windwaarts
Als we nee stemmen, is dat een overwinning voor het voll
PZC
RUDEN RIEMENS
De boer op met
de grondwet
zaterdag 21 mei 2005
Nederland mag ter referendum,
maar dat betekent niet dat ie
dereen massaal uitloopt om zich te
informeren. In achteraf zaaltjes pro
beren partijen uit te leggen waar de
grondwet over gaat. Meer dan de ei
gen harde kern komt niet opdagen,
'maar het is ook kermis in het dorp.'
Rinus, twee druppels water Gerard Cox,
loopt mee op naar zaal nummer 4, waar
in andere tijden de bruiloften voor kleine fa
milies worden gehouden. Nu gaat het er om
de Europese grondwet. Gelukkig zitten we
niet aan de kant van de Koemarkt. Daar is
immers de kermis van Purmerend in gieren
de gang, en die is, de kenners weten het,
niet aan zwakke geesten besteed. Blonde
bakvissen laten er zich in duizelingwekken
de vaart de ruimte in katapulteren in een
toestel dat Speed heet.
Voorzitter Jeroen Adolfs van de plaatselijke
PvdA-afdeling heet iedereen welkom met
een stevige handdruk. Dat kan ook wel,
want op de openbare en breed aangekondig
de avond zijn niet meer dan achttien men
sen afgekomen, van wie hij er vijftien kent
uit de eigen partijkring.
„Een extra welkom voor de drie nieuwe ge
zichten", zegt Adolfs, terwijl hij de spreker
van de avond inleidt, Tweede-Kamerlid
Ferd Crone. Die gaat het hebben over de Eu
ropese grondwet, of liever, over Het verdrag
tot vaststelling van een grondwet voor Euro
pa.
Crone kijkt rustig naar de opgekomen aan
hang: goeddeels in de moeizame strijd voor
gelijkheid vergrijsd publiek, gehuld in veel-
gewassen truien en vesten.
Crone is vóór de wet. Die is niet alleen beter
voor de economie, maar ook beter voor het
milieu, voor de democratie, voor de Europe
aan en voor de Nederlander. De weerzin te
gen de wet is hem uiteraard niet ontgaan.
„Wat zo'n Balkenende en Donner roepen,
dat we oorlog krijgen als we dit niet goed
keuren en dat de economie in het slop raakt,
dat vind ik heel dom, dat is niet waar, maar
u moet vooral niet tegenstemmen omdat u
het niet met Balkenende eens bent. Dat is
geen goed argument."
Het is het moment voor Rinus om zich te roe
ren. „Mijnheer Crone, ik heb er een verve
lend gevoel bij. Mijn vertrouwen in Europa
is geschokt. Eerst de euro, die alles duurder
heeft gemaakt, en dan het stabiliteitspact,
waar Frankrijk en Duitsland zich niet aan
houden. Wij zijn het braafste jongetje van
de klas, zodat wij het gelag betalen. Wie
zegt mij dat het nu wel goed gaat? Ik denk
er over om niet te gaan stemmen."De avond
met Crone is maar een van de talloze in ein
deloos veel zaaltjes waar deze maand ge
praat wordt over de grondwet. Nederland
mag stemmen, maar de grote vraag is waar
over. Sjerp van der Vaart, directeur van het
Bureau van het Europees Parlement in Den
Haag: „Ik loop al weken lang overal in Ne
derland alle zaaltjes af.Wat ik overal proef
is scepsis, een ondertoon van angst voor wat
de burger te wachten staat. Het debat wordt
voornamelijk gevoerd op emoties, niet op
feiten. Het punt nekt zich dat we achterstal
lig onderhoud hebben: met zijn allen heb
ben we jarenlang niet met de bevolking ge
sproken over Europa, want het ging toch
goed? Nu zijn we bezig om die achterstand
van twintig, dertig jaar in een paar weekjes
in te lopen." Scepsis - nergens is het met zul
ke bakken op te scheppen als in de locatie
met de schilderachtige naam De
Waterspin/Alcatraz. Lajos Brons, voorzitter
van de avond, leidt de gast langs gefiguur-
zaagde letters die samen het woord TEGEN
vormen. Welkom bij de SP'ers dus, die snel
een rookhoekje in een afgeleefd zwart bank
stel hebben geïmproviseerd.
