Lightproducten in de ban
Hendriks' voortdurende
zoektocht naar ideale lijn
PZC
Nieuwe leefgebieden
voor bijzondere
schorbijen nodig
Architectuur leer je
ooral door te kijken
Zwemverbod na regenbuien
Afsluiting deel Bernhardweg-West
Docent De Pree naar halve finale
Overdracht beheer Grevelingen
Perkpolder-
Hansweert in
rondje pontje
araffine op
rand Ouddorp
zaterdag 12 maart 2005 19
MIDDELBURG - Langs de Nederlandse kust komt in
2007 een nieuw waarschuwingssysteem, dat strandgasten
op tijd moet informeren als het zeewater te vuil wordt
door een naderende golf bacterieën uit overlopende rio
len.
Deze zomer worden de eerste metingen gedaan bij Sluis,
Noordwijk, Zandvoort en op Ameland. In die plaatsen
moet het systeem komend jaar proefdraaien. Dat is giste
renochtend bekend gemaakt op een zwemwatersympo
sium in Den Haag.
Na zware, zomerse regenbuien kan de zee gedurende enke
le dagen flink verontreinigd raken. Dat komt doordat
stadsriolen bij flinke hoosbuien via noodkleppen een te
veel aan afvalwater in sloten lozen. Ongezuiverd komt
het daarna via de gemalen in zee terecht. Tot vermoede
lijk twee dagen na zo'n bui kunnen strandgasten ziek wor
den.
NIEUWDORP - De noordelijke weghelft van de Benhard-
weg-West N254 bij Nieuwdorp wordt van maandag 14
maart tot en met vrijdag 18 maart afgesloten voor het ver
keer.
Dat is nodig vanwege het rooien van een deel van de popu
lieren die langs de weg op het talud staan. De bomen wor
den weggehaald voor de aanleg van een geluidswal. Daar
toe wordt de tweede waterkering (dijk) die langs de weg
ligt nog in deze helft van het jaar verbreed en verhoogd.
Verkeer vanaf de Westerscheldetunnel naar Middelburg
wordt omgeleid over de Europaweg-Noord. Vice versa is
er geen hinder.
TERNEUZEN - Natuur- en scheikundedocent Rini de
Pree van het Zeldenrust-Steelantcollege in Terneuzen
heeft de halve finale van de verkiezing 'Beste leraar van
2005' bereikt. De wedstrijd is een initiatief van het
NCRV-radioprogramma BuZz en de website scholie-
ren.com.
De Pree werd voorgedragen door een aantal van zijn leer
lingen. Die haalden vervolgens alles uit de kast om hun fa
voriete docent naar de volgende ronde te loodsen. De
school werd behangen met promotieposters en stickers en
een heus rapnummer moest mede-leerlingen aanzetten
om op www.docent2005.nl vooral op de uit Hulst afkom
stige De Pree te stemmen. Hun campagne had succes. De
docent van het Zeldenrust-Steelantcollege versloeg met
ruime meerderheid een docent uit Veldhoven. Op 20 mei
wordt de finale gehouden.
ZONNEMAIRE - Het beheer van het Grevelingengebied
wordt binnenkort officieel overgedragen aan Groenservi-
ce Zuid-Holland, een dienst van de provincie Zuid-Hol
land. Op vrijdag 18 maart wordt van de Raad van Bestuur
van het Natuur- en Recreatieschap verwacht dat ze de
dienstverleningsovereenkomst tussen het schap en Groen-
service Zuid-Holland officieel vaststellen.
De extra vergadering van de Raad van Bestuur waarin
dat staat te gebeuren wordt gehouden in het kantoor van
de Intergemeentelijke Samenwerkingsverband Goe-
ree-Overflakkee (ISGO) aan de Dwarsweg in Middelhar-
nis.
door Rinus Antonisse
EMMADORP - Zeeland heeft
een bijzondere verplichting ten
aanzien van de schorbijen. Er
dient meer aandacht te komen
voor verbetering van de leefge
bieden van deze insecten.
