Soms moetje onderhandelen
North Sea Jazz
pakt stevig uit
Een magazijn vol met malle gekke dingen
Programma Parkpop
is helemaal rond
Popfotograaf
Lex van Rossen
Toon Hermans
op dvd
woensdag 18 mei 2005
opfotograaf Lex van
Rossen (1950) werd
vorig jaar door de ju
ry van de Pop Persprijs 'de
frontsoldaat van de popjour
nalistiek' genoemd. Van Ros
sen zelf zou dat nooit 'zo for
muleren, maar het is geen on
zin. In de galerie van De
Melkweg in Amsterdam, pas
sende plek voor een tentoon
stelling van zijn foto's, ver
telt hij dat sommige van die
foto's inderdaad fysiek voor
de poorten van de hel moes
ten worden weggesleept.
Van Rossen: „Je moet voor
aan staan en vrij zicht heb
ben. Daar is niet iedereen het
mee eens. Soms moet je onder
handelen of anders keihard je
plek innemen. Ooit was Paradi-
so volgepropt met veel te veel
mensen, toen Blondie daar op
trad. Het was zo erg dat je to
taal geen ruimte meer had om te
manoeuvreren. Dan maar ver
der weg, maar dat is minder
leuk."
De beste concertfoto's van Van
Rossen zijn van heel dichtbij ge
schoten. Zie zijn klassieke,
steeds weer opduikende beeld
van een gehurkte Bono in De
Kuip, afstekend tegen een don
kere wolkenlucht, die bij het af
drukken zo werd behandeld dat
om de zanger een aura hangt. Be
ter kan U2 niet in beeld worden
gebracht. Het is Van Rossens be
kendste werk. Van Rossen, wij
zend op de foto: „Als je het ka
der hebt gekozen, wacht je op
momenten die van belang zijn.
Die komen pas als het kader
deugt. Alles werkt hier samen.
Het is U2; dat heeft iets bezwe-
rends. Bono is een echte volks
menner. van de goede soort. Je
ziet die enorme massa. En Bono
is zó groot op de foto, groter dan
een mens. Hij stijgt boven het
stadion uit. Het dreigende, het
Lex van Rossen
kerkgevoel van U2 zit er mooi
in. Dat zit allemaal in die foto,
al heb ik dat natuurlijk pas ach
teraf bedacht."
Van Rossen is dus tevreden over
deze Bono. Maar eigenlijk vindt
hij de foto die ernaast hangt nog
beter: de band Apocalypta tij
dens het Dynamofestival (hard
rock). Die speelt nummers van
Metallica op cello's. Je ziet twee
muzikanten op de rug met glim
mende cello's in de hand, terwijl
ze buigen voor een juichende
massa met de armen in de lucht.
De hemel wordt doorsneden
door elektricteitsdraden die van
een hoogspanningsmast komen.
Van Rossen: „Dat klassieke bui
gen voor die hardrockers, die
elektriciteitsmasten, de plek
van de artiesten links en rechts,
het publiek in het midden.
Prachtig." Inderdaad, maar hij
is nooit gepubliceerd. De NRC,
die hem naar dat festival had ge
stuurd, plaatste een fraaie pu-
blieksfoto (ook te zien in De
Melkweg). En het is te begrijpen
waarom hij is geplaatst. Er
staat een man op die een gasmas
ker draagt; achter hem op de pu-
bliekscamping stijgt een grote
rookkolom op.
Foto's als die van Bono worden
een steeds grotere zeldzaam
heid. De beperkingen worden
almaar stringenter. „Als je dicht
bij komt - en dat kon vroeger
bijna altijd - kun je zelfs 'gesto-
len' portretten maken. Nu sta je
vaak achterin Ahoy' met een
800mm-lens. Daar is niks aan.
Als je in De Melkweg geen goe
de plek hebt en je drie nummers
zijn op, dan ben je weg."
Niet alle popartiesten zijn even
foto Marco van Hal/GPD
gewillig, als ze op de foto moe
ten. „Het ergste wat je mee
maakt zijn artiesten die niet
geïnteresseerd zijn in mensen,
in jou. Of als ze demonstratief
afwezig zitten doen. Verwende
rotjongetjes, zoals de zoon van
Bob Dylan. Oudere artiesten
hebben geleerd dat je, als het
dan toch moet, er maar het bes
te iets van kunt maken."