De SP heeft de binnenplaats van een woon-
en ateliercomplex achter de Haagse Spijker-
makersstraat ingericht als zaaltje. Het uit
zicht bestaat uit te drogen hangende spijker
broeken en niet nader te duiden witgoed,
een trappenhuis en een vuilniszak voor de
deur bij nummer 142. Het partijkader heeft
voor koekjes gezorgd en zet verse koffie in
het keukentje.
Spreker is Jasper van Dijk, een kenner van
het Brusselse milieu, want daar is hij be
leidsmedewerker voor de partij. Een vrolij
ke Europa-gelovige is hij er niet geworden.
Als het bij hem over Europa gaat, gebeurt
dat in morrende hoofdletters en wordt elke
zin afgesloten met tientallen uitroeptekens.
Of dat niet genoeg is, zet hij zijn visie op de
EU kracht bij met weidse armgebaren.
„De grondwet is veel te groot, veel te omvat
tend, veel te onduidelijk, levert veel te veel
vragen op. Mensen kunnen gewoon niet
overzien wat de gevolgen zijn. Als het er op
aankomt, maakt de as Parijs-Berlijn de
dienst uit. Democratie? Als de Tweede Ka
mer een Rolls Royce is, is het Europees Par
lement een Renault 4. Dan wordt het nu mis
schien een stukje beter. Nou: halleluja!"
Er zijn veel meer klapstoeltjes dan mensen:
welgeteld zijn er 22 bezoekers, van wie er
achttien tot de harde kern van de SP of de
jongerenafdeling Rood behoren. Van Dijk
toont zijn dossierkennis, maar wordt niet de
ster van de avond: dat is zijn opponent,
Youssef Rahman van GroenLinks, die in dit
hol van de leeuw de ondankbare taak heeft
de grondwet te verdedigen en dat kalm en
gepast vilein doet: „Waar staat dat dan, Jas
per?"
Van Dijk weet desondanks van geen ophou
den. Uit zijn betoog: militair industrieel
complex, schizofreen parlement, ruim baan
voor het neo-liberalisme, Bolkestein-richt-
lijn. „We hebben nu voor het eerst de kans
te zeggen tegen de Europese elite: 'Ho eens
eventjes.' Als we nee stemmen, is dat een
grote overwinning voor het volk."
Het duister valt in Alcatraz, de meegebrach
te verlichting is niet afdoende om de mi
miek van Van Dijk nog te kunnen volgen.
Half elf sluit voorzitter Brons de avond af,
want met de bewoners is afgesproken dat
'we echt om elf uur buiten moeten zijn.'
Ruim twee uur gedebatteer heeft het volgen
de opgeleverd: niemand is van mening ver
anderd, iedereen op drie mensen na zal te
gen stemmen, twee mensen weten nog niet
of ze gaan en wat ze dan zullen invullen en
één aanwezige gaat 'ja' stemmen. Ook heeft
zich een aantal vrijwilligers gemeld om de
komende dagen in de stad te gaan folderen
tegen de Grondwet.
Jan Jacob heet van achteren ook Van Dijk,
maar verder is hij is in alles de tegenpool
van zijn naamgenoot Jasper. De CDA-er
praat in het Provinciehuis van Zuid-PIol-
land over daadkracht, democratie en doel
matigheid.
„Het is voor het eerst dat een dergelijke
tekst democratisch tot stand is gekomen. Je
moet wel heel sterke argumenten hebben
om dit af te wijzen." Nee, hij is niet geluk
kig met het referendum. „Mijn partij is er
altijd tegen geweest. We gaan nu natuurlijk
niet zeggen dat de mensen maar thuis moe
ten blijven, dat zou niet erg democratisch
zijn. We praten met ze, om te proberen ze
voor te laten stemmen. Goed, niet alles wat
er in staat is geweldig, maar als ik vraag of
er hier iemand in de zaal is die het in alles
eens is met de vrouw met wie hij getrouwd
is?" Luid gelach.