Deze boodschap liep gisteren
als een rode draad door het sym
posium over schorzijdebijen in
de Delta, gehouden in bezoekers
centrum Saeftinge te Emma-
dorp.
Vandaag wordt het internationa
le symposium, georganiseerd
door Het Zeeuwse Landschap
en Stichting Landschapsbeheer
Zeeland, afgesloten.
Zoals de naam al aangeeft zijn
de schorzijdebij en de zeer zeld
zame parasiet schorviltbij voor
hun voortbestaan aangewezen
op schorren en met name op de
daar groeiende zeeaster (ofwel
zulte). A. Baaijens van de Insec
tenwerkgroep Zeeland wees er
op dat de oppervlakte schor in
de Delta afgelopen kwart eeuw
daalde van ruim 17.000 tot
bijna 3400 hectare.
Hij merkte op dat er vroeger
veel meer kolonies van de schor
zijdebij (1000 en meer exempla
ren) waren. Nu zijn ze beperkt
tot maar enkele gebieden: de
Kwade Hoek op Goeree, de Hoo-
ge Platen in de Westerschelde,
het Paulinaschor, Hellegat en
Saeftinge. Wel komen de bijen
nog op andere plaatsen in kleine
aantallen voor (onder meer de
Keihoogte op Noord-Beveland,
Rammekensschor en het schor
bij Rilland).
De schorviltbij, die als parasiet
eitjes legt in de nesten van de
schorzijdebij, heeft het nog veel
moeilijker. De soort is de laatste
tijd wereldwijd alleen nog in
Zeeland gevonden. Afgelopen
jaar slechts enkele exemplaren
op de Kaloot. De bij liet zich in
de andere bekende vindplaats,
Saeftinge, niet zien.
Baaijens onderstreepte dat zon
der ingewikkelde maatregelen
(en tegen weinig kosten) betere
omstandigheden gemaakt kun
nen worden. Zo is het mogelijk
om bij dijkaanpassingen te zor
gen voor meer nestgelegeheid
„Een zeedijk kan geschikt wor
den gemaakt als leefgebied voor
de schorzijdebij", zei Baaijens.
De inleiders S. Dobbelaar en
L. Calle droegen voorbeelden
aan op welke wijze dat het beste
kan.
In dit verband is van belang dat
de schorzijdebij als pioniersoort
die houdt van een dynamisch
landschap (met getij-invloed),
makkelijk nieuwe gebieden kan
ontdekken, De actieradius van
het beest is zeven tot acht kilo
meter.
Werkgroeplid B. van Aartsen
overhandigde een informatie
map aan gedeputeerde M. Kra
mer (natuur en water). Die
noemde het belangrijk dat de ge
gevens over de Zeeuwse insec
tenwereld goed op tafel komt.
Hij constateerde dat het onder
zoek naar de bijen belangwek
kende gegevens heeft opgele
verd. Dat maakt het beter moge
lijk om gerichte maatregelen te
bepleiten. „Als je ziet hoeveel er
verloren is gegaan, hebben we
nog een hele klus te klaren", stel
de Kramer.
HULST - Het traject Perkpol-
der-Hansweert wordt dit jaar
waarschijnlijk opgenomen in
het Zeeuwse project Fiets een
Rondje met een Pontje.
De gemeente Hulst en de provin
cie praten over een verdeling
van de kosten. Ook van Reimers-
waal wordt een bijdrage ver
wacht.
Volgens de Hulster wethouder
P. Weemaes staat het zomertra-
ject nu hoog op de agenda. ,,We
hebben aan de provincie ge
vraagd wat het ons kost om een
pontje te kunnen laten varen.
Gebleken is dat er een tekort is
van 36.000 euro voor dit sei
zoen. Als we tot een mooie ver
deelsleutel van de kosten kun
nen komen, dan zijn we eruit.
