Maar jullie waren al uitgeschakeld
PZC
De wapenstok is wel
een beetje ouderwets
NAV O-oefening
in Noorwegen
W19
Stroom- en stralingswapens
Niet zo onschuldig
zaterdag 18 juni 2005
De demonstranten zit
ten helemaal niet te
wachten op de troepen van
de NATO Response Force
(NRF) om hier in Noorwe
gen orde en rust te herstel
len. „Go home NRF, go ho
me NRF. Jullie maken de na
tuur kapot." De heethoof
den blokkeren met een
sit-downactie de aanleg van
een brug. Gelukkig zijn de
monstratie en gewelddadig
heden niet echt. Ze maken
deel uit van de NAVO-oefe-
ning Iron Sword, die een
maand lang in Noorwegen
plaatsvindt. De oefening
toont aan hoe snel en ingrij
pend de diverse krijgsmach
ten, en zeker de Nederland
se, van karakter verande-
Met een blokkade van de de
monstranten loopt het in
het Noorse fantasieland dat spe
ciaal voor Iron Sword in het le
ven is geroepen niet goed af. In
aanwezigheid van de enthousias
te minister van defensie Henk
Kamp, voor twee dagen op be
zoek bij de Nederlandse orde
troepen, maken deze korte met
ten met de demonstranten. Die
blokkeren een brug en maken zo
de evacuatie van vluchtelingen
onmogelijk.
Voorzien van ME-attributen als
witte politiehelm, bescherm-
schild en wapenstok beginnen
de soldaten de demonstranten,
die ineengestrengeld de weg be
zet houden, van elkaar los te ma
ken en af te voeren. Dat gebeurt
bewust met gepast en niet met
grof geweld.
Een geblokte hoge marinier, die
in het gezelschap van de minis
ter is meegereisd, heeft het dan
ook niet helemaal goed begre
pen. „Je pakt er eentje en die
schiet je door z'n knie. Dan
staan de anderen vanzelf wel
op", zegt de man. Ook de sponta
ne aanmoediging van minister
Kamp - „Gooi ze in het water" -
slaat de plank mis.
De tijd dat de landen van de NA
VO in het oosten met een massa
le inzet van soldaten en tanks in
staat moesten zijn om de aanval
van het communistische War
schaupact te weerstaan, blijkt
voorgoed voorbij. Voortaan moe
ten kleinere, snellere gevechts
eenheden paraat staan om her
en der in de wereld brandhaar
den te blussen. Tot de oprich
ting van deze NATO Response
Force werd in november 2002
besloten door de regeringslei
ders van de NAVO-landen.
Hoewel de NRF-soldaten elk ge
weld mogen gebruiken dat ze
uiteindelijk nodig achten, is dat
niet het doel van hun operaties.
Eenmaal uitgezonden naar een
crisisgebied moeten eventuele
gewelddadige terroristen welis
waar zo snel mogelijk worden
uitgeschakeld, maar de harten
van de gewone bevolking dienen
gewonnen te worden.
Na het herstellen van de rust
Nederlandse pantservoertuigen tijdens de NAVO-oefening Iron Sword in Noorwegen
moet de lokale bevolking zelf
haar zaakjes weer runnen. Dan
helpt het niet om de zaak onno
dig op scherp te zetten door pro
testerende burgers van de weg
te schieten of met extreem ge
weld te bejegenen. „We voeren
hier een politietaak uit, waarbij
we de situatie met zo min moge
lijk geweld oplossen. Anders
jaag je de mensen alleen maar
tegen je in het harnas", ver
klaart de commandant. Zijn
manschappen volgden een spe
ciale politietraining bij de mare
chaussee.
Toch lopen de door soldaten van
een ander onderdeel gespeelde
boze burgerdemonstranten af
en toe een fikse tik of klap met
de wapenstok op als ze niet vol
doende meewerken. „Het mag
er best stevig aan toe gaan,
want het moet wel echt lijken.
Daarom is het een voordeel dat
we nu een beroepsleger hebben.
