Europa leeft, de grondwet is dood
Buitenlandse media staan
versteld van nee-stemmers
PZC
Besluitvorming over
Europese grondwet
Klap komt ook in
Brussel hard aan
Duidelijk nee laat zien hoe weinig gezag premier Balkenende in het land heeft
Tsjechen willen
vaart houden in
EU-procedures
GEMEENTEN
donderdag 2 juni 2005
door Paul Koopman
DEN HAAG - De Europese
grondwet is dood. Maar Europa
is in Nederland, na een lang co
mateus bestaan, springlevend.
Dat mag wel gezegd worden nu
de stembussen van het eerste
na-oorlogse landelijke referen
dum in Nederland gesloten zijn.
Want er is levendig over Europa
gedebatteerd met als uitkomst
een duidelijk en overtuigend
'nee'. De betekenis van die afwij
zing is echter minder gemakke
lijk te duiden.
Op premier Balkenende en mi
nister Bot van Buitenlandse Za
ken rust de ondankbare taak
hun Europese collega's uit te leg
gen wat de Nederlandse bevol
king heeft bezield om een geza
menlijk Europees project al in
zo'n vroeg stadium de nek om te
draaien. Want het eerste wat
het kabinet in dit stadium te
doen staat, is schadebeperking.
Of, zoals Balkenende het uit
drukte: begrip vragen.
Maar wat moet de premier ver
tellen als hij later deze maand
met zijn Europese ambtgenoten
aan tafel zit? Dat de ja-campag
ne van het voltallige kabinet en
de Tweede Kamer helaas ver
prutst is? Dat de anti-Europese
sentimenten in Nederland onder
schat werden? Dat de euro ach
teraf beter niet ingevoerd had
kunnen worden, Turkije niet uit
genodigd voor het EU-lidmaat-
van onze redactie binnenland
RIJSWIJK - Negen Europese
landen hebben de Europese
grondwet tot nu toe geratifi
ceerd. Na de Fransen verwier
pen de Nederlanders gisteren
de constitutie in een referen
dum.
De andere Europese landen
volgen in de komende ander
half jaar. Hieronder volgt een
overzicht.
Het verdrag is eind vorig jaar
geratificeerd door de parle
menten van Litouwen en Hon
garije. In februari van dit
jaar bekrachtigden de parle
menten van Slovenië en Span
je het grondwettelijk verdrag,
gevolgd door Italië op 6 april
en Griekenland twee weken
later.
In mei stemden de landsbestu
ren van Slowakije, Oostenrijk
en Duitsland in met het Euro
pees grondwettelijk verdrag.
De bevolking van Frankrijk
wees afgelopen zondag het
verdrag af, waardoor de Fran
se regering niet tot een ratifi
catie overgaat.
De Nederlanders wezen het
verdrag gisteren in ruime
meerderheid ook af.
Andere landen
Een beslissing over ratificatie
volgt nog in diverse andere
landen via parlementen of re
ferenda.
Cyprus parlement 30 juni
2005, België regionale parle
menten juni 2005, Estland
parlement juni 2005, Letland
parlement juni 2005, Luxem
burg referendum 10 juli 2005,
Malta parlement juli 2005, De
nemarken referendum 27 sep
tember 2005, Finland parle
ment najaar 2005, Portugal re
ferendum oktober 2005, Zwe
den parlement december
2005, Groot-Brittannië refe
rendum begin 2006, Tsjechië
referendum medio 2006, Ier
land referendum datum onbe
kend, Polen referendum da
tum onbekend. ANP
door Hans Gertsen
en Hetty van Rooij
BRUSSEL - Na twee keer een
overtuigend 'neen' binnen een
week is de Europese grondwet
op sterven na dood. Op 16 en 17
juni komen de regeringsleiders
bijeen in Brussel om zich te bui
gen over de vraag hoe het na de
afwijzingen in Frankrijk en Ne
derland verder moet.
Voorzitter José Manuel Barroso
van de Europese Commissie en
de Luxemburgse premier en fun
gerend EU-voorzitter Jean-Clau-
de Juncker riepen de regerings
leiders gisteren op, de rijen te
sluiten en 'de wil te tonen om
met Europa vooruit te komen'.
