Oorlog zat De Jong tussen de oren
PZC
Bush kookt het
nieuws voor
PZC
Bijzondere school is goed voorbeeld
voor openbare onderwijsvormen
Goedkope textiel
Naam onderzoeker voor altijd verbonden met WOU
woensdag 16 maart 2005
B/V'/
door Barenda Grutterink
De naam van dr. Loe (Louis) de
Jong is onverbrekelijk verbonden
met de Tweede Wereldoorlog. De op 24
april 1914 geboren Amsterdammer
groeide door zijn levenswerk 'Het Ko
ninkrijk der Nederlanden in de Twee
de Wereldoorlog' uit tot een soort goe
roe van de bezettingsgeschiedenis.
Hij schreef deze uitvoerige reeks in de
tijd dat hij ook directeur was van het
RIOD, het Rijksinstituut voor Oorlogs
documentatie, nu het Nederlands Insti
tuut voor Oorlogsdocumentaite
(NIOD). Alleen bij de Indische gemeen
schap in Nederland was hij niet be
paald geliefd, vanwege zijn, volgens
hen, eenzijdige kijk op het kolonialis
me. Het leidde zelfs tot processen.
Al in 1941 werd De Jong, toen als jood
naar Londen gevlucht en werkzaam als
redacteur bij Radio Oranje, voor een ta
lentvol schrijver aangezien. Het hoofd
van de regeringsvoorlichtingsdienst, A.
Pelt, vroeg De Jong een boekje te schrij
ven over de gebeurtenissen in Neder
land tijdens de Duitse bezetting. Dat
werd 'Holland fights the Nazi's.' Op
verzoek van de Netherlands Publishing
Company, uitgever van de Londense
Vrij Nederland, produceerde de jonge
historicus (in 1937 afgestudeerd in Am
sterdam) nog de vierdelige serie 'Je
maintiendrai' over de eerste vier jaren
van de bezetting. Begin 1944 won De
Jong de Londense minister van onder
wijs, dr. G. Bolkestein, voor het idee
om na de bevrijding een rijksinsituut
voor het verzamelen van historisch ma
teriaal over de Nederlandse oorlogsge
schiedenis op te richten. In bezet ge
bied was dat idee ook al opgekomen bij
dr. N. Postumus, een hoogleraar van
wie De Jong in Amsterdam les had ge
had. Het instituut werd op 15 septem
ber 1945 in het leven geroepen en De
Jong kreeg de dagelijkse leiding.
Vanaf het begin was het de bedoeling
dat er een boekenreeks zou komen over
de geschiedenis van Nederland in de
Tweede Wereldoorlog. De Jong dacht
voor de schrijver aanvankelijk niet aan
zichzelf. In eerste instantie werd het
werk ook aan vier andere, ervaren his-
Loe de Jong in 1988 tijdens de presentatie van het laatste (26e) deel van zijn levenswerk: Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog.
foto ANP
torici toevertrouwd. Die vroegen in
1954 wegens gebrekkige samenwerking
echter om onthefffing van hun taak en
stelden De Jong als auteur voor. Minis
ter Cals van Onderwijs stelde als voor
waarde dat de hele klus in 1961 ge
klaard moest zijn. De Jong, die er tot
en met 1988 over zou doen, dacht Cals'
streefdatum toen al niet te halen en ver
trouwde erop uitstel te krijgen. „Wan
neer zou ik klaar zijn? Misschien, zo
hoopte ik, omstreeks 1965. Viel alles te
gen, dan zou het wellicht 1970 wor
den", had hij gedacht, zo bleek in 1988
uit deel 13,' het toen pas verschenen
slot.
