Zwarte magie in het verpleeghuis
PZC
4
Media zien continuïteit en
verrassing in Benedictus XVI
PZC
Schoon Zeeland
Togo vreest geweld
bij verkiezingen
Lage status van het zorgwerk leidt tot9verkleuringvan beroepsgroep
l
21 april 1955
donderdag 21 april 2005
doorïhea van Beek
Zwart personeel dat ruzie
maakt met witte bewoners.
Met voodoo wraak proberen te
nemen. Verdachte blauwe plek
ken. Leidinggevenden die zich
verschansen. Antropologe An
ne-Mei The maakte het alle
maal mee in het verpleeghuis
waar ze twee jaar onderzoek
deed. „Je gaat het toch niet op
nemen voor een witte?"
De kaalheid van het leven. Dat
was het eerste wat Anne-Mei
The opwel toen ze haar onder
zoek in een verpleeghuis begon.
..Bewoners zijn er ontzettend af
hankelijk. Dingen die we zelf
doen zonder erbij na te denken,
zoals wassen, aankleden of eten,
beheersen in het verpleeghuis
de dag. Door de werkdruk ko
men de verzorgers zelfs aan die
heel basale dingen niet toe. Dat
kan gemakkelijk omslaan naar
een machtssituatie." Anne-Mei
The, juriste en antropologe, leg
de haar bevindingen vast in het
komende verschijnende boek 'In
de wachtkamer van de dood'.
Het niet nader genoemde rand
stedelijke verpleeghuis waar ze
werkte heet daarin 'Het huis
aan het park'. Om te weten wat
zich achter de muren afspeelt,
verbleef ze twee jaar op een af
delingvoor dementerenden.
Aanleiding voor het onderzoek
was de commotie in 1997 rond
het Groningse verpleeghuis
't Blauwbörgje. Familie van een
demente man beschuldigde het
verpleeghuis van poging tot
moord omdat dat hem liet 'ver
sterven'.
Na opname in een ziekenhuis
knapte de man op en leefde nog
vier jaar. Uiteindelijk bepaalde
het Gerechtshof dat geen sprake
was van doodslag of zware mis
handeling.
Schokkend
Antropologe The: „Ik vroeg me
af wat er dan wél precies aan de
hand was. De enige manier om
daar achter te komen is een tijd
je mee te lopen. Dan zie je de
dingen in een context." Wat ze
aantrof noemt ze 'schokkend'.
In vijftien jaar tijd was het aan
tal verzorgers aan het bed gehal
veerd. Tweederde van het perso
neel bleek niet of nauwelijks ge
schoold; de werkdruk is hoog en
het ziekteverzuim is 15 procent.
Als het 's avonds en 's nachts
niet lukt een afdeling te beman
nen, draaien de verzorgers dub
bele diensten. Doordat perso
neel moeilijk is te vinden, wor
den op grote schaal onervaren
uitzendkrachten ingezet. „Even
praten, een witte jurk lenen en
je bent zuster", vertelde een ver
zorgster aan Anne-Mei The.
Het werk is moeilijk en lichame
lijk zwaar. De bewoners hebben
vergroeiingen of zijn inconti
nent.
The: „Sommigen smeren zich
zelf en hun hele kamer onder de
poep. Ga dat maar eens oprui
men, dat is gewoon vies." Ze er
voer het zelf hoe een kamer naar
een kapot riool stonk. Bijna kot
send probeerde ze met een flesje
shampoo de zaak schoon te krij
gen.
Zwart-wit
Een bijkomend, vooral randste
delijk probleem is dat overwe
gend zwart personeel zorgt voor
witte bewoners. En dat levert
problemen en irritaties op dooi
de cultuurverschillen. Surinaam
se verzorgsters die onderling
luid Surinaams praten, waar
aan witte bewoners, familie en
personeel zich ergeren. Zwart
personeel voelt zich genegeerd
en gediscrimineerd en vormt on
derling één front, zeker bij con
flicten.