Van Rossen heeft nog lang niet
genoeg van de popmuziek. Hij is
er graag bij. „Zelfs als het niet
helemaal mijn muziek is, ver
maak ik me nog. Het is geen
slechte deal ergens te zijn, want
ik hou van muziek en ik hou van
kijken."
De Gruyter
Dertig jaar geleden had Van Ros
sen alleen nog maar de wens fo
tograaf te worden. Hij had ook
reproductiefototgraaf kunnen
worden. „Ik vond beeld zo aan
trekkelijk omdat het meteen
emotie oproept. Mijn vader
drukte zelf foto's af in de badka
mer. Toen ik een jaar of elf was
kreeg ik van Sinterklaas een
rood transistorradiootje, mijn
jongere broertje kreeg een came
raatje. Mijn moeder had die din
gen gespaard met zegels van De
Gruyter. Die radio was niet
stom gedacht, maar ik had toch
liever dat cameraatje gehad. Ik
ging er al snel foto's mee maken.
Mijn vader drukte ze af en klaag
de dat hij ze vreemd vond. Ik
had van die rare invalshoeken."
„Toen ik een tekenwedstrijd
van Fanta won, kreeg ik vijftig
gulden en daarmee kocht ik
mijn eerste toestelletje bij Capi
Lux: een Agfa Isoly. Voor mijn
eerste popfoto ging ik naar het
park in Amstelveen, waar Trea
van der Schoot opti'ad. Die had
zich toen net Trea Dobbs ge
noemd, voor de internationale
markt. Zij was beroemd, ik was
het publiek en ik wist dat ik die
foto moest maken. Alsof ik van
God gezonden was, zou je kun
nen zeggen."
Van Rossen maakte in de jaren
zeventig straatfoto's voor onder
meer Het Parool, maar hij merk
te dat je in de reguliere fotojour-
nalistiek moeilijk binnenkwam.
Alle plaatsen waren bezet. „In
de popfotografie was er maar
één actief: Gijsbert Hanekroot.
En die had er niet zo'n zin meer
in. Ik wist eerst niet eens dat er
een markt was voor popfoto's.
Als ik naar concerten ging, foto
grafeerde ik altijd wel, maar al
leen voor de lol. Nou ja, één
keer deed ik het niet: bij The
Who in de oude RAI. Dat was té
opwindend."
Dertig jaar popartiesten fotogra
feren is geen beperkte bezig
heid, zegt Van Rossen. „Ik heb
wel eens schrijvers of schilders
geprobeerd, maar die missen
iets: het ster-zijn, de magie van
de popmuziek die erachter zit.
Popartiesten weten dat ze niet
gewoon zijn en daar gaan ze in
mee. Schrijvers hebben dat niet.
Ik voel me nog steeds bevoor
recht en gelukkig dat ik dit kan
doen."
Jos Bloemkolk
Rock Rossen Roll, foto's van Lex van
Rossen, Melkweg Galerie, tot en met
12 juni.
The Cramps, in 1990 gefotografeerd door Lex van Rossen
Als Toon Hermans de grootste Neder
landse artiest was van de afgelopen
eeuw, dan is het verschijnen van al zijn
voorstellingen op dvd wellicht een van de
belangrijkste uitgaven op dit nieuwe me
dium. Natuurlijk, er was al een doos vol
cd's die een aardige indruk gaf van wat
Toon kon, maar wie echt wil ervaren hoe
groot hij was moet hem ook zien.
Vorige week werd in het Amsterdamse Ko
ninklijk Theater Carré, zijn 'huis aan de
Amstel' waar hij vanaf 1965 theatergeschie
denis schreef, een box gepresenteerd met
22 dvd's, die een vrijwel compleet beeld ge
ven van het oeuvre van deze rasartiest. Een
project dat werd uitgevoerd door de klein-
kunsthistorici Jacques Klöters en Lisa Wa
de, het duo dat eerder het materiaal van de
cd's bezorgde en dat nu aan de basis staal
van de biografie van Toon.
„Het lijkt vandaag zo logisch dat een ar
tiest in zijn eentje een avondvullend pro
gramma speelt, maar het was Toon Her
mans die daar in de jaren vijftig mee begon
te experimenteren en daarmee veertig jaar
Toon Hermans, zelfportret
later een nog altijd zelden geëvenaard ni
veau bereikte. Toon baande allereerst die
weg voor zijn collega's Wim Sonneveld en
Wim Kan en zeker voor de generaties na
hem, met exponenten als Youp van 't Hek,
Freek de Jonge en Hans Teeuwen. De dvd's
laten nu zien hoe hij dat toen deed.