Dan vaart er deze zomer nog
een pontje." Volgens Weemaes
is aan gedeputeerde G. de Kok
gevraagd of hij de kosten voor
de gemeente Hulst zo laag moge
lijk wil proberen te houden.
De voorwaarden voor het zomer-
traject zijn volgende week be
kend.
Uit onderzoek is gebleken dat overmatig gebruik van caloriearme drankjes schadelijk kan zijn voor peuters.
Zoetstof
veel van het goede. In veel lightproduc
ten zit immers de kunstmatige zoetstof
cyclamaat. Producten voor jonge kinde
ren mogen die stof helemaal niet bevat
ten, maar de praktijk leert dat peuters
ook regelmatig dingen eten en drinken
die eigenlijk alleen voor ouderen zijn be
doeld.
Steeds meer ouders kiezen voor suiker
vrije producten voor hun kinderen, om
dat ze denken dat het overgewicht voor
komt. Het is nog niet duidelijk of te veel
cyclamaat daadwerkelijk gevaarlijk
voor de gezondheid van kinderen is,
maar de VWA en het Voedingscentrum
adviseren ouders het zekere voor het on
zekere te nemen. Uit het onderzoek
bleek dat ratten bij een hele hoge dosis
cyclamaat afwijkingen aan hun zaadbal
len kregen, maar daar is bij mensen
niets van gebleken.
Kinderarts Francis Caveye van Zieken
huis Zeeuws-Vlaanderen waarschuwt
dat veelvuldig gebruik van lightproduc
ten ondanks de suikervrije status nade
lig kan uitpakken. „Kinderen gebrui
ken dit soort dingen soms zoveel, dat ze
er uiteindelijk toch nog dik van wor
den. Want helemaal calorieloos zijn de
ze producten natuurlijk nooit", zegt hij.
Caveye heeft geen onderzoeken kunnen
achterhalen die zich volledig op kinde
ren richtten. „Er zijn alleen dierproe
ven en onderzoeken naar de effecten
van cyclamaat op volwassenen gedaan.
De conclusies zijn nogal verschillend,
maar er wordt vermeld dat misbruik
van deze zoetstof kankerverwekking
kan veroorzaken. Ook kan het nadelig
zijn voor de ontwikkeling van de herse
nen. Maar goed, al die conclusies zijn
dus niet onomstotelijk bewezen. Wij
hebben in onze praktijk nog nooit een
kind gehad die als gevolg van overma
tig gebruik van lightproducten kanker
kreeg of problemen met de hersenen
had."
Caveye maakt de kanttekening dat de
maximum verantwoorde dosering cycla
maat per persoon verschillend is. „Dat
is omdat de dosering in verband staat
met het lichaamsgewicht. Het is daar
om ook logisch dat kinderen eerder aan
het maximum zitten dan volwassenen."
De Temeuzense kinderarts vindt het las
tig om te beoordelen of de verontrusten
de berichten als een storm in een glas
water kunnen worden afgedaan. „Het is
in elk geval wel zo dat lightproducten
de eetlust afremmen. Vaak krijgen kin
deren dit soort drankjes tussendoor,
waardoor ze een uur later geen zin meer
hebben in de 'dagelijkse maaltijd'. Op
die manier ontwikkelt zich een ver
keerd eetpatroon. Het leert ook het nut
tigen van natuurlijke dranken, zoals
melk, thee en pure vruchtensappen, af.
En dat terwijl er vaak geen enkele re
den is om kinderen lightproducten te ge
ven. Het gaat hen namelijk toch alleen
maar om de smaak."
Diëtiste Lotje Vaes uit Terneuzen zit
zo'n vijftien jaar in het vak en adviseert
haar klanten al sinds haar eerste werk-
foto Wim Kooyman
dag vooral voorzichtig te zijn met
zoetstoffen.
„Ik heb altijd gezegd: gebruik lightpro
ducten met mate. Dagelijks een halve li
ter drank met zoetstof voor kinderen,
een liter voor volwassenen, maar meer
niet."