Als een zwarte verzorgster een
spugende bewoner terugspuugt
en een collega daarover een op
merking maakt, luidt het ant
woord: „Je gaat het toch niet op
nemen voor een witte?" Het con
flict loopt zo hoog op, dat een
groepje verzorgsters in het ge
heim voodoo-rituelen uitvoert
tegen een witte leidinggevende
die de spuugster met ontslag
dreigt. Er gebeuren meer vreem
de dingen. Bewoners die 's mor
gens in bed worden aangetrof
fen met blauwe plekken. Was
het ingehuurd nachtpersoneel
dat zich niet kon beheersen of
Antropologe Anne-Mei The deed twee jaar onderzoek in het'verpleegtehuis.
was de bewoner misschien geval
len?
The: „Het gebeurde niet' alleen
in dit verpleeghuis. Ik hoorde
het ook elders." De zorg is 'ver
kleurd' door de status van het
werk, zegt ze. „Eerst zag je dat
in de schoonmaakbranche en nu
heeft het zich verplaatst naar de
zorg. Vaak zijn het alleenstaan
de Surinaamse moeders, die ook
nog voor andere familie zorgen.
Om het hoofd boven water te
houden, hebben ze vaak twee ba
nen in de zorg, Ze zijn overver
moeid en moeten dan ook nog
het geduld opbrengen om voor
onze demente ouderen te zor
gen."
Demente mensen vragen hon
derd keer per dag of ze naar de
wc mogen.
Door de werkdruk kan het per
soneel het niet altijd opbrengen
om daar op een goede manier
mee om te gaan. Anne-Mei The:
„Als je kwalitatief niet goed
bent geschoold, word je boos. Je
hebt respect voor ouderen, maar
demente ouderen gedragen zich
anders."
Familie
En dan is er nog de familie die
om aandacht vraagt. „Demente
renden zakken weg in een zorge
loos bestaan, maar de familie
lijdt. Het geestelijk verval en de
ontluistering zien we liever niet.
Het zou goed zijn als kinderen
vroegtijdig met hun ouders na
denken over hun einde. Hoe
lang moet je nog doorgaan met
behandelen? Door de vergrij
zing zullen we daar de komende
tijd veel meë geconfronteerd
worden." In haar onderzoek dat
zich ook tot 't Blauwbörgje uit
strekte, stelt The vast dat ver
sterving in verpleeghuizen een
geaccepteerde praktijk is. Bij
diep dementerenden worden
geen ingrijpende medische han
delingen meer verricht. Bij ern
stige verzwakking wordt bewo
ners de kans gegeven op een rus
tige manier te sterven. „Dat
moet dan wel in goed overleg
met de familie gaan. Anders
krijg je conflicten zoals in
foto Maartje Blijdenstein/GPD
't Blauwbörgje. Juist door slech
te communicatie gaan dingen
vaak mis." De oorzaak dat zo
roekeloos met dementerenden
wordt omgesprongen ligt vol
gens The niet alleen bij slecht ge
schoold personeel. Ook leiding
gevenden die zich achter een bu
reau verschansen falen. „Daar
mee laten ze niet alleen bewo
ners in de steek, ook de verzor
gers. De problemen in het ver
pleeghuis zouden minder zijn
als we dit werk hoger waarde
ren. Dit zegt wel iets over de be
schaving van een land."
Anne-Mei The, 'In de wachtka
mer van de dood'; uitgeverij
Thoeris; prijs 19,90 euro.
Het Drentse WD-statenlid N. w
windt er geen doekjes om. Zijn pr^
moet maar even op slot als de lucht,
vuil wordt. Want het imago van natuurpro,-
moet ten koste van alles worden beschermd l -
als daarvoor maatregelen nodig zijn, die
gaan dan de Europese regels voor schone lucij
WD in Drenthe pleit samen met de PvdA ij j
vinciale Staten voor een eigen, strengere jf
norm. Dat is geen half werk. Waar men zichtnr
te delen van Nederland zorgen maakt om del-
pese milieuregels, omdat die de economischs
wikkeling in de weg zouden staan, maakt Die
van de nood een deugd door zich juist op dj;;
rein te onderscheiden. Het is een aanpak waaiij
land wat van kan leren.
