j Het Wonderlijck Wanschepsel
Stemmen op rozenkunstwerken
andschappen vertaald in patronen
17
De Elderschans
Boetes voor dronken rijders
Sponsoring Delta geen doel op zich
Seafarm krijgt onderscheiding
Handtas uit camper gestolen
zaterdag 25 juni 2005
i.«r RnnalH Vflrstraten Vippn- hpf tmpprl.e npm.npsinh.1- inns nhp~ ~rrrr-::"M - Rnnon rloprt Viii nl
irRonald Verstraten
ls jonkheer Louis de Bils, baljuw
Xvan Aardenburg, het destijds niet
Ersoonlijk had ontleed, zou nu niets
bekend zijn over het Wanschep-
irf geboren op de Elderschans buy ten
-irdenburg. Het kind dat twee hoof-
tn en vier armen had - naast nog en-
ifle andere merkwaardige afwijkin-
was in 1659 onderwerp van een
[utomische Beschrijvinge die in Mid-
idburg werd gedrukt.
a exemplaar van het boek bevindt
thin het archief van de Zeeuwse Bi-
iotheek. Arco Willeboordse, ambte-
ar cultuur bij de gemeente Sluis,
nst wel van het bestaan van het boek
de in 1657 gevonden 'Siamese
reeling', maar stelt die benaming
jeteen ter discussie.
,ffas het wel een Siamese tweeling?
iging er altijd van uit dat dan alles
lubbel aanwezig is. Maar dat is niet
et geval. Laatst zag ik op tv een
schildpad met twee koppen. Die noem
dan ook geen Siamese tweeling."
i;n wonderlijck wanschepsel dus, zo-
!s de baljuw het al noemde, of liever
'Mwanschepsels in malkanderen ge-
mschen (gegroeid). „Een duidelijke
3isgeboorte,stelt Willeboordse vast
de hand van de gedetailleerde te-
ifflingen.
jlet is een meisje, dat zie je aan het
slacht. Van onderaf is alles nog nor
tal aar vanaf het middenrif gaat
ft mis. De ruggengraat splitst zich,
jzijn twee ribbenkasten. De endel-
hrm ligt totaal verkeerd. En er zijn
ïee hoofden, waarvan het ene totaal
smislukt." In de Beschrijvinge wor-
)g meer afwijkende details nauw-
benoemd. Waar het meisjesge
kst nog schoon van gedaente heet te
bp, draait de schrijver er niet om
heen: het tweede aengesicht was ghe-
heel mismaeckt. De ogen zitten op de
plaats van de mond, vlak naast elkaar
in een onbestemd gat, twee harige
wenkbrauwen markeren de plaats
waar ze eigenlijk hadden moeten zit
ten. En er tussenin, waar eigenlijk de
neus hoorde, ivas een Mannelijk Lidt,
van behoorelijcke proportie. In de be
schrijving wordt onderscheid gemaakt
tussen het Meysken en het Knechtjen.
Kinderpotten
Het is niet bekend of het schepsel/de
tweeling dood geboren is, of snel ge
storven. Veel overlevingskansen had
het uiteraard niet. Evenmin is bekend
of het ergens is begraven. „Dat hangt
daar mee samen. Was het gedoopt of
was het al dood? Mogelijk is het begra
ven in zogenoemde kinderpotten, zo
als er uit die tijd wel meer gevonden
zijn." -
Zich bewust van het verhaal, besloot
Willeboordse het te vertellen in het ka
der van een excursie in de Elder
schans, die volgende week wordt ge
houden en op zich weer kadert in het
Jaar van het Kasteel iri Zeeland.
„De schans was in die tijd een soort
mini-vesting en zag er heel anders uit
dan nu. Een houten gebouwtje, dat
eerst diende als kruitopslag en later
als woonhuis. Toen is het schepsel er
gevonden. Er was al vrede en de
schans had zijn militaire functie verlo
ren."
Niettemin werd het vaderschap toege
schreven aan een soldaet onder de
Compagnie van d'Heer Leonard Mog-
ge, die Lieven Wesselinck heette en ge
let op zijn naam mogelijk een Vlaming
was.