Gelachen wordt er weinig in Leeuwarden,
nou ja, eventjes: tegen het einde van de
avond, als de enorme WD-vlag, met witte
plakkertjes aan de muur bevestigd, naar be
neden valt. Het liberale Kamerlid Hans van
Baaien gaat er in de Mata Harizaal in debat
met SP-Eerste-Kamerlid Tiny Cox. Van
Baaien spreekt met krachtige stem, met op
Bijeenkomst van de SP over Europese grondwet in Alcatraz/Waterspin in Den Haag.
foto Frank Jansen/G®
de achtergrond de pruttelende ruis van de
melkopklopper van het cappuccino-appa
raat.
Aanwezig is een man of veertig. Van Baaien
waagt zich er niet aan de grondwet al te in
nig te omarmen. Hij was betrokken bij de
langdurige besprekingen voor de totstand
koming van de wet, in de zogenoemde con
ventie: „Ik heb in die Europese krochten
rondgelopen, maar ik ben niet verliefd ge
worden op deze baby." Evenmin gaat hij al
te diep in op het in beton gebeitelde proza.
„Er komt geen oorlog als u 'nee' zegt. Voor
mij gaat de vlag niet uit en wat mij betreft
hoeft ook niet de ode An die Freude ge
speeld te worden. Ik heb zelf heel lang moe
ten nadenken. Dan zeg ik: 'Het is toch beter
mét die grondwet'." Wel gaat hij in detail in
op de kwestie van de verdwijnende veto's en
de gele kaart die nationale parlementen
straks kunnen trekken - als ze met zijn neg
enen zijn dan. „Dat is beter dan wat er lag.
Trouwens: Nederland maakt nooit gebruik
van dat vetorecht, dus dat stelt eigenlijk
niet zo veel voor." Als hij uitlegt hoe goed
het is dat er nog wel een veto is op defensie,
buitenlandse politiek en de meerjarenbegro
ting, begint de aandacht al weg te zakken:
meer de schuld van het onderwerp dan van
de spreker.
Een jonge kalende bezoeker Douwe is aan
het sms-en, een blondine toont haar nieuwe
handtasje - 'echt antilopenleer, ruik maar' -
aan haar buurvrouw.
De zaal begint te weeklagen en te tanden
knarsen. Dat de grondwet er niet in het
Fries is wordt hier als een wezenlijke kwes
tie beschouwt. En dan de euro! De opgesto
ken vingers na afloop wijzen ongeveer het
zelfde uit als aan het begin: wie voor was, is
nog voor, wie tegen was blijft tegen - en wie
het nog niet wist weet het nu helemaal niet
meer.
Verwarring
Na een lange week campagne rest verwar
ring: Straks volgt een referendum waarvan
niemand, buiten de kleine groep ingewij
den, weet waar het over gaat. De debatjes
zijn goed bedoeld, maar een buitenstaander
raakt zichzelf er al gauw kwijt.
Dan de partijen!'GroenLinks prijst het mi
lieubeleid, CDA en WD zien Europa straks
beter concurreren met China en de VS, de
ia:
PvdA roemt de paragrafen over desock'
zekerheid, die in de grondwet betergefó* ke[
borgd zou zijn en alle drie zijn ze zeer'.tRai
spreken over het verbeterde democratism
gehalte van de unie. Kan dat allemaalte^' j^;
lijk waar zijn? Ai
Willem Bos van het comité Grondwet Ne«
de meest vooraanstaande tegenstander^
buiten de politiek, denkt van niet. Hij ara
noemt de grondwet 'een grabbelton,®^
iedereen naar behoefte kan graaien J®
„Inhoudelijk gezegd gaat het hier om W
dat volstrekt niet eenduidig is en verscbitj
lend is uit te leggen." Trouwens, telez^j ,j)
het ding ook al niet, voegt hij ermokW
aan toe.
Terug maar naar Purmerend. Aan het 00 aj],
van de bijeenkomst daar stommelt Rn® jed
trap weer af. Het geluid van de kermis
zwelt aan. Daar is de stemming de&W ïaa
pen uren hoorbaar toegenomen. j JU
„En, bent u er uit?" Rinus wel, hoor .Is si
om. Ik heb in de pauze even met nüjnn# ciei
Crone gepraat, en hij heeft me overtuig^, feu
ga stemmen." Of het ja of nee wordt, W
Rinus liever voor zichzelf. J
Luuk Korte»
[ijUSS: ÉtStö-R£f{fö?<0-
