Weidehoek krijgt weer niveau
PZC
De
haven van Setalland kende veel bedrijvigheid
As m'n dat zonge
droamde ik wèg
Nieuwe raadkaart
dinsdag 31 mei 2005
Natuurgebied Weidehoek bij Sint Laurens.
foto stichting Het Zeeuwse Landschap
De Weidehoek bij Sint
Laurens gaat op de
schop. In opdracht van de
Landinrichtingscommissie
Walcheren wordt er op gro
te schaal grond verplaatst.
Op het eerste gezicht zou je
het niet zeggen, maar: er
wordt natuur ontwikkeld.
Steeds meer mensen hebben
het fietspad door 'd'n oek'
ontdekt. De Nederlandse aan
duiding, voor wie niet bekend is.
met die Zeeuwse term, is de Sint
Laurense Weidehoek. Nog een
andere naam voor dat gebied is
de Zandvoortse weg. Eigenlijk
dekt die niet helemaal de la
ding, want naast die weg zijn er
nog enkele, kortere wegen die
slingeren door het vlakke land
tussen Middelburg, Sint Lau
rens, Grijpskerke en Buttinge.
Als fietser geniet je van een
prachtig uitzicht, want in dit ge
bied, bestaande uit grasland,
bouwland en een uitgebreid slo
tenstelsel, kom je geen boom of
huis tegen.
Vanaf vorig jaar zijn grote trek
kers en kranen een opvallend
element in de Weidehoek. Zij
zijn druk aan het werk in dit
vlakke land. De werkzaamhe
den zijn in het kader van de 'Na
tuurontwikkeling Zandvoortse-
weg', zoals te lezen valt op een
groot bord dat in de grond gesla
gen is. De uitvoering vindt
plaats door de Dienst Landelijk
Gebied in opdracht van de Land
inrichtingscommissie Walche
ren. Stichting Het Zeeuwse
Landschap is de beheerder.
De naam Weidehoek verraadt
dat hier altijd al veel weilanden
lagen. De lage ligging maakte
het gebied ongeschikt voor be
woning. In de 18e eeuw lag het
poelgebied soms tot in mei on
der water. Dat kwam doordat
het water stagneerde tussen de
twee hoger gelegen kreekrug
gen, die het gebied begrensden.
Op die kreekruggen liggen he
den ten dage de wegen van Mid
delburg naar Grijpskerke en
Serooskerke. Het bleek niet een
voudig om de ontwatering van
de poelgronden te verbeteren.
Er was namelijk een gevaar dat
de aangrenzende kreekruggen
met vruchtbare akkers zouden
verdrogen. Ook de kwaliteit van
het water bleek destijds een pro
bleem. Het was te zout of te
brak als drinkwater voor het
vee. Om het gebied toch te ge
bruiken voor het inscharen van
vee werden in kleine kreekrug
jes die in het gebied lagen put
ten gegraven. Hierin werd regen
water opgevangen dat als drink
water voor het vee kon dienen.
Pas in 1930 werd de afwatering
verbeterd door de inwerkingstel
ling van het gemaal Boreel in
Middelburg.
In tegenstelling tot de lage land
bouwkundige waarden van het
gebied waren de natuurwaar
den erg hoog. Door het realise
ren van het Natuurontwikke
lingsplan worden veel natuur
waarden, die afgelopen eeuw af
genomen zijn, weer verbeterd.
Het gaat dan met name om wei
devogels en bijzondere vegeta
ties. Dat de weidevogels het ge
bied al herontdekt hebben,
heeft iedereen afgelopen maan-
De PZC sponsort Het
Zeeuwse Laiidschap. In
'Natuurlijk Zeeland' doen
medewerkers van deze
stichting verslag van wat
er speelt in de Zeeuwse na
tuurgebieden: onverwachte
vondsten en bijzondere ge
dragingen passeren weke
lijks de revue. En natuur
lijk ook de successen en
mislukkingen in het be
heer.
den al kunnen ontdekken; de zil
te vegetaties zullen in een iets
langzamer tempo volgen.
