Een vlieg zal ik
nooit doodslaan
mmm
Het Nederlands wordt steeds minder beschaafd
PZC
25
Margo Lemson,
altijd ondernemend
zaterdag 4 juni 2005
Ze is een echte 'moeder
kloek'. Bij een kopje koffie
of thee wordt ongevraagd een
beboterd sneetje ontbijtkoek
geserveerd. Onder haar vleu
gels vaart menig mens en dier
wel. Vier katten, een hond, een
vijver vol vissen, twee kinderen
het jaar rond en in de zomerva
kantie standaard een extra
mond te voeden in het kader
van Europa Kinderhulp.
Vindt iemand een zielig vogeltje op
straat, grote kans dat het bij haar
thuis in een doosje belandt. „Ik kan
het gewoon niet over m'n hart verkrij
gen om anders te doen. Leven en laten
leven, dat vind ik zo verschrikkelijk
belangrijk. Neem een vlieg, die zal ik
nooit doodslaan. Ze lachen me wel
eens uit om dat zorgelijke gedoe, maar
daar trek ik me helemaal niks van
aan. Echt gebeurd: Toen ik nog in de
horeca werkte, een eeuwigheid gele
den. was er op een keer een vlieg in de
koffiemelk gevallen. Dus ik haal dat
beest er uit, spoel hem schoon en zet
de vlieg op tafel. Op dat zelfde mo
ment pakt m'n collega een krant en,
pats! Ik heb haar heel vuil aangeke
ken, herinner ik me nog als de dag van
gisteren. Hoewel het, achteraf, van
haar een hele normale reactie was.
Dat zou iedereen doen. Maar ik niet!"
„Kom verder", klinkt het uitnodigend
vanachter de batterij wasmachines en
drogers in de gang tussen het (oude)
bedrijfsgedeelte en de jaren-zestig-
woning in Kerkwerve. „Nog even snel
vullen."
Eenmaal aan de tuintafel somt Margo
Lemsom op: in de eerste plaats moe
der en echtgenote ('die drie vormen de
rode draad in mijn leven'), personeels
zaken en commerciële contacten van
het taxibedrijf, Europa Kinderhulp,
Radio Schouwen-Duiveland, bestuur
der van de Ondernemerskring Schou
wen-Duiveland (OSD), redactielid
van OSD Profiel, rotarian, lid van het
regionaal comité bedrijfsbeveiliging
en voorzitter van jeugdsociëteit 't Kot
in Kerkwerve. „Eigenlijk ben ik een
chaoot. Ik vlieg van hot naar her. Wat
mijn hoofdtaak is? Ha! Dat zou de
taxi moeten zijn. Ik ben wel iemand
die het beste functioneert als het druk
is. Aan de andere kant kan ik vreselijk
genieten van een middagje thuis met
m'n kinderen. Gewoon gezellig een
beetje tutten. Heerlijk. De eerste dag
dat ze na de zomervakantie weer naar
school gaan, vind ik verschrikkelijk.
Wat dat betreft ben ik een muts en wil
ik het liefst alles en iedereen om me
heen hebben. Lekker dichtbij, veilig
in m'n eigen kringetje."
Rebels
Als veertienjarige puber kwam Margo
met haar ouders vanuit Vlaardingen
in Kerkwerve wonen. Een dramati
sche gebeurtenis in haar familie, waar
over ze verder niet wil praten, speelde
een belangrijke rol in dat besluit.
Margo was op z'n zachtst gezegd 'niet
blij' met het besluit van haar ouders
om naar het platteland te verhuizen.
„Ik was nogal rebels. Naar mijn ge
voel reed de politie in Zeeland nog op
varkens en liep de mode er minstens
twee jaar achter. Maar toen we er een
maal woonden, was ik snel gewend.
Héél erg snel. Dat ging ook vanzelf.