Want met dienstplichtigen moet
je toch voorzichtiger zijn." „Na
een dergelijke oefening laten we
beide partijen altijd samen een
biertje drinken. Mocht er ie
mand toevallig een te harde
klap hebben gehad, dan blijven
er geen hard feelings bestaan",
zegt brigade-generaal Ton van
Loon, die de verrichtingen van
zijn manschappen goedkeurend
bekijkt.
De commandant van de 43e ge
mechaniseerde brigade uit Ha-
velte speelt met zijn troepen een
belangrijke rol in de vierde
NRF-oefening. Want hoewel
tien NAVO-landen met soldaten
aan de grootschalige oefening
deelnemen, is ruim de helft van
de zesduizend manschappen af
komstig van Nederlandse onder
delen.
De meer dan 2000 voertuigen,
waaronder 30 Leopard-tanks en
120 YPR-rupsvoertuigen, en 500
containers met allerlei spullen,
werden veertien dagen geleden
in de Eemshaven op transport
schepen geladen en naar Noor
wegen gevaren. Deze immense
logistieke operatie, de grootste
van de NAVO in decennia, is
een belangrijk onderdeel van
Iron Sword. Want de NATO Res
ponse Force moet ook grootscha
lig gevaar het hoofd kunnen bie
den, bijvoorbeeld als vijandige
troepen het land binnenvallen
foto Christian Engekbracht/GPD
waar de NRF-soldaten net trach
ten de rust te herstellen.
Van Loon: „Ik had grote twijfels
of zo'n grote verscheping van
materieel zou lukken. Er waren
zoveel Europese landen bij be
trokken en alles moest overal
vandaan komen, maar alles is
goed gegaan. We hadden binnen
een dag onze spullen. Ik ben
heel tevreden."
Crisis
Volgens de eigen doelstellingen
moeten de eerste onderdelen
van de NRF in het crisisgebied
al binnen vijf dagen met hun
werk kunnen beginnen. Wan
neer kort daarna de hele troe
penmacht is gearriveerd, moet
die over zoveel spullen, brand
stof en proviand beschikken dat
er zonder hulp van buitenaf 30
dagen lang kan worden opgetre
den. De voor deze operatie ver
antwoordelijke eerste logistieke
brigade van de Koninklijke
Landmacht heeft tijdens Iron
Sword bewezen de klus te kun
nen klaren.
De oefening vindt plaats over
een 250 kilometer lang gebied
ten zuiden van de stad Hamar.
Het is in feite één groot spel.
Het is dan ook niet vreemd dat
de tenten van het hoofdkwartier
van het eerste Duits-Nederland
se legerkorps, het zenuwcen
trum van de hele operatie, een
heus team van scenarioschrij
vers telt dat zo bij Endemol aan
de slag zou kunnen.
Zij bepalen voor welke verras
singen de soldaten komen te
staan en in welke richting het
spel zich zal ontwikkelen. Ze la
ten teiToristen aanvallen, brug
gen opblazen, vluchtelingen en
VN-personeel evacueren en stu
ren demonstranten de straat op.
Ook de inval van vijandige bui
tenlandse troepen behoort tot
de mogelijkheden.
Een foto maken van het story-
board, waaruit een eventuele
verhaallijn is af te leiden, is dan
ook verboden. Want, verklaart
één van de militaire scenaristen:
„We moeten voorkomen dat het
scenario uitlekt. Dan weten de
troepen wat we gaan doen." Dui
delijk is wel dat het spel aan de
realiteit is ontleend. Veel zaken
doen denken aan situaties in
voormalig Joegoslavië, Irak en
Afghanistan.
Opvallend is hoe serieus de Ne
derlandse soldaten het spel en
de oefening nemen. Wilden
dienstplichtigen er vroeger in
dergelijke omstandigheden
soms met de baret naar gooien,
de moderne Nederlandse be
roepssoldaat valt geen moment
uit zijn of haar rol. De vijand
loert overal en wat je tijdens de
oefening leert, kun je zeker ge
bruiken als er straks in een cri
sisgebied echt met scherp op je
geschoten wordt.
