Op speurtocht
in Saeftinge
Van de bloeiende buurtschap rest slechts de vuurtoren
Wirom toch moe
vaoderdag aoltied
op zondag valle?
Nieuwe raadkaart
dinsdag 7 juni 2005
In het bezoekerscentrum wordt informatie gegeven over Saeftinge.
de vraag gaat over het brakke
karakter van Saeftinge. Op de
wand van het bezoekerscentrum
is heel groot de Schelde afge
beeld. Aan de ene kant mondt
de rivier uit in de Noordzee, aan
de andere kant slingert hij Bel
gië in. De Noordzee is zout, de
Schelde is zoet. Saeftinge ligt
ongeveer op de helft en heeft wa
ter dat tussen zout en zoet in zit,
brak water dus.
Als het hele centrum doorkruist
is, is de lesbrief ingevuld. Op
naar het volgende program-
ma-onderdeel. Met je laarzen
aan kijk je vanaf de dijk over
het Verdronken Land. Wat een
uitgestrekt gebied. Wat meteen
opvalt, is dat er geen boom of
bosje staat. Onder leiding van
een gids krijg je een rondleiding
over het plankierpad. Onderweg
moeten er wat dingen verza
meld worden.
Ook worden er een paar proef
jes gedaan. Zo wordt de tempe
ratuur van het water gemeten
en wordt op verschillende plaat
sen gemeten hoe diep het water
is. In het water worden krabbe
tjes en visjes gezien. En die gaat
jes? Daar zitten vorksprietgar-
naaltjes in.
Er wordt modder in een zeef ge
daan. Na het uitspoelen met wa
ter zie je wat er in de modder
leeft. Hier wordt ook duidelijk
wat een schorrengebied is en
dat het een heel belangrijk
broedvogelgebied is. Dat is te
zien aan het aantal vogels dat
steeds luid roepend schijnaan-
vallen doet om hun nest of jon
gen te beschermen.
Omdat het mooi weer is, kun je
buiten je boterhammen opeten.
Het programma gaat verder in
de schaapskooi.
Dingen die meegenomen zijn,
worden onder een microscoop
bekeken. Help, wat voor een
monster komt er uit het nopjes
wier gekropen? Gelukkig blijkt
dat erg mee te vallen, als je zon
der microscoop kijkt. Ook
wordt het meegenomen brakke
water onderzocht.
En dan is het ineens half drie.
Snel wordt alles opgeruimd,
want de bus staat al te wachten.
Mocht je als twaalfjarige vol
gend jaar terugkomen voor een
excursie door het natuurgebied,
dan weet je er in ieder geval al
een heleboel van af.
Kitty Galle
De PZC sponsort Het Zeeuwse-
Landschap. In 'Natuurlijk Zee
land' doen medewerkers van de
ze stichting verslag van wat er
speelt in de Zeeuwse natuurge
bieden: onverwachte vondsten
en bijzondere gedragingen pas
seren wekelijks de revue. En na
tuurlijk ook de successen en
mislukkingen in het beheer.
Agauw is 't wi zo vère; de
vaoderdag komt t'r an. Du-
zende vaoders ore de derde zon
dag van juni verwend en gekoes
terd. Mee vee zurgen ore ze om
ringd en ze moete zö'n dag een
eêl ritueêl onderhae. Eên dag in
't jaer ore ze naebie heilig
verklaard. En di moete ze dan
wi 364 daehen op tere.
Vaoderdag is volgens mien, net
as trouwens moederdag en die
rendag en secretaressedag, uut-
gevonde deu andige zakelui.
Wan volgens mien bin de mid
denstanders de hröte 'winnaers
op zukke daehen. As 't an ulder
leit, komme d'r nog meer van
dat soort.
Ik dienke wè, da de moederdag
nie vö niks eest op de kalender
staet. De resultaoten van die
dag bin meêstal bepaelend voor
't ritueêl op de vaoderdag.
In 't gemiddelde gezin doen de
huus a eêl vroeg d'r best d'r ou-
wers het uutslaopen të beletten.
