Het spookte op Het Paauwhof
De opbrengst van het hout gaat in de spaarpot
r
23
Kustgids belicht alle
vondsten aan de vêêkrand
dinsdag 31 mei 2005
erfgoed
In 1864 liet het zeer welva
rende echtpaar Johannes
en Anna Vereecken hun
boerderij Het Paauwhof ver
eeuwigen door Jan Haak,
een schilder uit Hulst. Zij
zelf staan natuurlijk (en
zelfs nog goed gelijkend)
ook op het schilderij - Jan
Haak was van oorsprong
portretschilder.
Johannes Vereecken staat
rechts achter de haag, moe
der Anna in het midden in de
klederdracht van het land van
Hulst, en hun 20-jarige zoon en
opvolger Johannes Fransiscus
staat links. Een voorbijganger
op het weggetje onderlangs de
dijk waar de boerderij aan ligt,
tikt eerbiedig aan zijn pet.
Het Paauwhof ligt in de Stoppel
dijkpolder bij Vogelwaarde. Het
is oudland. Rond 1200 is er al
sprake van Stoupedich (Stoope-
dijk) dat door de monniken van
Cambrai drooggelegd en be
werkt wordt. En stoop is moge
lijk een vroege benaming voor
een stelle - een hoge plaats op
de schorren waar de schapen
kunnen overnachten. Stoop,
Stoppeldijk; wellicht is er een
verband. Hoe dan ook, het land
verdronk weer en pas rond 1640
kwam er een eind aan de drijven
de periode van de Stoppeldijk
polder.
Het Paauwhof zal toen ontstaan
zijn. De eerste eigenaar wordt
genoemd in 1656, ene Simon
Cornelis Jonker. Het boerenhuis
lijkt sterk op andere boerenhui
zen in Axel of Zaamslag die in
deze tijd gebouwd zijn. De schu
ren die op het schilderij te zien
zijn, lijken jonger. Die dateren
waarschijnlijk van het einde
van de 18e eeuw. De eerste 17e
eeuwse schuren zijn dus al snel
vervangen, misschien omdat de
boerderij onstuimig groeide. In
1864 was de hoeve al honderd
hectare of meer.
We zien op het schilderij een gro
te hoeve met schuren en een
ruim huis met een mooi aange
legde tuin; een aparte kruisvor
mige siertuin met daarnaast een
grote moestuin. De bonenstok-
ken staan al kruislings in het ge
lid. Een hond en een kat kuieren
in de buurt van de mensen mee.
Als je goed kijkt, zie je de twee
de hond, de waakhond, staan
voor z'n hondenhok naast het
huis. Een knecht te paard komt
naar de weg gereden. Tussen de
twee schuren in is de mestvaalt
met daarop een drietal rode (wit-
rik)koeien. Een koppeltje kip
pen met een parmantige haan
lopen voor de schuur.
Maar waar het om draait zijn de
drie figuren achter de haag.
Rechts dus de oude boer Johan
nes, hereboer en burgemeester
van Stoppelsdijk en Boschkapel-
le. In het midden Anna Maria de
Pouter die als dienstmeid op de
boerderij kwam werken, een 'va
derloos' kind kreeg, en zeven
jaar later trouwde met Johan
nes. Het kind, Johannes Fransis
cus, werd door dat trouwen
geëcht. De zoon trad volledig in
de sporen van z'n vader. Hij
werd boer en burgemeester en
bovendien ook nog lid van de
Provinciale Staten van Zeeland.
Ook wat de dienstbode betreft,
volgde hij de oude Johannes na.
Kort nadat Johanna van der
Ven, een dienstbode op de boer
derij, een kind had gekregen,
trouwde hij haar. Johannes II
bracht het bedrijf tot nog grote
re bloei, kocht veel grond, extra
huizen en een molen. Hij was zo
rijk dat hij aan velen in de
buurt geld leende.
Omstreeks 1883 vond Johannes
II het oude 17e-eeuwse huis niet
omdat hij met z'n borst tegen de
muur geplakt zat, is de bult van
Cies - die nog in de muur vast
zat - op z'n borst terecht geko
men. Alleen is die ouwe bult
door de smak in tweeën gebro
ken... Onze laatste bultenaar
heeft dus de grote bult op z'n
rug gehouden en er van voren
op borsthoogte nog twee bultjes
bij gekregen. Sinds die tijd
heeft niemand zich meer in dat
torenkamertje gewaagd.