Binnen een week kende iedereen op
school mij. Ze zwaaiden naar me. Dat
vond ik geweldig! Iedereen was aar
dig. In het begin fietste ik heen en
weer naar Zierikzee. Veel te ver, naar
mijn idee. Ik had al vlug door dat lif
ten veel makkelijker ging. Ik ben al
tijd al ondernemend geweest. Op m'n
elfde werkte ik iedere zaterdag in een
slagerij. Dan had ik tenminste een
leuk zakcentje. Eigenlijk ben ik vanaf
dat moment van de ene in de andere
baan gerold. Ik ben ook nooit afgewe
zen. Heel grappig, als je daar nu zo
over nadenkt. Dat ondernemende heb
ik van mijn ouders. Mijn vader was
oorspronkelijk accountant. Destijds
had hij in Kralingse Veer wat dijkhuis-
jes, die hij verhuurde. Toen ze daar
een weg wilden aanleggen, heeft hij
de boel verkocht en zijn we in Vlaar
dingen gaan wonen. Schouwen-Duive
land kenden mijn ouders, omdat ze
daar een vakantiehuisje en een boot
Naam:
Margo Lemsom.-van'Gelderen
Geboren: 29 september 1960
in Kralingse Veer
Burgerlijke staat:
getrouwd met Kees, twee kinde
ren - tweeling - Jamie en
Evita (14)
Woonplaats:
Kerkwerve
Opleiding:
Groen van Prinsteren Lyceum
(brugklas) Vlaardingen, Prinses
Julianaschool Zierikzee, voorop
leiding verpleegster Intas (niet
afgemaakt) Zierikzee, midden
standsopleiding Zierikzee
Werk:
Mede-eigenaresse van
taxibedrijf Lemson en
onbezoldigd Zeeuws
PR-medewerker van
Europa Kinderhulp
hadden. Ze kochten een boerderijtje
midden in de polder bij Kerkwerve.
Daar wonen ze nog steeds. Even later
zijn ze in de Sint Domusstraat in Zie
rikzee een verzamelwinkel begonnen.
Ook dat doen ze nog steeds."
De ouders van echtgenoot Kees had
den een taxibedrijfje (inmiddels uitge
bouwd tot een team van 70 mensen op
25 auto's) en zo kwam Margo ook in
dat wereldje terecht. Hoewel ze amper
zelf rijdt, heeft ze er wel haar beste
vriendin aan over gehouden. Bij het
busstation van Zierikzee stapte ze bij
Margo in de taxi, samen met haar man
en kind. De drie waren rechtstreeks
overgekomen uit Brazilië, omdat de
man (afkomstig uit Kerkwerve) geen
permanente verblijfsvergunning
kreeg. Het dochtertje ging slechts ge
kleed in een kort rokje, topje en
teenslippers. „Ze had het koud! Ze
wisten wel dat er hier sneeuw lag,
maar hadden er geen benul van hoe
dat aanvoelde. Op diezelfde dag won
Evert van Benthem de Elfstedentocht,
zo koud dus! Ik heb haar meegenomen
naar huis en eerst eens fatsoenlijk aan
gekleed."
Goed negen jaar nadien raakte ze be
trokken bij Europa Kinderhulp, een
organisatie van ruim driehonderd vrij
willigers die zich inzet om kansarme
kinderen uit de lidstaten een onbezorg
de zomervakantie te geven. Dankzij
haar werk en contacten voor het toen
malige Schouwse huis-aan-huis-blad
Het Havenkwartier werd Margo bena
derd voor het Zeeuws coördinator
schap. In die functie is ze verantwoor
delijk voor de public relations en het
werven, screenen en begeleiden van
gastgezinnen ('daarvan kunnen we er
nooit genoeg hebben') voor een 2,5
week durend verblijf van honderd
twintig kinderen. Landelijk brengt de
stichting jaarlijks drieduizend kinde
ren van tussen de vijf en zestien jaar
uit de Europese landen onder. „Wees
kinderen uit Limburg bijvoorbeeld,
maar ook de assepoestertjes van de he
dendaagse maatschappij. Kinderen
van wie de vader in de gevangenis zit,
de moeder aan.de drank is en de zorg
van de broertjes en zusjes aan de
oudste wordt overgelaten. Dat is echt
geen uitzondering. De vreselijkste si
tuaties kom je zo tegen."
Bevlogenheid
Haar stem breekt, de ogen schieten
vol tranen. „Sorry hoor, ik weet niet
wat ik heb. Anders ben ik nooit zo hui
lerig."
In een oogwenk herpakt Margo zich
en gaat verder alsof er niets aan de
hand is. „Begin je aan dit werk, dan
doe je dat uit bevlogenheid, denk ik.
De innerlijke overtuiging dat je iets
voor anderen wil doen. Het makkelijk
ste is afwachten totdat ze met de col
lectebus langs de deur komen. Maar
wat doe je dan?", vraagt ze retorisch.
