Heggen paradijs voor vogels
PZC
Geen naaldhakken in het gemeentehuis
Nieuwe raadkaart
Zoeken nae een
geschikte plekke
vö de zeumer
^BK\
ONDERWEG
dinsdag 10 mei 2005
De tijd dat meidooms
en fluitenkruid
bloeien, is het hoogtepunt
van de lente in de Zeeuwse
polders. Maar ze bloeien
slechts heel kort tegelijker
tijd. Op dit moment zijn
meidooms op het toppunt
van hun bloei.
De bloei van fluitenkruid
heeft zijn hoogtepunt al
wat eerder bereikt. Toch kan er
nogal wat verschil zitten in de
bloeiperiode van de meidoorn.
Met name in plantsoenen van
buitenlandse oorsprong kan de
meidoorn aanzienlijk vroeger
bloeien dan onze inheemse
exemplaren. Maar in het alge
meen geldt dat de meidoorns nu
volop bloeien.Nergens doen ze
dat mooier dan in het heggenge-
bied bij Nisse. Daar zijn de
Zeeuwse graslandheggen nog in
volle glorie te bewonderen.
Ooit waren op het Zeeuwse plat
teland vele honderden kilome
ters heg te bewonderen. De heg
gen markeren vanouds de per-
ceelsgrenzen in de oudste
Zeeuwse eilandkernen als de
Poel en het Platte van Walche
ren. Tijdens ruilverkavelingen
in de tweede helft van de vorige
eeuw zijn de meeste heggen ver
loren gegaan. Het heggenreser-
vaat bij Nisse, een klein heggen-
gebiedje bij Kleverskerke en een
paar fragmentjes in de buurt
van 's-Gravenpolder laten nog
zien hoe het oorspronkelijke heg-
genlandschap er uit zag.
Vaak worden de heggen gemaks
halve als meidoornhagen be
stempeld en wie ze momenteel
bekijkt is geneigd om die term
over te nemen. Maar de heggen
bestaan uit veel meer dan alleen
meidoorns. Een maand geleden
was de sleedoorn in volle bloei
en volgende maand staan de vlie
ren te pronken met bloesem. Bei
de vormen een typerend onder
deel van onze heggen.
In de wetenschap staan de
Zeeuwse graslandheggen be
kend als koebraamstruweel, om
dat deze braam veelvuldig voor-
De PZC sponsort Het
Zeeuwse Landschap. In
'Natuurlijk Zeeland' doen
medewerkers van deze
stichting verslag van wat
er speelt in de Zeeuwse na
tuurgebieden: onverwachte
vondsten en bijzondere ge
dragingen passeren weke
lijks de revue. En natuur
lijk ook de successen en
mislukkingen in het be
Wete julder, dat er mensen
bin, die a meer dan vuuf
en twintig jaer achter mekaore
d'r zeumervakantie deubrienge
in Zoetelande? Jae, meer dan
vuuf en twintig jaer nè 't zelfde
plekje, nè 't zelfde strange en de
zelfde zeê! Da's toch nie te hlo-
ven. En dan kunne zukke men
sen bie 't V.V.V. ook nog us een
soort oorkonde kriehe. Zoetelan
de leit dan wè op Walchere, mè
vö zukke mensen bin ze op ulde-
re manier nog gul ook.
Zö vakantie ouwe zou vö mien
een straf weze, wan ik hae
hraog iedere keer wi nè andere
plekken. Plekken, wi a'k nog
nooit heweest bin. Mee een stae-
pel reisgidsen bie m'n, zoek'ik
dan, saemen mee m'n vrouwe,
nè een geschikte plekke vö de
kommende zeumer. Dat zoeken
is wè leuk, mè verrekte moeilijk.
Wan julder kenne toch ook dat
spreekwoord: 'Vee belove en wei
nig heve, doe de gek in vreugde
leve'? En zö'n gek ebbe ik m'n
eihen a eêl wat keren hevoeld.
