De post van Willem van Oranje
PZC
.s
Casper Hobbes
Correspondentie van prins is nu voor iedereen toegankelijk
Derde kind
voor prinses
Mathilde
puzzel
Heer Bommel en de Hopsa's
B
E
N
R
L
R
D
T
E
recept
Gebakken zalm, zoals op de Finnjet
weer
vrijdag 15 april 2005
Bijna dertienduizend brieven
van en aan Willem van Oranje.
Dat is de bijzondere oogst van
36 jaar speuren van het Insti
tuut voor Nederlandse Geschie
denis. Sinds ivoensdag is de cor
respondentie voor iedereen toe
gankelijk. „Wij hebben ons werk
gedaan, het onderzoek kan be
ginnen", aldus een trotse Hans
Smit, verantwoordelijk voor het
monnikenwerk.
door Hans Jacobs
Laat mijn echtgenoot alstu
blieft vrij. Keer op keer
schreef Maria Pijpelincx aan
Willem van Oranje. Haar man.
Jan Rubens, was ter dood ver
oordeeld omdat hij het bed had
gedeeld met Anna van Saksen,
de tweede vrouw van de prins.
Maria verzocht hem om Rubens
- de vader van de schilder Peter
Paul - zijn misstap te vergeven
en hem gratie te verlenen. Anna
ondertussen ontkende in een
brief dat zij ongeoorloofde om
gang had gehad en haar huwe
lijkse gelofte had geschonden.
Pikante en menselijke details
uit het leven van de prins van
Oranje, na te lezen op internet.
In een tijd zonder e-mail, fax, te
lefoon of radio en televisie, was
de brief de enige manier van
communiceren. Een postdienst
bestond ook niet, koeriers en
boodschappers moesten zelf
worden betaald en onderhou
den. Willem van Oranje had het
geld en beschikte als vooraan
staand edelman aan het hof van
keizer Karei V over een uitge
breid netwerk.
Hij was ook een veelschrijver.
De 12.609 brieven die ruim 420
jaar na zijn dood (1584) zijn te
ruggevonden in 193 archieven
in dertien landen, vormen
slechts het topje van de ijsberg.
Dat blijkt bijvoorbeeld uit ver
wijzingen naar brieven die niet
in de collecties voorkomen. „Er
zouden er nog wel eens drie
keer zoveel kunnen zijn", aldus
de onderzoekers van het Insti
tuut voor Nederlandse Geschie
denis nadat de huidige prins
van Oranje, Willem-Alexander,
de databank in gebruik had ge
steld.
Willem van Oranje schreef al
die brieven niet zelf. Hij had
daarvoor zijn secretarissen en
klerken, die op hun beurt soms
standaardbrieven gebruikten.
Willem hoefde alleen maar te
ondertekenen. In het digitale ar
chief zijn 254 eigenhandig ge
schreven brieven van de prins
terug te vinden. Hij schreef bij
voorbeeld de brieven aan zijn
echtgenotes zelf en ook zijn
broer Jan van Nassau kreeg
meestal een persoonlijk -schrij
ven.
De onderzoekers zien een duide
lijke scheidslijn tussen de brie
ven die voor en na de opstand te
gen Spanje (1568) zijn geschre
ven. In de eerste jaren gingen de
brieven (7641 brieven van de
prins, 4968 brieven aan Willem)
behalve over persoonlijke din
gen, zoals over het overspel van
Anna, over het regelen van za
ken met familie en andere vor
sten. De Deense koning Christi-
aan III meldde in 1556 dat in
Jutland een valk is gevangen
met een ring waarop de naam
van de prins stond. Willem zelf
vroeg in bijvoorbeeld een brief
uit 1562 aan de baljuw van Mid
delburg om opheldering over
een paar openstaande rekenin
gen.