Aanval
Professioneel en met veel inzet
is zeker het optreden van de pa
ra's van de luchtmobiele briga
de 's ochtends vroeg op het mili
taire vliegveld Rena. Daar moe
ten terroristen worden ver
jaagd. De parachutisten komen
met twee Fokkers 60 van de
Duitse Luftwaffe aangevlogen
en springen boven een veld
naast het vliegveld naar bene
den. Op de grond wordt onmid
dellijk de aanval op de rebellen
ingezet en ontstaat een hevig
vuurgevecht.
Sommige getroffen terroristen
buigen de regels van het spel
een beetje om en blijven vrolijk
terugvuren. Dit tot woede van
sommige para's, die gadegesla
gen door de internationale pers,
er de lol niet van inzien. „Wat is
dat nou", roept een boze para
chutist, „die lui hebben we al
lang uitgeschakeld." Als uitein
delijk de laatste opstandeling
heeft besloten om voor dood te
gaan liggen, is het vliegveld her
overd en mogen we van een ge
slaagde actie spreken.
De para's zijn vooral afkomstig
uit Schaarsbergen, maar er is
ook een mortiereenheid uit As
sen bij. Een 29-jarige Groning
se, die haar naam niet wil zeg
gen, maakt al twee jaar deel uit
van de luchtmobiele brigade.
„Het leuke hiervan is dat we nu
ook met anderen oefenen. Met
terroristen erbij, dat hebben we
anders niet", zegt ze.
Opvallend is verder de hechte
internationale samenwerking
binnen de NATO Reponse
Force. Dat is te zien op de ver
schillende hoofdkwartieren,
waar Nederlandse, Duitse, Noor
se, Deense, Griekse, Turkse, Ita
liaanse, Spaanse, Britse en Ame
rikaanse officieren achter hun
computerschermpjes schijnbaar
probleemloos samenwerken.
Moeiteloos
Ook de troepen in het veld trek
ken op het oog moeiteloos met
de collega's uit andere landen
op. De voertaal is Engels en
schijnt door iedereen voldoende
te worden beheerst. Bij de 43e
gemechaniseerde brigade loopt
zelfs een Franse officier rond
die niet alleen perfect Engels
spreekt, maar zichzelf in een
jaar Nederlands heeft geleerd.
„Hij praat beter Nederlands
dan ik Frans", zegt majoor Erik
van der Weijden uit Havelte als
hij de man voorstelt.
Dit wil allemaal niet zeggen dat
zich geen minpuntjes voordoen
bij de internationale samenwer
king. Sommige hoge Nederland
se officieren hekelen onomwon
den het feit dat de communica
tie tussen een aantal landen
wordt bemoeilijkt, doordat hun
bij verschillende fabrikanten ge
kochte apparatuur niet op el
kaar is afgestemd. Dat pro
bleem kan worden opgelost
door voor iedereen dezelfde ap
paratuur in te kopen, maar dat
is een politieke beslissing.
Voor de rest laat het Nederland
se leger tijdens Iron Sword voor
al zien wat het allemaal in huis
heeft.
De vaderlandse pers woont de
spectaculaire lancering bij van
een onbemand Sperwer-spiona-
gevliegtuig. Verder toont de ge
nie hoe je een vaarverbinding
met een ferry tussen twee oevers
maakt, en hoe je een heel kampe
ment met sanitaire en alle ande
re voorzieningen uit de grond
stampt.
Defensievoorlichters doen voor
al hun best om de fotografen en
cameramensen van de tv de
mooiste plaatjes te laten schie
ten. Minister Kamp kruipt ach
ter het stuur van zowat elk voer
tuig dat hij tijdens z'n bezoek
tegenkomt om zich als een heu
se filmster te laten vereeuwigen.
Want het leger moet als aantrek
kelijke werkgever verkocht wor
den.
