Zeeuws oordeel scherper
Stemmen met je ogen dicht
PZC
I
SGP-politicus Kolijn blij
en tevreden met afwijzing
Van Gelder noemt nee
tegen grondwet een dreun
Politici hebben niet
gemerkt dat hun
achterban afhaakte
7
Meer stemmen
jtlan bij kiezen
voor Staten
Reimerswaal en Tholen hoogste tegenscore; Veere meeste ja-stemmen PeiJs heeft twijfels over grotere eu
Hirsi in Breda
Afstraffing voor
^zwartmaken
van Europa
Afwijzing zonder politiek gevolg
Gelderse Rozendaal wint nipt
Eenderde Duitsers tegen grondwet
Andere lidstaten moeten doorgaan
FNV hekelt
arrogante
politici
donderdag 2 juni 2005
Inor Ben Jansen
30ES - Een referendum is door Rinus Antonisse
jiaar tot op zekere hoogte te ver
gelijken met gewone verkiezin
gen. Toch zal menig Zeeuws po-
iticus gisteravond met een licht
[evoel van afgunst naar de op-
tomst bij de volksraadpleging
{ver de Europese grondwet heb-
■ien gekeken.
vijfenzestig op de honderd kie-
jers namen de moeite een keus
iit ja of nee te maken. Bij de ver-
Bezingen voor Provinciale Sta-
jen ging slechts 48 procent van
Je kiezers naar de stembus. De
tweslie of Europa al dan niet
fcen grondwet moet krijgen, leeft
blijkbaar sterker dan de vraag
/jne de zetels in de Statenzaal in
tyliddelburg moeten bezetten.
Het verschil met de opkomst in
Zeeland bij de verkiezingen
Toor het Europees parlement vo-
4ig jaar en in 1999 was nog gro
ter. In 2004 nam bijna 41 pro
cent van de kiezers de moeite
l?en keus te bepalen voor het Ne
derlandse smaldeel in het Euro
pees parlement; vijf jaar eerder
pleef de teller steken op bijna 31
Irocent.
Bi] de twee laatste verkiezingen
kior het Europees parlement
scoorde de gemeente Veere de
aoogste opkomst: 42 procent in
1999 en 51 procent in 2004. Het
referendum bracht echter de
heeste kiezers op de been op
Échouwen-Duiveland: 71,8 pro
cent. De laagste opkomst bij de
Europese verkiezingen is wat
Zeeland betreft in 1999 en 2004
in Vlissingen registreerd: respec
tievelijk 30,8 en 40,7 procent.
De gemeente waar het referen
dum" de minste kiezers op de
been bracht was Sluis met een
öpkomst van 58,8 procent.
BREDA - Het nog altijd zwaar
beveiligde Kamerlid Ayaan
Hirsi Ali bracht gisteren in het
pude stadhuis van Breda haar
ptem uit.
Wee, een geheim onderkomen in
Breda heeft ze niet. Ayaan
stemt met een zogeheten kiezers-
jas.
f
door Ben Jansen
,GOES - De uitslag van het refe
rendum over de Europese grond-
Iwet kan worden beschouwd als
een boemerang. Oud-Europarle-
inentariër Johanna Boogerd-
Quaak uit Zaamslag ziet het
pverduidclijke nee als het loon
voor de manier waarop Neder
landse politici jarenlang met Eu-
fropa zijn omgegaan.
j,We hebben te vaak gehoord:
lat moet nu eenmaal van Euro-
ia. Kijk maar naar de ontpol-
leringsduscussie bij de verdie
ping van de Westerschelde.
aar is Europa steeds als boe-
lan voorgesteld door te verwij
len naar de Vogel- en Habitat-
ichtlijn. Dan is het toch niet
'erwonderlijk dat massaal nee
jegen nieuwe spelregels wordt
feezegd. Wat je zaait, zul je oog-
Éten."
pe afwijzing van de Europese
grondwet door de Nederlandse
bevolking heeft Boogerd-Quaak
Ivan 1994 tot 1999 en van 2003
jtot 2004 voor D66 in het Euro-
)ees Parlement) niet verrast. De
ifgelopen weken heeft ze op
[preekbeurten in het land gepro-
)eerd uit te leggen wat het be-
ang is van nieuwe afspraken
>ver procedures in de Europese
jpnie. De reacties die ze daarbij
«reeg, waren overduidelijk.
iVoor wie niet bij de opstelling
(van de Europese grondwet be
trokken was, is het nu eenmaal
noeihjk inzicht te krijgen in de
veranderingen die er het resul
taat van zouden kunnen zijn."