Na de rebellie wilden veel ede
len niets meer van Oranje we
ten, zo blijkt uit de top veertig
die is samengesteld uit de 3008
personen en instanties waar
mee de prins getuige het archief
contact onderhield. Alle 300
brieven aan landvoogdes Marga-
retha van Panna bijvoorbeeld
zijn gedateerd voor de val van
Den Briel op 1 april 1572, maar
ook familieleden als Willem van
(Advertentie)
SWISSIFtLi^" Perfectionisme in slaapcomfort
De Slaapvoorlichter®
voor Zeeland
Beestenmarkt 12 Goes Tel. (0113) 23 22 13
BRUSSEL - Prinses Mathil
de van België is voor de der
de keer in verwachting.
Dat heeft het hof in Brus
sel gisteren bekendge
maakt.
De baby wordt verwacht in
oktober. Mathilde en echt
genoot prins Filip hebben
al een dochter, Elisabeth
(vier in oktober) en een
zoontje, Gabriël (ander
half). Elisabeth is als eerst
geborene de toekomstige
troonopvolgster, na haar
vader.
Er deden al langer geruch
ten de ronde dat Mathilde
zwanger was, maar die wer
den tot gisteren niet door
het paleis bevestigd. GPD
Willem van Oranje was een veelschrijver.
foto ANP
jeremia
de
vaarwel
onder
wijs
T
schout
vrouw
van
Aegir
insect
binnen
kort
schroot-
bus
l
T
2
bij
naam
dieren
geluid
familie
lid
7
zitting
l
vreemde
munt
bosgang
6
kruide
nier
meubel
groente
4
stuk
l
tijdperk
lust
T
tennis-
term
3
schrijf-
couplet
kosten
bevel
5
l
T
verlaag
de toon
aan
wijzend
kampeer-
verblijf
1
Daar wist heer Bommel geen antwoord op, en zo klommen
ze zwijgend uit de onderaardse gang omhoog.
De regen was opgehouden, maar de wind was sterker gewor
den en floot gierend door de bomen, zodat de bladeren van
de takken gerukt werden. Een beetje terzijde van de weg
stond de Oude Schicht in de storm te schudden, terwijl de
nota aan het stuurwiel wapperde.
„Keurig", sprak heer Ollie goedkeurend. „Hij ziet eruit als
nieuw, wat jij, jonge vriend? Dat is tenminste één prettig
ding vandaag." „Maar het weer is daar beneden beter", zei
Tom Poes. „En veel bloemen zijn hier ook niet. De Hopsa's
1
2
3
4
5
6
7
LU
LU
In dit diagram is een woord van 12 letters verstopt.
Het is te vinden door, beginnend bij het vakje met
de stip, telkens een vakje naar links, rechts, onder,
boven of diagonaal te verspringen. Elke letter wordt
één keer gebruikt. Hoe luidt het zoekwoord?
Horizontaal: 1. Ontvangt grond
bij het binnenlopen (8); 5. Die
verklaring is meer dan duidelijk
(8); 6. In de regel gewoon zon
der vis (4); 8. Plant hier de eer
ste opgave! (4); 10. Vrouwen in
een boom aan de kade (5); 12.
Met vrucht wordt een kerel ver
zocht om te vertrekken (5).
Verticaal: 1. Moet reusachtig ter gedachtenis
wezen (6); 2. Vervoermiddel dat men geschikt
maakt (6); 3. Kortom, het is ook nog een
Europeaan (5); 4. Hij bestaat in de achting van
iemand die wat wil hebben (5); 7. Toch is ruzie
niet zo slecht! (5); 9. Hierbuiten kom je het te
kort (4); 11. Deze groente zet aan tot geweld (3).
inpamesïezelschappient
men ep minper sjjnzic, UIT te
ZIEN pan gebruikelijk v00k
bepaalpeinpivipuen pie ik niet
bij NAAM ZAL noemen. -
WIE WIL gezelschap?