De eerste show die werd opgenomen da
teert van 1958. Niet al te mooi beeld, maar
toch goed gerestaureerd, zoals ook de
shows tot met 1967 visueel zijn opgeknapt.
De eerste toch succesvolle jaren, toen de
straten leeg waren als hij op televisie ver
scheen, deed hij tijdens een interview in
1997 nog af als een periode van 'Spielerei'
en hij zei vervolgens: 'Ik denk dat ik nu pas
begin te begrijpen hoe het moet.'
Vrolijke chaos
Wat hij daarmee bedoelde is nu te zien. De
eerste voorstellingen speelde hij nog in een
vrolijke chaos van toeters en bellen, in zijn
'holder kolder zolder met een schuiftrom
pet, een klarinet, een hemelbed' en nog veel
meer 'allerhande dingen van de show'.
Want 'voila': dat was zijn wereldje, een 'ma
gazijn vol al die malle gekke dingen'. Jac
ques Klöters spreekt hier van 'abstracte hu
mor'. Maar hij zong toen ook prachtige,
diep filosofische en qua vorm verrassende
liedjes als Jacqueline. Klöters heeft dan
ook gelijk als hij Hermans in al die elemen
ten de grote vernieuwer noemt van het Ne
derlandse theater.
Zijn laatste werk was van een verbazing
wekkende eenvoud en een nog grotere zeg-
gingskracht. Zijn entree, zijn mimiek, ogen-
spel met het publiek en zijn prachtige stem
gebruik, spraken boekdelen. Tijdens een
feestelijke speech in het Theater Instituut
vatte hij in 1999, aan de hand van een quasi
wetenschappelijk citaat, zijn kunst van het
theater maken kernachtig samen: 'Es
könnte weniger sein.'
Dankzij de dvd's met elf compleet opgeno
men shows is Toon te volgen in zijn ontwik
keling van de uitdrager van blije onzin, via
de kennelijk zorgeloze aanbidder van het le
ven tot en met de gelouterde denker. Hij is
te zien in al die bekende komische num
mers, maar vooral ook in kleine, minder be
kende intieme liedjes waarin hij zich laat
kennen als een kleine man uit een kleine
stad.
Interessant is ook dat de shows zijn aange
vuld met fascinerende extraatjes, ze staan
op bonus-dvd, die gekoppeld is aan elke
show. Zo staan daar nummers op die nooit
eerder op televisie kwamen, of juist alterna
tieve versies van bekende stukjes uit onder
delen van shows.
Er zijn ook beelden van zijn optredens in
Amerika, waar hij zich uiteindelijk niet
thuis zou voelen. In archieven dook een nog
oudere Duitse show op en hemelzijdank
heeft iemand de opname bewaard van zijn
optreden als dirigent bij het Rotterdams Fil
harmonisch Orkest: 'Prachtig g'
die heren met die violen tussen hunbeM-
Verder werd voor dit project geput p'
van interviews en reportages die een®
geven van hoe hij de artiest werd dis-
was. En dan is er nog de grote verrass
eindelijk weer te zien voor iedereen.
hij als flop in 1959 razendsnel uit dej>
scoop verdween: de speelfilm Mouw*
Sonaansee, sprekend voorbeeld vanr.L-
wat onbeholpen naoorlogse Ned"
film maken.
Helaas ontbreekt er op al die schijfjes 5»
één opname, die van die marktkoopm^
hij als kind in zijn geboorteplaats SiW
fluitjes had zien verkopen. Van het 1$
en luisteren naar die man, zo vertel®'
ooit op televisie, had hij als kind het vax?
leerd. Wie nu dat vak zou willen let®®
maar het beste kijken naar al die dvd:
dan maar proberen, heel veel prober^1
hopen op een beetje talent. Maar in
kijken en genieten mag natuurlij»'
Want daar is alle aanleiding toe.
HansU
Chick Corea (I) tijdens een concert in Valencia foto Kai
North Sea Jazz neemt op
stijlvolle wijze afscheid
van zijn bakermat. Den Haag
staat van woensdag 6 tot en met
zondag 10 juli een ongekend
zwaar geprogrammeerde jubi
leumeditie te wachten. Volgens
NSJF-directeur Theo van den
Hoek is het beschikbare budget
zelfs met 30 procent overschre
den om de dertigste aflevering
alle mogelijke luister bij te kun
nen zetten. Volgend jaar wordt
het gerenommeerde festival niet
meer in Den Haag maar in Rot
terdam (Ahoy') gehouden.
