steijns uit Kloosterzan-
de schrijft: „Het is een foto van
omstreeks 1900. De huizen op
de foto staan langs de markt.
Het huis met de trapgevel is 'het
huis van Commercie', een café.
Dit was het stamcafé van de var
kenshandelaars tijdens de var-
kensmarkt op maandag. Voorbij
het café staat op de hoek het
'estaminet' In Bacchus. Het ijze
ren hek op de achtergrond is een
gedeelte van het hek rondom de
kerk. Een deel van dat hek is
nog te zien voor de woning van
de familie Durinck-Buijsse te
Kapellebrug, net voor de kapel.
Mevrouw Bellcghem-Reijns her
kent een aantal panden op de fo
to omdat zij er vroeger als meis
je van acht dagelijks langs liep,
eerst op weg naar de kleuter
school en daarna naar de grote
school. „Geheel rechts woonde
zo'n zestig jaar geleden Jan
Burm en daarnaast Jan
Tassaert." Volgens P. Lockefeer
uit Hulst is het laatste pand nu
een café. De Zaak, de twee pan
den ernaast huisvesten nu een
advocatenkantoor. Marion
Traas-'dHaens vertelt: „Het wit
te huis met de ruitjesramen en
het uitgangbord is van de heer
Pieter 'dHaens die een transport
bedrijf had in die tijd. Hij was
de jongste broer van mijn over
grootvader. Mijn grootvader
heeft destijds het bedrijf overge
nomen omdat Piet
'dHaens en zijn vrouw Maria
Boeding geen kinderen had
den." An Weemaes schrijft dat
„veel bomen zijn verwijderd."
F.F.C. Anteunis weet over het
huis met de kleine raampjes en
het uithangbord nog te vermel
den dat,dit pand er nog staat,
maar dan met een verdieping er
op in dezelfde stijl.
D.E. Tollenaar uit Terneuzen
vertelt nog: „De foto geeft een
klein gedeelte van het bestand
aan oude gevels, waar Hulst er
meer van heeft. Voor Hulste
naren is dit geen klein bier; men
wil de stad binnen de wallen zo
authentiek mogelijk houden."
Hij schrijft verder nog dat Hulst
in 1180 werd gesticht. „In 1531,
bij een bezoek van Karei de Vijf
de, kreeg Hulst toestemming om
een eikenblad in het stadswapen
toe te voegen."
Annemarie Zevenbergen
De waardebonnen gaan naar:
O. Freijser, Terneuzen, G. van
Biemen, Middelburg en M. Dek
ker uit Axel.
Een prachtig tafereel aan de walkant. Vrou
wen, kinderen en een oudere man, allen in
klederdracht, blikken in de lens van de fotograaf.
Een sfeervol ver-vooroorlogs beeld uit de collectie
van Hans Lindenbergh.
De gebruikelijke vraag is: Om welke plaats gaat
het hier? Omdat er zoveel personen zo duidelijk
op de foto staan zijn er misschien ook nadere bij
zonderheden over die personen.
Verdere informatie over de de situatie vroeger en
nu is welkom.
Oplossingen kunnen tot en met zaterdag 2 juli
worden gezonden naar: Redactie PZC Buitenge
bied, Postbus 31, 4460 AA Goes; fax 0113-315669;
e-mail redactie@pzc.nl.
Onder de inzenders van de goede oplossing wor
den drie waardebonnen verloot.