3oogerd-Quaak is ervan over
tuigd dat de stemming in het Eu
roparlement neerslachtig zal
{zijn nu Frankrijk en Nederland
'de Europese grondwet hebben
afgewezen. „Er was eindelijk
Zicht op vereenvoudiging van be
sluitvormingsprocessen, waar
bij het parlement meer te zeg-
[en zou krijgen. Nu is nog in te
'eel gevallen sprake van advie
zen, die de regeringen gewoon
aast zich kunnen neerleggen."
'e meent dat het Europarle-
lent is afgestraft voor procedu-
waar het zelf geen invloed
>p heeft, zoals de twee vergader
plaatsen: beurtelings in Brussel
!en Straatsburg. „Iedereen die
zegt dat dit geldverspilling is,
peeft gelijk. Maar heel weinig
pensen beseffen dat het parle
ment dat ook niet wil, maar dat
jde regeringen van de EU-landen
'dit rondreizende circus handha
ven."
GOES - De Zeeuwse kiezers heb
ben de Europese grondwet scher
per afgewezen dan elders in het
land. Met 65,1 procent lag de op
komst iets hoven het landelijk
gemiddelde.
In de provincie stemde 67,5 pro
cent tegen en 32,5 procent voor.
In twee gemeenten, Tholen en
Reimerswaal. wilde bijna 80 pro
cent van de kiezers niets van de
grondwet weten.
Het grootste aantal nee-stem
mers kwam op in de gemeente
Reimerswaal: maar liefst 79,7
procent tegen en slechts 20,3
procent voor.
In de gemeente Tholen is sprake
van vrijwel dezelfde verhou
ding: 79,1 procent tegen en 20,9
procent voor.
Deze nadrukkelijke afwijzing
laat zich verklaren door het gro
te aantal kiesgerechtigden van
reformatorische huize. Met na
me de Staatkundig Gereformeer
de Partij en de ChristenUnie ma
nifesteerden zich tegen de grond
wet en hun getrouwe kiezersaan-
hang heeft die partijlijn onge
twijfeld gevolgd.
Het hoogste aantal ja-stemmers
was te vinden in de gemeente
Veere, met 38,8 procent. Hier
was 61,2 procent tegen. De Wal-
cherse plattelandsgemeente
wordt gevolgd door Sluis met
37,9 procent voorstanders en
62,1 procent tegenstanders.
Ook in centrumgemeente Goes
ging het aantal voorstemmers
richting landelijk gemiddelde,
met 37,2 procent. Hier tekende
62,8 procent nee aan.
Ambtenarenstad
Daama komen op enige afstand
Noord-Beveland met 35,9 pro
cent voor en 64,1 tegen en 'amb
tenarenstad' Middelburg met
35,3 procent voor en 64,7 pro
cent tegen. In de drie
Zeeuws-Vlaamse grensgemeen
ten, waar nauwe contacten met
Vlaanderen sinds jaar en dag
aanwezig zijn, springen de voor
standers van de grondwet er
niet opvallend uit. Gewend zijn
aan grensoverschrijdend ver
keer wil, afgaande op de uitslag,
niet zeggen dat de Europese ge
dachte er nadrukkelijker aanwe
zig is.
Afgezien van de lichte afwijking
pro-grondwet in Sluis lopen de
twee andere grensgemeenten
meer in de pas met overig Zee
land.