En dirom wil ik julder waerschu-
we om eêl hoed op te letten bie
't lezen en bekieken van die gid
sen, vol mee 'paradijzen'. En ik
kan julder zeie, da'k uut ervae-
rienge spreke. M'ebbe 't ook a
haod, da m'n op onze knieën
trug wouwe, onderwiele da m'n
duuzend kilometer van uus wae-
re mee d'n auto. M'ebbe 't ook
meehemaekt da m'n mee 't vol-
hende vliegtuug trug zouwe wil
le, a zaete m'n in een echte 'an-
raoier' uut de gids.
Ik hae julder eest waerschuwe
vö de foto's. Die bin aoltied
mooier dan de werkelijkheid.
Dat prachtige uusje in de ber
gen bliekt wè drek nest een
koeiestal te staen. En dat vee
sterren hotel stae wè an een eêl
drukke weg, tegenover een dis
co. Mè die koeiestal en die druk
ke weg konde nèt nie mi op de
foto. En j'n uutzicht op de vuul-
nistbelt van de stad wier ook
nèt deu de fotograof hemist. Die
paer appartementen mee
zeêzicht kwaeme d'r beter van
af. Mè di zat jie nie in.
Mè nog erriger dan de foto's bin
meêstal de veêbelovende zin
nen, die d'r bie geschreve bin.
Mensen, die bin toch zö hevaer-
lijk. Di oor nog nèt nie helohe,
mè ao je de taol van de beschrie-
vingen van d'uzen en hotels nie
kent, dan kao je d'r wè us eêl
bekaaid van af komme in je die
re vakantieuusje. En dirom
neem ik noe mee julder wat 'reis-
gidstaol' deu, zö dao je hoed be-
slohe ten ies komt bie de keuze
van j'n onderkommen.
Ao je leest: 'In het gezellige, le
vendige centrum gelegen', hae
t'r dan mè vanuut, da je vö vier
uren 's nachts hin ohe dicht
doet. Je kan j'n eihen oogstens
ook in 't nachtleven storte. Ao je
nie mee wil deuzakke, moe je ze
ker oordoppen meeneme, ao je
nog een bitje nachtrust wil eb
be.
Mè a t'r staet: 'Landelijk gele
gen', dan ka je j'n arte ook wè
vastouwe. Dan moe je uren zoe-
ke, vöda j't hevonden eit. En
trug hae nè de beweunde wereld
is iedere keer wi een kruus.
Neem kaersen mee, wan bie re
gen of een onweersbuu, moe je
nie rekene op stroom.
As t'r gerept oördt over een
'klein binnenbad', neem dan as
jeblieft hin zwemband of andere
troep mee. Wan dan ebbe ze
meêstal een kelder allef onder
laete lope. Je stoot j'n oöd net zö
makkelijk tegen de zolder as te
gen de bodem.
Een uus dat a 'eenvoudig is inge
richt' ei naebie van aoles te wei
nig. Je moe om de beurte een
mes hebruuke en de stoelen
rond d'n eettaefel bin gered van
't gróve uusvuul. Je bedbanke is
een ramp om op te zitten, mè
nog vee erriger om op te sla
open. En je balkon staet vol mee
éên roestige stoel, wi of ze vroe-
her 'tuunstoel' tehen hezeit eb
be. Neem dus mes en vurke mee
van uus. En loot t'r mè om, wie
a d'r zö onhelukkig is om op de
bedbanke te moete slaopen.
Ik zou nog naebie verhete, dat
er ook nog mee vee bombaorie
gerept oördt over een hröte lig-
weie. Wees di ook voorzichtig
mee en dienk noe nie, dao je di
lekker kan leie zunne, net as
tuus op j'n achtertje. Neê, een
ligweie is meêstal een lap hos op
een helling, di a ook koeien lo
pe. Het stikt d'r dus aoltied van
de vliegen en de koeiestrond.
Die vliegen kunne je 't leven tae-
melijk zuur maeke. Dideu kao je
lekker buuten ete wè vergete.