Na jaren van informatie vergaren, orde
nen en lezen, begon De Jong in februari
1967 met schrijven. „Ik wist dat wat ik
schreef onvolmaakt zou blijven. Van
het totale beschikbare documentenma
teriaal had ik maar een betrekkelijk
klein, zij het zorgvuldig geselecteerd
deel gelezen; van het totale aantal be
schikbare getuigen had ik slechts met
een zeer beperkte minderheid gespro
ken en de duizenden studies van ande
ren, die ik als bron gebruikte, had ik
meestal niet kunnen verifiëren. Al deze
onvolkomenheden nam ik voor lief, mij
troostend met de gedachte dat mijn con
ceptmanuscripten in elk geval nog door
enkele tientallen deskundigen zouden
worden gelezen voor zij in druk zouden
verschijnen."
In 1960 was De Jong volgens eigen zeg
gen nog bijna verdronken in de infor
matie. Het verzoek van programmama
ker Milo Anstadt en Ben Klokman om
een tv-serie onder de titel 'De bezet
ting' te maken bracht redding. „De se
rie bracht structuur in mijn onderzoek.
Ik werd gedwongen mij te beperken ten
einde de vier programma's die jaarlijks
van, mij werden verwacht op tijd ge
reed te hebben. Toen de serie voltooid
was, had ik mijn algemene kennis van
alle aspecten van Nederlands oorlogsge
schiedenis dusdanig uitgebreid dat na
dien voor de verschillende delen van
'Het Koninkrijk der Nederlanden in de
Tweede Wereldoorlog' nog slechts aan
vullend onderzoek nodig was, zij het
dat dat toch nog omstreeks zes jaar in
beslag nam." Voor 'De bezetting' kreeg
De Jong de Nipkow-schijf
Gemoderniseerd
Na de voltooiing van 'Het Koninkrijk
der Nederlanden in de Tweede Wereld
oorlog' zou nog een gemoderniseerde
versie van 'De bezetting' op het scherm
komen. De Jong zou ook deze presente
ren, maar werd voortijds uitgeschakeld
door een hersenbloeding, waarover hij
later nog een klein boekje schreef: 'Op
krabbelen'. Pier Tania nam de presenta
tie over. De Jongs werk heeft vaker on
der zijn matige gezondheid geleden.
Het schrijven van 'Het Koninkrijk dei-
Nederlanden in de Tweede Wereldoor
log' werd in 1969 onderbroken door
een hersenbloeding en in 1980 door een
open hartoperatie. Eenmaal hersteld
van zijn hersenbloeding in 1989, publi
ceerde De Jong al snel het eerste deel
van zijn memoires, die vaak erg per
soonlijk van aard waren. Aangrijpend
is het deel waarin hij schrijft over het
gezin waarin hij opgroeide en dat op
hemzelf na slachtoffer werd van de na
zi's.
Eind vorig jaar besloot het Instituut
voor Cultuurwetenschappelijk Onder
zoek (ICOG) in samenwerking met het
Biografie-instituut van de Rijksuniver
siteit Groningen om de onderzoeker te
eren met een biografie. ANP
Winkelbedrijven mogen sinds kort ij
perkt textiel inkopen in China. DitIjj
geldt op dit moment als 's werelds™
ste textielproducent in het zogenoemde goedig
re segment. Door het wegvallen van de impoittj
perkingen verwachten economen en deskund^
in de branche dat de prijzen voor sokken, kou*
kinderkleding, nachtponnetjes en ondergoed defc
mende tijd zullen dalen. Uitgegaan wordt q
prijsdalingen van 5 tot 20 procent. De prijsefs
ten zullen bij de Zeemannen, Wibra's, C&A):
andere textielketens nog even niet merkbaar jj
voor de consumenten, omdat de textielverkopj
de voorbije jaren vrijwel allemaal te maken hg
ben gehad met omzetdalingen en bijhorende win
afname. Eerst willen de kledingconcerns huni
gen kassen weer vullen.
De Chinezen zitten er niet mee. Die laten indea
liers, fabrieken en bij de vele thuiswerkers demj
machines volop reutelen en de weefgetouwen ig
len. Het had anders kunnen zijn als de laatsteij
ropese textielproducerende landen als Polen,!;
lië en Spanje eind vorig jaar binnen EU-verb;;
hun zin hadden gekregen. Zij wilden een importS
perking van Chinees textiel, gekoppeld aan \vj
waarden voor de bestrijding van kinderarbeid^
lieumaatregelen en handhaving van de merd
rechten. Nu wordt er weer op nieuwe importra
mende richtlijnen aangedrongen, maar voorald
wordt er in Brussel alleen maar wat gedokterd;!
nieuwe regeltjes.