In Hulst was 34,6 procent voor
en 65,4 procent tegen, in Terneu-
zen was 32,7 procent voor en
67,3 procent tegen.
Naast Reimerswaal en Tholen
kwam het aantal tegenstemmers
ook in Borsele met 0,1 procent
net boven 70 procent uit (met
29,9 procent voorstemmers).
De gemeente Vlissingen scoorde
iets boven het Zeeuwse gemid
delde van ja-stemmers met 31,3
procent voor en 68,7 procent te
gen.
Schouwen-Duiveland lag er vrij
wel mee gelijk: 32,2 procent
voor en 67,8 procent tegen en
Kapelle kwam er boven 34,1 om
65,9 procent.
Kiezers melden zich bij het stembureau De Haven in Yerseke
door Martijn de Koning
MIDDELBURG - Referendumdag in
Middelburg. Een vrouw fietst langs het
stemlokaal in de Briandlaan. Ze ziet het
bordje stembureau en reageert al trap
pende: „Ik zou het liefst voor een
Zeeuwse grondwet kiezen. Dan weet ik
tenminste waar ik het over heb."
De opmerking van de fietser is teke
nend voor de gevoelens van veel men
sen, vindt A. Beekman. Hij bemant het
stemlokaal in zorgcentrum Vredelust in
Yerseke. „Veel mensen komen stemmen
omdat ze dat uit principe niet willen na
laten. Maar wanneer ze hier binnenko
men weten sommigen nog steeds niet
wat ze moeten kiezen. Er opperde ie
mand om met zijn ogen dicht, op goed
geluk, maar een knop in te drukken. En
net vroeg iemand zelfs advies aan mij.
Daar heb ik maar geen antwoord op ge
geven."
Middelburger J. Becht hoorde lang tot
de twijfelaars. „In eerste instantie was
ik tegen. Maar ik heb alle informatie
nog eens goed bekeken en aan de hand
daarvan toch voor gestemd."
De veelgehoorde klacht over het gebrek
aan voorlichting over de grondwet deelt
de 67-jarige niet. „In bibliotheken is ge
noeg over dit onderwerp te vinden.
Daar kwam ik erachter waar de nieuwe
grondwet nu eigenlijk wel, en vooral
ook niet over gaat."
Zijn echtgenote E. den Teuling vult
hem aan. „Veel mensen stemmen tegen
om verkeerde redenen. De problemen
met de euro hebben bijvoorbeeld hele
maal niets te maken met deze grond
wet. Dus moet je je teleurstelling daar
over niet uiten door vandaag nee te
stemmen", geeft ze aan.
Leden van verschillende stembureaus
in Middelburg vinden het moeilijk om
aan te geven waar de voorkeur van de
meeste stemmers ligt. In Yerseke is dat
duidelijk anders. „De meesten zijn te
gen", weet oud-wethouder M. van Over
loop. Hij zit in het stemlokaal in kerk
centrum De Haven in Yerseke. „Niet
dat ze mij dat zo expliciet vertellen,
hoor. Maar je proeft het aan de reacties
van de mensen, hè."
Een verklaring voor de hoeveelheid te
genstemmers heeft hij wel. „Zeker der
tig procent van de bevolking van Yerse
ke is SGP-aanhanger. Dat zijn trouwe
stemmers, en bijna allemaal tegen. Van
de overige kiezers komt meer dan de
helft niet opdagen, en de rest stemt wis-
Een snoepje voor de moeite
foto Camile Schelstraete
foto Willem Mieras
selend. Het is niet moeilijk om dan de
uitslag te voorspellen, hoor."
Voorzitter B. van Stee valt het vooral
op dat mensen positief zijn over het hou
den van een referendum. „Misschien is
het wel een idee om dat in de gemeente
Reimerswaal op lokaal niveau wat va
ker te doen", oppert het SGP-raadslid.
Kiezer A. Reinders, die net is wezen
stemmen, lijkt dat wel wat. „Je krijgt
dan in elk geval het idee dat er naar je
geluisterd wordt. Nu denk je in veel ge
vallen toch: och, ze doen maar wat."