De boosdoeners heten hier stikstofdioxide fa
stof. Op plaatsen met veel autoverkeer ei
slechte doorstroming hopen die zich op. (fel
aantal plekken in Middelburg en Goes is di
hoger dan de Europese streefwaarden. Ej
waarden worden uiteindelijk de norm. DusisZ
land in de verdediging. Het ligt aan i
doorstroming van het verkeer. Het ligt asa
mooie zomerweer (dus veel smog) in de meetie
de. En we kunnen er weinig aan doen als ei;
nationale en Europese maatregelen k(
voorbeeld een verplicht roetfilter op alle cfoi
to's. Op zich zijn al deze constateringen juist?
ken aan een betere doorstroming van het vaj
kan geen kwaad - hoewel meer asfalt c
leidt tot congestie op andere plaatsen. Et
'mooi' weer is de lucht sneller vies. Verderlani
land inderdaad zelf geen schonere auto's al
gen.
WD en PvdA in Drenthe geven een voorbeeld!
een minder volgzame houding. Uit gewone
mische motieven volgt daar de stelling dat hela
risme de moeite waard is om er een echte sje
punt van te maken. Niet in de zin van 'daan
moet alles wijken', maar juist door eigen grc
te stellen waarmee de provincie zich kan piel
ren. Dat kan in Zeeland ook. Ooit sleet eenoii
nemer in Cadzand blikjes schone lucht.
dat veel toeristen overtuigd zijn van de heil
werking van de zee. Die aantrekkingskracht
heel Zeeland moeten hebben. Zoals het eigen!
gek is dat we met blauwe vlaggen schoon zwem
ter aanwijzen, moet ook de vraag of de lucht!
wel schoon is, overbodig worden. In dat slrt
hoeft Zeeland de oren niet als vanzelf naar del
ropese Unie te laten hangen.
door Eelco van der Linden
Zal het kleine Togo de Afri
kaanse variant te zien ge
ven van een volksrevolutie,
zoals in de Oekraïne? Een eer
ste stap werd onlangs gezet
met het gedwongen aftreden
van de zoon van de overleden
dictator Eyadema. Maar de
verkiezingen die zondag
plaatsvinden zouden wel
eens te vroeg kunnen komen.
Moed is wat de inwoners van
het West-Afrikaanse Togo
toonden toen ze in februari
de straat opgingen om te pro
testeren tegen de benoeming
door het leger, van Faure
Gnassingbe tot president. De
39-jarige zoon van Gnassing
be Eyadema, de voormalige
worstelkampioen die Togo 38
jaar lang in een wurggreep
wist te houden, werd terugge
floten.
Togo, symbool van Afrikaan
se inertie en het voortdurend
van corrupte regimes, werd
plots een testcase voor het 'an
dere Afrika', dat wil laten
zien dat het continent in staat
is zelf respect voor democra
tie af te dwingen. Na lange on
derhandelingen werd beslo
ten snel presidentsverkiezin
gen te organiseren, waarvoor
dezelfde Faure Gnassingbe
zich als kandidaat meldde. Sa
men met Emmanuel Bob-Aki-
tani, gemeenschappelijk kan
didaat van 6 oppositiepar
tijen - een unicum voor Togo.
Chaos
Dit oogt goed, maar de fre
quente geweldsuitbarstingen
getuigen van grote spannin
gen in het land. Afgelopen
weekeinde kwamen zeven per
sonen om het leven en raak
ten honderden mensen ge
wond toen aanhangers van de
regeringspartij RPT (Rassem-
blement du Peuple Togolais)
en de oppositie slaags raak
ten. De RPT verwijt de opposi
tie chaos te willen creëren, op
dat de verkiezingen worden
uitgesteld en een buitenland
se vredesmacht in het land
wordt geïnstalleerd.
De oppositie ziet een dergelij
ke vredesmacht inderdaad
graag komen, maar naar ei
gen zeggen om eerlijke verkie
zingen een kans te geven en te
voorkomen, zoals een van
haar voormannen het noem
de, 'dat Togo de weg op gaat
van Rwanda.'De oppositie
voelt zich het slachtoffer van
de in de haast georganiseerde
verkiezingen. De partijen
voorspellen grootscheepse
fraude. Controle door de bui
tenwacht is summier.
