Nooit meer een gebit in de sla
Infarct is te voorkomen
PZC
De huisarts als
toneelspeler
21
Nieuwe generatie kunstgebitten duur, maar veel beter
Lippiercing is slecht voor tandvlees
Gezonder zonder galblaas
Arts onderschat ziekte van Lyme
Vitamine-E helpt niet tegen kanker
Chronisch vermoeide
werknemer voelt zich
niet serieus genomen
Angst en depressie vaak
oorzaak pijnklachten
maandag 4 april 2005
Hnor Will Gerritsen
Nooit meer een loszittend ge
bit. Dat belooft een nieuwe
I methode waarbij de prothese
muurvast wordt verankerd.
iHier is het schroefgebit. Kosten
zeven mille per kaak.
Een man sjouwt over de markt
met aan elke hand een zware
boodschappentas. Hij moet al
leen nog maar bij de groente-
kraam wat vitaminerijk groen
voer inslaan. Hij verschijnt bij
de kraam als zich een daverende
niesbui aankondigt. Tijd om de
volle tassen neer te zetten en
maatregelen tegen de nasale
donderslag te nemen ontbreekt,
i „En toen", zegt Ed Houben,
I „toen kon die meneer zijn gebit
sprothese uit een krop sla vis
sen." Het tafereel zou prima pas-
i sen in een tv-programma vol ho-
mevideojolijt. Maar voor het
slachtoffer in kwestie is het een
regelrechte catastrofe, verzucht
Houben, tandprotheticus te
Beek. Ja, hij kan zoveel anekdo
tes opdiepen over loszittende
kunstgebitten. Over de man die
staat te vissen en op het moment
dat hij de vangst binnenhaalt
zijn gebit met een plons in het
water ziet verdwijnen.
Kortom, zo verkondigt Houben,
een losse gebitsprothese kan in
sommige gevallen haar eigenaar
tot een eenzaam bestaan veroor
delen. Naast de gêne bestaan na
tuurlijk ook nog praktische pro
blemen. Mensen met een kunst
gebit kunnen niet alles zomaar
eten. De bijtertjes in een harde
appel zetten, dat is hen meestal
niet gegeven. Drogisten hebben
een compleet arsenaal aan kleef-
middelen klaarstaan om prothe
sedragers enige vastigheid in
hun tandeloze bestaan te bie
den. Ed Houben vertelt over een
open dag in zijn tandprothe-
tische praktijk. Er stond vlaai
klaar. Rijstevlaai en kruisbes-
senvlaai. Deze laatste variant
bleef echter helemaal onaange
roerd. Waarom? De pitjes van
de kruisbessen nestelen zich
proefondervindelijk aan de on
derzijde van het kunstgebit.
Tijd voor een oplossing. Die
Het schroefgebit kan alles hebben, zelfs een appel, iets wat de ouderwetse prothese vaak niet aankon.
heeft zich aangediend in de
vorm van een gebitsprothese die
met schroeven muurvast wordt
verankerd.
Apotheose
Een vinding van de Portugese
tandheelkundige Paulo Maló
die daarmee furore maakt. Im-
plantologen en prothetici uit
heel Europa stromen naar Lissa
bon om de methode onder de
knie te krijgen, patiënten om be
handeld te worden. Maló demon
streert in zijn kliniek de nieuwe
techniek aan zijn vakbroeders.
De apotheose van de voorstel
ling komt wanneer de patiënt
meteen na de behandeling zijn
nieuwe tanden in een harde ap
pel zet. Omdat de methode
nieuw is, zijn er nog maar mond
jesmaat tandprothetici en im-
plantologen te vinden die de
techniek beheersen.