De naam van de moeder is ook be
kend, maar tamelijk ongebruikelijk:
Jaquemijntje Al-de-werelt. „Die voor
naam is niet vreemd. Maar zo'n achter
naam ben ik nog nooit tegengekomen.
Was het misschien een spotnaam of-
een bijnaam? Verwees hetnaar een be
paald gedrag? Het zou ook een verta
ling kunnen zijn van het franse tout le
monde," denkt Willeboordse, zonder
er al te nadrukkelijk op te zinspelen
dat Jaquemijntje dus vast een hoertje
was. Maar daar wil hij in de toekomst
nog eens induiken.
Ambitie
Minstens zo interessant is de levens
loop van jonkheer De Bils. Omstreden
in de geschiedenis van de Nederlandse
Het kind met twee hoofden en vier armen uit 1657. reproductie Wim Kooyman
geneeskunde, maar ook op ander vlak.
„Hij was van jongs af aan iemand met
een hoge ambitie. Geboren in Amster
dam, uit Franse adel, volgde hij een op
leiding tot koopman in Rouen. Hij ver
huisde naar Sluis, met de bedoeling
om er baljuw te worden. Een hoog
ambt, als vertegenwoordiger van de re
gering daar ter plekke." Maar de Bils
moest genoegen nemen met het min
der prestigieuze baljuwschap van Aar
denburg. Verder zou hij het niet schop
pen.
De geneeskunst was hem dierbaar. „In
Rouen deed hij al aan het ontleden
van menselijke lichamen. Hij kocht
die op, werd daar wel eens voor veroor
deeld en zelfs beschuldigd van tovena
rij." In Sluis bleef hij doorgaan met
het opkopen van lijken. „Hij zette ske
letten op en verkocht die door. Univer
siteiten en medici waren daar op ge
spitst. De medische wetenschap en de
anatomie waren toen sterk in op
komst."
Van De Bils is bekend dat hij ook expe
rimenten deed op honden. „Ook op le
vende honden. Om te voorkomen dat
die blaften, sneed hij hun strot door.
Niet de plezierigste kant van die
man." Omstreden als de man nu een
maal was, werd hij, noch veel van zijn
werk, serieus genomen. Soms bleek
dat onterecht. „Hij is een pionier ge
weest waar het gaat om het in beeld
brengen van het lymf eva ten-stelsel.
Daar heeft de wetenschap later op
voortgeborduurd.
Chirurgen
Het wanschepsel laat Willeboordse in
tussen niet los. „Mischien ligt het wel
begraven bij de Elderschans. Het zou
mooi zijn, wanneer het lijkje nog eens
wordt opgegraven. Dan weten we het
tenminste zeker. Nu hebben we alleen
de beschrijving van de ontleding. Die
is overigens wel verricht in het bijzijn
van verschillende chirurgen."
De geschiedenis van het wanschepsel
en De Bils komt uitvoerig aan de orde
tijdens de excursie. Die bestaat uit
een binnen- en een buitengedeelte.
Theo Aernoudts van de Stichting
Landschapsbeheer Zeeland leidt rond
in de bomentuin rondom de Elder
schans. Daar staan nog enkele monu
mentale bomen van honderd en zelfs
honderd vijf tig jaar oud. Willeboordse
neemt het binnengedeelte voor zijn re
kening.
„Onder meer de bouw van de schans,
de relatie tot andere schansen. De ver
bouwing tot buitenplaats in de 19e
eeuw. Het is zelfs nog even gemeente
huis geweest, net na de oorlog, tot
1950. Rond die tijd is ook het parkbos
aangekocht." De Elderschans, oftewel
het 'kasteeltje' is tegenwoordig parti
culier eigendom en wordt eenmalig
opengesteld.
De excursie is op 30 juni van 19.00 tot
21.00 uur. Aanmelding vooraf is nood
zakelijk. Tel. 0113- 230936
mail: info ©slz.landschapbeheer.nl
MIDDELBURG - Slachtoffers van verkeersongevallen
hebben geen boodschap aan welke smoes dan ook, zo her
haalde officier van justitie H. Benaissa een aantal malen.