„Je geweten afkopen. Eigenlijk niets
dus! Wanneer die kinderen aanko
men: bleke, verdrietige gezichtjes met
een rugzakje. En als je ze ziet wanneer
ze teruggaan. Meestal vol verhalen en
weer helemaal opgeladen. De mensen
vragen mij wel eens: 'Hoe kun je dat
nou doen, die kinderen weghalen uit
hun eigen omgeving, ze laten proeven
aan een prettiger leven en na twee we
ken stuur je ze weer terug die ellende
in.' Maar zo werkt het niet. Die omge
ving is hun thuis. Daar hebben ze het
meeste mee. Snap je? Ik vergelijk het
wel eens met een hond. Ook al wordt
het dier met een stok geslagen, hij zal
altijd terugkomen bij zijn baasje. Wat
wij die kinderen bieden, is even een
moment van ontsnapping, hen de kans
geven gewoon kind te zijn. En, wat
héél erg belangrijk is, dat het kind
weet dat er een warme plek is op de
wereld waar hij of zij altijd terecht
kan mocht het werkelijk fout gaan."
Een hechte band tussen het gastgezin
en het vakantiekind wordt beslist niet
ontmoedigd, benadrukt Margo het
doorwerkende effect van Europa Kin
derhulp. Zelf hebben ze, vanaf het mo
ment dat de tweeling vijf werd, een
Engels leeftijdgenootje in huis geno
men. „Ze hoort gewoon bij ons gezin,
al woont ze het grootste deel van het
jaar bij haar eigen familie. Tussen
door schrijven of bellen we. Bij de
meeste gastouders is het contact heel
intensief. Je ziet ook regelmatig dat ze
worden uitgenodigd voor hele persoon
lijke gebeurtenissen. Een trouwerij,
de doop van een eigen kind, een begra
fenis, dat zegt toch heel veel." Dan
plots weer heel emotioneel: „Weet je
wat het ergste is, als je kinderen terug
brengt en ze worden niet opgehaald
van het station, omdat vader of moe
der dronken op de bank liggen, verge
ten dat hun kind thuiskomt. Verschrik
kelijk... Maar toch, hoe moeilijk zo'n
moment dan is, je moet ze laten gaan.
Dat is hun thuis. Je moet het ook weer
niet te zielig maken."
Vaak worden kinderen aan hun lot
overgelaten omdat de financiële pro
blemen in een gezin te groot zijn ge
worden, zegt Margo Lemson. „Ik vind
het ontzettend triest dat zoveel vrou
wen, die eigenlijk thuis willen blijven
om voor hun kinderen te zorgen, dat
tegenwoordig niet kunnen om puur fi
nanciële redenen. Wat dat betreft be
sef ik heel goed hoe bevoorrecht ik al
tijd ben geweest. Als moeders na de
zomervakantie zeggen dat ze maar
wat blij zijn dat de kinderen eindelijk
weer naar school gaan, snap ik daar
helemaal niks van."
Marcel Modde
Gaat het nog wel goed met de Nederland
se taal? Je hoort de laatste tijd veel be
zorgde geluiden. In de media zijn mensen
aan het woord die zeker menen te weten dat
het niet goed gaat. De taalverloedering
slaat wild om zich heen. De Vlamingen ne
men de Hollandse uitspraaknorm niet lan
ger en de Nederlanders staan allerlei regio
nale varianten toe.
|Het onderwijs heeft de ABN-norm losgela
ten en een beroerde uitspraak is niet langer
een beletsel voor een belangrijke maatschap
pelijke positie. Lang leve het Polderneder-
lands en het Verkavelingsvlaams! Is het nu
echt zo triest gesteld? Neen, zegt taalkundi
ge Joop van der Horst: „Meer mensen spre
ken ABN dan ooit." Het is maar hoe je het
bekijkt.
Ce kritiek van collega-taalkundige en dia
lectoloog Jan Stroop is destijds hard aange
komen. Niemand zegt meer: Tijd, Uit en
Koud. Het is Taait, Aut en Kaaut geworden;
,en zingt Paul de Leeuw niet Blaaif baai
maai. Stroop heeft nog steeds niet verwerkt
pat Trijntje Oosterhuis op het eerbiedigste
foment van het jaar tijdens de dodenher
denking van 1997, het volk toesprak met de
gedenkwaardige woorden: „De verleiden
maid van vreide is aurlog." Zijn banblik
sems °ver het Poldemederlands zijn inmid
dels bekend. Ofschoon de Vlamingen aan
een forse inhaalbeweging inzake taalvaar
digheid toe zijn - je hoeft maar naar Tien
voor Taal te kijken - neemt dat niet weg dat
het Verkavelingsvlaams al even schokkend
is voor rechtgeaarde Neerlandici.
Niet iedereen deelt echter het gejammer.