Ed Houben past het 'schroefge
bit' ook toe. Officieel heet de
techniek 'All-on-Four': het aan
tal van vier implantaten (de fun
deringspalen voor de kunststof
of titanium brug) vormt immers
de meest optimale basis voor
een brug, zo hebben analyses
van de belastbaarheid uitgewe
zen. De vondst van Maló is geni
aal inzijn eenvoud: de tandarts
boort de twee buitenste gaatjes
in het kaakbot (bedoeld voor de
schroefimplantaten) er schuin
in, in een hoek van circa 45 gra
den. De implantaten zijn hier
door een stukje langer dan wan
neer ze loodrecht in het kaakbot
worden bevestigd. Scheelt ogen
schijnlijk weinig, maar het
maakt volgens Maló heel wat
uit. Houben: „De gebitsprothese
kan door deze methode veel
zwaarder worden belast dan nor
maal." Vandaar dat de tandarts
bij de nieuwe methode de pro
these kan vastschroeven en daar
mee verankeren. Hij is ook de
enige die alles weer kan los-
foto Anne Orthen/GPD
schroeven. De ingreep vereist
ruime ervaring. Zo bevindt zich
in het kaakbot in de buurt van
de twee schuine boorgaatjes een
zenuw die absoluut niet geraakt
mag worden. Opmerkelijk is de
snelheid van de behandeling. Al
les is in één dag gepiept. Ge
woonlijk moeten implantaten
eerst in het kaakbot vastgroeien
en dat kost maanden tijd.
Een van de weinige patiënten
die tot dusver deze nieuwe in
greep heeft ondergaan, is
Hans-Dieter Gottbehüt uit het
Duitse plaatsje Hamminkeln,
circa zestig kilometer van Nijme
gen. Hij had veel problemen met
zijn tanden in de bovenkaak.
„Een tandarts stelde een gecom
pliceerde en veel tijd vergende
ingreep met acht implantaten
voor!Bij toeval liep hij implan-
toloog Wil Franken tegen het
lijf met wie Ed Houben al meer
dan tien jaar samen wei'kt. Hou
ben maakt de prothese of brug,
Franken implanteert. Hans-Die
ter Gottbehüt: „Ik stond per
plex: dokter Franken kon me in
één dag helpen." In december
vond de ingreep plaats. Aan het
eind van de middag kon de pa
tiënt met zijn nieuwe tanden
naar huis.
Tevreden
Gottbehüt: „Het was de eerste
paar dagen even wennen, maar
nu ben ik supertevi-eden. Ik kan
alles eten: noten, appels, een
hard broodje Als het voor mijn
onderkaak nodig zou zijn, zou
ik het weer doen." Met behulp
van de techniek kan een halt
worden toegeroepen aan het slin
ken van het kaakbot, veroorza
ker van ingevallen kaken en
niet-passende kunstgebitten.
Dit proces is onvermijdelijk zo
dra tanden of kiezen worden ge
trokken, verklaart implantoloog
Wil Franken: „Bot is constant in
beweging: het draait om een goe
de balans tussen de natuurlijke
afbraak en aanmaak van botcel-
len." In een gezond gebit zorgt
de druk van tanden en kiezen op
het kaakbot dat er nieuwe bot-
cellen worden geproduceerd.
Een bekend gegeven: ook bij bo-
tontkalking zullen artsen advise
ren flink wat aan beweging te
gaan doen, waarbij druk op het
broze gebeente wordt uitgeoe
fend. Valt nu de druk van tan
den weg - als ze bijvoorbeeld
worden getrokken - dan wordt
de balans verstoord en slinkt
het kaakbot. Implantaten in het
kaakbot herstellen de balans: zij
zorgen immers weer voor tegen
druk. Ed Houben is vol optimis
me: „Het gebit zit niet alleen
muurvast, maar is ook verhemel-
tevrij waardoor de patiënt meer
smaak krijgt en geen last heeft
van braakreflexen. Ik ben ervan
overtuigd: dit wordt de toe
komst. "GPD
LONDEN - Een piercing in je lip is slecht voor het tand
vlees. Het metaal kan ervoor zorgen dat het tandvlees
zich terugtrekt. Hoe langer de piercing erin zit, hoe scha
delijker, ontdekten onderzoekers van de universiteit in
het Amerikaanse Ohio.
De Amerikanen onderzochten het gebit, tandvlees en ka
ken van 58 jonge mensen. Het bleek dat mensen met een
piercing vaker last hebben van terugtrekkend tandvlees.