Voor haar verschenen gisteren een aantal Zeeuwen die be
trapt zijn op dronken rijden. Een Middelburger (34), voor
de tweede maal binnen niet al te lange tijd betrapt, werd
voorgehouden dat alcohol per jaar zorgt voor 250 doden
en 3000 zwaargewonden in het verkeer. Hij kreeg een boe
te van 500 euro en een voorwaardelijke rijontzegging van
zes maanden. Een twintigjarige inwoner van Sluiskil, die
wegens onenigheid met zijn vriendin dronken achter het
stuur kroop, werd veroordeeld tot een boete van 550 euro
en een voorwaardelijke rijontzegging. Een Goesenaar
(31), die tijdens een receptie veel te veel had gedronken,
mocht ook zijn rijbewijs houden. Zonder dat document
raakt ook hij zijn baan kwijt, vreesde hij. De Goesenaar
mag 600 euro aan de staat betalen en moet zeer voorzich
tig zijn tijdens het drinken. Als hij binnen twee jaar
wordt betrapt op dronken rijden raakt hij zijn rijbewijs
voor minimaal zes maanden kwijt.
MIDDELBURG - Het financieel ondersteunen van buurt
verenigingen hoort niet tot de kerntaken van een commer
cieel bedrijf als Delta. Dat antwoordt het dagelijks pro
vinciebestuur op vragen van de PvdA-fractie. Die stelde
de vragen naar aanleiding van een akkefietje tussen Delta
en buurthuis Bath. Aanvankelijk wilde Delta niet de volle
dige rekening voor graafwerk betalen. Op dezelfde dag
zegde het bedrijf toe in gesprek te gaan met het buurthuis
over de kosten. Desondanks is sponsoring voor Delta geen
doel op zich, stellen Gedeputeerde Staten. Het kan een
middel zijn om commerciële doelstellingen te behalen die
anders niet mogelijk zijn. Vanuit die gedachte bekijkt Del
ta van geval tot geval of het zinvol is een activiteit te spon
soren. GS nemen aan dat die afweging ook is gemaakt om
trent het subsidiëren van het buurthuis in Bath. GS vin
den het niet hun taak en bevoegdheid om zich als aandeel
houder daarmee te bemoeien.
GOES - Viskwekerij Seafarm in Kamperland heeft van
Syntens de luctor gekregen. Die onderscheiding wordt
jaarlijks uitgereikt aan een Zeeuwse ondernemer die nog
worstelt met het uitwerken van een innovatief product,
dienst of idee. De vangers en verwerkers van mesheften -
een schelpdiersoort die in de Oosterschelde wordt gevan
gen - kregen 3500 euro. De jury oordeelde dat het bedrijf
'het meest en het best geworsteld heeft' en dat 'Seafarm
een bedrijf is dat zijn nek durft uit te steken'. In totaal wa
ren drie bedrijven genomineerd. De tweede en derde
plaats gingen naar Geelhoed Betonwapening en Subcom
(onderwaterwerkzaamheden).
KRABBENDIJKE - Uit een camper die geparkeerd stond
op het parkeerterrein De Vliete langs de A58 bij Krabben-
dijke is in de nacht van donderdag op vrijdag een handtas
ontvreemd. In de tas zaten persoonlijke papieren en ver
schillende passen. De eigenaar en zijn vrouw lagen tij
dens de diefstal te slapen. Het portier van de camper was
waarschijnlijk niet goéd afgesloten.
door Rolf Bosboom
KATS - Wie graag zijn mening
geeft over beeldende kunst, be
zoekt deze zomer De Zeeuwse
Rozentuin in Kats. Vijftien kun
stenaars exposeren er in totaal
36 werken. Belangstellenden
kunnen hun stem uitbrengen op
het werk dat ze het mooiste vin
den. Het winnende ontwerp
wordt beloond met een prijs van
5000 euro.
De Zeeuwse Rozentuin bestaat
tien jaar. Ter gelegenheid daar
van zijn voor de jaarlijkse zo-
mertentoonstelling alle kunste
naars van de afgelopen jaren uit
genodigd. De lustrumexpositie
heeft, vanzelfsprekend, de roos
als thema.
