Een kunstenaar moet onaangepast blijven
jaudi gaf het
even vorm
Expositie
Kunsthal
Rotterdam
without negativity m without self?
Thomas Hirschhorn
27
pier is minder, meer is meer, is de re-
Ipliek van de Zwitserse kunstenaar
sas Hirschorn op het minimalistische
is more'. Hij laat een hond op
Portret van een minister plassen, maar
oiet uit te zijn op provocatie of pole-
•Het Bonnefantenmuseum in Maas-
E Hirschhorn de ruimte voor zijn
Overzichtstentoonstelling.
'retrospectief brengt een chronologie
hiërarchie aan in mijn werk die ik
Dus duldt Thomas Hirschhorn in
ooi, de eerste overzichtstentoonstel-
onzijn werk, geen curator.
Adat de bezoekers zelf verbanden leg
oonder tussenkomst van wie dan ook."
^zoveel mogelijk mensen bereiken in
*j voorkeur niet-exclusief publiek. Als
«jon kan betrekt de in Parijs wonende
®horn dat publiek bij het maken van
*erk. Zoals op de Documenta in Kassei
waar hij de installatie Bataille Mo
to samen met bewoners van een arme
^antenwijk bouwde. Beelden van dat
sder werk zijn in het Bonnefanten te
°P videozuilen. Wat aan eerdere pro-
65 gereconstrueerd kon worden, zoals
tytien meter lange twee verdiepingen
poppenhuis Hotel Democracy (Tate
to. 2003), staat, hangt en ligt in de dui
nkante meter grote expositieruimte,
[herinnert hier aan het museum waar
boeker zich in bevindt.
sgeen ideale plaats voor kunst. Niet in
Thomas Hirschhorn in het Bonnefantenmuseum in Maastricht.
foto Peter Schols/GPD
het museum, niet in de galerie, niet in de
straat, niet in de woning van de verzame
laar."
Die bezoeker moet zich op eigen kompas
een weg. banen tussen tafels, stoelen, land
kaarten, globes, foto's, dia's, video's, pas
poppen, collages, maquettes en podia. Me
tershoge stapels teksten ('om mee te ne
men') en statements op wanden en
flip-overs drukken het kunstenaarschap
van Hirschhorn uit in woorden.
In deze Maastrichtse museumvleugel heeft
Hirschhorn zijn zowel fysieke als spirituele
hebben en houwen binnengedragen. Op het
eerste, overdonderende gezicht inderdaad
zonder hiërarchie, chronologie en themati
sche ordening. De vraag naar betekenis is
zowel onweerstaanbaar als onbeantwoord
baar. Hirschhorn, met zijn zware hoornen
bril een bijna look-alike van Elvis Costello,
moet een hoge dunk van zichzelf hebben dat
hij zijn publiek met dit bombardement van
indrukken wil verleiden zich te verdiepen
in zijn particuliere preoccupaties.
„In kunst en filosofie zijn geen grenzen voor
begrip of onbegrip. Zelf begrijp ik kunst en
filosofie niet. Maar ik wil ze benaderen, er
mee vechten, bereiken en ervan houden."
Hirschhorn heeft de Bonnefantenvleugel in
gericht als een school, compleet met lino-
leumvloeren, stoelen en banken, lambrise
ringen en landkaarten. Maar door de tame
lijk willekeurige manier waarop hij in die
omgeving zijn kunst etaleert, is het tevens
een tegenpool van datgene waar school bij
uitstek voor staat: hiërarchie. Niet voor
niets is Anschool een zelf bedacht woord;
het voorvoegsel 'an' kan staan voor 'anders',
of 'anarchistisch'.
Hirschhorn heeft geen hekel aan school. „Ik
heb er een prettige tijd gehad." Wat hem
aanspreekt, zijn de moed, de nieuwsgierig
heid en de wilskracht die je er nodig hebt -
net als in een expositie als deze.
„Een school is voor mij een universele ruim
te die overal op de wereld als zodanig wordt
herkend. Ze wordt ook voor andere doelein
den gebruikt, zoals verkiezingen. Eigenlijk
is het een publieke ruimte."