De klap van het overweldigende
Nederlandse 'neen' kwam in
Brussel hard aan. „De Nederlan
ders zijn Britser geworden dan
de Britten", zei een Engelse com
mentator in het EU-hoofdkwar-
tier, verwijzend naar het eurocy
nisme in zijn land. De kans is
groot dat in Groot-Brittannië de
PRAAG - Het Tsjechische kabi
net wil dat de procedures rond
de ratificatie van de Europese
grondwet worden voortgezet.
Het moet echter niet zo zijn dat
er hoe dan ook voor 1 november
2006 - de datum dat de grond
wet in werking zou moeten tre
den - een beslissing is. Des
noods moet de EU daar een jaar
of twee extra voor uitgetrekken.
Het Tsjechische kabinet reageer
de gisteren op het Franse 'nee'
tegen de EU-grondwet en de te
genstand in Nederland. Het Tsje
chische kabinet zal een informa
tiecampagne over de EU en de
EU-grondwet doorzetten.
De ministers namen geen be
sluit over de vraag of er in juni
2006 in eigen land een referen
dum over de grondwet wordt ge
houden. Eerst wil men de
EU-top, 16-17 juni, over de
grondwet en de toekomst van de
EU afwachten. De grootste op
positiepartij, ODS, vindt het re
ferendum na het Franse 'nee'
niet meer nodig. Het kabinet
acht het nog te vroeg om dat be
sluit te nemen. GPD
schap, het stabiliteitspact beter
niet door Frankrijk en Duits
land om zeep had kunnen wor
den geholpen?
Eén ding is wel duidelijk: de Eu
ropese grondwet is om een veel
heid van redenen afgewezen.
Het zou in elk geval een misreke
ning zijn het 'nee' alleen te zien
als motie van wantrouwen tegen
het impopulaire zittende kabi
net. Want het debat in Neder
land ging de afgelopen weken,
ondanks veel spraakverwarring,
toch vooral over Europa en de
plaats van Nederland in de
unie.
Te hard
De betekenis van het Nederland
se 'nee' is daarom verderstrek
kend dan de winst- en verliesre
kening die partijen altijd na ver
kiezingen opmaken. Het lijkt er
sterk op dat een meerderheid
van de bevolking op zijn minst
het gevoel heeft dat het met de
integratie én de uitbreiding van
Europa te hard is gegaan. Op
precies dat punt waren de uit
eenlopende partijen van de
'nee-campagne' het namelijk
met elkaar eens: het Nederlands
belang diende beter verdedigd
te worden, géén superstaat Euro
pa.
Dat voorspelt weinig goeds voor
de landen die nu nog in de
wachtkamer van de Europese
Unie verblijven of waarvan het
lidmaatschap nog geratificeerd
moet worden: Bulgarije, Roeme
nië, de Balkanstaten, Georgië,
Oekraïne en Turkije. De
open-deurpolitiek van de Euro
pese grondleggers (iedereen die
onze waarden deelt is welkom)
wordt blijkbaar niet door de be
volking onderschreven. De ambi
tie om de unie zowel te verbre
den (uit te breiden) als te verdie
pen (slagvaardiger te maken en
extra taken te geven) stuit even
eens op scepsis. Als die gevoe
lens serieus worden genomen,
dan moet óf de uitbreiding óf de
verdieping een halt worden toe
geroepen.
Zondebokken
Naast deze internationale di
mensie is er nog de zoektocht in
Den Haag naar zondebokken en
speculaties over de gevolgen
van deze uitspraak voor de sa
menwerking tussen partijen in
Nederland zelf. Ook daar valt
wel iets over te zeggen.