De koeien rond j'n uus liekene
eêl leuk, mè 's ochens haen ze a
vroeg an de wandel en dan is
't geluud van die bellen, die a ze
draehe, hlad nie zö geweldig.
Mè een wekker ei je nie mee te
nemen.
Mensen, zö bin d'r nog meer van
die, ik za mè zeie, creatieve be-
schrievingen van de mensen, die
a zukke gidsen vol moete schrie-
ve. Wees nie te hoedgelovig, dan
kom je des te minder vö verve
lende verrassingen te staen.
En ao je bange hore bin deu
mien verhaol, dan zou 'k zeie:
'Hae dan mè nè Zoetelande,
wan di komme duuzende men
sen, jaer in jaer uut, wi trug.' Ao
j'er mè vö zurgt, da ze je nooit
een oorkonde moete han heve.
Frans van der Heijde
Vele goede oplossingen van
de raadkaart die vorige
week in Buitengebied stond. Het
dorp Kloetinge, met het Geerte-
splein. Opvallende gebouwen op
de in 1925 verstuurde kaart zijn
de hervormde pastorie en er
naast het gemeentehuis (het lage
re gebouw met torentje). In de
jaren tachtig zijn er in beide ge
bouwen appartementen ge
maakt. De pastorie werd trou
wens in 1964 al ingericht als ge
meentehuis.
Minister van Binnenlandse Za
ken E. H. Toxopeus kwam dit
nieuwe gemeentehuis 27 mei
1964 officieel openen en J. Trom-
pert-Puite uit Goes heeft de uit
nodiging daarvoor nog altijd in
haar bezit. De genodigden wer
den verzocht zich in wandelkos
tuum te kleden. Burgemeester
H. N. Schimmelpenninck van
der Oye en gemeentesecretaris
J. A. Hoste waren zuinig op het
nieuwe gemeentehuis. Op de uit
nodiging vermeldden ze: 'met
het oog op de vloeren worden de
dames dringend verzocht geen
schoenen met naaldhakken te
dragen.'
Na de herindeling, waarbij Kloe
tinge onderdeel werd van Goes,
deden het nieuwe en oude ge
meentehuis dienst als onderko
men van Gemeentewerken,
schrijft H. van der Hart uit
's-Gravenpolder. „In het hoge
gebouw ben ik, in dienst van de
gemeente Goes, mijn ambtena-
rencarrière begonnen. Ik heb
dierbare herinneringen aan die
periode, met in de achtertuin
een grasveld waar we in de pau
ze menig balletje hebben ge
trapt."
C. F. Stevense uit Middelburg
geeft enkele historische feiten.
De pastorie is gebouwd in 1881.
Voorheen stond er het in de
tweede helft van de 18e eeuw ge
bouwde ambachtsherenhuis, ei
gendom van Johan Comelis Clot-
terbooke Patijn. Gelijktijdig
met de pastorie werd het ge
meentehuis met torentje neerge
zet. De architect van het in eclec
tische stijl gebouwde complex
was J. H. Hannink; aannemer -
voor 17.500 gulden - G. C. Zaa-
ijer uit 's-Gravenpolder. J. Ver-
meule uit 's-Heer Hendrikskin
deren wijst op de plafonds in de
woonvertrekken van de pastorie
en de raadszaal, voorzien van
rijk versierd stucwerk.
G. Kingma uit Kloetinge veron
derstelt dat de wandelaar met
stok burgemeester C. Zandee
(aangetreden in 1922) is. „Hij is
bekend als de herenboer/burge
meester die graag door het dorp
wandelde. De hardstenen paal
bij het gemeentehuis is circa
1890 geplaatst ten behoeve van
het paard van dokter Haman.
Het gemeentebestuur besloot
het pas gebouwde gemeentehuis
te ontruimen en aan de dokter te
verhuren, omdat hem elders de
huur was opgezegd."