Het jaar 2005 zal wel eens in de
boeken kunnen komen te staan
als de editie die het snelst in
voorverkoop uitverkocht raak
te. Na al eerder gepubliceerde
namen als het Keith Jarrett Trio
(speciale warming up op 6 juli),
een Midsummer Jazz Gala op 7
juli met Buena Vista-ster Ibra
him Ferrer en de deelname van
soulsensatie Joss Stone, pianole
gende Oscar Peterson en van an
dere topattracties als Al Green,
Jamie Cullum, Steps Ahead,
Cristina Branco en Dianne Ree
ves, toverde Van den Hoek nog
meer moois uit de hoge hoed.
Zo neemt bassist en bandleider
Dave Holland als 'artist in resi
dence' het estafettestokje over
van Michael Brecker en Pat Me-
theny. Holland komt naar Den
Haag met een kwartet met Her-
bie Hancock, Chris Potter en
Jack DeJohnette, met zijn big
band en in duo met de Indiase
meester-slagwerker Trilok Gur-
tu. Speciale programma's rond
Toots Thielemans, Ack van Rooi-
jen, Chaka Khan met het Metro-
pole Orchestra, Bobby McFerrin
het Randy Weston Quintet,
Rapper Ali B, een keur aan
Haagse muziekveteranen
onder de naam Beatnach, de Bel
gische band Zita Swoon, de
Noorse zanger Thomas Dybdahl
en de bands Within Temptation
en Relax completeren het pro
gramma van Parkpop 2005.
Eerder waren al de namen be
kend van Killing Joke, Gabriël
Rios, Fish, Tokyo Ska Paradise
Orchestra, De Dijk en Elvis Cos-
tello. Het gratis toegankelijke
Parkpop is op zondag 26 juni in
het Zuiderpark in Den Haag en
wordt dit jaar voor de 25ste
keer gehouden.
Speciaal onderdeel van Park
pop 2005 is de Haagse Beat
nach. Er wordt dit jaar een Beat
nach deel 2 gehouden, in septem
ber in de Uithof, omdat het 25
Youssou N'Dour het Fan
lama Orchestra, Candy 1
Seila E., supersessies 1$
orge Duke en Joe Zawinii
ken het festival op voorhj
memorabel.
Op gedurfde wijze zettend
grammeurs van het festival
chelle Kuypers, Sander Gr»
en Chee Yee Tang) in ms
speciaal programma dat
sion tussen jazz en flamem
kaart brengt: meestergitaris S
matito kruist de degens met;
nist Michel Camillo, Chic'.:;
rea zal zich schrap zetten tij j
Touchstone (de band van?, l
de Lucia), terwijl de a
'gipsy'-aspecten van de Spa
rumba door Jerry Gonzala
Los Piratos del Flamenco ï:t
den behandeld. Ook Birellil
grene, de kroonprins van de: ja
Club-stilisten, komt naar hei ii
tival.
Voor fijnproevers is Den-; c
dit jaar een absolute müsli s
het Charles Stepney Projects
zanova, Dox Orchestra, S ji
Callier), het Boyd Raeburn!
ject van het Dutch Jazz;
chestra en het Jimmie La >t
ford-tribuut van The 5
Hunks.
Elektronica-specialist Mar:
Herbert pakt uit met het vee i
lovende soloproject van
ko-zangeres Roisin Murpb t
zijn eigen Plat Du Jour (n
het podium live een heusec: j
Wie van gedurfd houdt kar
der niet om de Detroit-prcc
Moodymann, de Tuns
oud-speler Anouar Brahaj t
het Acoustic Massada Prli
van de New-Yorkse trend-a a
John Zorn heen.
John Om
jaar geleden is dat het beros
Haagse muziekfeest 'Beats ri
in de Houtrusthallen werd'
houden.
Op Parkpop is een voorpi
van Beatnach deel 2 te zier.
riska Veres (Shocking 2
Frans Krassenburg (GoldeüB
rings), Nicko Christiansens
John LaGrand (Livin BS
Hans van de Toorn en Fkc'
Wilde (Hu and the HillMf
Theo van Es (The Shoes).!
Bolland (Bolland Bolland).,
dy Pijper (Cashmere), ft
Eduard (Tee Set, After Tea).i
win Schumm (Lichter Laaie))
hnny Lion (Jumping Je«
Evert Nieuwstede P
Heroes) en Andy Tielman
man Brothers) zullen ti"
onderdeel op Parkpop te to
zijn. GPD