De Togolese oppositie vreest
daarom voor een herhaling
van eerdere 'gestolen verkie
zingen.' Togo werd onder Eya
dema in 1992 een democratie,
maar rond alle - door Eyade
ma gewonnen - verkiezingen
die daarna plaatsvonden,
hing de geur van fraude. In
1993 vonden grootschalige de
monstraties plaats die hard
werden neergeslagen door het
leger. Volgens Amnesty Inter
national kwamen daarbij hon
derden mensen om.
Balling
Spanning is er ook, omdat de
politieke veteraan en opposi
tieleider Gilchrist Olvmpio
weliswaar zijn Franse bal
lingsoord mocht verruilen
voor Togo, maar niet mag
deelnemen aan de verkiezin
gen. Olympio is de zoon van
de eerste democratisch geko
zen president van het land,
die in 1963 werd vermoord
bij de eerste couppoging van
Eyadema. De lange tijd in Pa
rijs levende oppositieleider
werd in 1985 bij afwezigheid
ter dood veroordeeld, omdat
hij de hand zou hebben gehad
in een coup. De grondwet ge
biedt dat een kandidaat voor
het presidentschap minstens
een jaar in Togo moet hebben
gewoond, en dus is Olympio
nu gedwongen tot toekijken.
Hij heeft laten weten dat de
verkiezingen te snel zijn geor
ganiseerd om 'vrij en eerlijk'
te kunnen zijn, maar natuur
lijk ook omdat hijzelf niet
mee kan doen. Olympio's aan
wezigheid in het land leidt
tot groot enthousiasme, maar
ook veel nervositeit. Het ver
moeden bestaat dat hij op ter
mijn het roer zal claimen als
de oppositie zondag wint.
Maar de regeringspartij lijkt
hoe dan ook niet van zins de
macht af te staan. En ze heeft
een cruciale bondgenoot in
een goed getraind en tot de
tanden bewapend leger. GPD
door Clemens Inqwersen
De nieuwe paus Benedictus
XVI is de 'ijzeren vuist in
de fluwelen handschoen' van de
Rooms-Katholieke Kerk. Deze
omschrijving in een Brits dag
blad kenmerkte gisteren de reac
ties in de media in talrijke lan
den.
De nieuwe paus zou minstens zo
conservatief zijn als zijn 2 april
overleden voorganger uit Polen,
paus Johannes Paulus II. De
78-jarige Zuid-Duitser Joseph
Ratzinger zet volgens het linkse
Franse dagblad La Liberation
de Heilige Stoel in zijn achter
uit.
Veel commentatoren in Europa
beklemtonen dat deze Benedic
tus beslist geen tussenpaus is en
evenmin een ingetogen suppoost
van de orthodoxie. Zij associë
ren de wijsgerige en daadkrach
tige kardinaal Ratzinger met de
meest conservatieve standpun
ten van zijn voormalige chef.
Ratzinger was volgens Europese
media zeer actief om ervoor te
zorgen dat Johannes Paulus II
zich niet liet verleiden tot ruime
interpretaties. Toen Johannes
Paulus bijvoorbeeld toenade
ring zocht tot de oosters ortho
doxe 'zuster-kerken' met een be
zoek aan Athene, gaf kardinaal
Ratzinger een verklaring uit die
beklemtoonde dat de Rooms-Ka-
tholieke Kerk de moeder (en
niet de zus) van alle christelijke
kerken en stromingen is.
Het Franse katholieke dagblad
La Croix erkende gisteren in
een commentaar dat er christe
nen zullen zijn die met Benedic
tus vrezen voor de vooruitgang
die onder Johannes Paulus II is
geboekt.
Duitse media zijn overwegend
lovend over het feit dat de nieu
we paus uit Duitsland komt.
Kampioenschap
Het dagblad Bild brengt het
nieuws alsof een kampioen
schap is gewonnen: 'Wij zijn
Paus!' Een ander uiterste is het
dagblad Die Welt.
Die heeft gisteren in de kenne
lijk vroeg gedrukte editie op de
voorpagina een grote foto afge
drukt van de Amerikaanse ac
teur Al Pacino in zijn rol als de
Koopman van Venetië. Het
nieuws over de nieuwe paus
staat er wel, linksboven in een
Mensen in Rome lezen de berichtgeving over de nieuwe paus. De reacties in de internationale media op
de verkiezing van Joseph Ratzinger waren gemengd. foto George Licovski/EPA
klein hoekje: 'Josef Kardinal
Ratzinger zum Papst gewahlt'.