Dat komt doordat het metaal van de piercing steeds over
het tandvlees wrijft, ter hoogte van de tandhals, waar
door het tandvlees slinkt. Dat kan leiden tot het verlies
van tanden. Meestal de voortanden, wegens de plek van
de piercing. Al eerder waarschuwde de Britse tandartsen
organisatie voor de kans op levensbedreigende infecties
na het plaatsen van een piercing in de lip. ANP
UTRECHT - Mensen met galstenen kunnen beter hun gal
blaas laten verwijderen. Dat voorkomt een acute alvlees
klierontsteking waaraan 600 Nederlanders per jaar ster
ven. Dat blijkt uit onderzoek van het Universitair Me
disch Centrum (UMC) Utrecht en het St. Antonius Zieken
huis in Nieuwegein.
Van de circa 1,5 miljoen Nederlanders die galstenen heb
ben, krijgen 6000 een acute alvleesklierontsteking. Een
op de tien overlijdt hieraan. De laatste tien jaar is het aan
tal alvleesklierontstekingen in Nederland met 30 tot 40
procent toegenomen. De ontsteking wordt veroorzaakt
door kleine galblaasstenen en uitstroom van gal uit de gal
blaas, zo hebben de artsen/'onderzoekers nu ontdekt. Vol
gens hen kunnen deze ernstige complicaties voorkomen
worden door de galblaas van patiënten met kleine galste
nen preventief te verwijderen. GPD
GRONINGEN/LANDGRAAF - De ziekte van Lyme
wordt zwaar onderschat door Nederlandse artsen. Dat
stellen medewerkers van Nederlandse Lyme-infolijnen.
Volgens een woordvoerster van de Nederlandse Vereni
ging voor Lymepatiënten worden in Nederland helemaal
geen onderzoeken gedaan naar de ziekte, die teken kun
nen overbrengen op mensen.
S. Hinderks, medewerker van een nieuwe Groningse info
lijn, lijdt zelf ook aan de ziekte. Hij stelt dat de bloedtest
die in Nederland wordt gebruikt om de ziekte aan te wij
zen, ver onder de maat is. „Dat heb ik aan den lijve onder
vonden. Ik heb mijn bloed in Nederland laten testen,
maar dat leverde niks op. Vervolgens heb ik het bloed
monster naar Zwitserland gestuurd. De proef daar wees
uit dat ik wel degelijk Lyme heb", aldus Hinderks. ANP
HAMILTON - Het slikken van vitamine-E-pillen be
schermt, ook na jaren slikken, niet tegen kanker of hart
en vaatziekten. Integendeel, de kans op hartfalen neemt
er juist enigszins door toe, schrijft E. Lonn (McMaster
University, Hamilton) in het medisch tijdschrift JAMA na
mens onderzoekers van twee grote studies waarbij men
sen 7 jaar lang vitamine-E slikten. Vitamine E is een be
standdeel van diverse voedingsmiddelen die in verband
zijn gebracht met een lagere kans op kanker en hart- en
vaatziekten. GPD
door Paul van Dijk
Een ongeïnteresseerde, za
kelijke arts benadeelt het
herstel van de patient.
Iemand die ziek is wordt snel
ler beter van een warme, mee
voelende dokter.
Niet alleen de pillen, maar
ook de dokter zelf functio
neert als medicijn voor de pa
tient.
Het is dus belangrijk voor
het genezingsproces dat de
patient het gevoel heeft be
handeld te worden door een-
meelevende, geïnteresseerde
arts.
Maar geen enkele (huis-)arts
kan het opbrengen om die
warmte de hele dag uit te
stralen.
Volgens een publicatie in een
toonaangevend Amerikaans
medisch tijdschrift (JAMA
maart 2005) is deze vaardig
heid echter aan te leren.
Artsen moeten maar doen als
of. Ze moeten leren acteren.
De onderzoekers stellen dat
de dokter daarvoor kan kie
zen uit twee technieken.
Acteren zoals Marlon Bran
do, die in zijn toneelspel het
zelfde doormaakte als de per
sonages die hij uitbeeldde.
Of acteren zoals Laurence
Olivier, die bij alles wat hij
deed, volhield dat het louter
spel was.