Netwerken
De eerste pachter kon het niet
bolwerken op Het Paauwhof. In
1932 kwam de familie Verschue-
ren uit Hengstdijk naar de grote
hoeve. Via pastoor De Kerf uit
Hengstdijk kenden ze de eigena
resse van Het Paauwhof, dat
was namelijk Elisa de Kerf. Dat
hielp; netwerken zijn al zo oud
als de wereld. En zo togen de
Verschuerens met hun kinderen
naar het grote Paauwhof met
z'n villa, z'n drie schuren, z'n
twintig hectare weiden, z'n tach
tig tot honderd stuks mestvee,
met honderd hectare akker-
bouwgro'nd die ze in de loop der
tijd uitbreidden tot honderd
veertig hectare. Met heel veel
personeel in het begin.
En ook het gezin Verschueren
groeide goed op Het Paauwhof.
Het huis was groot zat om de
acht kinderen, vijf meisjes en
drie jongens, een plaats te ge
ven. De spoken hebben zich
nooit meer vertoond, die zijn de
finitief op de vlucht geslagen
voor die grote, rumoerige kinder
schaar. Spoken houden immers
van eenzaamheid.
De eigenaars, de kinderen van
Elisa de Kerf, beiden onge
trouwd en nogal bourgondisch
levend, hebben in de loop van
de jaren veel grond en gebou
wen verkocht aan de Verschue
rens:
Met de schuren is het slecht ge
gaan. In 1953 is er een afge
brand, in 1967 is een andere in
gewaaid. Het huidige grote be
drijf is puur akkerbouw met mo
derne, stenen schuren, een grote
villa tussen oud geboomte en
twee eigentijdse huizen in de na
bijheid. Want de moderne
Paauwhof wordt gerund door
drie broers, Edy, Leon en Ge
orge.
Gerard Smallegange
Het oude Paauwhof bij Vogelwaarde, in 1864 geschilderd door Jan Haak.
Het nieuwe Paauwhof (gebouwd rond 1883) anno 2005.
foto Dirk-Jan Gjeltema
deur, gleden zeker wel twintig
witte, vrouwelijke geesten naar
binnen en begonnen een wilde
rondedans. Op een slecht mo
ment werd Cies bij z'n lurven ge
pakt en vloog hij enige malen
door de kamer. Plotsklaps stop
te het geestenfeest. Cies werd te
gen de muur gekwakt, zodanig
dat hij er niet meer vanaf kon.
De plaaggeesten verdwenen en
Cies hing tegen de muur. 's Mor
gens werd hij door z'n makkers
met veel moeite van de muur ge
trokken. Toen bleek dat Cies z'n
bult kwijt was; die was in de
muur blijven zitten. Gewond
was hij niet, alleen maar moe en
gelukkig.
Uiteraard ging het nieuws van
de verdwenen bult snel door
heel Oost-Zeeuws-Vlaanderen.
Al gauw meldde zich weer een
bultenaar. Het ritueel herhaalde
zich: hij wordt in de torenkamer
gebracht, de geesten verschij
nen en hij ziet alle hoeken van
de kamer. Tenslotte wordt ook
hij tegen de muur gesmeten, al
leen belandt hij niet met z'n rug
maar met z'n borst tegen de
muur. 's Morgens wordt ook hij
met moeite weer losgetrokken.
Helaas, helaas, nu is het experi
ment mislukt. De bult op z'n rug
is nog levensgroot aanwezig. En
meer passen bij z'n status. Hij
liet het afbreken en zette er een
grote hoge villa voor in de
plaats. Vanwege het torentje
aan de zijkant van die villa
wordt de boerderij, die in heel
Zeeuws-Vlaanderen bekend
heid geniet, ook Het Kasteelken
genoemd. Helaas, Johannes
Fransiscus kan niet lang genie
ten van z'n nieuwe huis, want
een jaar later overlijdt hij. Zijn
weduwe blijft met twee doch
ters achter in de kolossale villa.