WIE IS er hier een
pame? WIE ziet ek
slonzig uit?
een gestirrelpe
stroppas staat gewelpig op
strepen! tijgers h ebben een
aangeboren flair voor mope.
ik kan het niet
geloven'waarom
nam je haar niet
te grazen toen ze
binnenkwam?/
trouwens, ais je me
net jes hap v00rgestelp,
hap ik haar hanp kunnen
kussen, s
Hans Belterman
Oplossingen van gisteren:
Kruiswoordraadsel:
Horizontaal: 1. Dauw; 4. knip; 8. run; 10. aal; 11. alp; 13. bs; 15. aar; 16. rg; 17. tan
nine; 20. luis; 21. mink; 22. intrest; 24. ap; 25. eau; 26. ee; 28. lar; 29. gijn; 32. Ali;
34. eken; 35. ofir.
Verticaal: 1. Drab; 2. au; 3. un; 5. na; 6. ia; 7. plag; 9. plan; 11. aanstel; 12. primeur;
14. stuip; 16. rente; 18. Aïn; 19. nis; 23. raak; 24. alge; 27. emir; 30. ijk; 31. ne; 32. af;
33. li.
Slangpuzzel: 1. Kwee; 2. eierrek; 3. knuppel; 4. lorelei; 5. iron.
Oplossing; Kerkplein.
Crypto-overlapper:
Horizontaai: 5. Heilboter; 6. driverval; 7. zeerbejag; 8. neonklaar.
Verticaal: 1. leerreder; 2. klevering; 3. boerbeeld; 4. megalabal. puzze||an(j
De Finnjet, een kwart eeuw geleden
het grootste cruise-schip van die tijd,
stond bekend om zijn buffetten.De gebak
ken zalm, op een bedje van ragfijn gesne
den gesmoorde kropsla (chiffonade), was
een nouveauté. De peterseliesaus die er
bij hoorde liet men als grote druppels
rond de gerechten op de borden vallen.
Hoofdgerecht voor 2 - 3 personen:
300 - 350 gram gefileerde Noorse
zalm; 2 eieren, losgeroerd; 1 1/2 eetl.
bloem, gezeefd; 4 eetl. grof en boven
al droog kruim van witbrood; 1/2
tbeel. pikante paprikapoeder (Rosen-
paprika); 4 eetl. (zonnebloem)olie;
(zee-)zout; 6 - 8 grote (krop- of ijs-
bergjslabladeren, in uiterst smalle
reepjes gesneden (chiffonade); 25 -
30 gram boter, bij voorkeur licht ge
zouten; 2 - 3 tomaten, ontveld, in par
ten; 25 - 30 gram (blad-)peterselie; en
kele druppels limoen- of citroensap;
2-3 eetl. olijfolie, extra vergine.
Spoel de vis onder koud water. Maak de
zalm droog met keukenpapier en snijd
hem in blokjes van ca. 2 cm. Bestrooi de
blokjes met wat fijn (zee-)zout. Laat ze op
een zeef of in een vergiet uitlekken. Klop
in een kom de eieren en 1 eetlepel water
los. Voeg er wat zout en peper aan toe.
Schep in een tweede kom gezeefde
bloem, broodkruim en paprikapoeder
luchtig door elkaar. Verhit een pannetje
met dikke bodem en laat de boter smel
ten. Schep de chiffonade door de hete bo
ter. Leg het deksel op het pannetje en laat
alles 2 - 3 minuten zachtjes boven een
heel laag afgestelde warmtebron smo
ren. Strooi er wat zout en peper over.
Spoel de peterselie enkele malen in ruim
koud water. Neem alle blaadjes van de
Zeeland: Zondag beter
Hessen en August van Saksen
schreven niet meer uit angst bij
de opstand betrokken te raken.
Het gros van Willems brieven is
vanaf dat moment gericht aan
de Staten-Generaal, de afzon
derlijke Staten van Holland,
Utrecht en Zeeland of de stad
Gent. Maar ook toen bemoeide
Willem van Oranje zich met van
alles en nog wat. In 1582 vroeg
hij de magistraat van Veere een
vertegenwoordiger te sturen
naar Antwerpen om te praten
over de visserij, terwijl de ma
gistraat van Arnhem in 1578
het verzoek kreeg soldaten door
te laten die de koning van Portu
gal moesten helpen.