China neemt inmiddels 30 procent van de text!
importen in de Unie voor zijn rekening. Dat lij
een prima zaak, voor consumenten in'Eurtf
voor de Chinezen en voor de handel in textielp
ducten. Toch heeft de Chinese textielgolf een te
zijde en wel een kwalijke.
Omdat de leiders van het communistische Cl
zich - ondanks braaf geveinsde pressie uit het S
ten - weinig bekommeren om zaken als kinde
beid, werkomstandigheden in textielfabneï
vervuiling en internationale concurrentieveriï
dingen, kunnen ze de werkbijen in hun imire
land tegen een uitermate lage kostprijs textiel
ten maken. Zelfs nog veel lager dan ze in ontwil
lingslanden als Vietnam, Cambodja, India en Ba
ladesh gangbaar achten. Door de enorme groei:
de Chinese textielexport zien deze landen huni
tielindustrie naar de knoppen gaan. De goed!
textiel uit China eist dus een hoge prijs els
maar dat valt op het prijskaartje niet te lezen
door Ans Bouwmans
De grens tussen voorlichting
en propaganda in de VS is
aan het verdwijnen. De over
heid begeeft zich steeds meer op
glad ijs, van de Bush 'roadshow'
over de AOW tot aan 'Gannonga-
te'.
Veertien .Amerikaanse staten is
president George Bush al af ge
weest met zijn PR-campagne
voor 'particuliere AOW-rekenin-
gen.' Telkens gaat hij in gesprek
met 'doorsnee' Amerikanen over
het beleggen van een deel van
de sociale premies. De 'road
show' is een kopie van de verkie
zingstournee van Bush. In het
publiek zijn nauwelijks tegen
standers te vinden. Het Witte
Huis selecteert alleen vragenstel
lers die bereid zijn de plannen
toe te juichen.
Het is niet het enige voorbeeld
van de pogingen van de rege-
ring-Bush om de publieke opi
nie te beïnvloeden via twijfel
achtige methodes.
Het onderzoeksbureau van het
Congres (het Government Ac
countability Office) tikte de fe
derale overheid vorige maand
op de vingers, omdat ministeries
persberichten op video hadden
verspreid waarvan onvoldoende
duidelijk was of ze onder verant
woordelijkheid van de overheid
waren vervaardigd. Ze leken ge
woon tv-nieuws.
Zorgwekkend
De ontwikkelingen zijn zorg
wekkend, meent Andrew Na-
chison, directeur van het Media
Center, een denktank verbon
den aan het Amerikaanse Insti
tuut voor de Pers. Hij maakt
zich niet alleen zorgen over de
manier waarop de regering pro
beert positieve verslagen over
haar beleid te genereren, maar
ook over de opstelling van Ame
rikaanse media.
„Als ze berichten over de bijeen
komsten van Bush, maar er niet
bij zeggen dat die voorgekookt
zijn, dan vervullen ze hun rol
als waakhond niet." Nog erger
is het als media meedoen aan de
charade. Lokale zenders maken
voor hun journaals gebruik van
videofilmpjes die hun worden
toegespeeld door de overheid en
bedrijven, zegt Nachison. „Dat
is een normale gang van zaken,
ook al zou het dat niet moeten
zijn." Het maken van nieuwsbe
richten op video is een aparte be
drijfstak in de Amerikaanse pu-
blic-relationsindustrie, zegt hij.
De krant The New York Times
deed uitgebreid onderzoek naar
het fenomeen en concludeerde
dat de federale overheid sinds
het aantreden van Bush gros
siert in deze vorm van voorge
kookt 'nieuws', waarvan ook on
der president Bill Clinton al ge
bruik werd gemaakt.