De ene dochter trouwt met een
boer uit Graauw en verdwijnt
uit het (historisch) gezicht. De
andere dochter Elisa trouwt met
de grote bierbrouwer De Kerf
uit Sint Jansteen. Dat echtpaar
krijgt twee kinderen, Joseph en
Janna. Die blijven ongetrouwd
en erven uiteindelijk Het Paauw
hof met alle grond. Het huis
staat een poosje leeg en wordt
daarna met de hoeve verpacht.
Dat leegstaande huis heeft nog
al wat beroering gebracht. Vol
gens de volksmond spookte het
toen in Het Paauwhof, met na
me in het hoge torenkamertje
van de villa.
Het zal wel niet waar zijn, maar
het verhaal (waarschijnlijk ont
staan in de scheersalon van Vo
gelwaarde) is te mooi om onver
meld te laten. Cies uit Rapen
burg (buurtschap bij Vogelwaar
de) had een bult op z'n rug en
was dus nogal gehandicapt. Hij
was schoenmaker; behalve kleer
maker was er voor zulke men
sen ook geen ander beroep moge
lijk. Hij leed echter niet al te
zeer onder zijn euvel en pakte
wekelijks zijn pintje en legde
een kaartje in het stamineeke.
Tijdens een lange kroegzit sloot
Cies een weddenschap af dat hij
wel een nacht in de spookruimte
durfde door te brengen. Zo ge
zegd, zo gedaan. Cies werd door
z'n makkers naar de beruchte
torenkamer gebracht en alleen
gelaten. En jawel, om 12 uur 's
nachts begon het geestenfeest.
Via een onzichtbare blinde
Schelpen zoeken op het strand van Oostkapelle.
archieffoto Ruben Oreel
Aan de Zeeuwse kust is al
tijd van alles te ontdekken.
Vogels en andere dieren, plan
ten, schelpen, lichte en donkere
luchten - het hele jaar door, in
elk jaargetij. De kust is niet
voor niets in trek bij mensen.
Vooral langs de vloedlijn, op z'n
Zeeuws de vêêkrand, is er veel
te zien. Vaak dingen die moei
lijk thuis te brengen zijn en, ze
ker als ze uit de onderwaterwe
reld afkomstig zijn, ietwat ge
heimzinnig aandoend. Ze prik
kelen de nieuwsgierigheid.
De handzame Strand- en wad-
dengids Noordzee en Oostzee
geeft op veel vragen een ant
woord. Weliswaar ligt in de alge
mene informatie de nadruk op
de Oostzee en het Waddenge
bied, maar de uitgebreide détail
gegevens over alles wat aan de
kust groeit, bloeit en aanspoelt
zijn van dien aard, dat ze ook
voor de Nederlandse Delta zeer
bruikbaar zijn (al zou een apar
te gids voor het Deltagebied ze
ker niet misplaatst zijn).
Uitgangspunt is het geven van
een toelichting op wat er langs
de kust allemaal te vinden en te
bekijken is. Leuk voor mensen
die hun nieuwsgierigheid graag
bevredigd zien. Resten van zee
dieren, schelpen, slakkenhuisjes
en andere skeletjes - maar wel
ke? Ligt er blaaswier of gaat het
om een andere soort, of zijn het
algen of zeesla? Wie herkent de
vuistgrote eierballen van de
wulk, de rugschelp van de zee
kat of de bruinzwarte eikapsels
van stekelroggen? De antwoor
den op de vragen zijn in de gids
te vinden.
Ook handige tips over: het verza
melen van strandvondsten
(nooit zeedieren proberen te pre
paren die nog vlees of inwendi
ge organen bevatten; die gaan
rotten en erg stinken); het ma
ken van foto's aan zee (wacht
tot er wolken voorbij drijven);
hoe om te gaan met de blauwe
en gele haarkwal; wanneer er de
meeste vogelveren te vinden zijn
(tijdens de rui) en hoe ze er van
verschillende soorten uitzien.
