Uiteindelijk
ontstaan
afdrukken
van de ziel
Hans Heeren
in Domburg
liefde
in
Goes
29
ien: 0113-315680
jrtuw.pzc.nl
Ll:redactie@ pzc.nl
Lbus 31,4460 AA Goes
Ltentie-exploitatie:
Ed-en Midden-Zeeland: 0113-315520;
Ews-Vlaanderen: 0114-372770;
ipnaal: 020-4562500.
ensdag 22 juni 2005
N a het bombardement op
Middelburg, in mei
1940, tekende de toen
dertienjarige Hans Heeren een
krantenfoto van de afgeknotte
Lange Jan na en 'gaf er kleur
Zijn moeder lijstte het in,
wat hem met trots vervulde.
Daarna wilde ik alleen maar de
ng van dat prijzen." Een
bijzonder kunstenaar was daar-
geboren. Een overzicht van
het werk dat hij sindsdien voort
bracht, is de komende maanden
te zien in het Marie Tak van
Poortvliet Museum in Domburg.
foto's Limit Fotografie Goes
loopt vaak dóód, op een duinpar
tij, op een kademuur, op de
Leeuwentrap bij de Vlissingse
boulevard, met slechts vermoe
dens wat zich erachter bevindt.
„Dat zit er veel in, die ondiepe
ruimte. Het is een beetje rare
neiging, maar vaak krijgt het
schilderij de diepte van een
nis."
Heeren kent de kunst van het be
wonderen, voor korte of langere
tijd: Cézanne, Van Gogh, Louis
Heymans, Kimpe, Rik Wouters,
Bautz, Georges Rouault. Zijn
werk kent, in meerdere of min
dere mate, trekken van het sym
bolisme, expressionisme en het
kubisme. Het zijn namen en ter
men die hem onvoldoende type
ren, omdat hij vooral ook zijn
eigen weg is blijven zoeken. Het
duiden van een ontwikkeling
acht hij dan ook kunstmatig.
„Ontwikkeling is een begrip in
de hersenen. Alleen de schilde
rijen zijn reëel."
Zang
Op de tentoonstelling in Dom
burg, waar de werken in min of
meer in chronologische volgor
de hangen, is wel goed zicht
baar dat Heeren steeds lichter is
gaan werken. Het donker dat de
Vhssingse en Maastrichtse wer
ken uit het begin van de jaren
vijftig kenmerkt, heeft geleide
lijk meer licht naast zich ge
duld. De strakke vlakken zijn
van lieverlee opgegaan in een
open ruimte. „Van de donkere
tonen tot de zang", omschrijft
Oosthoek het in zijn boek.
„Er is inderdaad een tendens
naar het heldere", beaamt Hee
ren. De laatste tijd werkt hij
ook met naakten, wat hij heel
lang niet gedaan heeft. „Nu zit
ik erg met religieuze thema's in
mijn hoofd. Daar heb ik ook al
aanzetten voor. Het is iets wat
ik heel graag wil aanpakken,
maar dan vanuit een wat ander
standpunt dan vroeger."
Bij de strenge, traditionele oplei
ding, die hem voor zijn gevoel
veranderde van een jonge Rem
brandt in een geslagen hond,
heeft Heeren uiteindelijk ook
veel baat gehad. „Steeds blan
ker, helderder gaan schilderen
kan ook ontaarden in bleek en
krachteloos. Als je in je jonge ja
ren niet steil bent, blijft er later
niets van over. Op mijn 26e was
ik zo principieel als de ziekte.
Nu ben ik veel lichtzinniger.
Maar gelukkig is mijn werk, vol
gens mij, nog niet vormloos."
Rolf Bosboom
Expositie: Verstilde wereld, over
zichtstentoonstelling van werk van
Hans Heeren, t/m 6 november in het
Marie Tak van Poortvliet Museum,
Ooststraat 10a, Domburg. Geopend:
di. t/m zo., 13-17 uur.
Expositie: Verkooptentoonstelling
met werk van Hans Heeren, t/m 6 au
gustus in Kunsthandel De Directieka
mer, gevestigd in De Drukkerij, Mid
delburg.