Defensie heeft de komende ja
ren immers behoefte aan duizen
den nieuwe jonge en flexibele
soldaten, terwijl evenzoveel
ouder vastgeroest kader moet
afvloeien. „Er komt steeds min
der overhead in het Nederland
se leger. Van de meer dan veer
tig generaals blijven er straks
maar twintig over. We zijn van
een herenleger naar een werkle-
ger gegaan", concludeert een
luchtmobiele kapitein.
Sjoerd Jansen
De Rotterdamse politie wil kijken of
haar manschappen in de strijd tegen
hoppers met nieuwe wapens kunnen
'orden uitgerust. In Amerika hebben vele
lie Wortels de afgelopen jaren gewerkt
non-dodelijk wapens. Stripverhalen, Ja-
tes Bond- en science fictionfilms a la Star
'rek Ujken de inspiratiebronnen voor de
totwikkelaars van een heel nieuw wapenar-
baal,
m jaren negentig ging het nog mis in So-
MBij een humanitaire missie van de
«welen er aan Amerikaanse kant slachtof-
Schieten op rellende burgers, of zelf
«tschijf worden, was het dilemma waar
j*soldaten voor stonden.
Hetzelfde dilemma moeten ME'ers hebben
Md toen ze door losgeslagen voetbalsup-
wtersbij de wedstrijd Feyenoord-Ajax in
«'nauw waren gebracht.
®ds het incident in Somalië is in laborato
ria vooral Amerika nog veel harder ge-
aan niet-dodelijke wapens om menig-
tom bedwang te krijgen. De rest van de
T«eld neemt de uitvindingen stuk voor
^over. Zo waren de tasers, waarmee een
^stander met een stroomstoot wordt uit-
phakeld, eerst nog illegaal in vele lan-
®D'Nu zijn ook Europese landen klant bij
Amerikaanse fabrikant.
de Rotterdamse politie haar manschap-
j® beter wil uitrusten in de strijd tegen
'lans, hoeft zij slechts naar de andere
le oceaan te kijken. Tijdens rellen
•-'v.nigde Staten trad de oproerpolitie
•menigte tegemoet met beanbags, pepper-
houten kogels. Het ministerie van
adse Zaken staat echter niet te
om ME'ers extra geweldsmidde
len te verschaffen. Het verzoek om gebruik
van de bonenzak bijvoorbeeld wordt voor
alsnog resoluut van de hand gewezen. Jaap
Timmer, politiesocioloog aan de Vrije Uni
versiteit, vindt het gat tussen wapenstok en
vuurwapen niet zo groot. „Je hebt nog hon
den en paarden en voertuigen om een massa
in het gareel te houden."
Traangas
Bovendien had de ME bij de rellen na de
voetbalwedstrijd nog de beschikking over
een ander, al vaak beproefd wapen: traan
gas. Dit werd door de politie echter niet ge
bruikt, uit angst dat de eigen politiemensen
er de meeste last van zouden hebben. Tim
mer ziet dit ook als een nadeel: „Als je pre
cies wilt zijn, heb je niets aan traangas. Het
is dus wel goed om naar alternatieven te kij
ken, die mensen niet lukraak treffen."
De Politie Vakorganisatie Rijnmond (PVR)
zwengelde de discussie over de alternatieve
wapens aan. „Wij houden voorlopig vast
aan ons pleidooi voor de beanbag", zegt vi-
ce-voorzitter René Kruidenier. Het stand
punt van het ministerie van Binnenlandse
Zaken noemt hij kortzichtig. „Als er men
sen met stoeptegels tegenover je staan moet
je ze niet bestrijden met watjes."
Jaap Timmer meent echter dat de fladderen
de beanbags niet het meest adequate middel
zijn. „Tien jaar geleden was dit wapen
nieuw. Ondertussen zijn er veel betere wa
pens uitgevonden, al zijn vele uitvindingen
nog niet buiten het laboratorium getest."
Kruidenier maakt het op zich niet uit welk
middel aan het wapenarsenaal wordt toege
voegd. De Belgische collega's gebruiken
veelvuldig pepperspray. „Ook dat is een
In Amerika wordt hard gewerkt aan de ontwikkeling van stralingswapens.