PvdA-leider Wouter Bos heeft
met zijn 'ja-campagne' in elk ge
val willen demonstreren dat hij
klaar is om te regeren, al werd
zijn optrekken zij aan zij met
Balkenende door zijn eigen aan
hang niet gewaardeerd. Verder
moet vooral Balkenende op de
blaren zitten. Het siert de pre
mier dat hij zich zo dapper heeft
Premier Balkenende brengt zijn ja-stem uit in zijn woonplaats Capelle aan den IJssel.
voorgenomen volksraadpleging
wordt afgeblazen en dat andere
landen - Polen, Ierland, Dene
marken en wellicht ook Luxem
burg - dat voorbeeld zullen vol
gen. Barroso richtte zich giste
ren niet rechtstreeks tot de Brit
se premier Blair, maar vroeg al
le regeringsleiders om niet op ei
gen houtje initiatieven te nemen
vóór de EU-top over twee we
ken. Nu twee van de oorspronke
lijke zes EU-landen afhaken,
wordt het moeilijker om de goed
keuringsprocedure in de andere
lidstaten door te zetten alsof er
niets is gebeurd. Premier Bal
kenende dringt daar wel op aan.
„Aan het einde van het ratifica
tieproces moeten we weten
waar ieder land staat", zei hij
gisteravond. Hij beloofde dat
Nederland binnen een Europa
een 'constructieve partner' zal
blijven.
Ook Juncker en Barroso weige
ren te spreken over een voortij
dig einde van de grondwet, hoe
wel het uitgesloten lijkt dat dit
verdrag ooit in werking zal tre
den. „We moeten er alles aan
doen om duidelijk te maken dat
Europa verder kan en wil", al
dus Juncker. Hij wil nog steeds
proberen om half juni overeen
stemming tussen de regeringslei
ders te bereiken over de begro
ting voor de jaren 2007-2013.
„We moeten laten zien dat we
niet afwijken van de weg naar
een betere toekomst. Buiten Eu
ropa rijst de twijfel. Dat is een
gevaarlijke situatie die ten kos
te gaat van ons imago in de rest
van de wereld." Als de regerings
leiders op 16 en 17 juni de ba
lans opmaken, wordt zowel Bal
kenende als de Franse president
Jacques Chirac geconfronteerd
met de vraag hoe ze van het
'neen' in hun land alsnog een
'ja' denken te kunnen maken.
Het proces van goedkeuring in
25 landen kan alleen worden
stopgezet als alle staats- en re
geringsleiders daartoe samen be
sluiten. Nieuwe onderhandelin
gen zijn niet aan de orde; geen
van de Europese leiders denkt
dat de oplossing voor de crisis
daarin te vinden is. Chirac heeft
de EU-regeringsleiders gisteren
per brief gevraagd de consequen
ties van het Franse 'non' te ana
lyseren. Net als Balkenende ver
zekert ook hij de regeringslei
ders dat Frankrijk geen spelbre
ker zal worden, en ook hij vindt
dat het proces van goedkeuring
verder moet gaan. GPD
Camerateams buitelen over el
kaar heen op het Binnenhof.
Van Al Jazeera tot CNBC-Euro-
pe ging gisteren één vierkante
kilometer van Nederland hon
derden keren de hele wereld
over. De buitenlandse journa
listen verbazen zich over de Ne
derlandse nee-stem. 'Jullie le
ken altijd zo pro-Europees.'
door Marloes de Koning
DEN HAAG - Tegenover de
Ridderzaal op het Binnenhof is
een legbatterij voor 'stand-up-
jes' ingericht. De ene na de an
dere buitenlandse journalist
schuift voor de vier camera's
die er de hele dag staan te
draaien.
Routineus wordt make-up bij
gewerkt, 'plopkappen' op mi
crofoons verwisseld zodat het
eigen logo in beeld is en de be
lichting aangepast. Mannen
met walkie-talkies houden de
tijd bij. De verslaggevers die
proberen uit te leggen wat de
nee-stemmende Nederlanders
bezielt, hebben ongeveer tien
minuten per persoon. In deze
hoek staan de pechvogels zon
der eigen satellietwagen. Chris
tian Henkes baalt. De beurt
van de verslaggever van
Deutsche Welle, de Duitse we
reldomroep, is voorbij zonder
dat de verbinding met de stu
dio in Berlijn tot stand is geko
men. Nu kunnen ze het 13
uur-journaal niet meer halen.
Communicatiefoutje. Over
twee uur beter.