De PR-bureaus profiteren er
van dat lokale zenders te weinig
middelen hebben om al hun
nieuws zelf te produceren. Ze
hebben contracten om hun vi
deo-persberichten te versprei
den. Nieuwsprogramma's die de
betaalde beelden uitzonden, ble
ken zich soms niet te realiseren
dat ze gebruik maakten van pro
pagandamateriaal. Kijkers wor
den vaak in het duister gehou
den over de herkomst van het
materiaal. De overheid begeeft
zich op glad ijs, al werken me
dia daaraan mee, meent Na
chison.
Dat de AOW-informatiecampag-
ne van Bush in feite neerkomt
op propaganda, is vrij doorzich
tig, maar dat geldt niet voor de
overheidscontracten met twee
opiniemakers die enige tijd te
rug aan het licht kwamen. Het
ministerie van Onderwijs bleek
de conservatieve columnist Aim-
strong Williams via een PR-bu-
reau te hebben betaald om een
onderwijshervorming te promo
ten. Deze Williams schreef ook
zogenaamde 'onafhankelijke' co
lumns over hetzelfde onder
werp. Ook het ministerie van
Volkgsgezondheid had zo'n deal
met een columnist. Het meest cu
rieuze voorval is 'Gannongate.'
Een werknemer van een Republi
keinse internetpagina kreeg toe
gang tot persconferenties van
George Bush en briefings van
het Witte Huis, terwijl hij werk
te onder een valse naam. Nadat
deze James D. Guckert, oftewel
James Gannon, een duidelijk ge
kleurde en inhoudelijk onjuiste
vraag stelde aan Bush, ontstond
de verdenking dat hij werd ge
bruikt als rechtse bliksemaflei
der. De voorlichtingsdienst van
Het Witte Huis ontkent dat de
man een voorkeursbehandeling
kreeg. Het voorval past echter
naadloos in het beeld van een re
gering die het nieuws graag wil
manipuleren. GPD
16 maart 1955
STRA-FEEST - In het Schouw-
se Serooskerke wordt zaterdag
het traditionele strao-feest ge
vierd. Maar wegens gebrek
aan paarden kan de rijtoer
niet doorgaan. Voor het ringrij-
den is het probleem aldus opge
lost: de deelnemers zullen el
kaar fietsende in het strijd
perk ontmoeten.
HOTEL MADJOE - In Vlissin-
gen verdwijnt een stukje ge
schiedenis. Hotel Madjoe aan
de Koudekerkseweg wórdt ge
sloopt. Een hele generatie
groeide op met bezoekjes aan
de bijbehorende speeltuin,
waar de aapjes die in hokjes
langs de muren- stonden,
topattractie vormden.
SLATOGO - Het 1
Goes, maar groeide uit tot;
landelijk bekend slagerseva
ment: Slatogo. Vrijdag u
de vierde editie geoj
deze tentoonstelling, v.a
slagers hun kunnen toner
ambachtelijk werk en in a
stukken.
VEERE - De Veerse midi
stand is ongerust over de!i
komst. Gevreesd wordt dal)
zoek van jachten en recrs
ten het wegvallen van dei
sersvloot niet compenseert.
Hoofdredactie:
A. L. Oosthoek
D. Bossche' (adjunct)
A. L. Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel: (0113)315500
Fax:(0113)315669
E-mail: redactte@pzc.nl
Lezersredacteur: A. J. Snel
Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel: (0113)315660
Fax:(0113)315669
E-mail: lezersredacteur@pzc.nl
Middelburg:
Buitenruslstraat18
Postbus 8070
4330 EB Middelburg
Tel: (0118)493000
Fax:(0118)493009
E-mail: redwalch@pzc.nl
Goes: Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel. (0113)315670
Fax. (0113)315669
E-mail: redgoes@pzc.nl
Terneuzen:
Willem Alexanderlaan 45
Postbus 145
4530 AC Terneuzen
Tel. (0115)645769
Fax. (0115)645742
E-mail: redtern@pzc.nl
Hulst: Baudeloo 16
Postbus 62
4560 AB Hulst
Tel: (0114)372776
Fax:(0114)372771
E-mail: redhulst@pzc.nl
Zierikzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel: (0111)454651
Fax:(0111)454657
E-mail: redzzee@pzc.nl
Opening kantoren:
Maandag l/m vrijdag
van 8 00 tot 17.00 uur
Zierikzee en Hulst:
8.30 tot 17.00 uur
Internetredactie:
Postbus 31
4460 AA Goes
E-mail: web@pzc.nl
Bezorgklachten:
0800-0231231
op maandag t/m vrijdag
gedurende de openingstijden,
zaterdags tot 12.00 uur
Abonnementen:
0800-0231231
autom. afschrijving accepi
per maand: 19.95 n.v.t
per kwartaal 58.00 60
per jaar- €222.50 226 w
Voor toezending per post geldt eer
toeslag.