In Anschool kunnen de werken uit het verle
den worden gereactiveerd, zegt Hirschhorn.
„Ze moeten zich hier opnieuw bewijzen, in
een andere atmosfeer, voor een ander pu
bliek."
„Als kunstenaar voel ik me soms belache
lijk tussen mijn werk. Maar die confrontatie
met het belachelijke moet ik aangaan."
Thomas Hirschhorn (Bern, 1957) is een van
de meest controversiële kunstenaars van het
moment. Hij is bekend geworden door zijn
ruimtevullende installaties met veel knip-
en plakwerk; karton, bruine tape en zilver
papier zijn geliefkoosde materialen.
Enkele maanden geleden haalde hij de we
reldpers met de expositie Swiss Swiss De
mocracy in Parijs, waarin hij een hond liet
pissen over een portret van de Zwitserse mi
nister Blöcher. De rel eindigde met een straf
korting van een miljoen franken die de Zwit
serse overheid oplegde aan de financier van
de tentoonstelling Pro Helvetia, vergelijk
baar met de Mondriaan Stichting in Neder
land.
Over de rel wil hij niet te veel woorden vuil
maken. „Het was een misverstand. Als kun
stenaar heb je dat voortdurend, dat er mis
verstanden ontstaan over je werk." Overi
gens had hij in 2003 al besloten niet meer in
Zwitserland te exposeren zolang Blöcher in
de regering zit. „Als kunstenaar moet ik on
gehoorzaam zijn, onaangepast blijven. Ik
wil niet kritisch zijn. Ik wil niet polemise
ren."
Als tegenstander van 'cynisme, negativisme
en zelfbevredigende kritiek' beschouwt
Hirschhorn zichzelf niet als politiek kunste
naar in de klassieke zin. Toch is het maat
schappelijk engagement de kurk waar zijn
werk op drijft. Neighbours bijvoorbeeld is
een enkele vierkante meters grote, gebrand
schatte maquette die een bombardement
verbeeldt waarbij twee woningen totaal zijn
vernield. Tussen het puin liggen restanten
van schilderijen van Picasso en Matisse. „Er
woonden kunstverzamelaars, maar verder
hadden deze buren weinig gemeen. Behalve
dat ze zijn omgekomen in een bombarde
ment."
„Ik wil mijn kunst maken zonder illusies. Ik
wil hopen. Niet als een droom, of als ont
snapping, maar hoop als dialoog en confron
tatie. Hoop als het principe van actie onder
nemen."
Wido Smeets
Expositie: Anschool van Thomas Hirschhorn - t/m
11 september in het Bonnefantenmuseum in Maas
tricht. 's Maandags gesloten. Meer info, zie
www. bonnefanten
iefhebbers uit de hele wereld gaan er speciaal voor
naar Barcelona, de stad waar bijna al zijn bouwwer
ken staan. Wie dichter bij huis wil wegdromen bij de
bontgekleurde mozaïekbank van Park Güell, de zwierige Ju-
gendstilramen van Casa Mil en de duizelingwekkende torens
van de Sagrada Familia kan nu ook terecht in Rotterdam.
Vanaf morgen wijdt de Kunsthal een tentoonstelling aan mis
schien wel de beroemdste architect ooit: Antoni Gaudi.
Interieur van Casa Batlló, 1927
Sagrada Familia
in Barcelona zijn geweest."
Behalve met het hangmodel
wordt aan de hand van maquet
tes, schilderijen, bouwtekenin
gen en foto's een beeld geschetst
van de architect die Moorse ar
chitectuur en Jugendstil ver
werkte tot een geheel eigen stijl.
Niet alleen voor de gebouwen
zelf, maar ook voor hun interi
eur. Gaudi liet niets aan het toe
val over en ontwierp in zijn wer-
Julian Sas
in Vlissingen
Dak van Casa Batlló
ken letterlijk ieder detail. Tem
pel: „We laten daarom ook deu
ren zien, mozaïeken en meubels.