Ook Vaes ziet lightlimonade als een
'heel makkelijk product'. „Je pakt er
heel snel naar. Het is ook heel lastig om
aan te geven waar het wel en niet in zit.
Ik heb navraag gedaan bij het Voedings
centrum, maar ook zij hebben geen lijst
voor handen. Ik raad mensen altijd aan
voorzichtig te zijn, de verpakking te le
zen en ook op te passen voor melkpro
ducten, zoals yoghurtdrank. Want ook
die bevatten vaak zoetstoffen. Weet je,
in een gezonde voeding past eigenlijk
helemaal niet zoveel limonade, dus ook
geen lightlimonade. Mijn kinderen krij
gen dagelijks één glas limonade, maar
voor de nadorst pakken ze maar een
glas water. Limonade bevat voor het
lichaam trouwens ook helemaal geen
waardevolle stoffen."
door Raymond de Frel
Spinazie met vis of in combinatie met
een yoghurtdessert zou kankerver
wekkend kunnen zijn, sla met vis idem
dito en vette happen zorgen voor overge
wicht. Oké, da's tot daar aan toe, maar
nu er zelfs vraagtekens worden ge
plaatst bij het nuttigen van lightproduc
ten, vraagt half Nederland zich af: Wat
mogen we nu eigenlijk nog wel eten?
Natuurlijk, je mag alles eten, niemand
die je tegenhoudt, maar de lijst met on
verantwoorde producten lijkt haast we
kelijks langer te worden. Deze week
bleek uit een onderzoek van de Voed
sel- en Warenautoriteit (VWA) naar
kunstmatige zoetstoffen dat lightfris-
dranken voor kinderen van nul tot vier
jaar schadelijk kunnen zijn. Ouders
moeten daarom oppassen dat hun kids
niet te veel van deze producten nutti
gen.
Twee glazen frisdrank en een glas yo
ghurtdrank per dag is eigenlijk al te
Boekenweek, die duurt
(ten met 19 maart, kent el-
lag een ander thema
een historische inslag.
De PZC laat dagelijks een
Zeeuwse auteur aan het
voord die goed thuis is in
het genre dat deze dag cen
traal staat. Vandaag: Ger-
Schoenmakers over
kunst en architectuur.
spiegel van de lage landen
boekenweek over onze geschiedenis
lorRolf Bosboom
GOES - Hoewel er slechts drie
tekeningen van Rosemin Hen
driks hangen, domineren ze de
toch niet geringe ruimte van Ga
lerie Van den Berge in Goes.
Door hun haast monumentale
formaat, door de eenvoud, door
hun zeggingskracht.
Hendriks (Velp, 1968) woont en
werkt in Arnhem. Zij maakt
sinds begin jaren negentig teke
ningen met zichzelf als uitgangs
punt. Toch zijn het geen zelfpor
tretten. Daarvoor laat ze te veel
details weg en wordt het per
soonlijke te zeer weggefilterd.
Niet voor niets hebben haar te
keningen geen titels. Ze zijn
geen rechtstreekse nabootsin
gen van de werkelijkheid.
Het werk, waarvoor ze houts
kool en soms conté gebruikt,
laat zich bekijken als een voort
durende zoektocht naar de idea
le lijn, die het gezicht werkelijk
vormt. De aanzetten daarvoor,
de verbeteringen die ze aan
brengt, zijn bewust zichtbaar ge
laten, om duidelijk te maken
welk proces zich heeft afge
speeld.
Op een van de tekeningen is ook
te zien hoe ze aan de bovenzijde
een stuk papier heeft vastge
plakt, omdat de goede lijn dat
verlangde.
Ondanks de, vooral ogenschijn
lijke, eenvoud werkt Hendriks
maandenlang aan haar tekenin
gen zodat het er ook relatief wei
nig zijn.