Bedelbrief
Ook klein leed kwam aan bod.
Er was een conflict over de aan
koop van het schip 'De Zwarte
Hulk'- door Peter Hansen uit
Ameland. De magistraten van
Medemblik en Gdansk werd ge
vraagd de man niet te arreste
ren. De burgerij van Leiden
kreeg in april 1573 een bedel
brief van Willem van Oranje,
met het verzoek meer geld op te
brengen voor de strijd. En de
hoplieden en kapiteins van het
Noorderkwartier in Noord-Hol
land kregen in dat jaar op
dracht op bevel van Cornells
van der Nijenburg de dijken
door te steken. Meestal waren
de brieven echter niet zo expli
ciet over het gevecht. Koeriers
konden immers in handen val
len van de vijand. Vertrouwelij
ke correspondentie van de prins
dook dan ook op in het Spaanse
staatsarchief. Geheimtaal en cij
ferschrift moesten de tegenstan
der in het ongewisse laten, zo
als een brief van 2 oktober 1573
over het beleg van Alkmaar
toont.
De databank, waarvan het leeu
wendeel afkomstig is uit het Ko
ninklijk Huisarchief, bevat
vooral voor wetenschappers een
schat aan veelal nog onontgon
nen informatie. De leek heeft al
moeite met het lezen en ontcijfe
ren van de ingescande brieven,
maar het is de moeite van het
proberen waard. GPD
Meer op: www.inghist.nl
©Toonder Studio's
Een storing, die de grens vormt tus- Door: Heleen& ij
sen warme lucht boven het midden s
en oosten van Europa, en koelere lucht in het westen ligt de
komende dagen boven ons land. Vandaag ligt deze storingoa >r
enige tijd pal boven Zeeland met mogelijk langdurig reger®
weer en temperaturen die moeite hebben om boven de 10gr# jf
uit te komen. In de rest van het land is het wel overwegend!*
wolkt, maar meest droog. Daarmee valt het weer in onzeprcw
duidelijk tegen, want het is in Drente en Groningen vanmidoj-
mogelijk 18 graden en op een verspreide bui na droog. Dae;b
dan ook een zwoele zuidoostenwind te staan, terwijl in Zee®
wind matig uit het noord tot noordwesten waait. Dezelfde®
ligt ook op zaterdag en zondag ergens boven ons land. Zate^
lijkt de warme lucht verder terrein te winnen en wordt heli»
onze regio minder fris, maar de kans op een periode
met regen blijft groot. Zondag trekt de storing naar het oc
dan is Zeeland eindelijk aan
de beurt voor het beste weer.
De prijs komt in de vorm van
zonnige perioden en wellicht
een hele droge dag. Echt warm
is het met 13 tot 14 graden nog
niet, maar beschut tegen de
matige noordenwind is het
toch heel aangenaam. Met de
betere zondag zullen we ons
voorlopig tevreden moeten
stellen, want een overgang
naar stabiel lenteweer zit er
voorlopig niet in. Ook volgende
week valt er af en toe een bui,
maar is er tussendoor ook
ruimte voor de zon. Met tem
peraturen die 's nachts rond
7 graden liggen en overdag
rond 13, is het groeizaam len
teweer.
Minimumtemperatuur voor de komen!» uj
Vooruitzichten
weer
zaterdag
zondag
maandag
dinsdag
max.
11°
14°
14°
13°
min.
6°
8°
7°
7°
wind
NW 4
N 4
03
W 3
Zon
O op 6.4!
onder!
Maan
vandax
op 10.!!
onder!
Nautisch bericht
Matige noordenwind draaiend naar noordwest. Matig zicht?
watertemperatuur 8 graden.
konden het trouwens niet helpen, dat hun water bedorven
was." „Het is een vreemd volkje", verklaarde heer Bommel.