De 19-jarige J. de Leeuw, ook uit Yerse
ke, vindt een lokaal referendum niet
zo'n goed idee. „Laten we het wat dat
betreft maar bij de echt belangrijke din
gen houden", geeft hij aan.
Stemmachine
In de stemlokalen blijken veel mensen
nog steeds moeite te hebben met de elek
tronische stemmachines. Ook de leden
van het stembureau in zorgcentrum Vre
delust in Yerseke moeten regelmatig de
helpende hand toesteken. „Er staat
geen ja of nee op, wat moet ik nu?",
vraagt een oudere vrouw zich vertwij
feld af.
„Er staat voor en tegen, mevrouw", legt
W. Reijnierse geduldig uit. „U drukt op
voor als u ja bedoelt, en op tegen als u
tegen de grondwet bent." Na enige aar
zeling komt de vrouw weer achter de
machine vandaan. „Ik begrijp het alle
maal niet zo goed, hoor", mompelt ze
verontschuldigend. „Maar ja, stemmen
moet, nietwaar?"
door Martijn de Koning
GOES - SGP-voorman W. Kolijn reageer
de 'uiterst tevreden en blij' op de uitslag
van het referendum. Verbaasd was hij
echter niet. „Ik had een ruime overwin
ning voor de tegenstemmers al aan zien
komen."
Het Statenlid wees erop dat juist de ini
tiatiefnemers van het referendum een ne
derlaag hebben geleden. „De voorstan
ders dachten met het houden van een re
ferendum even een steuntje in de rug te
kunnen verdienen. Kun je nagaan hoe
slecht die partijen weten wat er in de sa
menleving speelt."
Maar ook de politiek in het algemeen
moet volgens Kolijn een les leren uit dit
referendum. „Het opkomstpercentage
lag veel hoger dan bij veel recente verkie
zingen. Het betekent dat het nu wel ge
lukt is om de aandacht van de burger te
krijgen. Dat moet bij verkiezingen toch
ook kunnen."
Kolijn, landelijk voorzitter van de SGP,
plaatste wel een kanttekening bij het be
haalde succes. „Deze uitslag betekent na
tuurlijk met dat de bedenkingen die mijn
partij tegen de Europese samenwerking
heeft, verdwenen zijn. Het beleid zal nu
waarschijnlijk blijven zoals het was. Dat
is voor ons lang niet goed genoeg. Maar
de stap naar een nog slechtere situatie is
hiermee in elk geval niet gezet."
Van Kolijn hoeft niemand in de regering
op te stappen vanwege de grote neder
laag. „Maar als ik staatssecretaris
Nicolaï van Europese Zaken was, zou ik
me toch eens achter de oren krabben."
door Martijn de Koning
GOES - Commissaris van de koningin W.
van Gelder noemde de uitkomst van het
referendum gisteren 'een dreun'. De ras-
Europeaan zei zich te gaan bezinnen op
zijn inzet bij verschillende Europese in
stellingen.
Hij stelde dat politici het nee deels aan
zichzelf hebben te wijten. „Het lijkt erop
dat veel mensen tegen hebben gestemd
uit angst voor het onbekende. Dat is onze
eigen schuld. Jarenlang is er nauwelijks
aandacht aan Europa besteed. De paar
weken dat dit wel is gebeurd, blijken
niet voldoende te zijn geweest."
Toch ziet de commissaris nog wel moge
lijkheden voor de grondwet. „Die is nog
niet helemaal verleden tijd", merkte hij
resoluut op. „Misschien hebben mensen
tijd nodig om aan het idee van een Euro
pese grondwet te wennen. Maar ik hoor
ook argumenten waarvan ik denk: die
zijn een stuk moeilijker om te buigen. Bo
vendien is het aantal tegenstemmers wel
erg groot."
Wat de consequenties van het nee zullen
zijn, vond Van Gelder moeilijk aan te ge
ven. „Het belangrijkste is dat het debat
blijft doorgaan. Europa leeft immers, dat
kun je wel zien aan de hoge opkomst."