Volgens A. M. de Vrieze uit Kloe
tinge nam de gemeente de wo
ning weer in gebruik, nadat er
geen opvolger voor de huisarts
kwam. „Het huis aan de linker
kant van de pastorie is lange
tijd bewoond geweest door vrou
wenarts Driebeek." Deze inzen
der geeft aan dat achter het
fraaie smeedijzeren hek, in 1955
vervangen door een stenen muur
tje, de Geerteskerk staat. Wel te
zien is een deel van wat in de
volksmond de 'kerketuin' werd
genoemd.
Kingma merkt op dat het hek
omstreeks 1870 is gemaakt door
smid Marinus Burger, schoon
zoon van burgemeester J. Trim-
pe, die tegelijk ook presi
dent-kerkvoogd was. „Uit het
huwelijk van de smid Burger en
de enige dochter van de burge
meester is het bekende nage
slacht Trimpe Burger ontstaan."
Menigeen attendeert op de wo
ningen links op de kaart, van de
familie Lenshoek. De voorste
woning links is het geboortehuis
van de in 1817 geboren weerkun
dige Buys Ballot. Dat was toen
de pastorie.
C. J. de Dreu-van de Velde uit
's-Heer Arendskerke vertelt
over de huisjes rechts op de
kaart. „Daar woonden achter
eenvolgens de familie Schouten
en Breeweg en Koos en Fina
Reinders." C. J. Fleurbaay-
Straub uit Vlissingen meldt dat
vroeger in de kerketuin een mo
nument gewijd aan Buys Ballot
stond. De gedenksteen is later
aan het geboortehuis bevestigd.
F. Philipse uit Oostburg herin
nert zich de aubades die school
kinderen op Koninginnedag én
de verjaardag van de burgemees
ter voor het gemeentehuis brach
ten.
Rinus Antonisse
De waardebonnen gaan naar:
L. Marinussen, Kloetinge,
C. Dirkse, Goes en J. Renshof,
Zierikzee.
De collectie van Hans Lindenbergh brengt als
nieuwe raadkaart een afbeelding van een van de
Zeeuwse ringdorpen. De vraag is: om welk dorp
gaat het? Nadere bijzonderheden zijn, als altijd,
bijzonder welkom.
Vanwege pinksteren moeten oplossingen al uiter
lijk vrijdag 13 mei binnen zijn bij: Redactie PZC
Buitengebied, postbus 31,4460 AA Goes; fax
0113-315669; e-mail redactie@pzc.nl.
Drie waardebonnen worden verloot onder de in
zenders van een goede oplossing.
De koebraam heeft grote roze bloemen.
foto's stichting Het Zeeuwse Landschap
Meidoorns zijn nu op het toppunt van de bloei.
komt in deheggen. De Koe
braam is in Nederland beperkt
tot het zuidwesten. Het is een
braam die makkelijk 3,5 meter
hoog kan worden met grote,
fraai roze gekleurde bloemen.
De bramen die er aan komen,
zijn zwart en hebben een zoete
smaak. Op die zoete smaak
heeft de dialectnaam sukerbrae-
me betrekking. De koebraam
heeft altijd een substantieel aan
deel in de originele Zeeuwse
graslandheggen.
Naast de al genoemde soorten
zijn verder hondsroos, een enke
le es of veldiep en verschillende
kruiden karakteristiek. Veel
voorkomend zijn twee klimplan
ten die zich door de heggen slin
geren, namelijk de heggenrank
en de bitterzoet. Laatstgenoem
de soort behoort tot de nacht
schadefamilie, waartoe ook on
ze aardappel behoort. De bloem
pjes lijken op aardappelbloem
pjes, maar zijn dieppaars van
kleur. De plant is overjarig en
de overjarige stengels worden
houtig. Ze werden vroeger wel
gebruikt om op te kauwen, waar
bij de aanvankelijk bittere
smaak al snel plaatsmaakt voor
een zoete smaak.