„En ik moet toch wel zeggen, dat alles heel anders gaat dan
ik gedacht had. Ik bedoel, men mist daar beneden toch wel
een ontwikkeld gesprek. En in plaats van heren van mijn
stand, stuurt men een plastic slang of zakenlieden. Zoiets
begint neer te drukken, als je begrijpt wat ik bedoel. Ik ga
met de Oude Schicht naar de stad; gewoon maar om me
eens te vertreden. Ga je mee?"
Tom Poes vond het goed, zodat ze even later met de keurig
herstelde auto Rommeldamwaarts reden.
Waterstanden
vrijdag
15 april
Vlissingen
Terneuzen
Cadzand
Roompot Buiten
Roompot Binnen
Zierik zee
Krammersl. West
Hansweert
Stavenisse/Yers.
zaterdag
16 april EK
Vlissingen
Terneuzen
Cadzand
Roompot Buiten
Roompot Binnen
Zierikzee
Krammersl. West
Hansweert
Stavenisse/Yers.
Hoog water
uur cm uur cm
6.55 184
7.15 209
6.25 170
7.05 137
7.55 117
8.18 141
8.15 150
7.41 224
8.26 143
Hoog
uur cm
7.46 151
8.06 175
7.15 137
8.07 114
8.45 103
9.00 123
9.06 132
8.31 192
9.06 125
19.16 150
19.36 174
18.45 136
19.19 107
20.16 95
20.25 112
20.35 125
20.06 189
20.36 118
water
uur cm
19.59 120
20.28 144
19.40 106
20.26 85
21.06 81
21.10 94
21.26 108
20.50 160
21.26 101
Laag water
uur cm
0.51 172 135
1.12 180 132
0.31 165 12S
1.00 1 32 132
1.55 124 145
2.00 141 142
2.05 1 44 142
1.35 194 13:
2.06 141 142
Laag watt
uur cm
1.25 1 54 133
1.44 1 62 14!
1.09 146 13*
1.55 123 142
2.34 120 152
2.45 133 15'
2.56 136 15'.
2.09 177 14.4
2.56 134 152
door Bill Watterson
matige sneeuw
zware sneeuw 7
lichte regen
matige regen
zware regen
Europa: Grens
steeltjes af. Hak de steeltjes fijn en leg ze
in de mengkom van de food-processor.
Hak de blaadjes van de peterselie grof en
leg ze bij de steeltjes in de mengkom.
Voeg 1 eetlepel koud water toe. Laat de
machine daarna draaien tot een zeer fijne
puree is verkregen. Doe alles in een der
de kom. Voeg mespuntjes zout, peper en
limoen- of citroensap toe. Klop er daarna
de olijfolie door. Blijf kloppen tot een
schuimende massa is verkregen.
Verhit een koekenpan met hoge opstaan
de rand. Laat de zonnebloemolie heet
worden. Steek de stukjes vis, een voor
een, aan een lange vork (fondue-vork) en
haal ze door de losgeroerde eieren en
wentel ze vervolgens door het bloem en
broodkruimmengsel. Laat de stukjes daar
na in de hete olie glijden. Bak de stukjes
zalm, nooit langer dan 4 - 5 minuten, aan
alle kanten goudbruin.
Een hardnekkige storing, die de grens vormt tussen warmf-
boven het midden en oosten van Europa en koelere luchtf -
westen, veroorzaakt veel bewolking en regen of buien in®
Benelux, in Frankrijk en in het noorden van Spanje en Pot#
De Benelux zit in de zachte lucht met maxima tussen rond
15 graden. Frankrijk zit in de koele lucht met maxima ron^
den. Zwitserland is ook gevoelig voor buien. Duitsland en™
rijk blijven overwegend droog met af en toe zon. In dewa^
lucht wordt het plaatselijk 20 graden. Ook in Polen enop®£
is het vrij warm met maxima tussen 15 en 20 graden. EenS. -
boven Roemenië veroorzaakt echter in Polen, op de Balkan?
Turkije een aantal regen- en onweersbuien.