Foto's verklaren de sporen die
op slik en zand gevonden wor
den. Er is veel aandacht (foto's
en toelichting) voor de zoogdie
ren, vogels en vissen. Ook datge
ne wat doorgaans onder water
blijft komt aan bod, zoals zees
terren en -egels, schelpdieren,
slakken en inktvissen, kreeftach-
tigen, algen en tenslotte bloe
men en planten - van rimpel
roos tot zeekraal.
Vaarroutes
De mooiste vaarroutes in Neder
land is de titel van een Capitool
vaargids. Dat is altijd gevaar
lijk: het woord 'mooiste' wordt
verschillend uitgelegd. Want is
een tocht over het Veerse Meer
(genoemd in de gids) mooier dan
een over de Grevelingen (ontbre
kend)? Daar valt dus over te
twisten. Er zijn 21 routes, ver
deeld over het hele land, geselec
teerd (met een totale lengte van
1.750 kilometer).
Er is geprobeerd rekening te
houden met variatie in land
schappen en vaarwegen, wat
een beter uitgangspunt is dan
mooiste. De tochten voeren over
rivieren, kanalen, vaarten, me
ren, plassen en een zeearm (de
Oosterschelde). Voor een water
sporter die bij het uitstippelen
van vaarroutes enige hulp op
prijs stelt, is de gids bruikbaar.
Maar er zijn steeds aparte navi-
gatiekaarten of andere gedetail
leerde kaarten bij nodig.
Aan slordigheden in de toelich
ting geen gebrek. Kijkend naai
de twee tochten op de Zeeuwse
wateren (nogal magertjes afste
kend tegen de zes in Friesland),
vallen die hinderlijk op. Zo is
Zienkzee met de beste wil van
de wereld geen dorp, maar al
vanaf 1248 (en mogelijk eerder)
een stad. Het Deltaplan is echt
niet als gevolg van 'hooglopende
maatschappelijke en politieke
discussies' tot stand gekomen,
maar was het eensgezinde ant
woord op de Februariramp
1953. De discussies betroffen al
leen de beveiliging van het Oos-
terscheldegebied.
Wandelingen
Stadswandelingen zijn leuk en
ze zelf met een gids in de hand
ontdekken nóg leuker. Je kunt
het eigen tempo en de hoeveel
heid informatie die wordt opge
nomen, in eigen hand houden.
Pratende stadsgidsen zijn ook
leuk, maar die storten in hun
enthousiasme nogal eens veel te
veel wetenswaardigheden over
de steeds onthutster rakende
wandelaar uit.
De ANWB heeft een Wandelgids
Stads wandelingen samenge
steld. Er staan veertig wandel
routes van drie tot acht kilome
ter in, kris-kras door het hele
land. Ze leggen de nadruk op de
cultuurhistorische centra van
de steden. Vijftien van de wan
delingen zijn bewegwijzerd met
de zeskantige ANWB-bordjes
en twee met gekleurde stoepte
gels. In Dordrecht geven hoge
palen met een goudgele band de
route aan. Bij iedere wandelrou
te staat flink wat informatie.
Zeeland is vertegenwoordigd
met de Jacob Catsroute in Brou
wershaven (met onder meer aan
dacht voor stadswaag, resten
van de omwalling, korenmolen
De Haan en de Sint-Nicolaas-
kerk), de patriciërs- en piraten-
route in Zierikzee (patriciërs
verwijst naar de monumentale
koopmanshuizen, de rol van de
piraten is onduidelijk) en de ma
ritieme route in Vlissingen (die
zich vooral richt op de boule
vards en koopmans- en vissers
havens).
Rinus Antonisse
Strand- en waddengids Noord
zee en Oostzee door Georg Que-
dens: Uitgave Fontaine, 's-Gra-
veland, €11,90.
De mooiste vaarroutes in Neder
land door Rob Vemooy: Uitgave
Van Reemst, Houten, €21,90.
Wandelgids Stadswandelingen
door Marion Meijer, Bruno Wijn-
ands en anderen: Uitgave
ANWB, Den Haag, €9,95.
X
KINDERBOERDERIJ
De kinderboerderij aan de
Evertsenlaan in Terneuzen
is een druk bezochte plek.
Even brood brengen voor
de dieren, even eruit met
de kinderen, even een om
metje maken. Verstande
lijk gehandicapten van de
stichting Tragel verzorgen
de dieren en onderhouden
de stallen.