De commissaris kon nog niet aangeven
of de uitslag gevolgen heeft voor zijn acti
viteiten in Europees verband. „Dat
hangt af van de houding van de tegen
stemmers. Als blijkt dat een groot deel
zegt: „We hebben helemaal niks met Eu
ropa", dan moet ik daar maar eens goed
over gaan nadenken."
HILVERSUM - CD A-minister Peijs (Verkeer) zet vraagte
kens bij de verdere uitbreiding van de Europese Unie. Zij
is bang dat een groter Europa niet meer 'beheersbaar' is.
„Dat als wij buitengewoon groot worden, wij de regels
die wij maken niet meer kunnen handhaven in Europa",
zei de minister gisteren.
Als voorbeeld gaf zij de mogelijke Turkse toetreding.
„Stel dat Turkije toetreedt, dan zie ik ons nog niet drie
dagreizen vanaf Ankara naar het oosten gaan om daar te
controleren of de slager ook inderdaad de hygiëneregels
naleeft." Zij heeft overigens niets tegen Turkije, maar
vindt dat de EU met het land erbij 'ongelooflijk groot'
wordt. ANP
DEN HAAG - Een meerderheid van de bevolking vindt
dat de overweldigende nee-stem van gisteren geen politie
ke gevolgen hoeft te hebben voor het kabinet-Balkenen
de. Dat blijkt uit een opiniepeiling van het bureau Inter-
view-NSS in opdracht van ANP en NOS.
Zo'n 58 procent van de ondervraagden is het niet eens
met de stelling dat het kabinet moet aftreden. Ruim 26
procent is daar wel voor. Over de vraag of er over een jaar
weer een referendum moet worden gehouden over de Eu
ropese grondwet, houden voor- en tegenstandei's elkaar
in evenwicht. Zo'n 44 procent vindt het een goed of zeer
goed idee. Ruim 46 procent vindt dat niet. ANP
ROZENDAAL - Het Gelderse Rozendaal, met ruim vijf
tienhonderd inwoners, wist gisteravond als eerste gemeen
te de uitslag te melden. Het versloeg daarmee favorieten
als Schiermonnikoog en Renswoude. Burgemeester A.
Boerma toonde zich trots. De gemeente, met één kieslo-
kaal, gebruikte dit keer voor het eerst een stemmachine.
De burgemeester is vooral trots dat zoveel mensen kwa
men stemmen; ruim 82,5 procent. 63 procent stemde voor
en 37 procent tegen. ANP
BERLIJN - Als de Duitsers zich in een referendum over
de Europese grondwet hadden mogen uitspreken, dan zou
eenderde tegen hebben gestemd. Dat blijkt uit een onder
zoek van het instituut Infratest dimap, waarvan de resul
taten gisteravond zijn gepubliceerd.
Een meerderheid van 52 procent van de Duitsers is voor.
Dat is wel een daling van 7 procentpunten in vergelijking
met een peiling drie weken geleden. In die periode steeg
het aantal nee-stemmers van 16 naar 32 procent.
In mei stemde het Duitse parlement al in met de ontwerp
tekst voor de Europese grondwet. ANP
BRUSSEL - De instemmingsprocedure voor de Europese
grondwet moet 'gewoon doorgaan' in andere EU-lidsta-
ten. Dat heeft huidig EU-voorzitter en Luxemburgs pre
mier Juncker gisteravond gezegd in een eerste reactie.
Juncker zal een 'aantal ideeën' voor een oplossing voorleg
gen aan zijn Europese collega's, voor hun topontmoeting
die zij over twee weken houden in Brussel. ANP
door Ernst Jan Rozendaal
DEN HAAG - De politici heb
ben onvoldoende in de gaten ge
had wat onder de Nederlandse
burger leeft. Dat concluderen de
Zeeuwse Tweede-Kamerleden
Buijs (CDA). Blom (PvdA) en Ge
luk (VAT)).