E-mail lezersservice@pzc.nl
Beëindiging van abonnementen
uitsluitend schriftelijk, 1 maandvoofW
einde van de betaalperiode.
PZC, t.a.v. lezersservice,
Postbus 314460 AA Goes
Losse nummers per stuk:
maandag t/m vrijdag: 1,25
zaterdag. 1,75
Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW
Bankrelaties:
ABN AMRO 47.70.65.597
Postbank 35.93.00
Advertenties:
Alle advertentie-orders wordenufi
overeenkomstig de Algemene
Voorwaarden van Wegener NV ene-?
de Regelen voor het Advertentie'^
Overlijdensadvertenties:
maandag t/m vrijdag:
tijdens kantooruren
zondag: van 16.00 tot 18.00 uu
Tel. (0113)315555
Fax. (0113)315549
Personeelsadvertenties:
Tel: (0113)315540
Fax (0113)315549
Rubrieksadvertenties (kleintje»
Voor gewone advertenties:
Noord- en Midden-Zeeland
Tel. (0113)315520
Fax. (0113)315529
Zeeuws-Vlaanderen
Tel: (0114)372770
Fax:(0114)372771 .j
Business to Business/Onroorsn»!
Internet: www.pzc.nl/advenerf
Auteursrechten voorbehouden
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV is een onderdeel van het Wegener-concr^^
aan ons verstrekte gegevens hebben wij opgenomen in een bestand dat wordt
(abonnementen)administratie en om u te (laten) informeren over voor u relevanie
ducten van de titels en de werkmaatschappijen van Wegener of door ons zorgvuld^
de derden Als u op deze informatie geen prijs stelt dan kunt u dit schriftelijk meldf*
zersservice, Postbus 31. 4460 AA Goes.
Behoort tot W G G G N G R
Liberalen en sociaal-democra
ten hebben niet zoveel op met-
bijzondere scholen, ook al la
ten ze leerlingen van alle ge
zindten toe. Bijzondere scho
len, hebben meer oog voor de
wensen van de ouders en zijn
vrij van de lokale overheid. Po
litici moeten daar lering uit
trekken.
door Henk Strietman
In de politieke traditie van
ons land staan liberalen voor
de vrijheid, socialisten voor ge
lijke kansen en christenen voor
de broederschap van alle men
sen. Maar geen van drieën kan
een monopolie claimen. Ze heb
ben niet voor niets alle drie het
uitgangspunt democratisch te
zijn.
Zo tref je actieve christenen
aan in liberale en socialis
tische partijen en omgekeerd.
Liberalen kiezen nogal eens
voor hün vrijheid alsof elke
school iedere leerling moet toe
laten, zo ook in het manifest
van de VVD dat onlangs ver
scheen. In een recent rapport
van de PvdA over spreiding
van leerlingen wordt de vrij
heid van bijzondere scholen
als probleem gezien. Ook chris
tenen ontkomen er niet altijd
aan aanhangers van islami-
te gast
tisch onderwijs toch iets broe-
derlijker te bejegenen dan de
eigen familie.