Boek: Hans Heeren - Verstilde we
reld, door Andreas Oosthoek, 96 pa
gina's, Uitgeverij den Boer-de Rui
ter, Vlissingen. ISBN 90-74576-60-5.
De expositie omvat zo'n 45
werken, bovenal olieverf
schilderijen, maar ook enkele
aquarellen en een aantal prachti
ge tekeningen. Het oeuvre van
Hans Heeren is bescheiden in
omvang, zoals ook het overzicht
van zijn exposities door de jaren
heen beknopt is, maar elk werk
is raak. De voornaamste selectie
gebeurt in zijn hoofd, achter het
doek. „Ik ben niet zo'n veelschil
der, eerder wat lui, maar wat ik
schilder wil ik helemaal goed
hebben. Daar gaat al mijn aan
dacht naar uit. Ik ben veel meer
gericht op kwaliteit dan op ex
poseren, publiceren en verko
pen. Heel veel werk heb ik ook
afgekrabd en hernomen, omdat
het niet goed genoeg was."
Heeren, sinds afgelopen zater
dag 79 jaar, wijst op 'Kotters
Vlissingen' uit 1952, een van de
vroegste werken die te zien zijn
in het Marie Tak van Poortvliet
Museum. „Ik herinner me dat ik
heel lang heb gewerkt aan die
meeuwen. Eerst had ik er twee
in het water geschilderd, toen
twee die opvliegen en uiteinde
lijk één in het water en één die
opvliegt. Daar ben ik echt twee
dagen mee bezig geweest, voor
dat het voor mijn gevoel hele
maal goed was. Als een schilde
rij me niet lekker zit, dan ga ik
heel precies kijken om erachter
te komen wat me hindert."
Hans Heeren werd in 1926 gebo
ren in de Bogardstraat in Mid
delburg. Zijn drang de werke
lijkheid te verbeelden bracht
hem na de oorlog op de Acade
mie voor Beeldende Kunsten in
Rotterdam, waar het saaie, tradi
tionele en op het neoclassicisme
geënte onderwijs hem
ontgoochelde. „Ik ging erheen
als de jonge Rembrandt en keer
de terug als een geslagen hond",
zoals hij het zo fraai formuleert
in de monografie Verstilde we
relddie Andreas Oosthoek bij
de tentoonstelling in Domburg
heeft geschreven. In Rotterdam
had Heeren wel de gelegenheid
een groot aantal tentoonstellin
gen te bekijken en stak hij veel
op van de vermaarde docent Da
vid Bautz. In 1949 stapte Hee
ren over naar de Jan van Eyck
Academie in Maastricht, waar
hij zich verdiepte in religieuze
kunst en architectuur.
Voor de Petrusschool in Eindho
ven maakte hij in 1954 zijn eer
ste monumentale werk: de wand
schildering 'De wonderbare vis
vangst'. Daarin vinden zijn
hang naar mystiek en de onver
brekelijke band met Zeeland el
kaar, want de apostelen zijn tij
delijk werkzaam in het Veerse
Gat: de visvangst 'in de ver
trouwde handen van de aposte
len Van Belzen, Meulmeester,
Schroevers, De Ridder en Ma
rijs', schrijft Oosthoek.
Vergankelijk
De Eindhovense muur luidde
een reeks van opdrachten in die
doorliep tot medio jaren zestig.
Heeren maakte werk voor bij
voorbeeld het Ledeltheater en
scholengemeenschap Sint Eloy
in Oostburg, de rooms-katholie-
ke kerk in Middelburg, de mid
delbare landbouwschool in
Schoondijke, het gemeentehuis
in Breskens en een paneelschil
dering op de veerboot Prinses
Beatrix. Het merendeel is inmid
dels verloren gegaan. „Monu
mentale kunst is nu eenmaal erg
vergankelijk", stelt de maker
nuchter vast.