Fortuyn
„De Nederlanders willen eigen
lijk het Europa van vóór de gro
te uitbreiding terug. Net zoals
ze het liefst het Nederland van
vóór Pim Fortuyn terug wil
len", is Henkens' analyse. Hij
reist vanuit Brussel voortdu
rend het Europese circus ach
terna. Van EU-top naar
EU-top en van referendum
naar referendum, 's Ochtends
om half negen filmde hij
D66-Kamerlid Lousewies van
der Laan die voor station Dén
Haag Centraal de laatste flyers
uitdeelde. De voormalige euro
parlementariër is populair bij
de buitenlandse pers. In
vloeiend Engels, Duits of
Frans staat ze aan de lopende
band cameraploegen te woord.
Een drukke Italiaanse door
kruist de hal van het Haagse
gemeentehuis, een hip geklede
cameraman op haar hielen. „In
Italië zou waarschijnlijk de
meerderheid vóór stemmen",
zegt Liliana Faccioli Pintozzi
van Sky News Italy. Halverwe
ge de zin gaat haar mobiel
weer. „Pronto?" Ze wijt het
'nee' aan het gebrek aan erva
ring met referenda in Neder
land en aan grote afstand tus
sen de politici en hun kiezers.
„Niemand heeft de grondwet
hier echt goed uitgelegd. Men
sen zijn niet tegen de Europese
Unie, maar tegen hun eigen re
gering." Verbaasd is ze wel; Ne
derland leek altijd zo pro-Euro
pees.
Dat na Frankrijk ook Neder
land zich opeens zo kritisch op
stelt tegenover de Europese
eenwording is volgens Ray
mond Frenken van de finan
ciële nieuwszender CNBC-Eu-
rope een serieus probleem. Bei
de landen behoren tot de oude
trouwe kern van Europa. „Wij
merken dat er nu veel nervosi
teit ontstaat over de euro. Als
zelfs de grondleggers van de
unie 'nee' zeggen, wagen beleg
gers zich opeens af of er over
twintig jaar nog wel een euro
is. Die beleggers hebben boven
dien een verre horizon en signa
leren ook dat bijvoorbeeld
Shanghai de Rotterdamse ha
ven voorbij streeft. De koers
van de euro is vandaag ge
daald." De ploeg van de Arabi
sche nieuwszender Al Jazeera
kiest een totaal andere invals
hoek. Verslaggever Ayache
Derradji heeft zich naast de
friettent aan het begin van de
Spuistraat geposteerd. „Wij
leggen vooral de nadruk op het
democratische proces, dat men
sen via de stembus hun onvre
de met de regering laten blij
ken."
De redenen voor de onvrede
doet hij af met een schouderop
halen. „De Nederlanders zijn
bang dat hun land in Europa
steeds kleiner zal worden."
Een Nederlandse wouw met
een hoofddoek kijkt bewonde
rend toe hoe hij in het Ara
bisch tegen de camera praat.
Ze blijft tegen het muurtje han
gen tot de ploeg weer ver
dwijnt. De producer stopt ze
nog snel een mueslireep in de
hand. GPD
Buitenlandse media doen rondom het Binnenhof in Den Haag verslag van het referendum over de
Europese grondwet. foto Robert Vos/ANP
uitslagen
ingespannen voor een referen
dum dat hij zelf niet wilde.
Maar nu de bevolking zijn ste
madvies in de wind heeft gesla
gen, is wel schrijnend duidelijk
geworden over hoe weinig gezag
de CD A-premier na drie jaar
'Torèntje' beschikt.
De Tweede Kamer zal na van
daag moeten beslissen of het re
ferendum een goed middel is om
burgers te betrekken bij kwes
ties die tot voor kort vooral
'over hun hoofden' heen werden
beslist. VVD, PvdA, GroenLinks
en D66 zijn al tot de conclusie
gekomen dat dit paardenmiddel
moet worden ingezet om de de
mocratie in Nederland te ver
nieuwen.
Dat de Europese integratie als
gevolg van een referendumuit
spraak nu in een crisis verkeert,
is een prijs die de referendum
partijen op de koop toe nemen.