Gaudi was naast architect ook
een belangrijk vormgever." Die
combinatie komt duidelijk te
rug in zijn fascinatie voor
schoorstenen en ventilatietoren-
tjes. Gaudi maakte er eigenzin
nige sculpturen van die vaak
doen denken aan mythische figu
ren. In de Kunsthal is een origi-
neel gipsmodel te zien van de bij
zondere schoorstenen bovenop
Casa Mil, die lijken op middel
eeuwse strijders met maskers
op.
Hoewel Gaudi al bijna tachtig
jaar dood is, wordt zijn werk
nog steeds met mysteries omge
ven. De Kunsthal belooft er een
aantal van te onthullen. Zo
wordt nog steeds bediscussieerd
waar Gaudi zijn inspiratie van
daan haalde. Hoewel het niet
kan worden aangetoond, stelt
de Kunsthal dat een aantal ge
bouwen tot stand kwam dankzij
de opera's van Wagner.
Tempel: „In de opera 'Parsival'
staat de zoektocht naar de heili
ge graal centraal. Die wordt uit
eindelijk gevonden in een
burcht. Op de toneeldoeken uit
de tijd van Gaudi, van wie vast
staat dat hij naar de opera ging,
staat een burcht afgebeeld die
erg doet denken aan de Sagrada
Familia."
Maar misschien is vooral het le
ven van Gaudi zelf een mysterie
gebleven. Het waren 74 jaren
vol tegenstellingen. Hij eindigde
weliswaar wereldberoemd,
maar toen hij vlak voor zijn
dood onder een tram liep, werd
hij door niemand herkend.
In zijn jonge jaren was de Cata
laan overtuigd nationalist, ter
wijl hij zich de tweede helft van
zijn leven, als een devoot
rooms-katholiek, vol overgave
wijdde aan de bouw van een ka
thedraal. En gedroeg hij zich
aanvankelijk nog als verwijfde
dandy, aan het einde van zijn le
ven stond soberheid juist hoog
in het vaandel. In één ding was
Gaudi echter zijn leven lang con
sequent: vanaf het moment dat
hij ging ontwerpen verhief hij
architectuur tot kunst.
Yvonne Keunen
Expositie: Gaudi. Dromen en Bou
wen - 28 april t/m 18 september,
Kunsthal Rotterdam, Museumpark/
Westzeedijk 341. Tel: 010-4400301.
Open dinsdag t/m zaterdag
10.00-17.00, zon- en feestdagen
11.00-17.00 uur.
Antoni Gaudi
Wat maakt Gaudi (1852-
1926) zo vermaard? De
kwantiteit van zijn werk kan
het niet zijn: hij bouwde maar
twintig panden. Aan één wordt
nog steeds gewerkt: de imposan
te kathedraal Sagrada Familia.
Ook aan de geografie kan het
niet liggen, aangezien hij nooit
buiten de landsgrenzen van
Spanje bouwde en zich vooral
concentreerde op de Catalaanse
hoofdstad.
Kunsthal-conservator Benno
Tempel kan de vraag voor zich
zelf wel beantwoorden: „Het
zijn de constructies. Die vind ik
echt geniaal. De organische ge
bouwen van Gaudi zijn niet al
leen sprookjesachtig mooi, maar
zitten ook zeer ingenieus in el
kaar." Neem de Sagrada Fami
lia. De kathedraal is het voor
beeld van Gaudi's ontdekking
dat schuine pilaren veel last
kunnen dragen: het midden
schip staat een eeuw later nog
steeds overeind. De architect
liet zich ervoor inspireren door
een eucalyptusboom. „Maar de
enige manier om te begrijpen
hoe hij op die manier heeft kun
nen bouwen, is het beschouwen
van een hangmodel dat uitgaat
van de zwaartekracht", zegt
Tempel.
In de Sagrada Familia staan
sommige bezoekers er uren ge
fascineerd naar te kijken, maar
ook in de Kunsthal is zo'n hang
model te zien. „Aan de hand van
alleen tekeningen kan het ver
haal van Gaudi niet worden ver
teld. En de gebouwen staan nu
eenmaal niet hier, maar in Span
je", aldus Tempel. „Niettemin
denk ik dat we een goed beeld
van zijn werk kunnen laten
zien. Ook aan mensen die nooit