De vrije schilderkunst krijgt uit
eindelijk de overhand, naast
zijn gezin en, vanaf 1956, zijn
werk als docent. Aanvankelijk
gaf hij les op Sint Eloy in Oost
burg, later op het Sint Willi-
brordcollege in Goes. Ondertus
sen haalde hij zijn MO-diplo-
ma's tekenen. In 1971 werd Hee
ren benoemd als docent aan de
Kotters Vlissingen (1952), olieverf/tempera/marouflé, privé-collectie Uithoorn
Herinnering aan Middelburg (1976), olieverf op doek, privé-collectie Best
De jagers (1966), olieverf op doek, privé-collectie Homburg (Duitsland)
Leeuwentrap Vlissingen (1986), olieverf op doek, privé-collectie Vleuten
Academie voor Kunsten Miner
va in Groningen. Vanaf die tijd
woonde hij in het Drentse Vries.
Dertien jaar later trok hij, op
nieuw, naar zijn geboortegrond
om zich volledig aan de schilder
kunst te wijden. Hij woont en
werkt nu in Middelburg.
Als Heeren over zijn schilde
rijen vertelt, is de schoolmeester
in hem nog hoorbaar. Geduldig
laat hij belangstellenden steeds
opnieuw naar een doek kijken:
naar de kleuren die erin zitten,
naar de denkbeeldige lijnen die
zijn te trekken, de vlakken die
zich aftekenen, de textuur van
de verf. In alles dient een ritme
te zitten, een natuurlijke reeks
van lijnen, vlakken, kleuren,
structuren.
Hij spreekt van een kijkspel.
„Een schilderij moet de aan
dacht blijven vasthouden. Vaak
beziet men het direct vanuit zijn
eigen gevoelsleven, maar je
moet eerst kijken en dan pas voe
len, vanuit het objectivistische."
Het is een boodschap die teke
nend is voor zijn werk. Heerens
schilderijen zijn weloverwogen
houdt Heeren ze doorgaans ano
niem. Plet naakt wordt alleen
van achteren getoond en gezich
ten worden niet ingevuld, zoals
bijvoorbeeld is te zien op
'Strandjutters' en 'Duinzitters',
twee imponerende werken uit
1967. „Ik vind het heel griezelig
om mensen langdurig te bekij
ken. Dan ga ik me generen. Op
de academie kon ik best goed
portrettekenen, maar ik heb het
daarna nooit echt gedaan. In to
taal heb ik misschien tien por
tretten geschilderd."
„Zo'n werk als 'Duinzitters' is
duidelijk ontstaan onder in
vloed van de Vlaamse expressio
nisten. Aanvankelijk was ik ook
een groot bewonderaar van Rei-
mond Kimpe. Ik wilde met het
schilderij het gevoel van verbon
denheid, het groepsbewustzijn
van de vier mannen weergeven.
De omgeving is geïnspireerd op
Zoutelande, maar dan vereen
voudigd."
Het landschap bij Heeren is zel
den echt weids, zodat toch tel
kens het gevoel van een besloten
omgeving ontstaat. Het uitzicht
Dorp in de sneeuw (1955),
olieverf/tempera, privé-collectie Bilthoven
foto Lex de Meester
uitsneden van een werkelijk
heid die hij goed heeft geobser
veerd en zich eigen heeft ge
maakt. Hij heeft het ritme in het
beeld gezocht en gevonden, door
verstorende elementen weg te
laten of zo aan te passen dat ze
zich laten voegen in die natuur
lijke reeks. Uiteindelijk ont
staan 'afdrukken van je ziel', zo
als hij ze omschrijft.
Monumentaal
Heeren schept een wereld die
verstild is in meerdere betekenis
sen. De tijd is gestold in olieverf
maar hij schildert vooral ook
tijdloos. Veel werken laten zich
nauwelijks dateren aan de hand
van de afbeelding, afgezien van
een enkel markant gebouw. Ook
zijn het vaak verlaten omgevin
gen: een lentelandschap waar
nog plukjes sneeuw zichtbaar
zijn, boten die bij laag tij op het
slib rusten, het lege strandje bij
de Vlissingse Oranjemolen, een
gesloten kermis in Colijnsplaat.
Het zijn monumentale stille
vens.
Als er al mensen zichtbaar zijn,
Duinzitters (1967), olieverf op doek, privé-collectie Utrecht