De acteertechniek van Bran
do levert voor de patient het
meest op, blijkt uit het Ameri
kaanse onderzoek.
Ik ben het met de onderzoe
kers eens. Elke dokter speelt
een deel van de dag toneel.
Maar soms heeft mijn vak
niets van theater. Zoals vori
ge week.
Knobbeltje
Monique van 40 was op het
spreekuur geweest met een
knobbeltje in haar linker
borst. Ik vertrouwde het niet
en er werd een afspraak ge
maakt voor een foto.
Voordat Monique terug was
van de röntgenafdeling, bel
de de specialist al. „Het is
niet goed", zei hij, „er is een
kwaadaardige tumor te zien
op de foto."
Ik vroeg: „Weet ze het zelf
al."
„Nee", zei de specialist, „ik
heb nog niets verteld."
Met lood in m'n schoenen
reed ik een paar uur latei-
naar het huis van Monique,
moeder van twee meiden van
10 en 12 jaar.
Hoe zou ik het haar vertel
len?
Ik belde aan, ondertussen ze
nuwachtig plukkend aan
mijn versleten dokterstas.
Ze schrok toen ze mij zag
staan. „Is het niet goed?"
„Nee het is niet goed", zei ik.
„Ik was er al bang voor", zei
Monique. „De specialist wil
de niets zeggen en hij bleef zo
lang naar die foto's kijken."
Inmiddels waren we aan de
keukentafel gaan zitten.
Ze vroeg hoe het nu verder
moest. Ze was rustig en zake
lijk. Dat hielp mij om ook
wat meer te ontspannen. Ik
vertelde wat haar aan me
disch onderzoek te wachten
stond.
Toen Monique's vriendin ge
arriveerd was, nam ik af
scheid.
Het slechte nieuws gonsde de
hele dag door mijn hoofd,
's Nachts kon ik de slaap niet
vatten.
Bij Monique hoef ik geen to
neel te spelen om betrokken
heid uit te stralen. Haar situa
tie emotioneert me tot op het
bot.
Elke dag zijn er echter meer
dere consulten waarbij mijn
acteertalent moet zorgen
voor de broodnodige warmte.
Bij mensen die voor elk wisse
wasje het spreekuur bezoe
ken is enige toneelervaring
geen overbodige luxe.
Ik hanteer dan het liefst de
techniek van Olivier.
Paul van Dijk is huisarts.
door Harm Harkema
Zin in een medisch onder
zoekje? Medische weten
schappers zijn op zoek naar
maar liefst 75.000 vijftigplus
sers in Nederland, die willen la
ten nagaan hoe groot hun kans
is op het krijgen van hart- en
vaatziekten. Het betreft een van
de grootste Nederlandse harton-
derzoeken ooit gehouden.
Bij de proefpersonen worden
lengte, gewicht en bloeddruk ge
meten. Ook wordt een kleine
hoeveelheid bloed afgenomen
voor de bepaling van onder
meer het bloedsuiker- en choles
terolgehalte.
Het onderzoekscentrum epide
miologie van het Erasmus Me
disch Centrum (MC) in Rotter
dam bepaalt vervolgens het risi
co dat mensen lopen op het krij
gen van hart- en vaatziekten.
Het onderzoekje duurt ongeveer
tien minuten en vindt plaats in
een speciale caravan die het ko
mende half jaar door het hele
land trekt.
Niet iedere vijftigplusser komt
in aanmerking voor het onder
zoek. Geïnteresseerden dienen
eerst een enquêteformulier in te
vullen. Aan de hand daarvan se
lecteren de onderzoekers hun
75.000 proefpersonen. Ze zijn
met name op zoek naar mannen
en vrouwen die geen idee heb
ben van het risico dat ze lopen.
Het onderzoek is een vervolg op
de internationale 'Interheart-
studie' onder auspiciën van de
vermaarde Amerikaanse Har
vard School of Public Health,
waarvan de resultaten enkele
maanden geleden zijn versche
nen. Dat onderzoek wordt als
baanbrekend beschouwd, om
dat het duidelijk maakt dat
voor liefst negen op de tien hart
infarcten duidelijke oorzaken
zijn aan te geven. Dat is veel
meer dan steeds is aangenomen
in medische kringen.