Dergelijke open, natte grasland
gebieden zijn van groot belang
voor vogels. Veel weidevogels,
zoals de kluut, de bergeend, de
tureluur en de grutto vinden er
voldoende voedsel en nestgele
genheid. In de winter wordt het
gebied door andere soorten vo
gels bezocht. Het is dan een be
langrijk gebied voor bijvoor
beeld de wulp, smient en rot
gans. Zij vinden er volop voed
sel en rust. Die rust is enerzijds
toe te schrijven aan de geringe
menselijke activiteiten. Daar
naast is het een rustige omge
ving omdat er weinig natuurlij
ke vijanden zijn, zoals roofvo
gels en kraaien. Om die reden
worden er dan ook geen bomen
of struiken aangeplant. Die zou
den voor roofvogels namelijk
een uitstekende uitkijkpost zijn
om op eieren of jongen te jagen.
Bijzondere vegetaties zullen de
kans krijgen om zich te ontwik
kelen doordat er hoogteverschil
len in het gebied gemaakt wor
den. Sommige delen van het ge
bied worden wat opgehoogd.
Door het maken van laagtes en
greppels én het waterpeil op te
zetten, ontstaan er overal ver
schillen in vochtigheidsgraad.
De hogere delen zijn duidelijk
droger dan de lager gelegen de
len. Ook is de zoutgradiënt van
het water door het verschil in
hoogte niet overal hetzelfde. De
zoutgradiënt varieert van zoet
tot licht brak. De combinaties
van hoogtes en zoutgradiënt zor
gen voor een unieke planten
groei. Iedere plant heeft een ei
gen voorkeur. Watermunt en wa
terbies zijn planten die goed te
gen natte voeten kunnen. De
aardbei'klaver, moeraszoutgras
en zilte schijnspurrie,.de naam
zegt het al, groeien op een zout
ere ondergrond. In en op het wa
ter van de slootjes groeien plan
ten die een meer brakke onder
grond prefereren. En op de ho
ger gelegen kreekruggen ontwik
kelt zich een bloemrijk gras
land.
Momenteel liggen er 'dijken'
van grond rondom het gebied.
Dat is overtollige grond, die in
depot is gezet. De grond wordt
nog afgevoerd, waarna er een la
ge kade resteert. De lage kades
rondom het natuurgebied voor
komen dat er teveel water in de
sloten komt te staan. In geval
van extreme regenval in de win
terperiode houden zij het water
enige tijd vast, totdat het sloot-
peil in het landbouwgebied
weer op orde raakt.
Carolien van de Kreeke-
Abrahamse
Er bin van die liederen, die
'k noait vergete kan. "n
Karretje dat op de zandweg
ree', is t'r zö eêne. Weet je 't
nog? Ik kreeg de groate griezels
van dat lied. 'Ie komt nie mï
tuus, die vrind, die vrind.' In ik
ma dienke bie m'n eige: Wat zou
d'r mee z'n gebeurd weze eé?
Misschien wete julder 't nie, ma
die voerman lag op de
zaandweg, of mooglijk wel
daar-neven. Tot vandaèg d'n
dag verkeer ik in 't ongewisse
wat 'm overkommen is. Ik dien
ke toch dat 'n in z'n slaèp van
z'n waègen evaollen is.
Ma mien ongerust'eid was snél
verdwene as de meêster ankon-
digde da m'n moste gaè zienge:
"t Is plicht dat iedere jongen.
Voor d'onafhankelijkheid.' Dan
sloeg t'n mee z'n striekstok op
de voorste bank de maèt. Dan
kwam d'r 'n soorte van bezeten'
eid over oöns ene. Je zou d'r
zowat bie uut de bank sprienge
in deü de klasse gaè marchere.
Oönze stemmen wiere, zoönder
da m'n dat in konde ouwe, stees
aarder. 'Hoezee, hoezee, voor Ne
derland hoezee.' Jonges dat was
even wat. As 't lied aof'eloape
was, zaète m'n gewoon nog 'n
paèr minuten naë te hijge. Ge
lukkig waère d'r ok nog rustiger
liedjes.
Oönweerloeien
't Moaiste van aollemaèle was
wè: 'In 't groene dal in 't stille
dal.' As m'n dat zonge in' de klas
se bie 't geluud van de viole van
meêster Heijboer droamde ik
eêmaè wèg. Ik zag druppeltjes
elder waèter op kleine blomme
tjes. Ma wè schrok ik m'n eige
rot bie 't laoste couplèt. In spliet
bie daèverend oönweerloeien
d'n groasten. Dan zag ik aoltied
in gedachten mien moeder loape
mee 't iezere kisje. Dat zétte ze
bie 't daèverend oönweerloeien
midden op taèfel. Ik noait ewe-
te wat t'r in zat. Ma draomao-
tisch was 't wè. Mien zusje in ik
wiere bie oönweer op de divan
in de kaèmer geparkeerd. Daè
laège m'n te bibbere bij de slaè-
gen die vroeger vee aarder
kloönke dan vandaège. Oönze
groate broers liepe mee gewichti
ge gezichten roönd. Ze keke mee
'n loer-oagje tussen de gerdie-
nen deü naè de bliksemstraèlen.