Blikvanger van de expositie is
het grote rozenveld ('Roosevelt')
dat Paul Panhuysen uit Eindho
ven op het grasveld naast de
Theatertuin heeft gecreëerd. Hij
heeft het veld, dat is opgebouwd
uit negen repeterende vormen,
ingeplant met kunststof rozen
in velerlei kleuren. De Rozen
tuin wil later op de plek echte
rozen inplanten volgens dezelf
de kleurverdeling.
Een kanshebber op de prijs is on
getwijfeld Bert Frijns met zijn
welbekende glasobjecten. Het
mooist is de grote driedelige
roos, gevuld met water, maar
ook de kleinere objecten en de
'stinkroos' elders in de paradijse
lijke omgeving mogen er zijn.
In het laantje met de knotwil
gen stuit de bezoeker op 'Vogel-
bad' van Nicolas Dings, dat zo
vertrouwd aandoet dat het lijkt
alsof het er altijd heeft gestaan.
Toch is het een merkwaardig
sculptuur, met twee gezichten
die naar elkaar zijn gewend en
voorzien van rozenhoedjes.
Dat het thema van de expositie
niet in alle gevallen leidt tot ori
ginaliteit blijkt wel uit de bijdra
gen van Joop Haring en Albert
Verkade, die onafhankelijk van
elkaar zijn uitgegaan van dezelf
de bekende tekst: 'A rose is a ro
se is a rose' van Gertrude Stein.
Verkade maakte een object met
een knik waarin spiegels zijn
verwerkt. Wie erin kijkt ziet ro
zen in veelvoud. Haring toont
een object waarin de cirkelvorm
centraal staat, om het idee van
continuïteit en de opeenvolging
van seizoen te verbeelden.
Grootmoeder
Het marmeren zitelement van
Mélanie de Vroom uit Tilburg,
dat ook kan worden omgekeerd,
lijkt in eerste instantie niets met
rozen te maken te hebben. Zij
heeft het echter gemaakt ter na
gedachtenis van haar grootmoe
der, die 'Rose' Mélanie heette en
naar wie de kunstenares is ver
noemd. Theo ten Have uit Den
Haag laat rozen van ijzer zien
die verwelkt zijn. De glazen
stampers, de ene keer oranje en
de andere keer paars van kleur,
stralen echter nog volop levens
kracht uit. Renée Mink uit Kort-
gene doet met 'Vase a roses' mee
aan de tentoonstelling. Het ob
ject brengt het traditionele
beeld van rozen in een vaas tot
bijna abstracte vormen terug.
Op de expositie is verder werk
te zien van Helene Briels (wand-
objecten in textiel en glas),
Sjoerd Buisman (brons), Mathil-
de Cuijpers (olieverf op doek),
Bart Kelholt (bronzen), Ira van
de Kop (hout- en metaalreliëf),
Leen Quist (schalen) en Elisa
beth Schlanstein (objecten).
Ook is er, maar dan buiten mede
dinging, een opvallende bijdra
ge van Geert Koevoets: 'een
energieveld' dat bestaat uit hon
derd ringen.
Het winnende kunstwerk wordt
zaterdag 20 augustus bekend ge
maakt.
Expositie: Tweede lustrumtentoon
stelling 'De Roos', tot medio sep
tember in De Zeeuwse Rozentuin,
Kalse Groeneweg 3, Kats. Ge
opend: di.-za., 10.00-17.00 uur.
werk zien Sybille Pattscheck, de
Duitse kunstenares die al vaker
in de galerie exposeerde. Bijzon
der is de klassieke techniek die
ze gebruikt: encaustiek, waarbij
ingekleurde bijenwas wordt ver
warmd. Pattscheck brengt die
in een groot aantal lagen aan op
paneel of glas. Daarbij blijft el
ke laag, elk veeg zelfs, transpa
rant en dus zichtbaar.
Uitlopers
Op het eerste gezicht zijn het
monochrome werken, maar wie
wat langer kijkt ziet dat ze de sa
menballing zijn van een veel
heid aan kleuren en tinten. De
waarneming wordt ook beïn
vloed door het licht dat erop of,
bij de glaswerken, er van achte
ren doorheen komt. De opbouw
van de 'beeldobjecten', zoals de
kunstenares ze noemt, wordt
soms benadrukt door de horizon
tale en verticale uitlopers die zij
bewust laat ontstaan door het
paneel of de glasplaat tijdens
het drogen te kantelen.