Doordat ze schaars zijn en door
het grote formaat, dat de sober
heid indrukwekkend uitver
groot, zijn de tekeningen zeer ge
wild. De drie in Goes waren al
direct bij de opening van de ex
positie verkocht.
Mare Nagtzaam
Behalve werk van Hendriks zijn
er ook niet ingelijste tekeningen
te zien van Mare Nagtzaam (Hel
mond, 1968), een van de kunste
naars van de galerie. Hij woont
en werkt afwisselend in Breda
en Antwerpen.
Kenmerkend voor zijn werk zijn
de zwarte vlakken waarin de
compositie is uitgespaard. Het
is een arbeidsintensief proces,
dat Nagtzaam voortzet zonder
versagen.
Tekening van Rosemin Hendriks.
In Goes hangen onder meer
twee werken met Engelse tek
sten erop, grote vellen waarbij
de precies gevormde letters het
laatste zichtbare wit vormen
van het papier. Wie de teksten
probeert te lezen, verdwaalt al
snel. Het zijn fragmentarische
kreten zoals Days with nothing
en Available reality, die diepe
betekenissen suggereren, maar
in het gepresenteerde, onsamen
hangende verband vooral hol
klinken.
Dat geldt ook voor de titels die
Nagtzaam zijn tekeningen geeft,
zoals Inside pop en Never far
away die nauwelijks enige merk
bare relatie met het werk zelf
hebben en waarschijnlijk ook be
wust steeds tussen haakjes
staan. Het lijken vooral hints
van de kunstenaar richting de
toeschouwer te zijn om eigen be
tekenissen te zoeken en gedach
ten te vormen.
Vensters
In een andere tekening zijn al
leen nog dunne, langgerekte
snippers wit zichtbaar, als
spaarzame vensters op een ach
terliggende wereld. Ook is er
een reeks met een opeenstape
ling van zwarte bolletjes, die
ogen als een verzameling perfo
ratiesnippers.
De uiterste consequentie van
zijn werkwijze trekt Nagtzaam
in Standards/Pop-live, een vol
maakt zwart vlak waarin ook
het laatste wit is uitgebannen.
Expositie: tekeningen van Rose
min Hendriks en Mare Nagtzaam,
t/m 9 april in Galerie Van den Ber
ge. Westwal 45, Goes. Geopend-
do. t/m za., 12-17 uur en op af
spraak (0113-250499).
oit was architectuur de moe
der van de kunst, zegt Ger-
tSchoenmakers, oud-vvethou-
te Middelburg, voormalig
amerlid en al jarenlang voor
tter van de welstands- en mo-
tmentencommissie in Schie-
3in. ..Inmiddels is er een duide-
ike breuk opgetreden tussen
chitectuur en kunst."
tijden dat in Middelburg een
- SÖhuis zoals dat op de Markt
°Q verrijzen, of een indrukwek-
®d godshuis zoals de Oost-
erk, zijn allang voorbij. „De
lectieve ijdelheid, het collec
te geloof, is volkomen ver-
Wenen De ijdelheid vinden we
tieen nog terug in het privé-do-
em: in sieraden, plastische chi-
ttrgte, tatoeages en cosmetica,
tpenbare gebouwen moeten nu
ooral functioneel zijn. De rol
van de overheid als opdrachtge
ver voor beeldbepalende gebou-
^en 18 helemaal overgenomen
r. Por multinationals. Die domi
neren nu overal met hun wolken-
rabbers de skyline."
