>zc
Misschien komt er een wolk vrij
Rampenoefening kerncentrale Borssele
actie bijlagen: 0113-315680
i*-Pzc-nl i
nail:redactie@ pzc.nl
-tbus 31,4460 AA Goes
Kertentie-exploitatie:
L'LirH-en Midden-Zeeland: 0113-315520;
DlKivys-Vlaanderen: 0114-372770;
ionaal: 020-4562500.
aterdag 14 mei 2005
YuKsei unver tr
Boeren worstel
Tbs-kliniek hee
irt in Goes
e Flevopolder
>te tijd gehad
illustratie Cor de Jonge
Het is oefenen voor wat
zich, als het goed is, nooit
zal voordoen. Tijdens de Natio
nale Stafoefening Nucleair op
woensdag 25 mei reageren be
sturen en hulporganisaties op
een fictief ongeluk in de kern
centrale in Borssele. Iedereen
doet mee, 'van brandweerman
tot minister', maar de inwoners
van Zeeland zullen er weinig
van merken. „Behalve dan dat
het gemeentehuis hier de hele
dag gesloten is", zegt burge
meester Jaap Gelok van Borse-
le.
Nog geen twee maanden na Bonfi
re. een fictieve aanslag op de
met publiek gevulde Amsterdam Are
na, staat de volgende grootschalige
rampenoefening voor de deur. Aan de
Nationale Stafoefening Nucleair
wordt deelgenomen door gemeenten,
provincies en het Rijk. Hulporganisa
ties van binnen en buiten Zeeland wor
den ingeschakeld, de Belgische autori
teiten doen mee en organisaties als
het Internationaal Atoom Energie
Agentschap (IAEA) en de Europese
Unie zijn er bij betrokken. Toch zul
len geen ziekenauto's en brandweer
wagens af en aan rijden. Er zullen we
gen worden afgezet en dorpen worden
geëvacueerd, maar niemand die daar
ter plekke iets van merkt.Dat wordt
allemaal gesimuleerd.
„De Nationale Stafoefening Nucleair
is een giga-operatie", zegt coördina
tor crisismanagement Harry van Dae-
len van het ministerie van Volkshuis
vesting, Ruimtelijke Ordening en Mi
lieubeheer (VROM). „Er doen in to
taal zo'n zes- tot zevenhonderd men
sen aan mee, van minister tot brand
weerman. Toch zullen mensen er wei
nig van merken, want er zal geen
brandweerman ergens staan te blus
sen. Het is voornamelijk een bestuur
lijke oefening. Anders dan Bonfire zal
deze oefening voor de media geen
spektakel zijn. De vraag is hoe de zes
tig deelnemende partijen gaan samen
werken en communiceren. Kent ieder
een zijn rol? Weet iedereen wanneer
hij wat moet doen?"
De oefening is het sluitstuk van
tweeënhalf jaar werken aan het pro
ject Revitalisatie Nationaal Plan Kern
ongevallen (RNPK). Het Nationaal
Plan Kernongevallen is in het leven
geroepen na de ramp in de kerncentra
le in Tsjernobyl in 1986. „Na verloop
van tijd was de zaak een beetje inge
dut", verklaart Van Daelen. „Besloten
is dat het Nationaal Plan Kernonge
vallen nieuw leven moest worden inge
blazen. Onlangs is het RNPK afge
rond en over de resultaten is de Twee
de Kamer geïnformeerd. Het is een in
tegrale aanpak die zoveel mogelijk
aansluit op bestaande procedures
voor rampenbestrijding, maar met een
specifieke toevoeging voor nucleaire
ongevallen. Een kenmerk daarvan is
dat ze enorme maatschappelijke on
rust veroorzaken. Dat dwingt de be
trokken organisaties anders naar zul
ke incidenten te kijken en andere
maatregelen te nemen."
Telefoontje
De Nationale Stafoefening Nucleair
begint woensdag 25 mei waarschijn
lijk met een telefoontje naar burge
meester Gelok van Borsele. Ongeluk
in de kerncentrale. Hoewel het scena
rio geheim is, kan op voorhand wel
worden geschetst hoe de fictieve ramp
zich ongeveer gaat voltrekken. Waar
schijnlijk komt bij de kerncentrale in
Borssele een wolk met radio-actieve
deeltjes vrij. Zodra duidelijk is dat
het incident zich niet tot de grenzen
van zijn gemeente zal beperken, roept
Gelok als coördinerend burgemeester
het regionaal beleidsteam bijeen.
Daarin hebben onder meer de burge
meesters van Vlissingen, Middelburg,
Goes, Temeuzen en Sluis zitting. „Na
tuurlijk zitten daar ook onze operatio
neel leider in en onze dienst communi
catie", zegt Gelok. „Als ik dat wens,
kan ik het team nog verder uitbrei
den."
Oefening
Gedurende de zestien uur dat de ram
penoefening duurt, zal dit beleids
team voor een aantal onaangename
verrassingen worden geplaatst. Zo
houdt bijvoorbeeld iedereen rekening
met het draaien van de wind (Gelok:
„Dat gaat vast en zeker gebeuren"),
wat gevolgen heeft voor beslissingen
over evacuatie en het uitreiken van jo
diumpillen. Omdat het een ongeluk
met een zogenaamd nucleair A-object
betreft, zijn van begin af aan ook de
ministeries van Binnenlandse Zaken
en VROM betrokken, evenals de pro
vincie. Cruciaal is hoe de verschillen
de instanties met elkaar gaan samen
werken. Tijdens de vergadering van
het algemeen bestuur van de Regiona
le Brandweer Zeeland werd onlangs
de vrees uitgesproken dat de oefening
in een chaos ontaardt, omdat er zoveel
verschillende instanties aan meedoen.