„Er is geen enkele reden tot paniek. Met on
ze taal gaat het anno 2005 beter dan ooit",
zegt de Nederlandse taalkundige Joop van
der Horst. Hij is als hoogleraar verbonden
aan de Vakgroep Nederlandse Taal- en Let
terkunde van de Katholieke Universiteit
Leuven.
„Zoveel is zeker", aldus Van der Horst, „dat
de een de ander napraat, dat de mensen el
kaar gek maken en dat er zo een algemene
sfeer van onzekerheid ontstaat. Dat er op
het gebied van taal iets verandert, is ook
wel waarschijnlijk. Wat er nu precies veran
dert, en of de uitspraak inderdaad slechter
wordt of minder eenvormig, daarover is vrij
wel niets met zekerheid bekend. Het alge
meen gemopper heeft verrassend weinig ba
sis."
Voordracht
Van der Horst sloot einde april de lezingen
reeks Lessen voor de XXIste eeuw in Leu
ven af met een voordracht over het Neder
lands in de 21ste eeuw. In het tijdschrift
het burgerlijke ABN noemen. Keurig praten
was toen zowel in Nederland als in Vlaande
ren een middel tot sociale emancipatie voor
de kleine burgennan en de geschoolde arbei
der om hogerop te komen." „De laatste fase
is die van het democratische ABN. Democra
tisch omdat nu iedereen AN praat, of iets
wat daarop lijkt, zoals Poldernederlands of
Antwerps." Dat komt volgens Van der
Horst door de democratisering van het on
derwijs. Vrijwel iedereen gaat nu tot zijn
achttiende naar school. Die democratise
ring heeft echter ook een schaduwzijde.
„In elke klas vind je namelijk leerlingen die
thuis geen AN praten en die waarschijnlijk
ook in de toekomst een verloederde AN-va-
riant zullen hanteren", zegt hij, „en die men
sen worden ook advocaat, politicus of televi
siepresentator en laten hun verloederde taal
aan het hele land horen."
Wat is het alternatief? Terug naar het elitai
re schooltje? „Als je er even over nadenkt
spreken nu meer mensen AN dan ooit tevo
ren. Het mag dan niet het meest beschaafde
AN zijn, maar de samenleving heeft in het
verleden nooit kamerbreed AN gesproken
en zal dat ook nooit doen", meent de Leu
vense taalkundige.
De standaard-uitspraak van het Neder
lands is amper honderd jaar oud. Die norm
heeft vervolgens kleine ver-schuivingen on
Het Nederlands dictee heeft het ABN hoog in het vaandel. foto Phil Nijhuis/GPD
Campuskrant van de universiteit Leuven
schetst hij de evolutie van het Nederlands
in de afgelopen decennia tot de huidige si
tuatie van onze taal.
„In de twintigste eeuw heeft het AN - of het
ABN - drie fasen doorlopen. De eerste fase
was die van het chique ABN, die liep tot on
geveer 1920. ABN was toen een soort status
symbool voor een - uiteraard kleine - elite.
De periode van 1920 tot 1970 kan je die van
dergaan en het ziet er volgens Van der
Horst naar uit dat de norm de laatste decen
nia iets ruimer is geworden. „Dat betekent
dat niet altijd één en precies één uitspraak
acceptabel is. In sommige gevallen aanvaar
den wij nu ook andere uitspraakvarianten."
„Het zou erg eenzijdig zijn enkel dat te noe
men en dan te jammeren over het verval van
de heerlijk strakke vroegere norm. De norm
moge dan een beetje ruimer geworden zijn,
maar het aantal mensen dat aan deze ruim
ere norm voldoet is fors gestegen. De homo
geniteit van uitspraak binnen de Nederland
se taal is dus sterk toegenomen en wij zijn
in de loop van de twintigste eeuw dan ook
alleen maar dichter bij elkaar gekomen."
Ook wat betreft de interne taalgeschiedenis
is er tenslotte niet de minste reden tot pa
niek. „Twintig miljoen mensen spreken Ne
derlands, overal ter wereld wordt Neder
lands gestudeerd, er verschijnen veel boe
ken in het Nederlands en ook op het inter
net is onze taal goed vertegenwoordigd. On
ze taal verandert, oké, maar dat is volko
men normaal. Over het voortbestaan van
het Nederlands hoeven wij ons dus voorals
nog geen zorgen te maken. Al kan ook ik na
tuurlijk geen honderden jaren ver kijken."
Johan Lamoral
foto Mechteld Jansen