Verreweg de meeste hartinfarc
ten blijken bovendien te voorko
men met een gezonde levenswij
ze. Verder vormt de Interheart-
studie de bevestiging dat er
meer risicofactoren voor het krij
gen van hart- en vaatziekten
zijn, dan de vijf (de 'big five')
waarvan totnogtoe steeds is uit
gegaan.
Die vijf waren: leeftijd, roken,
cholesterolgehalte, suikerziekte
en hoge bloeddruk. De Inter-
heart-studie - die door cardiolo
gen wereldwijd nu al min of
Mede dankzij een betere behandeling is het percentage sterfgevallen als gevolg van hart- en vaatziek
ten de afgelopen decennia gedaald. foto Niels Westra/GPD
meer als de nieuwe standaard
wordt beschouwd - voegt daar
aan toe: buikomvang, stress,
overmatige alcoholconsumptie,
onvoldoende lichaamsbewe
ging, en het nuttigen van te wei
nig (verse) groente en fruit.
Waarbij in de westerse wereld
cholesterolgehalte, hoge bloed
druk en in iets mindere mate
buikomvang de belangrijkste ri
sico's vormen.
Leefstijl
Alle negen risicofactoren samen
(minus de leeftijd, die door de In-
terheartonderzoekers apart is
gezet) blijken verantwoordelijk
voor 90 procent van alle hartin
farcten. Opvallend detail: vrij
wel alle risicofactoren kunnen
worden beïnvloed door aanpas
sing van de leefstijl. Wie kortom
alle risicofactoren in acht
neemt, loopt een zeer kleine
kans op een hartaanval. Erfelijk
heid (in de vorm van een zeer
hoog cholesterolgehalte of een
hoge bloeddruk) speelt slechts
in een paar procent van de hart
infarcten een rol. In eerste in
stantie werd altijd aangenomen
dat erfelijke factoren een veel
grotere rol speelden bij hart
klachten.
Het onderzoek dat nu op stapel
staat, en dat op vergelijkbare
schaal in enkele andere Europe
se landen wordt opgezet, is on
der meer bedoeld om na te gaan
of de conclusies van de Ameri
kaanse Interheart-studie klop
pen.
„We gaan er eigenlijk vanuit
dat die uitkomsten worden be
vestigd," zegt projectleider en
hoogleraar vasculaire genees
kunde dr. John Kastelein (AMC,
Amsterdam).
Belangrijkste doel is dan ook
om te ontdekken waardoor de
10 procent van alle hartaanval
len ontstaan die niet uit de ne
gen risicofactoren kunnen wor
den verklaard. „We denken,
maar we weten dat niet zeker,
dat die 10 procent te maken
heeft met ontstekingen van de
bloedvaten", aldus Kastelein.
Gedaald
Door betere behandeling (dotte
ren, stents, bypasses), bloed
druk- en cholesterolverlagers,
minder verzadigd vet en minder
roken, is het percentage sterfge
vallen als gevolg van hart- en
vaatziekten de afgelopen decen
nia behoorlijk gedaald.
Tevredenheid daarover is niet
gerechtvaardigd, zegt Kastelein.
Want hart- en vaatziekten vor
men nog steeds de belangrijkste
doodsoorzaak: een op de drie Ne
derlanders overlijdt eraan.
Bovendien is aan de dalende ten
dens een eind gekomen door ver
grijzing en de toenemende
zwaarlijvigheid. Kastelein wijst
erop dat de vele mensen die te
genwoordig cholesterolverla
gers (statines) slikken, zich niet
op voorhand veilig kunnen wa
nen.
Uit verscheidene studies blijkt
dat drie op de vier hartinfarcten
niet voorkomen wordt door het
slikken van statines.
Aderverkalking
Tot slot nog een tot nadenken
stemmend onderzoek onder or
gaandonoren. Daaruit is geble
ken dat een op de vijf 13-tot
19-jarigen, en twee op de vijf
twintigers al verschijnselen van
aderverkalking vertonen.