Zij zijn teleurgesteld over de uit
slag. Stuk voor stuk wijzen ze er
op dat een overgrote meerder
heid van de Tweede Kamer vóór
het grondwettelijk verdrag voor
Europa was, terwijl een duidelij
ke meerderheid van de Neder
landse bevolking gisteren tegen
heeft gestemd.
„Niet alleen regerings- en oppo
sitiepartijen, maar ook werkge
versorganisaties en vakbonden
moeten constateren dat er een
kloof is tussen wat ze zelf
vinden en wat hun achterban
vindt", stelt Buijs. „Met zijn
allen zijn we als het om Europa
gaat voor de troepen uitgelopen
en we hebben te weinig omgeke
ken. De kiezer heeft nu op de
rem getrapt. Over ons maar zon
der ons, dat kan niet meer. Dat
signaal is nu afgegeven, niet al
leen aan de Tweede Kamer
maar ook aan Europa."
Ook Geluk spreekt van een gat
tussen kiezer en politiek. „Dat
moet ons allemaal aan het den
ken zetten." Volgens hem heb
ben de politici hun boodschap
onvoldoende weten over te bren
gen, maar hebben ook veel kie
zers de moeite niet genomen
zich in het grondwettelijk ver
drag te verdiepen. „De les die
we hiervan kunnen leren is dat
we veel duidelijker moeten zijn
als het over Europa gaat. We
zijn te hard gegaan en de kiezer
zegt nu: 'Ho, ho, wij hebben ook
iets te zeggen.' Op zich is dat
goed."
Details
Blom ziet geen kloof tussen de
bevolking en de politiek. Wel
denkt hij dat de voorstanders
van het grondwettelijk verdrag
zich hebben verloren in details,
waardoor de grote lijn uit het
oog is verloren. „We zijn duide
lijk niet goed in staat gebleken
uit te leggen waar het om gaat."
De Zeeuwse Kamerleden zien
geen directe gevolgen van de af
wijzing van het grondwettelijk
verdrag, anders dan dat de ont
wikkeling van Europa tijdelijk
stil ligt. Blom: „De wereld van 2
juni ziet er niet anders uit dan
die van 1 juni." Buijs: „We ma
ken nu een pas op de plaats. La
ten we stapsgewijs weer op weg
gaan."
Buijs en Geluk - beiden verte
genwoordigers van regeringspar
tijen - vinden niet dat in het ka
binet koppen moeten rollen van
wege het overduidelijke nee.
Blom kan zich goed voorstellen
dat staatssecretaris Nicolai
(WD, Buitenlandse Zaken) op
stapt. „Als ik staatssecretaris
was van Europese Zaken en zo
hard voor ja had gepleit zou ik
na zo'n uitslag wel mijn conse
quenties trekken. Maar aan mij
is het natuurlijk makkelijk vra
gen. Ik zal het altijd toejuichen
als dit kabinet aftreedt. Waar
om maakt me niet uit."
DEN HAAG - Volgens FNV-
voorzitter Jongerius is het 'nee'
tegen de Europese grondwet een
belangrijk signaal dat Europa
socialer moet worden. Politici
hebben volgens de vakbeweging
de zaak niet eenvoudiger ge
maakt door hun arrogante hou-
ding.
Jongerius vindt het referendum
een groot succes en reden om er
vaker een te houden. „Zo
dwingt de overheid zichzelf om
meer rekening te houden met de
wensen en gevoelens van de bur
gers." Mensen houden er vol
gens haar niet van 'om te wor
den behandeld als kleine kinde
ren die we het nog eens een keer
gaan uitleggen'.
Volgens MKB-Nederland moet
ondanks verwerping van de
grondwet verder gewerkt wor
den aan economische hervormin
gen in Europa. Het MKB vindt
dat de Nederlandse politiek de
kloof tussen burger en Europa
moet verkleinen, door actiever
de Brusselse agenda's te volgen
en vroegtijdig in het parlement
en met de belangenorganisaties
te bespreken. ANP