Ze stommele wat af in de keu
ken in de vroegen ochen. Moe
der leit onderwiele goed te
luusteren of ze hin onbekende
gelude'n oort. En vaoder moe z'n
eihen bedwinge om nie op onder
zoek uut te haen a ze een onbe
kend glasgerinkel ore. Wan 't is
vaoderdag en dan moet het ge
zellig bluuve.
De joengsten van de huus komt
dan eêl stilletjes nè boven om
vaoder en moeder wakker te
maeken. En ie komt zeie, da d'r
een verrassing is vandaehe. Vao
der en moeder spele het spil
êlemaele mee. Ze laete d'r onge-
rustigheid nie merreke as de an
dere huus mee 't ontbijt op wat
dienblaeden nè boven dreihe te
kommen. Ze ouwe d'r arte vast,
dat de thee, de beschuut, de ver
se sinasappelsap en de krenten-
boterammen (die moeder as ver
rassing vö vaoder ao moete ko-
pe) de tocht nè 't bed nie zulle
overleve. Mè ze laete de regie in
anden van de huus.
Wonder boven wonder komt ao-
les an en 't ontbijtbed oordt
verdeêld in verschillende zit-
plekken. Het dekbed doe dienst
as taefellaeken. Nae enig gekib
bel over 't lekkerste plekje op en
rond het bed, kan 't feêstmael
behinne. Vaoder krieg z'n bord
onder z'n neuze gedouwd en is
verplicht eêl verrast te doen
over de zelfwerkzaemheid van
z'n kroost. Moeder souffleert ier
en daer en vaoder glimlacht ge
durig. Zelfs a de joengste zeune
z'n riekelijk mee beuter en su-
ker beleide beschuut van z'n
bord laet sliere, oor je hin wan
klank. Beschuten kunne, as ze
valle, op twi kanten terecht kom
me, mè... Even dreigt vaoder
toch uut z'n rol te vallen, as een
kommetje thee alf omkiepert
over de vloerbedekking, omdat
twi huus diezelfde komme aole-
bei nè vaoder wille brienge. Mè
ook ier oordt aoles mee de man
tel der vaoder- en vooral moe
derliefde bedekt.
As 't ontbijt klaer is en moeder
Het Verdronken Land van Saeftinge is het grootste brakwaterschor van West-Europa. foto's Het Zeeuwse Landschap
't ergste vuul van vloer en bed ei
opgeruumd, komt het twide vas
te onderdeêl van de dag. Vaoder
krieg z'n cadeaus. De kleinste
beperke d'r eihen tot zelfgemae-
kte tekeningen. De ouwere ebbe
wat extra zakgeld gekrege van
moeder en ebbe aftershave,
douchefris of gereêdschap, dat a
vaoder zö nodig ao, gekocht.
Moeder komt as lesten mee een
nuttig geschenk. Zoies ao zie
ook gekrege vö moederdag. Nae
bie ontroerd pakt vaoder aoles
uut. Ie oordt overlaoie mee ge
schenken. Wi ei t'un 't an te dan
ken, zou je naebie zeie.
De rest van de dag oordt vaoder
streng bewaekt, wan ie mag ge
woon niks doe dan de zaeterdag-
se krante leze. As'un nog mè an-
stalten maekt om de taefel an te
zetten of koffie te briengen,
oordt'un drek tot de orde geroe-
pe. Neê, ie oef mè an te schuven,
z'n eihen koest te ouwen en voor
al gezellig te doen. Soms
vraegt'un z'n eihen af wirom
vaoderdag aoltied op zondag
moe valle. As de huus ruzie mae-
ke over d'n afwas ('Ik ebbe't op
moederdag a hedae') liekt dat
nie tot vaoder deu te driengen.
En 's aevens is 't waerme eten
éên hröte ode an vaoder. Aol z'n
lievelingsgerechten staen op de
riekelijk gevulde dis. Het valt
naebie nie op, dat d'r ook nog
éên groente bie staet vö dochter
lief, wan die vindt vaoders lieve
lingsgroente nie om te eten.