Stroomstootwapens zijn er in
verschillende soorten en maten.
Variërend van een kleine va
riant voor huiselijk gebruik tot
varianten voor grote massa's.
Nieuwste loot aan deze stam is
het Active Denial System, dat
Amerikanen zien als het middel
naast megafoon en kogel.
Het systeem, dat ontwikkeld
wordt door het Pentagon, produ
ceert een onzichtbare straal die
pijn bezorgt. Het apparaat ver
zendt elektromagnetische ener
gie met de snelheid van het
licht. Het bereik is maximaal
550 meter. Watermoleculen vlak
onder de huid worden korte tijd
verhit, waardoor het slachtoffer
het gevoel heeft in brand te
staan.
De taser kan een aanvaller uit
schakelen door middel van een
stroomstoot. Bedrijven werken
nu aan tasers die grotere groe
pen ineens onder stroom kun
nen zetten. Het Amerikaanse be
drijf Xtreme Alternative Defen
se Systems wil dit jaar een wer
kend apparaat bedoeld voor gro
tere groepen op de markt bren
gen.
goed middel. Het werkt in ieder geval beter
dan traangas, dat te snel verwaait. Ook stun-
guns, waarmee een rubberprop wordt afge
schoten, kunnen uitkomst bieden."
De discussie over de beanbags wordt onei
genlijk gevoerd, vindt Kruidenier. „Dan
worden foto's getoond van onschuldige men
sen die allerlei verwondingen hebben opge
lopen door beanbags. Ik vraag me af in hoe
verre je bij een groep losgeslagen voetbal
supporters nog kan spreken van onschuldig.
Daar zitten echt geen oma's met rollators of
peuters op driewielers meer tussen."
Woordvoerder Theo van Son van de Algeme
ne Nederlandse Politie Vereniging (ANPV)
vindt dat voor ieder middel een goede afwe
ging moet worden gemaakt. „Je moet als po
litie het geweldsmonopolie zorgvuldig ge
bruiken." Hij ziet vooralsnog weinig reden
voor extra middelen. Traangas is op zich ef
fectief genoeg om groepen te verspreiden,
vindt Van Son.
„Je zou kunnen kijken naar grotere bussen
pepperspray. We moeten misschien eerder
kijken naar de organisatie en de informatie
voorziening bij ongeregeldheden, dan naar
allerlei vreemdsoortige wapens."
Adrianne de Koning
en Albrand Leeuwe
Een houten kogel is niet dodelijk, maar is
wel goed voor pijnlijke blauwe plekken.
In de Verenigde Staten maakt een aantal in
cidenten duidelijk dat de Unon-lethal wea
pons niet zo onschuldig zijn als ze lijken.
Een 21-jarige studente, die in Boston de
honkbal-overwinning van de Red Sox op de
New York Yankees vierde, werd doodge
schoten door wat een onschuldig wapen had
moeten zijn. De politie schoot met polysty
reen kogels toen de massa te opdringerig
werd. Het projectiel trof de studente in het
oog. Zij overleed ter plaatse. De roep om de
niet dodelijke wapens te verbieden nam toe.
Twee weken later zette de politie in Tucson,
Arizona, pepperballs in bij een demonstra
tie. De kogeltjes die vanuit een soort paint-
ball-geweer worden afgevuurd verwondden
verschillende mensen.
Tasers, wapens die pijltjes afvuren die een
schok afgeven van soms 50.000 Volt, kun
nen miskramen veroorzaken. De tasers gel
den als meest gebruikt less lethal weapons.
Voorbeelden van verkeerd gebruik zijn vol
gens de tegenstanders legio. Zo zou de poli
tie in Kansas City een 66-jarige vrouw, die
ten onrechte de claxon gebruikte en zich ver
zette tijdens haar arrestatie, met een taser
hebben uitgeschakeld. Agenten zouden snel
ler naar dit wapen grijpen omdat het om
een onschuldig wapen gaat. Juist daardoor
vallen er meer slachtoffers.