'te bouwt en ontwerpt dient
i 'cl1 vooral bewust te zijn van
«geschiedenis. „Helaas wordt
Ionsche context regelma-
aegeerd of zelfs geschof-
Om te voorkomen dat
nd misstand wordt, dient
chitect zich in te leven in
ahe, zegt Schoenmakers,
aat om de genius loei: wat
allemaal gebeurd op die
Om dat te doorgronden,
e de tijd nemen. Dat had
rbeeld ongelukken bij het
e theater in Middelburg
a voorkomen."
jrobleem bij gemeenten is
fai dat hun personeelsbe-
Sffl steeds meer is uitgekleed.
zijn ze gedwongen bu-
m te huren, die alleen ko-
gi.~l,ze g°ed worden be-
'jd wordt daarmee kost-
Gerrit Schoenmakers.
baar, zodat te snelle beslissin
gen worden genomen. „Er is
veel te weinig overleg. Die bu
reaus zijn in feite ook pseu-
do-deskundigen, want ze ken
nen de stad niet echt."
Schoenmakers schrijft geregeld
artikelen over stedenbouw,
waarin hij telkens duidelijk stel
ling neemt, bijvoorbeeld tegen
de invulling van het Stationsge
bied. Een boek zit er echter niet
in. „Er zijn al zo veel boeken. Ik
vind dat we die eerst allemaal
goed moet lezen." Hij beveelt
onder meer Het Nederland
se woonhuis van 1300-1800 van
R. Meischke aan. „Dat is nog
steeds een schitterend boek, een
standaardwerk. Wat W.S. Un-
ger over Middelburg heeft ge
schreven, blijft ook waardevol
om te raadplegen. Verder doet
Peter Sijnke natuurlijk veel aan
Middelburg. Hij is een goede ver
teller, maar zou soms meer tijd
moeten nemen om de foutjes er
uit te halen."
Schoenmakers, van origine le
raar geschiedenis, werd ooit ge
vraagd een leerboek te schrij
ven. „Dat heb ik niet gedaan.
Geschiedenis wordt ook pas
leuk als de leraar geen boek no
dig heeft. Dat geldt ook voor
kunst en architectuur. Je leert
vooral door veel te kijken en
niet uit boeken. Die zijn alleen
handig als geheugensteuntje."
jVrnemuidse
visser moet
halfjaar zitten
j„ Frankrijk
IpUlNKEBKEN - Een Neder-
indse visser moet een half jaar
Ijle cel in omdat hij illegaal voor
Me Franse kust viste. Hij kreeg
vrijdag van een rechtbank in de
franse stad Duinkerken ook een
boete van 18.000 euro.
H)e procureur had eerder op de
foe twee jaar cel en een boete
nan 3700 euro geëist. De 44-jari-
Amemuidenaar maakte zich
niidig aan geweldpleging en
igerde mee te werken aan con-
,1e op zee. De rechter legde
jaar cel op, waarvan zes
anden voorwaardelijk,
visser werd veroordeeld voor
„incident in september 1999
m boord van de kotter Valérie,
m Duinkerken geregistreerd
jp. Op het moment dat de
inse politie de kotter wilde
ïouden, nam de verdachte
jens de Franse schipper met
Ëd het roer over en zette
naar Vlissingen. De schip-
imeldde zich een dag later
|de politie in Duinkerken. Te-
Ahem eiste de procureur 5000
10.000 euro boete wegens vis-
||n verboden water. ANP
lUDDORP - Op het strand bij
Idorp is ongeveer twintig
ih paraffine aangespoeld. De
de bolletjes vet liggen ver-
ad over een strook van 18 ki-
leter, vlak bij natuurgebied
iKwaade Hoek.
raterstaat verwacht niet
nog meer paraffine zal aan-
ïlen. Uit inspectievluchten
si zee blijkt dat op zee geen
ie meer drijft. Gisteren
[gelijk begonnen met het oprui -
van de bolletjes. Aan het
nde van de middag was de
us bijna geklaard. Paraffine is
et gevaarlijk voor de volksge-
ndheid en wordt wel vaker ge-
zee. Volgens internatio-
,rJ de regelgeving is het dan ook
e!verboden. Toch zal Rijkswa-
rstaat proberen de kosten van
t ze schoonmaak te verhalen op
t,schip dat de paraffine heeft
loosd. Daarom zijn monsters
nomen van het vet.