Ze tèlden de secoönden tussen
weerlicht in doönderslag. Dan
berekenden ze nauwkeurig
oevèrre 't oönweer nog bie oöns
vandaène was. Wilder op de di
van, de tweê jongsten, keke mee
oöntzag na de tweê oudsten, die
a zö'n groate steun vö oönze
moeder waère. Oöndertussen
laège wilder mee angstige ge
zichten te verlange naè 't ènde
van 't noadweer.
Mien zusje tegen mien: 'Bin jie
benauwd?'
Ikke: 'Bèneênt.'
Mien zusje: 'Ma waèrom beef jie
dan zö?'
Ikke: 'Ik t'n bitje koud.'
Een leugentje om 't bestwil mén
sen. In werkelijkheid gierden de
zenuwen deü mien lief in was 't
klamme zweêt van duzend ang
sten bie mien uut'ebroke.
As 't gerommel verbie was, gien-
ge m'n naè bute om te kieken
waè 't onweer 'n braand veroor-
zaèkt ao. In as 't èrreges
braandde dan kwam de
braandspuite vö d'n dag. Tegen
d'n tied dat die op de plaèse van
't onheil was an'ekomme stienge
de ménsen nog mee de èmmer-
tjes in d'r aanden te kieke naè
V&Kt,
de laoste vonken van wat eêns
'n kapitaole boerderie was.Naè-
dien wier d'r wïr ebouwd. Beter,
moaier, oager. Zö veraanderde
't anzien van stad in streek, vö
rekenieng van de brandwaar
borgmaatschappij, in de loap
van d'n tied zoönder dat je d'r
èrreg in ao, tot wat 't noe is.
In as m'n noe 'n aauwe zwart wit
foto van vroeger zie, komt aolles
wï nae bove. 't Vievertje midden
op 't durp mee salamaanders in
't voorjaèr. De kraèkende iepen
roöndom de kèrreke, bugend vö
de naèjaèrse sturmen. De ramp
die oöns durpje overkwam toen
aolle iepen besmèt waère mee
de iepenziekte. Boamen van vele
jaèren oud moste geroaid aore.
Oe goed kan ik m'n eige dat kaè-
le gevoel erinnere, toe de boa-
men rond de kèrreke verdwene
waère. Natuurlijk wiere d'r di
rect nieuwe boampjes eplaant.
Ma oe zou zö'n aokelig dun stam
metje 'n vervanger kunne weze
vö die woudreuzen die an oöns
durp die idyllische anblik
gaève. Dan mö 'k ok aoltied
dienke an die aauwe kerstanje-
boam vö de pastorie, as 'n na
tuurlijk centrum van oöns durp.
Oe oöngeduldig wachtte wilder
op de glimmende kerstanjes,
mee de glaans, as op 't dierste
meubelstik uut 'n paleis. De
bank die artistiek roönd z'n
stamme ebouwd was in waèvan
deü de kinders riekelijk ge-
bruuk emaèkt wier om te spele.
Z'n wortels die in 'n wild patro-
an in de aèrde om z'n ene groei
den.
Bin ik noe d'n eênigen die, mee
weemoed vervuld, terugdienkt
an dat heerlijke Zeêuwse durpje
mee zevenoönderd inwoners? In
dan te wete dat dat eêle Zeêland
bezaoid was mee identieke durp-
jes. 't Ei aomaè plaèse emaèkt
vö 'n nieuw soorte van roman
tiek. In daè is eigelijk ok niks
mis mee.
Joop van Zijp
Over de raadkaart van vori
ge week in Buitengebied
schrijft C. J. H. Kooijman-Mol
uit Sint-Annaland: „De oude ha
ven van 'Setalland'. Na de ramp
van 1953 is er op de schorren
een nieuwe haven gekomen,
wat nu een grote jachthaven
is." Andere inzenders voegen er
aan toe dat de mensen, die dui
delijk voor de fotograaf pose
ren, zich op de kaai, ofwel kaoie
bevinden.