Bij nieuwe aanplant van heggen
worden soms soorten gebruikt
die er van origine beslist niet in
thuis horen, zoals veldesdoorn,
Gelderse roos of rode kornoelje.
Daarmee gaat de oorspronkelijk
heid verloren. Bij landschaps
herstel is het zaak om de juiste
soorten en zoveel mogelijk oor
spronkelijk inheems plantmate-
riaal te gebruiken. Van belang
is ook dat geen soorten worden
weggelaten. Zo wordt er wel
eens voor gepleit om meidoorns
achterwege te laten of hun aan
deel te vervangen door
sleedoorns, omdat meidoorns
bacterievuur kunnen krijgen.
Zaterdag (14 mei) wordt een ex
cursie gehouden langs de buiten
dijk van de Oosterschelde en
door natuurgebied De Pluimpot
bij Sint-Maartensdijk. Begin en
eindpunt van de tocht is de Kas-
telijnsweg in Sint-Maartens
dijk, voorbij het MFC Scaldis
Naturalis. Aanvang 10.00 uur,
kosten €2,- voor volwassenen en
€1,- voor kinderen. Informatie
en kaartverkoop VW Tholen,
0166-663771.
In het kader van het Jaar van
Voor de broedvogels van de heg
gen zijn echter juist meidoorns
verreweg het belangrijkste ele
ment. Sleedoorns blijven veel ie-
ler en door hun bouw zijn ze bij
de meeste kleine zangertjes vol
strekt niet in trek als neststruik.
De heggen herbergen bijzonder
hoge dichtheden van allerlei
soorten kleine zangvogels. Fitis,
braamsluiper, tuinfluiter, zwart
kop en grasmus broeden er veel
vuldig. Verder zijn er kneu, zo-
mertortel en spotvogel ook stee
vast te vinden en dat zijn soor
ten die het niet zo best doen in
de huidige tijd. Alleen al de ho
ge dichtheid aan broedvogels
maakt het behoud van de heg
gen zeer de moeite waard.
Ook als stoffering van het land
schap worden heggen steeds
meer gewaardeerd. Coulissen-
landschappen als die bij Nisse,
zijn zeldzaam geworden en ze
worden door fietsers en wande-
het Kasteel zijn de fundamenten
van Hellenburg in Baarland tij
dens het komende pinksterweek-
einde vrij te bezichtigen. Deze
fundamenten liggen aan de Hel-
lenburgstraat (de weg naar
Oudelande) in Baarland.
Het Zeeuws Biologisch Museum
laars hoog aangeslagen. Geluk
kig lopen er diverse projecten
om heggenlandschappen te res
taureren of opnieuw aan te leg
gen. Zo is rond het landgoed Ter
Hooge een nieuw stuk heggen-
landschap aangelegd en wordt
er momenteel hard aan gewerkt
om ook op Noord-Walcheren de
Tuin van Zeeland in zijn oude
glorie te herstellen. Ook in de ge
meente Goes speelt een heggen-
project. Daarbij moet wel opge
merkt worden dat een mooie
graslandheg een flinke ontwik-
kelingstijd nodig heeft. Pas na
een jaar of tien krijgt een nieuw
aangeplante heg een beetje om
vang. Ook (broed-)vogels, insec
ten en andere heggenbewoners
gaan dan pas ten volle van de
nestgelegenheid, bloemen en
vruchten van zo'n heg profite
ren.
Chiel Jacobusse
in Oostkapelle houdt maandag
(eerste pinksterdag) de ontdek
kingstocht 'Hap ik heb je'. On
der leiding van een gids kunnen
de deelnemers alles te weten ko
men over grote schedels, kaken,
tanden, kiezen en voedselge-
drag. Aansluitend kan een be
zoek gebracht worden aan de
tentoonstelling Klapperende ka
ken in het museum. Kosten:
€5,25 voor volwassenen en €3,70
voor kinderen. De tocht begint
om 14.00 uur, aanmelden via
0118-582620.