De hoofdstromen van onze poli
tiek voeren elk hun eigen strijd
voor herwaardering van de
oude vrijheid scholen te stich
ten en in te richten. Als die vrij
heid aan herziening toe is, dan
toch zeker niet door terug te
vallen op ontkenning van de
pluriformiteit van onze samen
leving. Het ene grondrecht is
immers niet belangrijker dan
het andere. Niettemin staat het
bijzonder onderwijs nog steeds
ter discussie.
Tweederde van de scholen is
bijzonder in zijn levensbe
schouwelijke of pedagogische
grondslag, op verreweg de
meeste zijn alle leerlingen wel
kom. Het zijn scholen met een
Bijzondere scholen, zoals De Schakel in Vogelwaarde, kunnen in veel gevallen een voorbeeld zijn
voor het openbaar onderwijs, betoogt Henk Strietman. foto Peter Nicolai
eigen bestuursvorm. Ze zijn de
mocratischer dan het openbaar
onderwijs ooit was en worden
gedragen door de ouders. Ze
worden zo gewaardeerd dat
ook het openbaar onderwijs nu
'en masse' kiest voor deze be
stuursvorm en los wil komen
van de gemeentelijke overheid.
Ze willen ruimte voor een ei
gen missie, in het besef dat on
derwijs nooit neutraal is. Scho
len zijn immers een oefen
plaats voor het samen leven en
een plaats waar waarden wor
den overgedragen.
Al deze verschillende scholen,
bijzondere en openbare, leve
ren een palet op waaruit
ouders en leerlingen kunnen
kiezen. De overheid toetst op
dezelfde manier of ze zich aan
de regels houden en de vereiste
kwaliteit bieden.
In het verleden hebben ook wij
beweerd dat als het openbaar
onderwijs niet meer openbaar
is, het bijzonder onderwijs niet
meer bijzonder is. Deze benade
ring vanuit de oude stromin
gen is achterhaald. Het zijn he
den ten dage veeleer de profie
len van scholen die er toe doen.
Alle hebben hun eigen waarde
en werken per definitie vanuit
een visie op mens en maat
schappij, expliciet (zoals veel
bijzondere) of impliciet (zoals
de meeste openbare). Een de
mocratische samenleving func
tioneert immers bij de gratie
van wederzijds respect voor
verschillen tussen mensen en
hun drijfveren, seculier of reli
gieus.
Van niemand
Veel openbare scholen werken
nu zelfstandig ten opzichte
van het gemeentebestuur waar
uit ze zijn voortgekomen. Maar
ze zijn nog zo weinig eigen dat
ze, zoals de PvdA opmerkt, het
gevoel oproepen van niemand
te zijn. Zoeken naar een eigen
identiteit met een stevig be
stuur en betrokken ouders
heeft kennelijk tijd nodig. Ern
stiger is de klacht van de open
bare school dat deze zich niet
alleen de regels van de landelij
ke overheid moet houden,
maar bovendien aan die van de
lokale. In dat licht bezien is bij
zonder onderwijs voor een
openbare school juist een oplos
sing. Dan kies je niet voor ge
lijkschakeling van het bijzon
der onderwijs aan het openba
re, maar voor de bevrijding
van het openbaar onderwijs
naar het voorbeeld van het bij
zondere. Hoewel dat vaak
wordt veronachtzaamd, zijn
ook openbare scholen gehou
den godsdienstige of levensbe
schouwelijke vorming te ge
ven.
Zo'n verbijzondering van het
openbaar onderwijs biedt dan
ook de beste garantie voor on
derling respect. Dan is er ook
geen bezwaar tegen dat heel
bijzondere groepen als de refor
matorische gezindte en een
klein deel van de joden of de
moslims een scherper toela
tingsbeleid voeren. Ook zij dra
gen bij aan de oer-Hollandse
veelkleurigheid, net als de nieu
we orthodoxen van seculiere
huize. Belangrijker is het de fo
cus te richten op de positie van
het openbaar onderwijs als een
heel gewone bijzondere school.
Politiek is dat een kwestie van
anders leren kijken.
Henk Strietman is directeur
van de Besturenraad, de orga
nisatie van het christelijk on
derwijs