Moppere
Mè an aole vaoderdaehen komt
een einde. Op maendag kan vao
der wi gewoon an't werk. Ie el-
lept wi bie d'n afwas en zet wi
koffie. Ie mag wi moppere op
z'n huus as ze te laete bin of nie
om een booschap wille. En de
mute, die a zondagochen gesneu
veld was, kan een andige vaoder
zelf maeke. En anders oef t'un
de timmerman alleên mè te be-
taelen. Ie mag wi 364 daehen ge
woon vaoder weze. Wan de vao
derdag is wi vöbie en de kassa
in de winkel ei gerinkeld. Bie
mien tuus begint tegenwoordig
de vaoderdag pas as de huus en
de kleinhuus op de koffie kom
me. Ons ebbe hin last mi van ge
stommel in de keuken in de vroe-
hen ochen. Ons ontbijt is eêl sim
pel. Mè vö ons soort mensen is 't
eigenlijk aoltied moederdag en
vaoderdag. Di ebbe m'n hlad
hin twide zondag in meie en der
de zondag in juni vö nodig.
Frans van der Heijde
noten van groep zeven, in de
bus, op weg naar het Verdron
ken Land van Saeftinge. Je hebt
een grote tas bij je, met laarzen,
een broek, een lunchpakket en
natuurlijk iets om te snoepen.
Hoe ver zou het zijn? Welnu, dat
blijkt reuze mee te vallen. Al na
een tijdje draait de bus het par
keerterrein van het bezoekers
centrum Saeftinghe op.
In het centrum worden de kinde
ren welkom geheten en het pro
gramma van de dag wordt in
grote lijnen verteld. Als eerste
wordt een korte film getoond
over het natuurgebied. Daarin
komt aan de orde dat het gaat
om een getij degebied. Het is
voor kinderen best moeilijk te
begrijpen wat dat precies is. Ge
lukkig staat er in het bezoekers
centrum een opstelling die illus
treert wat eb en vloed zijn. Het
getij heeft te maken met de
draaiing van de aarde en de
stand van de zon en de maan.
Per vijfentwintig uur is het twee
keer hoog en laag water. Daar
om dus schuift het tijdstip waar
op het hoog of laag water is
steeds ongeveer één uur op. Als
de getij dewerking begrepen
wordt, kan de vraag die hier
over gesteld wordt in de lesbrief
beantwoord worden. De volgen-
In Saeftinge beslaat het pro
gramma een hele schooldag.
Er wordt begonnen met een ont
dekkingstocht door het bezoe
kerscentrum. Na deze eerste
oriëntatie wordt een korte excur
sie gehouden door het schorrij-
ke gebied. Het derde onderdeel
vindt plaats in de schaapskooi,
die als leslokaal is ingericht.
Daar kunnen proefjes en doe-ac-
tiviteiten gedaan worden. Ook
de nabijgelegen drinkput wordt
bij dit onderdeel betrokken.
En daar zit je dan, met je klasge-
Als kind van elf jaar heb
je in je leven al best
wat gezien. Maar het groot
ste brakwaterschor van
West-Europa; dat ligt vast
heel ver weg. De verrassing
is groot als blijkt dat het op
nog geen twintig kilometer
van je huis ligt.
Om basisschoolkinderen
kennis te laten maken met
een natuurgebied in hun ei
gen omgeving, heeft stich
ting Het Zeeuwse Land
schap bij een aantal terrei
nen een scholenproject ont
wikkeld.
Op de raadkaart van vorige
week staat een grotendeels
uitgewist verleden. „Deze buurt
schap heet Nieuwe Sluis. Ik ben
daar geboren en opgegroeid, sa
men met mijn broer en zus. On
ze ouders hadden hier een boer
derij. Helaas is alles afgebro
ken", schrijft A. L. L.
Smith-Cappon uit Vlissingen.
Maar de markante vuurtoren
met een hoogte van ruim 28 me
ter staat er nog, stelt D. E. Tolle
naar uit Terneuzen. „De oudst
overgebleven gietijzeren vuurto
ren van Nederland, gebouwd in
1867."
Nieuwe Sluis bij Breskens was
vóór de Tweede Wereldoorlog
een vrij uitgebreide buurtschap,
merkt W. Woittiez uit Breskens
op. „Bij ons 25-jarig huwelijk
(ruim 25 jaar geleden) hebben
wij een aquarel gekregen van
precies dezelfde omgeving en
toen was de situatie nog dezelf
de, op een tv-antenne en enkele
duivenhokken na. Na de laatste
dijkverhoging tref je het hier
niet zo meer aan."