De kaart is precies honderd jaar
geleden door J. S. de Vos-Al-
laart verstuurd aan mejuffrouw
J. H. D. de Vos, per adres 'Den
Weledelen Heer A. Bruist,
Rijksontvanger te Hilversum'.
Dat was voor de post voldoen
de. D. E. Tollenaar uit Terneu-
zen signaleert dat de afgebeelde
haven destijds veel bedrijvig
heid kende, mede door de aan
wezigheid van een agrarische
aankoopvereniging. „Er werden
onder meer kustvaarders gela
den. Na het verplaatsen van de
aankoopvereniging naar elders,
verdwenen deze activiteiten."
Voor C. P. Fase uit Sint-Anna-
land is het een thuiswedstrijd.
Hij meldt dat het noordelijk ha
vendeel in de volksmond Toa-
ver Kot werd genoemd. „Het
eerste huis rechts is het ca
fé-veerhuis van A. van Schou
wen. De boven de zeedijk uitste
kende daken, links, behoren bij
de woningen staande langs de
Klippelstraat. Links van het
Bourgondië, die het octrooi
voor bedijking verkreeg, was de
naamgever van het dorp. Ste-
vense geeft aan dat het aan de
haven vooral tijdens de suiker -
bietenoogst een drukte van be
lang was, wanneer de boeren
met paard en wagen de bieten
naar de kaoie brachten, waar ze
in scheepjes werden geladen.
„Ook de beurtvaart nam een be
langrijke plaats in. Bekende
schippers waren Johannes van
Vcssem, J. van de Klooster en
de families Theunisse en Heij
boer."
Ter hoogte van het veerhuis -
het heette niet voor niets zo -
vertrok de veerboot naar Zijpe,
via de Krabbenkreek, waarmee
de oude haven in verbinding
stond. Stevense wijst erop dat
de oude haven na de ramp is ge
dempt. „Nu staan hier een gara
ge en een supermarkt." Hij ver
klaart waarom de omschrijving
Toaver Kot werd gebezigd.
„Het dorp stond op het eiland
Tholen vanouds bekend als een
geheimzinnig dorp waar men
kon toveren. De laatste regels
van een oud rijmpje luiden dan
ook: Setalland is een toaverkot
en in Vosmeer doen ze de deur
op slot."
Rinus Antonisse
De winnaars van de waardebon
nen zijn: P. de Witte, Scherpenis-
se, A. Ridderhof, Sint-Annaland
en M. J. Hoek, Poortvliet.
veerhuis bevindt zich het Hoge
Slop, waardoor het mogelijk
was om van de haven de lager
liggende Suzannaweg te berei
ken."
Het gebouw links met naam
bord op de gevel is volgens deze
inzender café In den Handel
van Kees en Jozina Goedegebuu-
re. „Ofwel 't ouwe Jezineke.
Daarnaast woonde beurtschip
per Theunisse, dan de families
Van der Graaf, Rijnberg (limo
nadefabrikant) en Van Oeveren
en dan het veerhuis. Vooraan
ziet men nog een typische steek
kar die met de hand werd voort
bewogen en speciaal door am
bachtslieden werd gebruikt
voor vervoer van materialen, zo
als stellingplanken en palen
voor de bouw."
Fase merkt op dat de horeca op
het havenplcin nu nog steeds
aanwezig is. „Met vanaf links
café In den Handel, families
Dorst en Theunisse, café-slijte
rij De Hoop, mevrouw Rijn
berg-Kaashoek en de familie A.
Rijnberg. Het Hoge Slop be
staat niet meer, omdat de laat
ste huizen tijdens de ramp van
1953 werden verwoest. Daar
naast heeft nog het kunstmest-
gebouw gestaan, een opslagma
gazijn, maar dat is reeds lange
tijd geleden gesloopt. Nu is het
parkeerterrein voor vrachtau
to's en in de zomer staat de ker
mis er."
C. F. Stevense uit Middelburg
tekent aan dat Sint-Annaland
een mengeling van een ringdorp
en voorstraatdorp is. Anna van
Opnieuw uit de collectie van Hans Lindenbergh
een beeld aan de waterkant, al blijft het water ver
borgen achter de dijk. De vraag is: om welke
buurtschap gaat het? Nadere bijzonderheden over
de situatie toen en nu zijn welkom.
Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag
4 juni worden gezonden naar: Redactie PZC Bui
tengebied, postbus 31, 4460 AA Goes; fax
0113-315669; e-mail redactie@pzc.nl.
Onder inzenders van een goede oplossing worden
drie waardebonnen verloot.