Gelok ziet het niet zo somber in. „Een
oefening als deze vergt natuurlijk veel
afstemming. De kans dat iets misgaat,
is derhalve groot. Maar samenwer
king en communicatie, dat is precies
waar het in deze oefening om gaat.
Dat is de testcase."
Regie
Dat vindt ook Dick Fundter. Hij is lec
tor veiligheid aan de Hogeschool Zee
land en nationaal coördinator van de
Nationale Stafoefening Nucleair.
„Niet alles zal vlekkeloos verlopen.
Dit is een oefening, geen demonstra
tie. De bedoeling is dat we hier iets
van leren."
De vrees dat het Rijk binnen de kort
ste keren de regie uit handen van de
Zeeuwse overheden zal nemen, is on
gegrond, aldus Fundter. „Alle deelne
mende organisaties als ministeries,
provincie, gemeenten en diensten zijn
zelf verantwoordelijk voor wat ze
doen. Wat wij gedaan hebben is ze bij
elkaar brengen binnen de oefening en
dit waar nodig faciliteren. Dat bete
kent wel dat als een gemeente zich on
voldoende heeft voorbereid, dat als
een boemerang terugkomt. Met de oe
fening houden we iedereen een spiegel
voor waarin te zien is hoe iedereen op
een mogelijk incident als dit is voorbe
reid. Natuurlijk vindt naarmate de oe
fening vordert een bepaalde opscha-
ling plaats op bestuurlijk en operatio
neel niveau. De burgemeesters hoeven
niet bang te zijn dat het Rijk alles uit
handen neemt. Dat gevoel is mis
plaatst. In het RNPK is er juist voor
gezorgd dat lokale overheden hun ei
gen verantwoordelijkheden en be
voegdheden houden. Zaak is alleen
om synergie te laten ontstaan tussen
alle partijen. In Nederland hebben we
een bestuurscultuur van overleg. Het
is een kwestie van overleg zoeken. In
het geheel moet iedereen zijn eigen rol
spelen. Dat betekent geen stalinis
tisch systeem met een sturing van bo
venaf, maar ook niet dat iedere ge
meente of provincie zich terugtrekt in
zijn eigen cocon. De coördinerend bur
gemeester krijgt alle ruimte om goed
te functioneren. Hij krijgt alle moge
lijkheden om te overleggen met de
coördinerend minister. Alles draait
om communicatie. Verloopt die goed,
dan is er geen probleem."
De Nationale Stafoefening Nucleair
duurt zestien uur. Dat is bewust ge
daan, zodat ook geoefend kan worden
in het overdragen van taken op ver
vangende ploegen. „Een incident met
een kerncentrale is een langdurig pro
ces", legt Fundter uit. „Die zestien
uur zijn nog maar een klein stukje uit
een veel langer proces. Ovemamemo-
menten zijn altijd kwetsbaar en dus
cruciaal. Dat zijn de momenten waar
op iemand zijn informatie moet over
dragen aan een ander. Je kunt alleen
iets overgeven als je precies weet
waar je mee bezig bent. Vergeet je
iets, dan komt de continuïteit van het
proces in gevaar."
Volgens Fundter gaat het bij de stafoe
fening vooral om het beteugelen van
de dreiging. Dat beseft ook Gelok.
„Op welk moment en op welke manier
communiceer je met de bevolking?
Dat is voor mij een zeer belangrijk
aspect. Ik weet ook al wie dat moet
gaan doen. Ondergetekende."
Winst
Dat de datum van de oefening al gerui
me tijd in de agenda staat, alles be
dacht wordt in een simulatiecel en al
le verloven zijn ingetrokken - anders
dan op een dag waarop zich onver
wacht iets voordoet - maakt het ge
heel niet minder realistisch, aldus de
organisatoren. „De waarde van de oe
fening zit voor een groot deel in de
voorbereiding", meent Van Daelen.
„Wat je niet geoefend hebt. doe je
niet. In een crisissituatie ga je geen
nieuwe netwerken verzinnen Er is nu
ontzettend veel in beweging bij de be
trokken diensten. Er worden nu aller
lei dingen ingehamerd. Die winst is al
binnen."
Gelok geeft een praktisch voorbeeld:
„We zijn al tegen zoveel dingen aange
lopen. Het regionaal beleidsteam
moet zich verzamelen in de Segeer-
straat in Middelburg. Hier in huis wa
ren een heleboel mensen die helemaal
niet wisten waar dat precies was en
wat daar de faciliteiten zijn. Dus heb
ben we al een mini-excursie daar naar
toe gehouden. Iets andere is de situa
tierapportage van EPZ. Die staat zo
vol met technische gegevens, dat ik er
niets van snap. terwijl ik er wel mee
moet werken. Dat soort dingen is al
aangepast Daarvoor hebben we nieu
we modellen en nieuwe formulieren.
Dus inderdaad, de voorbereiding is de
helft van de oefening."
Er wordt geen spelletje gespeeld, bena
drukt Fundter „Mensen worden niet
opgetrommeld om een kunstje te ver
richten. De kans dat zich een ongeval
met een kerncentrale voordoet is mi
niem. Dat hebben cijfers uitgewezen.
Maar als er iets gebeurt, is het effect
enorm. Het is dus een maatschappelij
ke verplichting daar goed op voorbe
reid te zijn. Daarvan is iedereen door
drongen. We doen het ergens voor en
dat maakt deze oefening tot een ui
terst serieuze zaak."
Ernst Jan Rozendaal