Vanzelfsprekend geldt: hoe
ouder hoe erger. Bij tachtig pro
cent van alle vijftigplussers is in
meer of mindere mate sprake
van aderverkalking.
Wie mee wil doen aan het onder
zoek moet eerst een enquêtefor
mulier invullen en opsturen.
Dat is te vinden op de website
van de onderzoekers: www.mor-
gengezondweerop.nl. GPD
DEN HAAG - Werknemers
met een moeilijk te diagnosti
ceren ziekte voelen zich 'on
voldoende serieus genomen'
door de keuringsarts als zij
proberen een WAO-uitkering
te krijgen.
Het gaat om mensen met aan
doeningen als chronische ver
moeidheid, whiplash, rsi of
bekkeninstabiliteit. Dat
schrijven het Breed Platform
Verzekerden Werk en Stich
ting De Ombudsman in een re
cent verschenen rapport.
Aan het onderzoek namen
twintig mensen deel, die -
soms vergeefs - probeerden
een WAO-uitkering te krij
gen. Meer dan de helft van de
ondervraagden verliet gefrus
treerd de spreekkamer van de
verzekeringsarts. „De arts
neemt niet de moeite mijn
klachten te begrijpen en was
tijdens het gesprek kortaf, te
zakelijk of zelfs geïrriteerd",
oordeelt meer dan de helft.
Weliswaar duurt het beoorde
lingsgesprek met de arts drie
kwartier, maar dat is volgens
het Ombudsman rapport on
voldoende. Niet alle klachten
worden doorgesproken waar
door een onvoldoende nauw
keurig beeld van de ziekte
zou ontstaan. Daardoor, al
dus de meeste ondervraag
den, draagt de arts werk op
dat voor de betrokkene veel
te zwaar is. „Mijn arts rea
geerde begripvol, maar zei
toen dat ik maar weer snel
aan het werk moest", vat een
patient de klachten samen.
Met de privacybescherming
van de patiënten is het beter
gesteld, maar er zijn wel ne
gatieve uitzonderingen. Een
keuringsarts gaf zonder toe
stemming gegevens door aan
de werkgever. In een ander ge
val werd een patiënt voor ie
dereen zichtbaar gekeurd.
Zachtjes aan
Veel patiënten vroegen om
minder uren te hoeven wer
ken. Volgens het onderzoek
hangt, het sterk af van de arts
of zij hun zin krijgen. „Som
mige artsen volgen de lijn van
'zachtjes aan, dan breekt het
lijntje niet'. Ander artsen vin
den juist dat werken een reva
liderend effect heeft: het
geeft structuur aan het dage
lijks leven." Chronische pijn
is voor de meeste artsen geen
reden minder te hoeven wer
ken. GPD
DEN HAAG - Meer dan de helft
van de kinderen met onver
klaarbare chronische pijn blijkt
een psychiatrische stoornis te
hebben. In de meeste gevallen
gaat het om angst of depressie.
Dat blijkt uit een onderzoek van
Yvette Konijnenburg van het
Universitair Medisch Centrum
in Utrecht. De kinderarts in op
leiding onderzocht 145 kinderen
tussen de acht en achttien jaar
die al langdurig kampten met
onbegrepen chronische pijn
klachten. Vaak klaagden ze over
spier- of gewrichtspijn, buik
pijn of hoofdpijn. Konijnenburg
stelde bij zestig procent van de
patiëntjes een psychiatrische
stoornis vast.
De arts is verrast door de uit
komsten van het onderzoek.
„Dat achter veel onbegrepen
chronische pijn bij kinderen
sprake is van een psychiatrische
stoornis, was wel bekend. Zelf
had ik dat percentage veel lager
ingeschat."
Een kwart van de Nederlandse
schooljeugd heeft regelmatig
chronische pijn. Slechts een
deel van hen komt daarvoor te
recht bij de kinderarts. Bij onge
veer een kwart die daar wel op
het spreekuur belandt, is sprake
van onbegrepen chronische
klachten.
Het behandelen van angst of
depressie bij kinderen is goed
mogelijk. Konijnenburg: „Maar
de kans dat deze stoornissen
weer terugkeren is altijd groot.
"GPD