Het Italiaanse dagblad II Messa-
ggero ziet in de snelle keuze van
de kardinalen een grote eensge
zindheid en voorkeur voor
continuïtiet.
Tal van Latijns-Amerikaanse
dagbladen prijzen de nieuwe
paus als een intellectueel zwaar
gewicht. Het Argentijnse dag
blad La Nación concludeerde
dat er geen alternatief was. De
vooruitstrevender kardinalen
misten één sterke man die het
kon opnemen tegen de aartscon
servatieve spirituele reus Ratzin
ger.
Het Braziliaanse blad Jornal do
Brasil (JB) looft de nieuwe paus,
maar ontkomt niet aan enige
teleurstelling. De helft van de
rooms-katholieken is Latijns-
Amerikaans en volgens de krant
vinden veel van hen het jammer
dat weer een ultra-orthodoxe
Europeaan nieuwe kerkvorst is.
Tal van krantencommentaren
waarschuwen dat Benedictus
XVI een gecompliceerde per
soonlijkheid is die voor verras
singen kan zorgen. Het Italiaan
se dagblad La Stampa voorziet
dat de begrijpende vaderfiguur
Benedictus XVI tevoorschijn zal
komen vanachter de strenge
schriftgeleerde Ratzinger.
Opvallend was dat de Belgische
kardinaal Danneels zich giste
ren in diverse Belgische media
niet onverdeeld positief uitliet
over de keuze van zijn Duitse
collega Ratzinger als nieuwe
paus. In het verleden uitte Dan
neels zich al kritisch over de
nieuwe paus, omdat deze in zijn
ogen een te pessimistische visie
heeft op de westerse cultuur.
„Ik ben niet van mening veran
derd", aldus Danneels.
Opgelucht
De Belgische kardinaal zei zich
bij de keuze neer te zullen leg
gen. „Ratzinger is nu de univer
sele herder van de kerk. Als
paus moet je de herder van ieder
een zijn", aldus Danneels, die
vooraf liet doorschemeren liever
een vernieuwer en minder cen
tralistisch denkende kardinaal
te zien als paus. Danneels zegt
overigens opgelucht te zijn dat
hij zelf geen kerkvorst is gewor
den. In sommige lijstjes fungeer
de de Vlaming als outsider.
De woordvoerder van Danneels
stelde dinsdagavond al dat Rat
zinger een tussenpaus zal zijn.
„We moeten afwachten. The
proof of the pudding is in the ea
ting", aldus de kardinaal zelf.
Hij wil. niet uit de biecht klap
pen over de gang van zaken tij
dens het conclaaf.
„Ik wens niet morgen in de ban
geslagen te worden. Het is de
eerste keer dat ik een knip op
mijn tong heb in mijn leven."
Ratzinger zelf, nu Benedictus
XVI, begon gisteren gewoon zijn
eerste werkdag als leider van
ruim 1,1 miljard katholieken
met een mis in de Sixtijnse Ka
pel.
Samen met de kardinalen
schreed de Duitser kort voor
egen uur de wereldberoemde ka
pel binnen.
Benedictus, gekleed in het fees
telijke pausornaat, glimlachte,
maar maakte verder een ver
moeide indruk.
De viering vond in het latijn
plaats. Later op de dag betrok
de nieuwe kerkvorst het Aposto
lisch paleis in Vaticaanstad.
Zondag volgt een officiële inhul
diging. ANP
AARDBEVINGEN - Java,
Griekenland en Chili zijn de af
gelopen dagen getroffen door
een aardbeving. De meeste do
den vielen op het Javaanse Wo-
nosobo. Vijfhonderd dorpelin
gen kwamen om.