GPD
foto Jerry Lampen/RTR
BORSELE
22334 inw.
stem
Opkomst
66,7
Voor
29,9
-
Tegen
70,1
GOES
36785 inw.
stem
Opkomst
63,8
17945
Voor
37,2
6675
Tegen
62,8
11270
HULST
27876 inw.
stem
Opkomst
61,9
Voor
34,6
-
Tegen
65,4
-
KAPELLE
11622 inw.
stem
Opkomst
70,4
Voor
34,1
Tegen
65,9
MIDDELBURG
46353 inw.
stem
Opkomst
67,8
Voor
35,3
Tegen
64,7
NOORD-BEVELAND
7118 inw
stem
Opkomst
68,1
Voor
35,9
Tegen
64,1
REIMERSWAAL
20968 inw.
stem
Opkomst
70,8
Voor
20,3
Tegen
79,7"
SCH-DUIVELAND
34496 inw.
stem
Opkomst
71,8
19029
Voor
32,2
6130
Tegen
67,8
12899
SLUIS
24603 inw.
stem
Opkomst
58,8
10683
Voor
37,9
4044
Tegen
62,1
6639
TERNEUZEN 55359 inw.
stem
Opkomst
60,8
24738
Voor
32,7
8078
Tegen
67,3
16660
THOLEN
24000 inw.
stem
Opkomst
67,2
Voor
20,9
Tegen
79,1
VEERE
22130 inw.
stem
Opkomst
70,0
u
Voor
38,8
-
Tegen
61,2
VLISSINGEN
45357 inw
stem
Opkomst
60,4
20850
Voor
31,3
6523
Tegen
68,7
14327
EUROPESE GRONDWET
BERGEN OP ZOOM eeni)
stj
Opkomst 59,0 j
Voor 35,9
Tegen 64,1
stj
Opkomst 58,2
Voor 44,5
Tegen 55,5 j
UTRECHT 275362^
I
Stj
Opkomst 63,9 1 32?
Voor 51,1 67?
Tegen 48,9 64j
ROTTERDAM 59660i'
Opkomst 53,4 226:
Voor 32,4 73;
Tegen 67,6 153;
j
ROOSENDAAL 77971r
Opkomst 57,3
Voor 38
Tegen 62
GRONINGEN W
Stj;
Opkomst 63,9 93É
Voor 43,2 40:
Tegen 56,8 53t
stem
Opkomst 69,6
Voor 20,4
Tegen 79,6
GOEDEREEDE n544inw.
stem
Opkomst 75,5
Voor 21,3
Tegen 78,7
MIDDELHARNIS 17451 inw.
stem
Opkomst
68,2
Opkomst
58,6
Voor
24,8
Voor
41,0
Tegen
75,2
Tegen
59,0
STEENBERGEN 23436 inw.
stem
Opkomst 57,8 10526
Voor 33,1 3481
Tegen 66,9 7045
Opkomst
Voor
Tegen
GRONINGEN
65,1
32,5
67,5
Opkomst
63,9
Voor
34,5
Tegen
65,5
Opkomst
65,6
Voor
38,2
Tegen
61,8
St]
Opkomst 64,7 239j
Voor 35,8 85]
Tegen 64,2 1531
OVERIJSSEL 11O82051
Stj
Opkomst 64,0 5295
Voor 36,6 1 938
Tegen 63,4 335S
FLEVOLAND 365727
Stj
Opkomst 64,2 163]
Voor 32,3 52]
Tegen 67,7 110]
GELDERLAND 1971323
stj
Opkomst 64,1 9503
Voor 38,0 3611
Tegen 62,0 589]
UTRECHT 1171227'
Sti
Opkomst 67,2 5838
Voor 43,8 255/
Tegen 56,2 3281
NOORD-HOLLAND 2601778'
Sti
Opkomst 63,5 12148
Voor 39,8 4833
Tegen 60,2 7318
ZUID-HOLLAND 3460569I
Sti
Opkomst 61,9 15728
Voor 36,9 5808
Tegen 63,1 9918
NOORD-BRABANT 241141s
436/
59,0 628!
LIMBURG 11370321
Sti
Opkomst 60,4 5228
Voor 38,3 2003
Tegen 61,7 3223