In deze rubriek wordt we
kelijks bericht over het wel
en wee op de Terneuzense
kinderboerderij.
Het mag dan wel een mooi
plaatje zijn, maar het moet
zaterdag echt zijn opgeruimd.
Een aantal flinke bulten ge
kliefd hout geeft aan dat er in
de voorbije weken flink gewerkt
is door de Tragel-cliënten.
Met name medewerker Maarten
heeft zich bekwaam getoond
met bijl en zaag. Nu helpt hij
met het inladen van de houtblok
ken, om ze vervolgens bij 'klan
ten' af te leveren. Het hout hak
ken is een tijdverdrijf voor de
cliënten, maar ook een bron van
inkomsten voor de boerderij.
Hout dat voor niets wordt aange
boden, wordt door de kinder
boerderij met graagte aange
pakt. De vraag is overigens gro
ter dan het aanbod. De opbreng
sten van de verkoop gaan in de
spaarpot, bedoeld voor de aan
schaf van speeltoestellen en af
en toe een paar lekkere koffie
koeken.
Het hout moet nu echt weg,
want zaterdag moet de volledige
ruimte van de boerderij kunnen
worden benut. Het jaarlijkse
schaapscheerdersfeest staat
voor de deur en bij goed weer be
tekent dat zeker vier- tot vijf
honderd bezoekers. Een boeren
kar met trekpaarden, hoefsmid
en mandenmaker behoren tot de
topattracties, al gaat het er na
tuurlijk eigenlijk vooral om de
schapen met de oplopende tem
peratuur van hun dikke jas te
verlossen.
Het feest is een jaarlijkse top
dag voor de boerderij, al levert
het in financieel opzicht nauwe
lijks iets op. De opbrengsten
van de verkoop van ijs, fris en
bier en een kleine bijdrage voor
een ritje op een pony gaan gro
tendeels op aan de komst van
ambachtslieden.
Het is volgens beheerster Angeli-
que de hoogste tijd voor het
scheerfestijn. „Het weer is al pri
ma en bovendien neemt de kans
Medewerker Maarten zaagt stammetjes tot blokken haardhout.
foto Peter Nicolai
op ongedierte bij de schapen af
als ze zijn geschoren. We heb
ben nu al twee schapen met
myiasis. Vliegen nestelen zich
dan in de wol, leggen eitjes en
vervolgens vreten maden zich in
de huid. Die schapen worden zo
dus bij wijze van spreken le
vend opgevreten."
Scheren en ontsmetten is dan de
enige remedie. En dan is er nog
een ziek schaap, dat deze lente
een vierling ter wereld bracht.
Een ontstoken uier - een zoge
naamde blauwe uier - volgde.
Angelique: „Dat is een soort rot
tingsproces. Het is een heel on
fris gezicht, want die uier sterft
langzaam af. Die ontsteking kan
overslaan op andere lichaamsde
len van het schaap, soms met de
dood als gevolg. Gelukkig lijkt
de antibioticakuur aan te slaan.
Sinds deze week staat dit
schaap weer in de wei."
Overigens zijn de meeste scha
pen op de boerderij naamloos.
Namen geven is ondoenlijk, al
leen al gezien het feit dat er dit
jaar met zeventien lammetjes
sprake is van een heuse lamex-
plosie. Slechts een enkele 'wol
producent' gaat met een naam
door het leven. Zo heeft cliënte
Olga haar favoriete viervoeter
Molly genoemd. „Want ik heb
haar als eerste de fles gegeven",
zegt ze trots. Vorig jaar deed An
gelique tijdens het scheerfeest
met haar eigen paard nog een de
monstratie westernrijden, dit
jaar neemt ze twee shetlandpo-
ny's mee. „Daarop kunnen be
zoekers ritjes maken. En onze
vrijwilligers, veelal scholieren,
mogen zich met hen uitleven tij
dens een schoonheidswedstrijd
- lees: borstelen en poetsen - en
een slalomrace."
Raymond de Frel
Het schaapscheerdersfeest op
de kinderboerderij aan de Ter
neuzense Evertsenlaan wordt
zaterdag gehouden van 13.00 tot
16.30 uur.