P. H. de Kramer uit Terneuzen
zegt dat er zelfs een lagere
school was, met meester Bruyn-
ooge en juffrouw Keymel. De
school begon in 1857 als een par
ticuliere school, op initiatief
van onderwijzer Johannes van
Leeuwen, meldt 'allesweter'
C. F. Stevense uit Middelburg.
„De gemeente stelde pro deo
lee: „Er is een weloverwogen op
lossing gevonden. Stond de to
ren voor de versterking op de
kruin van de oude zeedijk, de
kruin van de nieuwe zeedijk -
die 3,25 meter hoger kwam -
werd aan de landzijde van de to
ren gesitueerd. Op deze manier
kwam de toren op de buiten
berm te staan en auto's die over
de Panoraxnaweg rijden, passe
ren zodoende de vuurtoren tot
op enkele meters. Een unieke si
tuatie."
Ter herinnering aan de dijkver
hoging is aan de oostzijde van
Nieuwe Sluis, ofwel 't Killetje,
ofwel 't Zandertje (en in de
volksmond de Sluuze, schrijft
P. Kesteloo uit Breskens), een
monument geplaatst: drie decen
nia deltawerken. Er staat een
steenzetter op en de tekst 'de
werkende mens - scheppend in
de golven der getijden'.
A. Koster woonde vlak na de
oorlog in een bunker in de dui
nen, op zo'n tweehonderd meter
van het eerste huis op de foto.
„Voor de bunker stonden twee
huisjes, waarin de families
Blaakman en Ritico woonden.
Bij de vuurtoren stonden drie
huizen waarin de torenwach
ters woonden. Eén ervan was
Keijmel."
Rinus Antonisse
De waardebonnen gaan naar: R.
C. Ritico, Breskens, A. Francke,
Goes en R. Robesin, Groede.
Zandertje (meerdere inzenders
doen dat). „De man met paard
en wagen is mijn overgrootva
der Jacobus de Vuijst. Woonach
tig bij het Killetje, waar ikzelf
ook geboren ben. Ik was de laat
ste van zeven generaties De
Vuijst, die daar in 1988 vertrok
ken is. Het paard heette Fanny
en moet een heel lief beest ge
weest zijn, al deed het erg lang
over de vijf kilometer van Bres
kens naar Nieuwe Sluis." Deze
inzender weet dat naast de
broers Wisse, Izak de Jonge
woonde.
A. Sponselee uit Sas van Gent
geeft aan dat de vuurtoren nu
zwart-wit geverfd is, maar ooit
ook rood-wit en zelfs geel was
uitgedost. In 1981 is de toren
aangewezen tot beschermd mo
nument en door waterschap
Vrije van Sluis gespaard bij de
dijkverhoging van 1989. Sponse-
Uit de collectie van Hans Lindenbergh een kaart
met daarop een situatie die de laatste tijd in het
nieuws is. Vraag is: om welke plaats gaat het? Na
dere bijzonderheden over vroeger en heden zijn
welkom.
Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag
11 juni worden gezonden naar: Redactie PZC Bui
tengebied, postbus 31,4460 AA Goes; fax
0113-315669; e-mail redactie@pzc.nl
Onder inzenders van een goede oplossingen wor
den drie waardebonnen verloot.
het lokaaltje en schoolmateriaal
ter beschikking. Het lokaaltje
was gebouwd van stenen, af
komstig van de afbraak van het
voormalig fort Willem I."
Het huisje rechts op de foto was
van de broers Kobus en Arjaan
Wisse. Zij waren de laatste be
woners, weet A. C. de Seijn uit
Terneuzen. „Het paard en de
wagen zijn waarschijnlijk van
Izak Boekhout, hij woonde te
genover het huisje van Wisse."
Volgens D. de Groote uit Ter
neuzen kan de vrouw op de kar
wel eens Suus Baas (ofwel Kei)
zijn, die met vis leurde. „Zij
kwam van Cadzand (haven) en
ze hadden de enige botter in
West-Zeeuws-Vlaanderen. In
een van de huisjes woonde Jo
hanna van Houte, die huishoud
ster was bij ene De Keuning."
I. Brouwers-de Vuijst uit Bres
kens noemt de buurtschap het