HOOG BEZOEK - Zierikzee is
klaar voor 28 april, de dag
waarop koning Gustaaf van
Zweden in gezelschap van ko
ningin Juliana en prins Bern-
hard een bezoekje komt bren
gen. De Zweedse vorst zal de
eerste steen leggen van het Ro
de Kruis-ziekenhuis. Sinds
1809, toen koning Louis, de
broer van keizer Napoleon, in
Zierikzee werd verwelkom!
geen enkele buitenlandse^
officieel binnen de s
zen ontvangen.
ROOF - Tegen twee Arcr
dammers zijn gisteren geva
nisstraffen geëist van respel
velijk vier en drie jaar
roof van een geldtrommel
een bestelwagen van de;
en de heling van het gi
geld. Officier Aberson zsi
de chauffeur en bijrijder
de wagen een kapitale bid
hadden gemaakt. Het dooi
verzuimd om, zoals V
schreven is, steeds het Lips
te gebruiken.
Hoofdredactie:
A. L Oosthoek
D. Bosscher (adjunct)
A. L. Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel: (0113)315500
Fax:(0113)315669
E-mail: redacti -
lpzc.nl
Lezersredacteur: A. J. Snel
Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel: (0113)315660
Fax: (0113)315669
E-mail: lezersredacteur@pzc.nl
Middelburg:
BuitenruststraatlS
Postbus 8070
4330 EB Middelburg
Tel: (0118)493000
Fax: (0118)493009
E-mail: redwalch@pzc.nl
Goes: Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel. (0113)315670
Fax. (0113)315669
E-mail: redgoes@pzc.nl
Terneuzen:
Willem Alexanderlaan 45
Postbus 145
4530 AC Temeuzen
Tel. (0115)645769
Fax. (0115)645742
E-mail: redtern@pzc.nl
Hulst: Baudeloo 16
Postbus 62
4560 AB Hulst
Tel: (0114)372776
Fax: (0114)372771
E-mail: redhulst@pzc.nl
Zierikzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel: (0111)454651
Fax: (0111)454657
E-mail: redzzee@pzc.nl
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8.00 tot 17.00 uur
Zierikzee en Hulst:
8.30 tot 17.00 uur
Internetredactie:
Postbus 31
4460 AA Goes
E-mail: web@pzc.nl
Bezorgklachten:
0800-0231231
op maandag t/m vrijdag
gedurende de openingstijden,
zaterdags tot 12.00 uur.
Abonnementen:
0800-0231231
autom. afschrijving accept;
per maand: 19.95 n.v.t
per kwartaal: 58.00 601
per jaar: €222.50 22&
Voor toezending per post geld'es'
toeslag.
E-mail: lezersservice@pzc.nl
Beëindiging van abonnemenien
uitsluitend schriftelijk, 1 maand .co 5
einde van de betaalperiode.
PZC, t.a.v, lezersservice,
Postbus 314460 AA Goes
Losse nummers per stuk;
maandag t/m vrijdag: 1,25-
zaterdag: 1,75
Alle bedragen zijn inclusief 6%BW
Bankrelaties:
ABN AMRO 47.70.65.597
Postbank 35.93.00
Advertenties:
Alle advertentie-orders worden
overeenkomstig de Algemene
Voorwaarden van Wegener NV en
de Regelen voor het Advertentie^-
Overlijdensadvertenties:
maandag Vm vrijdag:
tijdens kantooruren
zondag: van 16.00 tot 18.00ui
Tel (0113)315555
Fax. (0113)315549
Personeelsadvertenties:
Tel: (0113)315540
Fax: (0113)315549
Rubrieksadvertenties (kleintjes):
Tel. (0113)315550
Fax. (0113)315549
Voor gewone advertenties:
Noord- en Midden-Zeeland
Tel. (0113)315520
Fax. (0113)315529
Zeeuws-Vlaanderen
Tel: (0114)372770
Fax:(0114)372771
Business to Business/Onroereiw
Tel: (076)5312277
Fax:(076)5312274
Internet: v
w.pzc.nl/adverteren
(abonnementen)administratie en om u te (laten) informeren over voor u relevante
ducten van de titels en de werkmaatschappijen van Weyener of door ons zorgvuldig 9® y,
de derden. Als u op deze informatie geen prijs stelt dan kunt u dit schriftelijk meldenW'
zersservice. Postbus 31, 4460 AA Goes.
Behoort tot *ji* WGGGNGR