Pattscheck werkt met sterk uit
eenlopende formaten en kleu
ren, waardoor de werken als het
ware op elkaar reageren en bij
elke tentoonstelling andere com
binaties en accenten ontstaan.
Het aardige van de Goese expo
sitie is dat de inbreng van beide
kunstenaressen niet strikt ge
scheiden is gehouden. Werk van
Beenken hangt soms tussen dat
van Pattscheck en omgekeerd.
Het blijkt elkaar wonderwel
goed aan te vullen.
Wie een verdieping hoger gaat
in het 'cultuurhuis' aan de West-
wal kan bij Kunstuitleen de Be-
velanden nog een week werk
van Teja van Hoften uit Burgh-
Haamstede zien. De tentoonstel
ling is een fraai verslag van
haar artistieke ontleding van
het menselijk lichaam, waarbij
de vormen van organen, zenuw
banen en andere vitale delen op
verveemdende wijze worden ge
presenteerd. Een mooi voor
beeld daarvan is 'Vertakkin
gen', een verzameling kerami
sche vormen die samen een
bloedvatenstelsel vormen en de
toeschouwer bewust maken van
de wonderlijke schoonheid van
het lichaam maar ook van zijn
eigen, complexe breekbaarheid.
Expositie: Emmy Beenken en Sy
bille Pattscheck, t/m 9 juli in Gale
rie Van den Berge, Westwal 45,
Goes. Geopend: do.-za., 12. OO
IT. 00 uur. ExpositieTeja van Hof-
ten, t/m 3 juli in Kunstuitleen de
Bevelanden, Westwal 45, Goes. Ge
opend: wo.-za. en zondag 3 juli,
13.00-17.00 uur.
foto Willem Mieras
®slava', een van de werken van Emmy Beenken die nu te zien zijn in de Goese Galerie Van den
foto Willem Mieras
'Roosevelt' is het werk waarmee Paul Panhuysen meedoet aan de kunstwedstrijd in De Zeeuwse Rozentuin in Kats.
ment ook wil tonen. Het werk
dat nu wordt geëxposeerd, ver
raadt een krachtig eigen hand
schrift. Hoe verschillend de doe
ken ook zijn, ze vormen onmis
kenbaar één geheel.
De foto's die ze verzamelt zijn
steevast landschappen van bo
venaf gezien. Ze zoekt naar bij
zondere composities: de manier
waarop de mens het gebied
heeft geordend en de invloed
van de natuur daarop. Beenken
streeft naar patronen maar ge
bruikt ook elementen die daar
van afwijken, waardoor het to
taalbeeld toch spannend blijft.
Wat uiteindelijk op het linnen
verschijnt, is de vertaling van
haar waarneming, met licht ge
stileerde bomen vaak als vertica
le dragers, ritmes van daken die
vanuit de lucht worden beke
ken, soms ook een stukje muur,
plukjes begroeiing en grillige lij
nen die de loop van het land
schap tekenen.
In een van de mooiste werken,
'Fra Vestmannaeyjum', ont
staan die lijnen door smalle op
staande lagen olieverf, die sa
men de meanderende contouren
van een weidse omgeving vor
men met daarin enkele huizen.
Voor andere doeken maakt Been
ken gebruik van bijvoorbeeld
karton of kaarsvet om op sommi
ge plaatsen een derde dimensie
aan het platte vlak toe te voe
gen, zoals de daken op 'Bratisla
va'.
Van den Berge laat tegelijk ook
orRolf Bosboom
IES-De namen van de schil-
ijtn, zoals 'Fra Vestmannaey-
ïen 'Bratislava', doen een be
de kunstenaar vermoeden,
ny Beenken is echter veelal
zelf op die plaatsen ge
it De titels die zij geeft, ont-
w associatief. Foto's uit
slen en tijdschriften vormen
uitgangspunt voor haar ver
langen van landschappen in
rerf, momenteel te zien bij
lerie Van den Berge.
aken, afkomstig uit Utrecht,
aeuw bij de Goese galerie,
st haar schilderwerk maakt
'aio's die galeriehouder Tom
itlen Berge op een later mo-
